مصطفی طالشی

مصطفی طالشی

مدرک تحصیلی: دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۶۸ مورد.
۱.

ساماندهی کاربری های شهری در ورودی کلان شهرهای منطقه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مشاغل مزاحم سازماندهی کاربری ورودی شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰۶ تعداد دانلود : ۲۴۴۷
ویژگیهای ساختار فضایی/کالبدی ورودیهای شهرهای ایران همواره تجلی عناصر محیطی، اجتماعی- فرهنگی آنها بوده است، زیرا از یک سو با گشایش منظرهای طبیعی(کوه- دشت) چشم-اندازهایی بدیعی را فراهم می آورد و از دیگر سو با ورودیهای اجتماعی- فرهنگی به شیوه دروازه های فرهنگی نیز نشانگر تجلی کاربریهای همجوار( بازار- مسجد) خود بوده است. شهر مشهد به عنوان دومین کلان شهر ایران با اهمیت گسترده منطقه ای در شمال شرق و بویژه با ظرفیت جذب گردشگران و زائران مذهبی به بارگاه ملکوتی امام هشتم شیعیان علی بن موسی الرضا (ع)همواره با پدیده از هم گسیختگی فضایی در پیرامون ورودی این شهر مواجه است. تجلی این از هم گسیختگی فضایی به لحاظ استقرار کاربریهای مزاحم شهری ناشی از مشاغل وابسته به خدمات اتومبیل و سایر وسایل نقلیه و مشاغل تولیدی آلاینده در منطقه هفت این کلان شهر است. این منطقه یکی از ورودی های اصلی به شهر مشهد بشمار می رود. از سوی دیگر این منطقه شهری به لحاظ ارتباط مناسب با عناصر کالبدی شهر همچون حرم مطهر، مرکز شهر، پایانه مسافربری، فرودگاه، شریان های ورودی و خروجی اصلی و استقرار پارک جنگلی طرق همواره مورد توجه زائران و گردشگران بوده که این منطقه شهری را برای اسکان و تامین امکانات و خدمات مورد نیاز برمی گزینند. حال این پرسش اساسی وجود دارد که این ورودی اصلی شهر با حفظ ارزش های فرهنگی و آرایش مکانی/فضایی کاربری های شهری مورد نیاز شهروندان و گردشگران چگونه بایستی سازماندهی شود. در این مقاله ضمن تشریح چگونگی تراکم کاربری های مزاحم شهری در این ورودی، گرایش غالب در طرح ریزی بنیادی کاربری ها در سه محور اصلی این منطقه، بر پایه محور گردشگری مذهبی به منظور کاریری های مکمل آن طرح ریزی شده است.
۲.

بررسی عوامل فرهنگی - اجتماعی ، موثر در عدم یکپارچگی اراضی کشاورزی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: همبستگی یکپارچه سازی اصلاحات ارضی ساخت فضایی دهستان پشت دربند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳۸ تعداد دانلود : ۱۸۹۴
در این مقاله به بررسی عوامل فرهنگی-اجتماعی مؤثر در عدم یکپارچگی اراضی کشاورزی در قالب پرداختیم. یکپارچه سازی اراضی فرایندی از اصلاحات ارضی است که با تغییر در ساخت فضایی اراضی کشاورزی از طریق اصلاح مدیریت، ضمن تحرک بخشی به اقتصاد روستا، تحول در ساختار نواحی روستایی را تسهیل می کند. با وجود ضرورت یکپارچه سازی اراضی در جوامع در حال توسعه، عوامل زیادی مانع اجرای آن در روستاهای کشور شده است. نمونه های مورد مطالعه متشکل از 107 بهره بردارکشاورز می باشد، که از روش نمونه گیری چند مرحله ای(خوشه ای) استخراج شد. سپس با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و میدانی(طراحی پرسشنامه) داده های شاخص های؛ کاهش سرانه بین دو نسل، سرانه زمین، میزان سواد، میزان افزایش جمعیت بین دو نسل، تاثیر وقف، ارث (تقسیم شدن یا نشدن زمین بعد از مرگ)، تاثیر ازدواج (جهیزیه و مهریه) جمع آوری شد. بعد از جمع آوری و پردازش اولیه داده ها، بین شاخصهای فرضیات تحقیق ضریب همبستگی به روشهای اسپیرمن و پیرسن محاسبه شد. نتیجه آنکه، بین شاخصهای ازدواج و کاهش سرانه و همچنین وقف و کاهش سرانه همبستگی معناداری وجود ندارد، اما بین ارث و افزایش جمعیت با کاهش سرانه و همچنین سواد با سرانه زمین همبستگی معنادار وجود دارد. سپس برای سه فرضیه ای که بین شاخص های آنها ضریب همبستگی معنادار وجود داشت، معادله و نمودار خط رگرسیون محاسبه شد. بنابراین شاخص های وقف و ازدواج در عدم یکپارچگی اراضی دهستان پشت دربند تاثیری نداشته، در حالی که ارث، افزایش جمعیت و سواد از عوامل اجتماعی-فرهنگی مؤثر در عدم یکپارچگی اراضی در این دهستان می باشند.
۳.

ناپایداری سکونتگاههای کوچک کوهستانی ناحیه آلاداغ در شمال خراسان

کلید واژه ها: فقر توسعه پایدار روستایی ناپایداری سازمان غیر دولتی سکونتگاههای کوچک کوهستانی ناحیه آلاداغ (شمال خراسان)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸۹ تعداد دانلود : ۹۵۷
با بررسی نحوه استقرار سکونتگاههای روستایی کشور، مشخص میشودکه بیش از 47 درصد (32147 واحد) از این مناطق موقعیت کوهستانی دارند. این ویژگی با وسعت ناچیز این گونه آبادیها همراه شده است، چرا که بیش از 85 درصد (27385 واحد) از آنها جمعیتی کمتر از صد خانوار دارند. به این ترتیب، با روستاهای کوچک کوهستانی روبرو هستیم ،که به دلیل محدودیتها و پراکندگی منابع آب و خاک، در ارتفاعات سرزمین به صورت نقطه ای استقرار یافته اند. البته این گونه سکونتگاهها، علیرغم محدودیتها، به نوبه خود، پیوسته نقش عملکردی منحصر به فردی در تثبیت جمعیت و بهره برداری از منابع محدود بر عهده داشته اند. با وجود تحولات همه جانبه دهه های اخیر، بسیاری از سکونتگاههای کوچک کوهستانی به دلایل مختلف در معرض ناپایداری و حتی نابودی قرار گرفته اند. نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که تخریب منابع تجدید شونده در سکونتگاههای کوچک کوهستانی طی دو دهه گذشته به صورت افسار گسیخته ای شدت یافته است. از این روبرای تداوم بخشی به نقش عملکردی سکونتگاههای کوهستانی و پایداری فضایی آنها در عرصه های خرد و کلان بایستی پیش از هر چیز نگرشها و راهبردهای توسعه در سطح ملی و منطقه ای مجدداًمورد ارزشیابی و تجدیدنظر قرار گیرد، همچنین فعالیتهای متنوع تولیدی در سطح محلی و ناحیه ای حمایت و ترغیب شوند. آنچه که میتواند به این مهم دامن زند، فعالیت مشارکت جویانه روستانشینان در قالب تشکلهای محلی- مردمی است که بایستی به صورت فراگیر ترویج و گسترش یابد.
۴.

علل کاهش آبدهی قنوات دشت گناباد و پیامدهای اجتماعی - اقتصادی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قنات مهاجرت گناباد هیدروگراف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰۴ تعداد دانلود : ۱۰۴۲
قنوات جزء منابع آب زیزمینی در مناطق خشک و نیمه خشک ایران به حساب می آیند و منطقه گناباد به دلیل داشتن قنوات فراوان اسطوره ای،مانند قنات قصبه در این زمینه حائز اهمیت فراوان است. بررسی های صورت گرفته در دشت گناباد، طی سی سال گذشته، بویژه از دهه1360 به این طرف، حاکی از این است که دو عامل اصلی در کاهش آبدهی قنوات موثر می باشد.یکی افت سطح آب زیرزمینی و دیگری پدیده تغییر اقلیم جهانی است که اثرات آن در کشور ما ، به صورت خشکسالی های شدید نمود یافته و درتشدید افت سطح آب و کسری مخزن زیرزمینی موثر واقع شده است. این دو عامل، منطقه گناباد را به شدت دچار بحران آب نموده اند، به طوری که در حال حاضر، دشت گناباد یکی ازدشت های ممنوعه حفر چاه به حساب می آید. پیامد مستقیم افت سطح آب زیرزمینی و کسری ذخایر آب در این منطقه به صورت خشک شدن و کاهش دبی قنوات بوده است که عواقب ثانویه آن نظیر خشک شدن اراضی کشاورزی، کاهش درآمد روستائیان و به تبع آن تخلیه روستاها و افزایش مهاجرت به شهر های دیگر ظاهر شده است.در این بررسی از روش های آماری، توصیفی، همبستگی و تحلیل اسنادی استفاده شده است و مشخص شده است که بین آبدهی قنات و کاهش سطح زیر کشت ارتباط مستقیمی وجود دارد، به طوری که در طی سال های 1376 تا1385 یعنی به مدت 9 سال، آبدهی قنوات 23% و به تبع آن سطح زیر کشت 59% کاهش یافته است. همچنین بین مهاجرت روستائیان وآبدهی قنوات همبستگی وجود دارد، به طوری که 14% درصد مهاجرت روستائیان ناشی از کاهش آبدهی قنوات بوده است.
۵.

نقش عوامل طبیعی در ناپایداری سکونتگاههای روستایی در منطقه ی کوهستانی و پایکوهی زاگرس مطالعه ی موردی: روستاهای شهرستان های مریوان و سروآباد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مهاجرت ناپایداری عوامل طبیعی روستاهای شهرستان های مریوان و سروآباد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶۲ تعداد دانلود : ۷۷۲
عوامل طبیعی همواره در طول تاریخ در استقرار، نوع معیشت و جابجایی جمعیّت ها اثر گذار بوده که نمونه ی بارز آن را می توان در ناپایداری سکونتگاههای روستایی مشاهده کرد این تحقیق با هدف بررسی نقش عوامل طبیعی در ناپایداری سکونتگاهای روستایی در منطقه ی کوهستانی و پایکوهی زاگرس(مطالعه موردی: شهرستان های مریوان و سروآباد) انجام گرفته در این بررسی از 9 عامل (اقلیم، ارتفاع، شیب، گسل، رودخانه، زمین لغزش، لیتولوژی،فرسایش و کاربری اراضی) استفاده شده، لایه های این عوامل در محیطARC GIS تهیه و با استفاده از نرم افزارExpert choice وزن دهی شده و با اضافه کردن وزن هابه مدل AHPدر محیط ARC GIS و همپوشانی لایه ها، روستاهای پایدار، نیمه پایدار و ناپایدار مشخص شده است . روش انجام تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده، ابزارهای مورد استفاده نرم افزارهایARC GIS و Expert choice می باشد، نتایج این تحقیق حاکی از آن است که از 229 سکونتگاه محدوده ی مورد مطالعه حدود 24روستا (48/10 درصد) در محدوده ی پایدار، 58 روستا (25/32درصد) در محدوده ی نیمه پایدار و 147 روستا (19/64 درصد) در محدوده ی ناپایدار قرار گرفته اند. بنابراین منطقه ی مورد مطالعه از لحاظ عوامل محیطی- اکولوژیکی ناپایدار محسوب شده، لذا توجه اساسی و جدی به این عوامل جهت جلوگیری از مخاطرات و ممانعت از هدر رفتن سرمایه، در هر نوع برنامه ریزی از الزامات است.
۶.

بررسی وضعیت مسکن غیررسمی در شهرهای استان تهران با استفاده از تحلیل خوشه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مسکن اسکان غیر رسمی مجموعه شهری تهران شاخص های کمی و کیفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵۳ تعداد دانلود : ۷۷۵
بیش ترین و مهمترین کاربری هر شهر، محل زندگی و مسکن شهروندان می باشد. در استان تهران، ویژگی های کلانشهر تهران به عنوان پایتخت سیاسی، اداری و تمرکز منابع اقتصادی، اجتماعی، سرمایه و صنعت باعث شده است که از دهه های گذشته نقش قطبی را در فضای سرزمینی کشور ایفاء نماید و با این عمل سیل مهاجران از سایر نقاط کشور به این منطقه سرازیر شده است. در این میان مهاجران تازه وارد که توانایی اسکان در شهر تهران را ندارند، به ناچار در مجتمع های زیستی اطراف این کلانشهر استقرار یافته اند . این هجوم که متناسب با ظرفیت ها، امکانات و مدیریت شهری نبوده است در مسکن شهری باعث ایجاد اخلال های گوناگونی شده است. در این مطالعه، شاخص های کمی و کیفی نقاط شهری استان تهران مورد ارزیابی قرار گرفته و با استفاده از مدل تحلیل خوشه ای به گروه بندی شهرهای استان تهران بر اساس شاخص های کمی و کیفی و نمره استاندارد (Z) این شاخص ها، پرداخته شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که شهرهای طبقات چهارگانه از نظر شاخص های کمی و کیفی با هم اختلاف داشته و بیشترین تعداد شهرها از نظر شاخص های کمی و کیفی در وضعیت نامناسبی قرار دارند. مجموع شرایط حاکی از روند غیر اصولی و بدون برنامه مشخص و مرتبط با فعالیت های اجرایی در حوزه مسکن است. این وضعیت نامطلوب شاخص های کمی و کیفی و دسترسی به خدمات اساسی مسکن، بازتاب خود را در زندگی فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و تربیتی شهروندان منعکس می نماید.
۷.

نقش سرمایه گذاری های دولت در ظرفیت سازی مناطق روستایی (نمونه موردی: روستاهای ناحیه آران و بیدگل)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دولت سرمایه گذاری اثرات اجتماعی ظرفیت سازی آران و بیدگل روستاهای آران و بیدگل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶۷ تعداد دانلود : ۷۵۹
توسعه مناطق روستایی، یکی از محورهای اصلی سیاست دولت است و به این منظور دولت برای دستیابی به توسعه روستایی از ابزارهای مختلف استفاده کرده و اقدامات متعددی را به مرحله اجرا در آورده است. سرمایه گذاری های عمرانی یکی از مهم ترین ابزارها در این زمینه است. بخشی از پیامدهای سرمایه گذاری عمرانی را می توان در نظام اجتماعی شاهد بود که دارای محورهای متفاوتی مثل توانمند سازی و ظرفیت سازی است. هدف این تحقیق بررسی تأثیر سرمایه گذاری های دولت در ظرفیت سازی روستاهای کشور است. روش تحقیق از نوع اسنادی و پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق را کلیه 14431 نفر ساکن در 11 روستای ناحیه آران و بیدگل تشکیل می دهند. حجم نمونه با استفاده از نمونه گیری کوکران 312 نفر تعیین گردید. در روش پیمایش، پس از گردآوری اطلاعات با پرسشنامه خود ساخته و پردازش اطلاعات با نرم افزار SPSS، با توجه به سطح سنجش متغیرها از روش های آماری توصیفی و استنباطی کندال b استفاده شده است. نتایج نشان می دهد رابطه ی میان میزان سرمایه گذاری عمرانی و ظرفیت سازی: ایجاد ظرفیت نگهداری از تأسیسات روستا (058/0sig= )، تغییر و بهبود در مدیریت روستا (054/0sig= )، پذیرش نقش در فعالیت های عمرانی (049/0sig= ) و (041/0sig= ) و قدرت کنترل و تغییر ناشی از مداخله سازمان های دولتی (048/0sig= ) در روستاهای ناحیه می باشد. بنابراین دولت با سرمایه گذاری های عمرانی درتقویت و ارتقاء ظرفیت سازی جوامع روستایی از کارآمدی ناچیزی برخوردار است و هنوز روستانشینان نیز نقش آفرینی کمتری را در توسعه روستایی برای خود قایل هستند.
۸.

واکاوی تأثیر ساختار اقتصادی محصولات زراعی بر پیوندهای روستا شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان دزفول)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ساختار اقتصادی پیوندهای روستایی - شهری جریان محصولات زراعی شهرستان دزفول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰۷ تعداد دانلود : ۶۹۲
هدف: هدف از پژوهش حاضر، بررسی ساختار تولید و جریان محصولات زراعی و تأثیر پیامدهای حاصل از آن بر روی پیوندهای روستا– شهری در میان روستاهای بخش مرکزی دزفول و نقاط شهری در سطح محلّی و ملّی است. روش: در پژوهش حاضر بیش از 25 درصد کل روستاهای بخش مرکزی مشتمل بر 10 روستا از این بخش و 50 درصد روستاهای سبزی و صیفی کار در منطقه، به عنوان نمونه کلان و تعداد 363 خانوار با استفاده از فرمول کوکران و با توجه به اصل پراکندگی یک نواخت در سراسر جامعه از طریق شیوه های تصادفی و روش منظّم سیستماتیک، در سطح روستاهای نمونه ده گانه، به عنوان نمونه خرد تعیین شدند. تحلیل اطلاعات حاصل، با کمک نرم افزار spss و مدل تاپسیس انجام شده است. یافته ها: نتایج نشان داده است که تولید و جریان محصولات زراعی، در درون خود، مجموعه ای از جریان افراد، کالا، سرمایه و اطلاعات را به وجود می آورد که روستاهای منطقه را در رتبه هایی متفاوت از نظر حجم این جریان ها به خصوص حجم جریان سرمایه قرار داده است. همچنین، نتایج نشان می دهد که این جریانات از یک سو، موجب انتقال سرمایه از سوی ساکنان شهر دزفول به سوی نواحی روستایی منطقه جهت خرید زمین، سرمایه گذاری در ایجاد زیرساخت های تولید محصولات زراعی و غیره شده و از سوی دیگر، در قالب پرداخت اجاره، آب بها و غیره از روستاها به شهر دزفول و به سایر شهرها منتقل می شود. از سوی دیگر، تمرکز و انحصار فروش محصولات زراعی در سطح محلّی و ملّی در بازار دزفول و سایر نقاط شهری کشور، بخشی از ارزش افزوده حاصل از این تولیدات را در نتیجه نقش واسطه گری شهرها و نیز تأمین بخشی از سرمایه کشاورز توسط واسطه های مستقر در بازار، به این مناطق منتقل می کند. محدودیت ها/ راهبردها: بدبینی و عدم امید کشاورزان به عنوان جامعه آماری مورد مطالعه در خصوص تأثیر و نتیجه بخش بودن تحقیقات صورت گرفته در سطح دانشگاه ها در بهبود شرایط زندگی کشاورزان روستایی، راهکارهای عملی: برقراری ارتباط میان کشاورزان خرد روستایی با تولیدکنندگان انبوه (کشاورزی) ساکن در شهرها (کشاورزان شهری که در روستاها به کشاورزی می پردازند) در جهت تجاری سازی و بهره مندی کشاورزان روستایی از مزایای حاصل از صدور محصول به بازار جهانی، می تواند گامی در راستای توسعه نواحی روستایی در راستای توسعه منطقه ای باشد. اصالت و ارزش: در این مقاله، راهکار عملی ارائه شده، دقیقاً براساس راهکارهای ارائه شده در دیدگاه شبکه منطقه ای، به منظور توسعه منطقه ای ارائه شده است.
۱۰.

The Collaboration of Tourism in Rural Sustainability (Case Study: Gelan Rural Region, Amol County)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: Rural tourism rural sustainability Economic diversification Entrepreneurship Environmental Protection Land use change

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۳ تعداد دانلود : ۳۰۴
Purpose- Rural areas experience various economic and social tensions such as population instability and limited job opportunities, which place villages at risk. Rural tourism can improve the economic activities that increase the population and improve the economy because tourism transforms a fragile economy with dynamic activities that enable the establishment of service enterprises and bring about entrepreneurship opportunities. This study aimed to model the multilateral effects of tourism on rural sustainability. Design/methodology/approach- This research applied the theoretical-pragmatic approach. Data were collected using library and field studies. Field studies are a prominent element in the analysis of results. In this course, the systematic questionnaire was used for the extraction of the field database. Using the Cochran formula, the sample size was estimated 214 people. Furthermore, the interrelationship Structural Equation Model (SEM) was applied to analyze the networks of variations. Also, path analysis and partial least squares regression model was adopted to model the interrelationship between the variables observing the systematic nature of the sustainability approach. Findings- Tourism is an accelerating tool in rural permanency. It stimulates the stability of the population, cultural similarities, and promotion of rural culture, which subsequently establish rural sustainability. On the other hand, as land use change is acknowledged as one of the unfavorable consequences of tourism, support for the environmental aspect is mentioned as a necessary factor for sustainability. Tourists should also recognize the eminent function of the environment in rural settlements to ensure that promoting the entire aspect of sustainability results in rural stabilization. Practical implications- Specifically, tourism develops social solidarity through the formation of micro-businesses and particular rural entrepreneurship that directly and indirectly contribute to the expansion of job creation in rural settlements. Also, these mechanisms are involved in producing local capital that strengthens sustainable rural income and livelihood. On the other hand, tourism highlights the significance of the environment, and its protection is essential to the rural sustainability.
۱۱.

مکان گزینی کانون های توسعه عشایری بارویکرد تجهیز و توسعه منابع GIS مطالعه موردی : سامانه قشلاقی آب تلخ سرخس

کلید واژه ها: کانون عشایری سامانه عشایری آب تلخ سرخس سیستم اطلاعات جغرافیایی مکان گزینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۵ تعداد دانلود : ۴۸۸
با نگاهی جغرافیایی به توزیع مکانی فعالیت و استقرار مکانی _ فضایی جوامع تولیدی در فضای سرزمینی بدون هیچگونه تردیدی جوامع عشایری بعنوان یکی از کانون های تولیدی بویژه از دیدگاه تولید گوشت قرمز و سایر فرآورده های لبنی مطرح می باشند . در فرآیند تحولات اجتماعی _ اقتصادی نظام های بهره برداری در ایران ، جوامع عشایری نیز بالطبع دچار مسائل و مشکلات زیستی شده اند که اغلب با کمبود نیازهای رفاهی نیز همراه است . در راستای تجهیز و توسعه نظام عشایری طرح های متفاوتی در کشور صورت پذیرفته است . یکی از گذاره های مطرح سامان دهی کانون های عشایری است در این طرح همواره مکان مناسب برای تامین نیازهای متفاوت عشایری از نظر اسکان و تقویت بنیان های اقتصادی آنان بایستی مورد توجه قرار گیرد .در این مقاله تلاش شده مکان یابی کانون های عشایری از منظر شاخص ها و مولفه های بنیادی اثرگذار(محیطی_اکولوژیکی،اجتماعی _اقتصادی و فضایی) در زندگی عشایری را براساس مورد پژوهی سامانه قشلاق آب تلخ سرخس با روش اسنادی _ پیمایشی مورد توجه قرار گیرد .کانون مورد مطالعه در یکی از زیست بوم های عشایری شمال خراسان در شهرستان سرخس از استان خراسان رضوی قرار دارد.دراین راستا رویکرد توسعه و تجهیز منابع در پی انست اثبات نماید که سامان پایدار عشایری از یک سو فضای کالبدی مناسب برای زیست و اسکان را فراهم می آورد و از سوی دیگرپایداری نظام اقتصادی عشایر را نیز تضمین می نماید .
۱۲.

تحلیل نقش و جایگاه شهرهای کوچک در توازن و توسعه منطقه ای (مورد مطالعه: غرب کلان منطقه زاگرس)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شهرهای کوچک نظام شهری ساختار جمعیت و اشتغال توسعه و توازن منطقه ای غرب کلان منطقه زاگرس

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی اقتصاد اقتصاد منطقه ای، شهری، روستایی
  2. حوزه‌های تخصصی اقتصاد توسعه اقتصادی،تغییر تکنولوژیکی،رشد توسعه اقتصادی تحلیل های منطقه ای ،شهری و روستایی
تعداد بازدید : ۹۶۱ تعداد دانلود : ۴۴۵
نحوه استقرار جمعیت و فعالیت در فضا که در ادبیات توسعه با عنوان آمایش سرزمین از آن یاد می شود، عامل اصلی توازن و توسعه در مقیاس ملی و منطقه ای است. این مقاله با هدف ارزیابی سیاست شهرهای کوچک در توسعه منطقه ای، جایگاه شهرهای کوچک غرب کلان منطقه زاگرس را در توزیع جمعیت و تولید اشتغال مطالعه کرده است. روش مقاله، توصیفی- تحلیلی مبتنی بر داده های اسنادی است که در نرم افزارهایGIS وEXCEL ، تحلیل کیفی شده اند. نتایج نشان دادند توزیع ظرفیت های جمعیتی و فرصت های اشتغال بین طبقات شهری، نامتعادل و در جهت خلاف توازن منطقه ای در جریان است. معدود شهرهای بزرگ و میانی (9 درصد شهرها)، 68 درصد جمعیت و شبکه شهرهای کوچک و روستا- شهرها که 91 درصد نقاط شهری را تشکیل می دهند، تنها 32 درصد جمعیت شهرنشین را در خود اسکان داده اند. ساختار فضایی اشتغال شهری نیز با عدم تعادل مواجه است؛ در نتیجه، نظام شهرنشینی منطقه، با حداکثر تمرکز جمعیت و فعالیت، زیرساخت ها و انواع ظرفیت های اشتغال با تسلط بخش خدمات و صنعت در شهرهای بزرگ و میانی و در مقابل، حداکثر پراکندگی در بخش اعظم منطقه و شهرهای کوچک آن روبه رو است. اگرچه سیاست های توسعه منطقه ای، بر رویکرد شهرهای کوچک تأکید دارد، اما تحولات شهرنشینی منطقه برخلاف سیاست های فوق، موجب تمرکزگرایی و سلطه سطوح بالای نظام شهری می شود و به نقش شهرهای کوچک در کاهش نابرابری و ایجاد توسعه و توازن منطقه ای، کمتر توجه شده است.
۱۳.

کاربرد الگوهای کمّی تحلیل فضایی جمعیت در آمایش سکونتگاه های روستایی مطالعه موردی: استان خراسان رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل فضایی سکونتگاههای روستایی آمایش جمعیت روستایی استان خراسان رضوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۴ تعداد دانلود : ۴۲۷
با نگاهی فضایی به استقرار و پیدایش سکونتگاههای روستایی در ایران، میتوان دریافت که الگوی غالب همواره به صورت مکانی و نقطهای بوده است. نتایج پژوهشهای اخیر در این امر مشخص میسازند که این توزیع مکانی سکونتگاهی ریشه در توزیع فضایی منابع پایه به صورت نقطهای و پهنهای دارد. این مقاله با بهرهگیری از الگوهای تحلیل فضایی جمعیت، از جمله ضرایب جینی، آنتروپی و مدلهای تحلیلگر فضایی و خوشهای (cluster)، در پی آن است که چگونگی آرایش فضایی سکونتگاههای روستایی را در استان خراسان رضوی که بیشترین میزان جمعیت روستایی کشور را (4/8 درصد) در سال 1385 داشته است، مورد سنجش قرار دهد. نتایج این پژوهش نشان میدهند الگوی سکونت و جایگزینی فضایی از سکونتگاههای کوچک و متوسط به سکونتگاههای بزرگ، امری اجتناب ناپذیر است. از سوی دیگر، به دلیل اعمال سیاستهای آمایشی نامناسب در تجهیز و توسعه منابع پایه برای تثبیت جمعیت روستایی همواره فرآیند انتقال جمعیت روستایی، از نواحی حاشیهای استان به سمت مراکز بزرگ شهری در چهار دهه گذشته تحقق یافته که از جمله پیامدهای آن ناپایداری سازمان فضایی سکونتگاههای روستایی است.
۱۴.

تحلیل شبکه سازمانی مؤثر بر خزش روستایی در سکونتگاه های روستایی پیرامون همدان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: همدان تحلیل شبکه خزش روستایی دست اندرکاران نهادی سکونتگاه های پیرامون شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۹ تعداد دانلود : ۶۲۴
زمین به عنوان یکی از منابع تولید روستایی نیازمند مدیریت خردمندانه و حفاظت است. یکی از پدیده های کالبدی در سکونتگاه های پیرامون فضاهای شهری، پدیده خزش روستایی است که منجر به تغییرکاربری زمین های کشاورزی و باغی به نفع دیگر کاربری ها می شود. عوامل مختلفی در بروز این پدیده تأثیرگذارند؛ یکی از مهم ترین آن ها عوامل و نیروهای سازمانی است. این پژوهش به دنبال شناخت پدیده خزش روستایی و تحلیل میزان مداخلات نقش آفرینان مدیریت زمین و شبکه های تأثیرگذار بر آن ها در عرصه های روستایی و پیرامون شهری است. محدوده پژوهش 24 سکونتگاه روستایی پیرامون شهر همدان است. برای شناسایی نظام شبکه موجود و روابط میان سازمان ها و ارگان های تأثیرگذار بر فرایند تغییر کاربری زمین از روش تحلیل شبکه استفاده شد. نتایج نشان داد نیمی از دست اندرکاران نهادی بیش از 5 نوع تضاد با دیگر نهادها دارند. یک سوم از پیوندهای شبکه در اختیار دست اندرکاران مرکزی و نهادهای کلیدی و سیاست گذارهای اصلی قرار دارد و بقیه نهادها در جریان تغییر کاربری، نقش منفعلانه، حاشیه ای و تسهیل کننده دارند. جذب سرمایه ها و سرمایه گذاری در پیرامون شهر، کمبود زمین در محدوده شهر، تلاش برای ایجاد شغل و زمینه های کسب درآمد و تقاضای گسترده برای ایجاد واحدهای تک خانواری روند تغییر کاربری را شدت بخشیده است. لزوم توجه به منطقه شهری همدان و پیوندهای روستایی شهری و اتخاذ سیاست های تعاملی با تأکید بر صیانت از عرصه های سکونتگاهی می تواند به مدیریت خردمندانه اراضی منجر شود.
۱۵.

نقش اقتصاد محلی در جریان مازاد و بازساخت نظام شبکه منطقه ای مورد: استان کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کرمان نظام شهری اقتصاد محلی مازاد اجتماعی بازساخت شبکه شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۵ تعداد دانلود : ۶۲۵
تغییرات ساخت و عملکرد نظام های شهری جریانی مداوم و پیوسته در فضا است. این تغییرات که بر سازمان دادن تولید و بازتولید اجتمایی برای پاسخ به منافع نیروهای مسلط استوار است،در طول زمان الگوهای متفاوت ساختاری و کارکردی می آفریند. در این مقاله کوشش شده با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از داده های اسنادی رابطه اقتصاد محلی، جریان مازاد و بازساخت نظام شهری در فضای ناحیه ای کرمان تحلیل شود. در آغاز و طی زمان طولانی تا اصلاحات ارضی، تملک مازاد به وسیله مالکان مبنای اشکال مختلف کنترل اجتماعی بر سازمان فضایی ناحیه بوده که سلطه ی شهر بزرگ ناحیه (کرمان)، شکل غالب بازتاب فضایی آن در شبکه شهری بوده است. پس از اصلاحات ارضی با شکل گیری دولت رانتی، اثربخشی مازاد ملی نفت در شکل گیری فضای ناحیه مؤثر بوده است. از دهه هفتاد دگرگونی های شهری به وسیله تولید ساختارهای جدید شرایط جذب، جریان و انباشت نابرابر مازاد در شبکه شهری را فراهم آورده و بدین سان به اشکال جدید ناموزونی در فضای ناحیه ای دامن زده است. بر این اساس، استراتژی واقعی برای یکپارچگی ناحیه ای و بازساخت شبکه شهری و منطقه ای بر مبنای کاهش روابط سلطه جویانه مادرشهر ناحیه و دسترسی به فرصت های برابر رشد برای اعضاء شبکه می بایست بر مدلی استوار باشد که از طریق آن، تولید اشتغال متکی بر ظرفیت های درونی برای رشد اقتصادهای محلی در طیف پایین شبکه از یک سو و رشد برونگرای گره بزرگ شهری (کرمان) در ادغام با چند گره قدیمی در حال توسعه (رفسنجان، سیرجان، جیرفت، بم و زرند) از سوی دیگر فراهم آید. واضح است، کارآیی این مدل بدون بازنگری و بازاندیشی در مناسبات ساختاری، مضامین و قوانین جاری در جریان سلطه جویانه مازاد ملی، مسئله پیچیده و دشواری خواهد بود.
۱۶.

الگویابی تخصیص پایدار کاربری زمین در نواحی روستایی شرق گیلان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الگویابی نواحی روستایی تخصیص زمین پایداری کاربری زمین شرق گیلان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی جغرافیا جغرافیای انسانی جغرافیای روستایی جغرافیای رفتاری و فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی جغرافیا جغرافیای انسانی جغرافیای روستایی فضا و محیط روستایی
تعداد بازدید : ۶۵۱ تعداد دانلود : ۳۸۰
از مهم ترین مباحث در پایداری نظام سکونتگاه های روستایی، پایش و تحلیل نظام کاربری اراضی است. در دهه های اخیر به دلیل تحولات اجتماعی و اقتصادی سکونتگاه های روستایی شرق گیلان شاهد تخریب و تبدیل اراضی کشاورزی به سایر کاربری های زمین از جمله پوشش سکونتگاهی توسعه کالبدی فضاهای شهری و روستایی بوده ایم. این پژوهش الگوی تخصیص پایدار کاربری زمین را با بهره گیری از الگوی پایش تغییرات پوشش زمین تحلیل می نماید. قلمرو مکانی آن شامل شهرستان های سیاهکل، لنگرود، لاهیجان و آستانه اشرفیه، واقع در شرق استان گیلان است. از جمله دلایل انتخاب محدوده مورد مطالعه وجود تنوع توپوگرافیک (پهنه های ساحلی، دشتی، ییلاقی، پایکوهی و کوهستانی)، توزیع گونه های متفاوت سکونتگاه های روستایی و بیشترین تحولات کاربری زمین در قالب یک محیط جغرافیایی برای طرح ریزی مسئله پژوهش است. پایش زمانی تغییرات پوششی در سال های 1989م. (1368ش)، 2000 م. (1379ش) و 2015 م، (1394ش) و در افق سال 2030 میلادی انجام شده است. نتایج حکایت از این دارد که در پهنه مورد مطالعه، سهم پوشش های سازگار با طبیعت کاهش یافته و سهم پوشش سکونتگاهی افزایش یافته است. از سوی دیگر به کمک تکنیک های آینده نگاری و شناسایی عوامل محرکه کلیدی اثرگذار در تغییرات پوششی، سه سناریو برای تغییرات آینده مورد پیش بینی قرار گرفته است. به منظور اتخاذ رویکردی پایدار در همزیستی با طبیعت وتعادل بخشی سناریوهای متفاوت با به کارگیری از مدل تخصیص زمین (MOLA)، الگوی پیش بینی سال 2030 با وسیع ترین پوشش سکونتگاهی (فضاهای کالبدی روستایی و شهری) در میان الگوها امتیاز به دست آورد. گسترده ترین پوشش سکونتگاهی در الگوی سناریوها، به ترتیب برای سناریوی سوم، دوم و اول حاصل شد. بدین ترتیب الگوی تخصیص زمین نشان می دهدکه تکنیک مورد استفاده، از توانایی حل و فصل تعارضات موجود میان سناریوهای متضاد و تعدیل الگوی پیش بینی برخوردار است.
۱۷.

تحلیل آسیب پذیری ابعاد طبیعی، کالبدی، اجتماعی و اقتصادی کلان شهر کرمانشاه در برابر زلزله(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شاخص های آسیب پذیری زلزله تحلیل سلسله مراتبی سیستم اطلاعات جغرافیایی کلان شهر کرمانشاه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۸ تعداد دانلود : ۳۳۹
زلزله پدیده و رخدادی طبیعی و غالباً مخرب است که در برنامه ریزی شهری کشور کمتر مورد توجه قرار گرفته است.  غالباً تحقیقات موجود در رابطه با کاهش خسارات ناشی از زلزله حول روش های ساخت و ساز ساختمانی برای افزایش مقاومت بنادر برابر زلزله بوده است.  پژوهش حاضر با تأکید بر شناسایی شاخص های آسیب پذیری و پهنه بندی خطر در چهار شاخص طبیعی، کالبدی، اجتماعی و اقتصادی با  44  زیر شاخص، آسیب پذیری ناشی از زلزله را به صورت جامع و مطلوب مشخص و بر اساس آن استراتژی های کاهش خطر را تعریف نموده است.  در مقاله حاضر با بررسی های بنیادی و ارائه مبانی نظری در ارتباط با موضوع و محدوده مورد مطالعه نسبت به تشکیل پایگاه اطلاعاتی مورد نیاز در محیط نرم افزاری ArcGISاقدام گردید و سپس با ایجاد لایه های مؤثر و دخیل در فرآیند تحلیل و ارزیابی برای هر شاخص به صورت جداگانه مدل AHPاجرا و سپس نتیجه نهایی هر شاخص در یک ماتریس جدید مجدداً در مدل AHPاجرا و در نهایت نقشه پهنه بندی آسیب پذیری نهایی به دست آمد.  تشکیل ماتریس به تحلیل میزان آسیب پذیری کاربری ها، با توجه به شرایط محدوده مورد مطالعه پرداخته است که در نهایت آسیب پذیری کلان شهر کرمانشاه با توجه به معیارهای کمی و کیفی با استفاده از نرم افزار ArcGISو مدل AHPبه صورت نقشه پهنه آسیب پذیر مشخص و راه های کاهش آسیب پذیری بررسی و نتایج بررسی ها بر اساس موقعیت مکانی محدوده مورد مطالعه در قالب توسعه میان افزا و توسعه درون زا ارائه شده است.
۱۸.

ارزیابی و تحلیل توسعه پایدار روستاهای پیرامونی کانون های گردشگری در ناحیه اردبیل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روستا توسعه پایدار ارزیابی پایداری مدلANP کانون های گردشگری ناحیه اردبیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۴ تعداد دانلود : ۳۹۰
امروزه توسعه به عنوان یک فرآیند، مهم ترین بحث کشورها به ویژه کشورهای درحال توسعه است، مهمترین هدف توسعه پایدار برطرف کردن احتیاجات و بهبود بخشیدن به شرایط کیفی زندگی انسانی می باشد. تحقیق حاضر بر آن است به ارزیابی و تحلیل توسعه پایدار روستاهای پیرامونی کانون های گردشگری در ناحیه اردبیل بپردازد. برای این منظور روش تحقیق توصیفی- تحلیلی مورد توجه قرار گرفت. ابتدا با استفاده از ادبیات تحقیق به عملیاتی نمودن مفاهیم و متغیرهای مطرح در سؤالات پرداخته شده و روایی آن به روش نظرسنجی از نخبگان مورد ارزیابی قرار گرفته و پایایی آن نیز به روش آلفای کورنباخ 80 درصد محاسبه گردیده است. سپس برای ارزیابی توسعه پایدار گردشگری، از تکنیک فرآیند شبکه ای با بهره گیری از نرم افزار Super Decisions  استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق را 79 روستای پیرامون 5 کانون گردشگری ناحیه اردبیل تشکیل می دهد که داده های لازم به صورت تمام شماری از مدیران محلی جمع آوری گردید. نتایج نشان داد که کانون های گردشگری اردبیل، سرعین و نمین در وضعیت نسبتاً پایدار و کانون های گردشگری نیر و هیر در وضعیت پایداری متوسط قرار دارند. از کل روستاهای موردبررسی در ناحیه اردبیل17روستا در وضعیت پایدار، 25 روستا در وضعیت نسبتاً پایدار، 28 روستا در وضعیت متوسط پایداری و 9 روستا در وضعیت نسبتاً ناپایدار قرار دارند.
۱۹.

The Physical Transformations due to the Rural Sprawl in Rural Settlements of Hamadan Periphery(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: Rural sprawl physical changes rural settlements around cities Hamedan

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۷ تعداد دانلود : ۷۸۹
Purpose: One of such changes is the rural sprawl and its physical-spatial consequences in rural areas and their surrounding lands which has led to land use change in agricultural lands, gardens and less planed physical changes. Design/methodology/approach: This study was conducted in a descriptive-analytical method using field works, regular interviews and monitoring of satellite images and GIS maps. This study sought to identify and explain the natural consequences of rural sprawl in the physical area of villages and their surroundings during a 20-year period from 1995 to2016. The study area included 24 large rural settlements around Hamadan County with an average rural population of 2,800 people in areas with farmlands and gardens. Finding: The findings showed that rural sprawl has resulted in unplanned proximity and intermingling of rural-urban functions in rural settlements, physical changes in surrounding rural settlements, changes in diversity and composition of rural land uses, changes in physical structure of rural areas, and increased number of single-family residential units and villas. Research limitations/implications: Difficulty in gathering data about the rural areas’ physical changes and access to data and documentation of some organizations and interviews with some groups were among the challenges of the study. Practical implications: Management based on settlement systems of suburban towns and villages in the form of rural-urban ties and metropolitan area of Hamadan (in macro level), integrated management based on legal limits of the villages and their immediate areas, regulatory and more planned intervention through compliance of the uses with the structures and functions of the villages were some of the recommendations in the managerial and planning level. Originality/value: There have been a limited number of studies on emerging concepts and phenomena in the villages surrounding the metropolises and big cities. Therefore, it was necessary to conduct a study and discuss the consequences of rural sprawl as a phenomenon in villages round cities.
۲۰.

نقش دانش بومی در پایداری منابع آب در جنوب خراسان رضوی مطالعه موردی شهرستان بجستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دانش بومی توسعه روستایی نظام آبیاری سنتی قنوات ثلاثه بجستان پایداری منابع آب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۲۵۰
مدل های توسعه روستایی کشور، اکثرا نسخه های وارداتی ازرویکردهایست که نسبت به «دانش بومی » جوامع روستایی بی توجه بوده اند. دانش بومی مجموعه ای ازمهارت ها وتکنیک هایی است که طی قرن هاتکوین یافته، دانشی که تمام شاخصه ها والزامات توسعه ی پایدار، رادرخود دارد. یکی ازمهمترین سازمان های روستایی، بخصوص درمناطق کم آب فلات مرکزی،"نظام آبیاری سنتی " است که بااستفاده از «دانش بومی» توانسته منابع آب راطی قرن ها، به خوبی مدیریت کند. سوال اصلی این است که آیا دانش بومی، می تواند به عنوان الگویی پایدار، درشرایط بحران آب، مورداستفاده قرارگیرد؟ این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی، دانش بومی آبیاری سنتی شهرستان بجستان رابررسی کرده است. شیوه جمع آوری داده ها، میدانی و کتابخانه ای، وروستاهای بالای100خانوار شهرستان، از نظر پایداری منابع آب مطالعه شده است. نتایج تحقیق نشان داد، بکارگیری دانش بومی، در مدیریت منابع آب، توانسته مشکلات ناشی از تغییرات فصلی دما وبارش، وتاثیرات کمبودذاتی منابع آب درناحیه پژوهش، را به حداقل ممکن کاهش دهد. این رویکرد ضمن پایداری منابع آب، مشارکت روستاییان را درنظام آبیاری سنتی به همراه داشته وشبکه ای درهم تنیده ازعوامل انسانی(شورای کشاورزی، مُولِّفان، کَیّالان، جُویبانان، مُقنّیان وموتوربان ها) وسازمان سنتی آبیاری(تغییرات مدارهای آبیاری در طول سال، تغییرات مکانی و زمانی تفکیک و ترکیب قنات های سه گانه) را بوجودآورده است. تحقیق نشان می دهد، «دانش بومی» حلقه گمشده توسعه پایدار روستاست که اگر با «دانش نوین» بکارگرفته شود، ضمن توانمندسازی جوامع روستایی، زمینه مشارکت وشراکت آنهارادرفرایند توسعه فراهم می کند

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان