اسفندیار غفاری نسب

این پژوهش با هدف کاوش پدیدارشناختی فهم دانشجویان دکتری دانشگاه شیراز از اخلاق پژوهش انجام گرفته است و از طریق مصاحبه عمیق با 8 نفر، داده های مورد نظر جهت تحلیل جمع آوری گردید. داده ها با روش پدیدارشناسی تفسیری تحلیل و در اولین مرحله هفت زیر تم پیرامون موضوع مقاله حاضر استخراج گردید. در ادامه هفت زیر تم اولیه توسط محقق در دو تم اصلی: باز اندیشی در مفاهیم و برجسته سازی تعدد موقعیت ها مفهوم سازی شد. در نهایت استثنایی سازی موقعیت، به عنوان مفهوم مرکزی تجربه زیسته مشارکت کنندگان در مواجهه با شرایط متعارض اخلاقی که شیوه داوری اخلاقی آنها را تعیین می کند کشف شد. بنابراین افراد با رجوع به معانی مطلوب خود از مفاهیم و انتخاب گزینشی از موقعیت های چندگانه ای که با آن مواجه می شوند، تفسیری خاص و استثنایی از انجام رساله انجام می دهند. این شیوه تفسیر، آنها را یاری می رساند تا به مدیریت تعارضات و داوری اخلاقی بپردازند.

شهروندی یکی از مهم ترین مفاهیم و ایده های اجتماعی است که در دهه های اخیر محل توجه اندیشمندان جامعه شناس قرار گرفته است. شهروندی از شاخص های مهم پیشرفت در کشورهای در حال توسعه است که می تواند به حل معضلات اجتماعی کمک کند. در این تحقیق با استفاده از نظریه های مارشال، ژانوسکی، فالکس و ترنر به بررسی فرهنگ شهروندی شهروندان شهر اقلید پرداخته شده است. روش این پژوهش، پیمایش و ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه است. جامعه آماری تحقیق شهروندان 15 سال به بالای شهر اقلید است که تعداد 400 نفر  از آنان به عنوان نمونه با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که میزان فرهنگ شهروندی شهروندان اقلیدی در حد متوسط به بالایی می باشد. بررسی فرضیه ها نشان داد متغیرهای جنسیت، وضعیت تأهل، باورهای مذهبی، هویت اجتماعی، میزان استفاده از رسانه و آگاهی سیاسی رابطه ی معناداری با فرهنگ شهروندی دارند. در معادله رگرسیونی نیز چهار متغیر هویت اجتماعی، میزان دینداری، میزان استفاده از رسانه و آگاهی سیاسی توانسته اند 22/5 درصد (0/225=R²) از تغییرات متغیر وابسته را پیش بینی کنند.

تحقیق حاضر با هدف کاوش کیفی هویت ملی و قومی در زیست جهان دانشجویان بلوچ در دانشگاه های دولتی و براساس نظریهزمینه ای انجام شده است. مشارکت کنندگان تحقیق، یازده نفر دانشجوی بلوچ مقطع کارشناسی ارشد و چهار نفر دانشجوی دکتری دانشگاه های دولتی بوده اند. داده ها از طریق مصاحبه عمیق به دست آمده است. مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع نظری درخصوص مقولات مختلف مصاحبه ادامه یافتند. تحلیل داده ها با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. نتیجه تحلیل داده ها، دستیابی به پنج مقوله محوری و یک مقوله هسته بوده است. مقولات محوری عبارت اند از: چند لایه گی و تکثر منابع هویت بخشی، نوسان هویتی، رفت و برگشت بین هویت ملی و قومی، برجستگی مؤلفه های فرهنگی و فرسایش مؤلفه های سیاسی هویت ملی، بازنمایی هویت بلوچی در اندیشه دیگری و دیگری سازی؛ گجر و برساخت مرز هویتی. مقوله هسته نیز عبارت است از دیگرسازی هویتی سیال. همچنین یافته ها نشان دادند که بستر و منابعی مانند موقعیت مذهبی، موقعیت جغرافیایی و قومی در کنار شرایطی از قبیل احساس تبعیض سیاسی، تبعیض قومیتی، کلیشه سازی رسانه ای، وضعیت اجتماعی، سیاسی، تصورهای قالبی منفی پیوند چند جانبه ای با مقوله هسته پژوهش دارند.

پژوهش حاضر با هدف واکاوی چاقی و اضافه وزن در نظام معنایی زنان در باشگاه های بدنسازی شهر شیراز انجام شده و برای این منظور از نظریه زمینه ای به عنوان یکی از روش های کیفی استفاده نموده است. مشارکت کنندگان در پژوهش زنانی بودند که به باشگاه های بدنسازی شهر شیراز برای کاهش وزن مراجعه کرده اند، و از این بین تعداد 12 مشارکت کننده انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفته اند. داده ها با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل و نتیجه آن دستیابی به هفت مقوله محوری و یک مقوله هسته است. مقولات محوری شامل خوانش سیال از چاقی و اضافه وزن، کثرت باورها و اعتقادات مربوط به اندازه و جذابیت بدن، تصویر رؤیایی از بدن ایده آل، زمینه مندی اجتماعی و فرهنگی بدن، تفسیر اجتماعی دیگری و پزشکی شدن تناسب اندام می باشد. مقوله هسته نیز روایت کثرت گرا از بدن ایده آل است. ظهور این پدیده، با پیامدهایی مثل دوگانگی و ابهام و چندگانگی، مسئولیت شخصی و ننگ، نسبت دادن برخی از مشکلات به وزن، عدم امنیت غذایی و خوردن احساسی، ابهام و تردید نسبت به دستورالعمل های پزشکی، پارادوکس خوش استایلی و چاقی پذیرش برخی از کلیشه های مرتبط با چاقی و ناآگاهی و ابهام نسبت به رفتارهای مخاطره آمیز کاهش چاقی و ابهام در پیامدهای اصلی چاقی و اضافه  وزن همراه بوده است.

پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد پارادایمی، جهت گیری هستی شناختی پژوهش های جامعه شناسان ایرانی را براساس فرایند منطقی تولید علم در علم اثباتی و علم تفسیری و علم انتقادی از هم متمایز و براساس آن، دستگاه مفهومی جامعه شناسان منتخب را توصیف کرده است. یافته های پژوهش، متکی بر مبانی منطقی تحقیقات کیفی و براساس رویکرد تفسیری و استراتژی استفهامی و با روش تحلیل محتوای کیفی جهت دار از طریق نمونه گیری هدفمند چندگانه، با خوانش رتوریک متن مصاحبه های انجام شده و نیز 55 اثر علمی شش نفر از مشارکت کنندگان تحقیق، به دست آمده است. بر این اساس، در هستی شناسی پژوهش های فیاض و محدثی و قانعی راد، ادبیات پارادایمی علم تفسیری غالب و در هستی شناسی پژوهش های آزادارمکی و رفیع پور و چلبی، ادبیات پارادایمی علم اثباتی حاکم است. به رغم این نمی توان رتوریک گفتمانی واحدی را در همه پژوهش های اندیشمندان موردنظر تصدیق کرد، بلکه می توان در مواردی ترکیبی از رویکردهای پارادایمی را در فعالیت های علمی آن ها معرفی کرد.

فرهنگ شهروندی به مثابه نوعی فرایند از قرن نوزدهم همگام با جوامع مدنی و دولت های ملی شکل گرفته است. این پدیده با جدی شدن مسأله جهانی شدن در دهه های اخیر از مسایل اجتماعی معاصر است. پژوهش حاضر قصد دارد تأثیر دین و رسانه را بر فرهنگ شهروندی زنان مورد بررسی قرار دهد. مدل تحقیق حاضر بر اساس نظریه های ژانوسکی و ترنر طراحی شد و داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه محقق ساخته بین400 نفر از زنان 29-18 سال شهر فیروزآباد توزیع و با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای گردآوری شد. هم چنین اعتبار پرسشنامه از طریق اعتبار صوری و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها در محیط SPSS بیانگر آن است که از میان 6 فرضیه تحقیق، فرضیه هایِ مربوط به میزان دینداری و میزان استفاده از رسانه و آگاهی سیاسی و هویت ملّی مورد تأیید قرار گرفتند. نتایج رگرسیون چند متغیره نیز نشانگر این واقعیت بود که 4 متغیر میزان دینداری، هویت ملی، میزان آگاهی سیاسی و میزان تحصیلات پاسخگویان در مجموع 38 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کردند.

هدف این مقاله، تأمل انتقادی دربارۀ زندگی روزمرۀ زنان از خلال مطالعۀ تجربه کافه نشینی و بررسی این نکته است که چگونه این امر سبب تغییر در بازتعریف زنانگی شده<strong> </strong> است. میشل دوسرتو چارچوب مفهومی مناسبی را برای درک تولید فضای شهری و تجربۀ آن ازطریق فعالیت های روزمرۀ ساکنان یک شهر ارائه می دهد. روش شناسی استفاده<strong> </strong>شده، مردم نگاری انتقادی است. داده های پژوهش شامل طیف گسترده ای از مشاهده های غیرمستقیم و مشارکتی، یادداشت های میدانی و مصاحبه های ساخت<strong> </strong>نیافته است که با استفاده از تحلیل تماتیک، سه مقولۀ مرکزی (کافه به منزلۀ مکان سوم، زنانگی به منزلۀ تعارض و تجربۀ زنانگی جدید در فضا) به دست آمد. نتایج نشان می دهند حضور زنان<strong> </strong>(چه مصرف<strong> </strong>کننده و چه تولیدکنندۀ فضا) در کافه ها سبب شکل گیری عاملیت انتخاب و کنشگری بیشتری در آنها شده است و تجربه های رهایی بخشی را به دست آوردند که تعریف آنها از زنانگی سنتی را به چالش می کشد. خوانش دوسرتویی این بررسی نشان می دهد زنان در فضاهای عمومی به منزلۀ یک کنشگر فعال حاضر می شوند و به<strong> </strong>نوعی به مدیریت فضا می پردازند؛ آنها فعالانه در برساخته شدن فضا و هویت جدیدشان سهم دارند و در پی مطالبه گری خود از حق برابری در شهرند.

مطالعه حاضر رابطه عوامل فرهنگی با هویت ملی نوجوانان در شهرهای بانه و قروه را بررسی می کند. در این مطالعه برای تبیین هویت ملی نوجوانان از نظریه هایی با رویکرد اجتماعی و فرهنگی استفاده شده و در جمع آوری داده ها از تکنیک پیمایش بهره گرفته شده است. این پیمایش بر روی 598 نفر از نوجوانان شهرهای بانه و قروه با شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و تصادفی انجام شده است. تجزیه و تحلیل دو متغیره، نشان می دهد که تفاوت معناداری بین شرکت در کلاس زبان، میزان دین داری، استفاده از رسانه ها و جنسیت با هویت ملی وجود دارد. در تحلیل چندمتغیره به ترتیب میزان دین داری، شهر (بانه)، میزان استفاده از رسانه ها، شرکت در کلاس زبان رابطه معناداری با متغیر وابسته دارند و در مجموع 5/23 درصد از واریانس آن را تبیین می کنند و سایر متغیرها خارج از معادله رگرسیون قرار گرفتند.

هدف تحقیق حاضر، مطالعه وضعیت هویت فرهنگی مهاجران لَکِ ساکن محله ی نامجو تهران با تأکید بر مؤلفه ی زبان است. لذا، از رویکرد کیفی، روش نمونه گیری گلوله برفی، مصاحبه های نیمه ساخت یافته و عمیق با 17 نفر استفاده شد. مصاحبه ها با روش تحلیل تماتیک، تحلیل گردیدند. براساس یافته ها، تعلق و پایبندی، بازاندیشی و بازتعریف زبان (لَکی)، در بین نسل اول و دوم و نیز بین زنان و مردان مهاجر یکسان نیست که شرایط متفاوت جامعه پذیری، نقش مهمی در آن دارد؛ برخلاف جامعه مبدأ، جامعه ی میزبان بخش مهمی از هویت یابی و فرهنگ پذیری را به عهده ی فرد گذاشته که علاوه بر تفاوت های فردی، تفاوت نسلی را در شکل دهی به هویت برجسته می کند. بدین ترتیب با گذشت زمان و جایگزینی نسل ها، هویت فرهنگی تازه ای شکل گرفته که از مسیر زبان می گذرد. اکنون نوعی راهبرد یکپارچه سازی (هویت پیوندی) اساس فرایند فرهنگ پذیری مهاجرین است و با توجه به ویژگی سیال هویت، ممکن است در آینده جای خود را به مفهوم راهبردیِ همگونی فرهنگی بدهد.

آثار هنری در هر جامعه مجموعه اطلاعاتی از وضعیت اجتماعی به دست می دهد که می توان با رمزگشایی و درک آن به ویژگی های جامعه معاصر دست یافت. آثار موسیقی نیز به منزله نوعی هنر و رکن مهمی از نظام فرهنگی، از طریق ارائه و نمایش مفهوم زن، نقش درخور توجهی در بازتاب مناسبات جنسیتی جوامع دارد. موسیقی سنتی ایران به منزله هنری که در فضای فرهنگی اجتماعی ایران تولید شده است می تواند در شناخت شاخصه های فرهنگی جامعه ایران مؤثر باشد. پژوهش حاضر با موضوع بازنمایی زن در موسیقی سنتی دهه 1360 در ایران، به دنبال کشف چگونگی بازنمایی و تصویر زن در اشعار خوانده شده در این آثار است. این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است و با استفاده از نظام مقوله بندی استقرایی به تحلیل محتوای 53 شعر از 43 آلبوم منتشر شده در دهه 1360 پرداخته است. حاصل این تحلیل با دوازده مفهوم، ذیل سه عنوان زن به مثابه ابژه عشق سالم، زن به مثابه ابژه ای اجتماعی و زن به مثابه ابژه عشق رمانتیک و اروتیک و مقوله مرکزی زن به مثابه ابژه عشق کامل مقوله بندی شده است. تحلیل محتوای اشعار حاکی از حضور حداقلی زنان در عرصه عمومی و اجتماعی است و دیدی منفی در قالب کدهای فرهنگی به آنان وجود دارد. با این حال، زن در عرصه خصوصی در قالب رابطه ای عاشقانه و به عنوان ابژه عشق مرد جایگاه برجسته ای دارد و عشق سالم با ویژگی تقارن و پیش شرط برابری به وی ابراز شده است.

خودکشی یکی از آسیب های اجتماعی موجود در جوامع مختلف است که به شیوه های گوناگونی انجام می شود؛ خودسوزی یکی از این شیوه های دردناک است. مقاله حاضر با هدف مطالعه تجربه زیسته زنان نجات یافته از خودسوزی در بخش کوهنانی شهرستان کوهدشت، که طی سال های 1383 تا 1396 به خودسوزی اقدام کرده اند، صورت گرفته است. محققان در این پژوهش کیفی از روش پدیدارشناسی تفسیری، نمونه گیری هدفمند و تکنیک مصاحبه عمیق با 10 زن برای جمع آوری اطلاعات بهره جسته اند. همه مصاحبه ها ضبط و بلافاصله روی کاغذ نگاشته و با رویکرد تفسیری تحلیل شد. یافته های پژوهش، که حاصل استخراج از مصاحبه هاست، شامل مقوله های «سنت گرایی فرهنگی»، «چالش های اقتصادی»، «کمبود مهارت های ارتباطی»، «خشونت شوهران علیه زنان»، «ناخوشایندی طلاق»، «ابراز خود و رهایی» و «دسترسی آسان به مواد خودسوزی» است. نتایج پژوهش بیانگر تعامل ابعاد مختلف فرهنگی اجتماعی، اقتصادی و روانی در فرایند اقدام به خودسوزی زنان روستایی و موقعیت مند بودن این ابعاد است. در آخر، پیشنهادهایی متناسب با ظرفیت های موجود ارائه شد.

تحقیق حاضر با هدف کاوش کیفی ادراک دانشجویان بلوچ تحصیلات تکمیلی، ازبازنمایی هویّت بلوچ ها در رسانه های جمعی: (صدا و سیما، سینما، شبکه ی استانی و شبکه های اجتماعی مجازی) در میان دانشجویان بلوچ در دانشگاه های دولتی انجام شده است.  در این تحقیق، از نظریه ی زمینه ای استفاده شده است.  مشارکت کنندگان تحقیق، دانشجویان بلوچ مقطع ارشد و دکترای دانشگاه های دولتی بوده اند.  داده ها از طریق مصاحبه ی عمیق به دست آمده است.  مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع نظری در خصوص مقولات مختلف مورد مصاحبه، ادامه پیدا کردند.  تحلیل داده ها با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد.  نتیجه تحلیل داده ها، دستیابی به شش مقوله ی محوری و یک مقوله ی هسته بوده است.  مقولات محوری عبارت اند از: بازنمایی غیرواقعی و منفی از هویّت بلوچ ها در صدا و سیما، شبکه ی استانی و بازنمایی غیرواقعی از هویّت بلوچ ها، مدیریت ایدئولوژیک و سیاسی و غیریت سازی از هویّت بلوچ ها، کلیشه سازی رسانه ای و نگاه منفی سایر مردم ایران به هویّت بلوچ ها، برساخت منش منفی در مورد هویّت بلوچ ها در فیلم های سینمایی و فضای مجازی و بازنمایی واقع گرایانه از هویّت بلوچ ها.  مقوله ی هسته نیز عبارت است از: بازنمایی منفی و کلیشه سازی هویّتی منفی از بلوچ ها در صدا و سیما و سینمای داخلی.

گسترش فناوری های نوین ارتباطی و در رأس آن اینترنت و شبکه های ارتباطی، فضایی برای ساخت مجدد هویت فراهم کرده است. همچنین این شبکه های اجتماعی مجازی، پیوند عناصر اساسی هویت ساز یعنی زمان، مکان، فضا و مرزهای زندگی اجتماعی را به شدت تحت تأثیر قرار داده اند. تحقیق حاضر در همین راستا و با هدف مطالعه و شناخت تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت جهانی انجام شده است. این پژوهش با روش پیمایش و در بین دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان انجام شده است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 400 نفر بوده و به شیوه طبقه بندی شده نمونه گیری انجام شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که از بین متغیرهای زمینه ای، متغیرهای سن، مقطع تحصیلی و قومیت رابطه معناداری با هویت جهانی دارند. همچنین یافته های تحقیق نشان می دهد که بین عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی با هویت جهانی تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین بین سابقه استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی هویت جهانی نیز رابطه معناداری مثبتی وجود دارد و باعث افزایش احساس تعلق به هویت جهانی شده اند. دو متغیر میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و احساس آزادی رابطه معناداری با هویت جهانی نداشتند. در مجموع بر اساس یافته های تحقیق می توان به این نتیجه رسید که شبکه های اجتماعی مجازی به عنوان نوعی اجتماع مجازی باعث تقویت گرایش به هویت جهانی و تقویت جنبه های بومی هویت ملی می شود.