نهله غروی نایینی

نهله غروی نایینی

مدرک تحصیلی: استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۹۴ مورد.
۱.

جواز تمتع از زوجه صغیره: خوانشی انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۴۶) 1 - 26

کلید واژه ها: استمتاع از زوجه زوجه صغیره کودک همسری نکاح صغیره لذتهای جنسی از کودک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۳۸
یکی از چالش های ساحت فقه و حقوق در روزگار کنونی مباحث مربوط به حوزه زنان است. از جمله این چالشها نکاح صغیره و مسائل ناظر به آن همچون جواز یا عدم جواز استمتاع از زوجه نابالغ است که به دلیل پیوند با حقوق کودک، اهمیتی مضاعف می یابد. رویکردهای انتقادی با به چالش کشیدن بدیهیات مفروض در رویکرد فقه سنتی مانند جواز استمتاع از زوجه صغیره، درپی بازخوانی و کارآمدسازی تفکر فقهی-اجتهادی در دنیای معاصر هستند. این جستار از طریق بازاندیشی در ادله، با چالش در نظریه مشهور فقهی درخصوص جواز استمتاع از زوجه صغیره، تمسّک به اصل اباحه را در این قضیه فاقد وجاهت دانسته و با توجه به قبح اخلاقی و عقلی این عمل، اطلاق ادله درخصوص جواز استمتاع از زوجه را دارای انصراف موضوعی از صغیره تلقی کرده و معتقد است می توان با بازخوانی در دستگاه معرفتی دین و توجه به غایات شریعت مانع سوءتفاهمات نسبت به احکام شرع شد. هم چنان که برخی اصول عقلانی نیز چون حریت زن، عقلانیت، معاشرت به معروف و حاکمیت قواعدی هم چون عدالت، مصلحت، حرمت ایذاء، نفی ضرر و... بر کلیه احکام حوزه خانواده بیانگر رویکرد کرامت مدار دین در این خصوص می باشد.
۲.

نقد مناقشات متنی خاورشناسان درباره سه آیه آخر سوره قارعه: از ادعای افزونه بودن تا قرائت جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ ۲۰۲-۱۷۵

کلید واژه ها: فأمه هاویه نقد متن فیشر ونزبرو بلمی سوره قارعه تکامد در قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲ تعداد دانلود : ۹۸
مباحث نقد متن از جمله مباحثی است که توجه برخی محققان قرآنی را به خود جلب کرده و در این راستا برخی کوشیده اند که متن قرآن را بر اساس روش های این دانش مورد بررسی قرار دهند. آن دسته از آیات قرآنی که حاوی تکامد هستند در این میان، به سبب ماهیت خاص خود، توجهی ویژه را به خود جلب کرده اند. در این زمینه آیه نهم سوره قارعه از آیاتی است که بحث بسیاری را به خود اختصاص داده است؛ برخی همچون فیشر و ونزبرو بر اساس تحلیل آن مدعی شده اند که دو آیه ی پس از آیه نهم در زمانی متأخرتر به سوره افزوده شده است. این درحالی است که برخی دیگر همچون بلمی گرچه به تحریف این سوره اعتقاد ندارند، مدعی وجود تصحیف در آیه نهم این سوره هستند. در این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی - انتقادی به ارزیابی دیدگاه این خاورشناسان در خصوص آیه نهم سوره قارعه و نتایجی که از آن گرفته اند پرداخته شده و نشان داده می شود که ادعای تحریف یا تصحیف در خصوص آیات آخر سوره قارعه، ادعایی بی پایه است و از صرف فرض فراتر نمی رود.
۳.

چالش های انگاره مطلق بودن تمکین زوجه: موردکاوی تمکین زنان شاغل از منظر فقه امامیه

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 265 - 238

کلید واژه ها: اذن خروج تمکین حقوق زوج حقوق زوجه زوجه شاغل قوامیت نشوز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲ تعداد دانلود : ۱۲۵
در روزگار کنونی که بسیاری از زنان متکفل امور و مشاغل اجتماعیِ نیازمند خروج از خانه گشته اند، با چالش هایی پیرامون تزاحم میان اشتغال و تمکین مواجه شده اند. در برخی رویکردها کلیه حقوق و تکالیف زن، متأثر از وظایف و تکالیف زناشویی انگاشته می شود؛ به نحوی که کلیه حقوق و وظایف شرعی، انسانی و شهروندی زن در سایه تعهدات و تکالیف زوجیت رنگ می بازد. این در حالی است که زن برای رشد و کمال معنوی و انسانی خویش، حقوق و مسؤولیت هایی هم در قبال خویشتنِ خویش، معبود، والدین و اجتماع دارد و وظایف وی به کلی در تکالیف زوجیت فروکاسته نمی شود. این جستار در پی آن است که با بهره گیری از راهبرد موردکاوی بازخوانیِ نوینی نسبت به نصوص دینی از چشم اندازی زنانه ارائه داده و ضمن عدم جمود بر قرائت های مرسوم، به بازشناسی زمینه ها و ظرفیت های موجود در منابع دینی بپردازد. به این ترتیب با توجه به امضایی بودن بسیاری از احکام خانواده و تأیید شارع نسبت به مبانی عقلایی، با تغییر سبک زندگی و حضور اجتماعی زنان، بنا به اصول اباحه، صحت و قواعدی مانند سلطنت، عدالت، حفظ نظام، معاشرت به معروف، لاضرر و لاحرج و... امکان خروج متعارف و معقول زوجه از منزل وجود دارد و حدود اختیار زوج در امر تمکین و اذن خروج محاط حقوق و تکالیف الهی و انسانی زن می باشد.
۴.

اعتبارسنجی دیدگاه ابوالفضل برقعی در کثرت روایات مخالف قرآن در کتاب الکافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال نوزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۵۵) 110 - 133

کلید واژه ها: الکافی ابوالفضل برقعی عرضه احادیث بر قرآن نقد حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۴۳
معیار عرضه ی احادیث بر قرآن، اوّلین و مهمّ ترین مبنا در نقد متن حدیث است. اصالت این روش ریشه در روایات معصومان دارد. حدیث پژوهان و دانشمندان شیعه و سنّی به این مبنا توجّه داشته و با بهره جستن از این روش به ارزیابی متن حدیث پرداخته اند. ابوالفضل برقعی که از روحانیان و نویسندگان معاصر شیعی است، در آثار خود به اصول و مبانی اساسی تشیع خدشه وارد کرده و صحّت آن ها را منکر شده است. وی در کتاب «عرض اخبار اصول بر قرآن و عقول» اکثر روایات کتاب کافی را مخالف قرآن دانسته است و بر این اساس سعی کرده تا کتاب باارزش کافی را از اعتبار بیاندازد. این مقاله با روش توصیفی _ تحلیلی، صحت و سقم ادّعای وی را سنجیده و با ارائه ی آماری ثابت می کند احادیث به ظاهر مخالف قرآن تنها 6 درصد از کلّ روایاتی است که وی بررسی و ارزیابی کرده است. به علاوه تعداد احادیثی که به صحت متن آن و موافقت آن ها با قرآن اعتراف کرده، بیش از روایات مخالف است. در گام بعدی با تبیین معیار عرضه بر قرآن و روشن شدن روش صحیح کاربست آن، به نقد عملکرد وی در استفاده از این مبنا پرداخته شده و معلوم می گردد وی با روشی غیر علمی از این معیار بهره جسته است.
۵.

تحلیل انتقادی روش فقه الحدیثی سیوطی در تنویر الحوالک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 197 - 224

کلید واژه ها: موطأ تنویر الحوالک مالک بن انس سیوطی فقه الحدیث فهم حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۲۵
  تنویر الحوالک شرح مختصر سیوطی بر موطأ مالک است. سیوطی به طور عمده در این اثر به شرح و بسط مفهوم متن احادیث پرداخته است؛ ازاین رو می توان نوشته مذکور را مجموعه ای فقه الحدیثی به حساب آورد. شناخت فقه الحدیث ثمره سایر علوم حدیث بوده و آگاهی از شیوه پیشینیان به خصوص شارحان جامع نگاری همچون سیوطی در فهم احادیث می تواند به تصحیح یا تعمیق فهم ما بینجامد. لذا این جستار درصدد است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به واکاوی انتقادی روش فقه الحدیثی سیوطی در تنویر الحوالک بپردازد. به رغم آنکه سیوطی تلاش کرده تا روایات موطأ را در زمره روایات صحیح جلوه دهد، توجه به اوضاع نابسامان نقل و نگارش حدیث و شکل گیری روایات جعلی فراوان در زمانه مالک و تجدیدنظرهای مکرر وی، نمایانگر آن است که حتی آخرین نسخه موطأ نیز انتخاب نهایی و قطعی مالک نبوده است. اشتمال موطأ بر روایات موقوف و مقطوع و عنایت به عدم حجیت آراء و فتاوای صحابه و تابعین، دلیل دیگری بر بطلان دیدگاه سیوطی است. وی پس از طرح مباحث سندی، از طرق گوناگون به شرح احادیث پرداخته است. طرح مباحث بلاغی و توجه به مفاهیم حقیقت و مجاز و دوری از تجسیم و ظاهری گری، جمع میان احادیث متعارض تا حد امکان و اندک شمردن مصادیق وقوع نسخ، عدم رعایت انصاف در تبیین مسائل کلامی مانند مسئله ارث گذاشتن انبیا و بهره نیافتن کافی و وافی از آیات قرآن در شرح احادیث از جمله محاسن و معایب روش فقه الحدیثی سیوطی است.
۶.

چندمعنایی اسم و فعل در نظریه شبکه های شعاعی و کاربست آن در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال دهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۷) 79 - 99

کلید واژه ها: چندمعنایی نظریه شبکه های شعاعی معنای مرجع قرآن ظهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳ تعداد دانلود : ۱۶۷
چندمعنایی در نظریه شبکه های شعاعی بر پایه مقوله بندی پیش نمونه بنیاد بررسی می شود. به این منظور پس از تعیین معانی متمایز یک واژه، عضو برجسته آن ها (سرنمون) شناسایی، و سایر معانی در نموداری شعاعی حول آن نمایش داده می شوند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، چگونگی تحلیل چندمعنایی برای مقوله های واژگانیِ غیر از حروف اضافه و نیز کاربست قرآنی آن را، با مطالعه یک نمونه بازنمایی می کند. به این منظور، معیارهای تعیین سرنمون در این مقوله های واژگانی (با عنوان معنای مرجع) معرّفی شده است که شامل پنج معیارِ «نخستین معنای تأییدشده»، «غلبه در شبکه معنایی»، «قابلیّت پیش بینی سایر معانی»، «دارا بودن پیشینه شناختی قابل قبول» و «ارتباط با تجربه زیسته انسانی» می باشد. در کاربست قرآنی این نظریه، ریشه محور بودن ساخت واژگان عربی ایجاب می کند به مراحل بررسی، «تعیین واژه سرنمونی ریشه» و لحاظ معیار «کوتاهی و عدم تناظر دقیق وزن و معنا» در شناسایی سرنمون، اضافه شود. با به کارگیری این روش در بررسی ریشه ظهر در قرآن، برای آن، واژه سرنمونی «ظَهر» با معنای مرجع «پشت انسان» به دست می آید؛ که دیگر معانی واژگان این ریشه، مانند بخش ناپیدا، یاری، پشت حیوان، رو بودن، آشکار بودن، بالا رفتن، غلبه و آگاهی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از آن گرفته شده است.
۷.

تحلیلی بر گزاره قرآنی «سبّح بحمد ربّک» با روش ریشه شناسی واژگان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 183 - 198

کلید واژه ها: تسبیح حمد تسبیح به حمد ریشه شناسی متون مقدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۱ تعداد دانلود : ۲۱۰
گزاره «سبّح بحمد ربّک» و مفهوم «تسبیح به حمد» بارها در قرآن کریم تکرار شده است و این تکرار، نشان از اهمیت بالای آن در بینش و منش قرآنی دارد. پرسش از معنای تسبیح به حمد، از ابتدا موردتوجه عالمان و مفسران بوده و آنچه درباره این تعبیر قرآنی بیان شده، عمدتاً مبتنی بر پیش فرض ها در علم کلام و مبحث صفات الهی بوده است. از این رو نمی توان فهمی متأخر مبتنی بر دانش کلام را به کلام خداوند نسبت داد. این پژوهش در پی پاسخ به این مسأله است که تسبیح به حمد در قرآن کریم و متناسب با فرهنگ دینی عرب، چه معنای دقیقی داشته است. این پژوهش مبتنی بر روش ریشه شناسی و با استفاده از داده های زبا ن های سامی و متون مقدس، پیشینه دو مفهوم تسبیح و حمد را مرور کرده و از این رهگذر به بازخوانی معنای تسبیح به حمد در قرآن کریم پرداخته است. در پایان مشخص شد حمد در گزاره قرآنی «سبّح بحمد ربّک»، نه معنای ستایش که معنای شوق و علاقه را دارد و تسبیح به حمد، حاکی از نوعی ستایش و مناجات مبتنی بر عشق ورزی و توجه قلبی است. همچنین تسبیح به حمد برخلاف تسبیح (مطلق)، اشاره به ستایشی غیرمناسکی دارد.
۸.

سنت های مختلف در قرآن: بررسی تحلیل ونزبرو از داستان شعیب در قرآن و ارزیابی پیامدهای آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 552 - 529

کلید واژه ها: بیانات پیامبرانه تاریخ گذاری تحلیل ادبی تدوین قرآن داستان شعیب ونزبرو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۴۱
در نظر ونزبرو متن قرآن متشکل از واحدهایی کوتاه و مجزاست که در طی فرایندی تدریجی بسط یافته اند و کنار هم قرارگرفته اند. با این فرض هدف از تحلیل ادبی متن قرآن شناختن این واحدهای مستقل، که ونزبرو آن ها را بیانات پیامبرانه می نامد، و بررسی فرم های مرتبط با آن ها و مراحل تاریخی گسترش آن هاست. در این راستا وی برای نمونه به تحلیل تحریر های مختلف داستان شعیب در قرآن می پردازد و تحریر های مختلف این داستان را نمایانگر وجود سنت های مختلف و مستقل در قرآن می داند که تفاوت در الگوی روایت در این تحریر ها ریشه در اختلاف و استقلال آن سنت ها از یکدیگر دارد. به زعم ونزبرو این تفاوت به گونه ای است که بیش از یک نسل برای پدید آمدن آن لازم است و از این امر به عنوان شاهدی برای تدوین دیرهنگام متن نهایی قرآن، یعنی اواخر قرن دوم، استفاده می کند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی-انتقادی به تبیین و ارزیابی تحلیل ادبی ونزبرو از آیات مرتبط با داستان شعیب در قرآن و نتایج آن می پردازد و نشان می دهد که تحلیل ونزبرو بر پایه فرض هایی کلی استوار است که اعتبار آن ها محل مناقشه است.
۹.

تحلیل کارکرد حلقه مشترک در بازیابی منابع آثار روایی مطالعه موردی روایات علی بن ابراهیم در الکافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۷ 271 - 293

کلید واژه ها: بازیابی منابع حلقه مشترک کلینی الکافی علی بن ابراهیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۱۶۵
«حلقه مشترک» راوی تکرارشونده در سندهای مجموعه ای از روایات یک اثر روایی است که شناسایی و تحلیل کارکرد آن در «بازیابی منابع» آن اثر روایی، نقشی مؤثر داشته و در تحلیل سندی می بایست مورد توجه جدی قرار گیرد. در این مقاله، ابتدا بر اساس تحلیل کارکرد حلقه مشترک در سلسله اسانید و به کارگیری مؤلفه های مؤثر دیگر، الگویی روش مند در بازیابی منابع آثار روایی ارائه شده است؛ سپس این الگو در بازیابی منابع روایات «علی بن ابراهیم از ابراهیم بن هاشم از ابن ابی عمیر از حماد بن عثمان از حلبی از امام صادق@» که پرتکرارترین سند الکافی است به کار گرفته شده است. دستاورد این پژوهش، نخست ارائه الگوی یادشده در بازیابی منابع آثار روایی مبتنی بر کارکرد حلقه مشترک و دیگر بازیابی منابع کلینی در پرتکرارترین سند الکافی بر اساس شناسایی کارکرد چهار حلقه مشترک، یعنی علی بن ابراهیم، ابراهیم بن هاشم، ابن ابی عمیر و حماد بن عثمان است.
۱۰.

ملاک های عالمان شیعی در تدوین کتب ادعیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 117-154

کلید واژه ها: معیار مؤلفان کتب ادعیه توثیقات عام ضعف اسناد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۳ تعداد دانلود : ۲۷۹
کتاب های ادعیه مقبول امامیه، برترین کتب دعا و حاوی دعاهایی منقول از معصومینk است. این ادعیه اعتقاد داعی را محکم کرده، به وی سعادت و آرامش روان می بخشد اما تفوق طلبی مدعیان سیروسلوک، راحت طلبی و کم حوصلگی جویندگان دعا، سبب رواج انواع دعاهای برساخته گشته؛ در این شرایط، شناخت سره از ناسره ضروری است. متقدمان ملاک صحت دعا را وثوق و اعتماد به صدور آن از معصومR می دانستند که از راه تحلیل فهرستی و روش کتاب شناسانه، بر اساس قراینی مانند وجود و تکرار روایت در بسیاری از اصول اربع مائه با چند نقل در مطمئن ترین نسخه، برایشان احراز می شد و با اعتماد به نسخه، ادعیه را در مجموعه های خویش گردآوری کردند. مؤلفان متأخر نیز ادعیه ای را که منبع مورد اعتماد داشت، بدون کم وزیاد کردن، تنها با تبویب جدید، در مجموعه هایشان نوشتند. این تحقیق بر آن است با جستجو در کتب ادعیه امامیه، تهیه مستندات از طریق کتابخانه ای با تحلیل، نقد و ارزیابی کتاب ها، معیار مؤلفین کتب ادعیه را بیان کرده و اثبات کند ایشان غیر فرمایش معصومینk را ننوشته اند تا هر طالبی با اطمینان خاطر از این کتب بهره برد و به اهداف والای دعا کردن برسد.
۱۱.

Typology and Study of Interpretive Narrations of Ahl al-Bayt (AS) in Tha‘labī’s Interpretation(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۲, Issue ۱ - Serial Number ۳, December ۲۰۲۱ 57 - 66

کلید واژه ها: Al-Kashf wal-Bayān Tafsīr al-Thalabī Narrations of Ahl al-Bayt (AS)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۱۰۸
Abu Ishaq Ahmad ibn Muhammad ibn Ibrahim Tha'labī Nayshābūrī is one of the Shafi'ī commentators in the fourth and fifth centuries AH, whose commentary under the name of Al-Kashf wal al-Bayān fī Tafsīr al-Qur’an is an important source for commentators after him. In this commentary, among the countless narrations narrated from the Companions and Followers, the narrations of Ahl al-Bayt (AS), as well as of their merits can also be seen. This has led to sharp criticism of Tha’labī and his interpretation by some of Sunni scholar. On the other hand, the existence of this feature in his interpretation has attracted the attention of some Shiite commentators. Out of about 455 narrations narrated from Ahl al-Bayt (AS) in the commentary of Tha’labī, 292 narrations from Ali ibn Abitalib, 77 narrated by Ja‘far ibn Muhammad, 35 narrated by Muhammad ibn Ali, 22 narrated by Ali ibn Husain, 12 narrated by Reza, 11 narrated by Hasan ibn Ali, 3 narrations from Mūsa ibn Ja‘far, 2 narrations from Hussein ibn Ali, and 1 narration from Fatemeh Zahra (AS), which are very small amount in comparing with other narrators but it is important. This article has used descriptive-analytical method: typology, study and evaluation of narrations narrated from Ahl al-Bayt (as) in the Tha’labī's interpretation.
۱۲.

بررسی اصل تربیتی تدریج در قرآن، مبتنی بر تحلیل و نقد دیدگاه مفسران قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های علم و دین سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 1 - 25

کلید واژه ها: اصول تربیتی اصل تدریج مفسران قرآن علوم تربیت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۶ تعداد دانلود : ۲۳۳
اصول تربیت بواسطه حلقه واسط بودن بین مبانی و اهداف تربیتی یکی از مباحث مهم و کاربردی در تعلیم و تربیت می باشد. یکی از اصول تربیت، اصل تدریج می باشد که مورد توجه بسیاری از اندیشمندان متقدم و متأخر تربیت قرار گرفته است. در قرآن کریم مسئله تدریج در آیات متعدد در دو حوزه تکوین و تشریع مطرح شده است. با بررسی های انجام شده، از آیاتی که در حوزه تکوین بیان شده می توان مبنای تدریج و از آیاتی که درحوزه تشریع بیان شده می توان اصل تدریج را استخراج نمود. مفسران قرآن به طور مستقیم و غیر مستقیم به این اصل تربیتی پرداخته اند. اندیشمندان علوم تربیت اسلامی در مورد اصل تدریج، به دسته ای خاص از آیات قرآن اشاره داشته اند، در حالی که در قرآن کریم حدود 90 آیه راجع به این اصل وجود دارد که برخی به طور مستقیم و برخی به طور غیرمستقیم به اصل تدریج اشاره دارند و می توان تدریج در آموزش را از آنها برداشت نمود. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، دیدگاه مفسران قرآن را در زمینه استناد به آیات قرآن و گستره آیاتی که در مورد این اصل وجود دارد مورد پژوهش، تحلیل و بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یافته است برخی مفسران از جمله علامه طباطبایی با استناد به آیات قرآن به طور مستقیم به این اصل در آموزش اشاره کرده اند.
۱۳.

روایت زنان از موانع آرامش در زندگی زناشویی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زن و خانواده دوره هشتم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۱۸) 29 - 74

کلید واژه ها: زندگی زناشویی آرامش زنان تأمین امنیت مدار نیازهای اعضای خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۷ تعداد دانلود : ۳۹۹
از اهداف مهم ازدواج و تشکیل خانواده، رسیدن به آرامش است؛ اما بررسی وضعیت موجود خانواده ها بر اساس پرونده های مراجعین به مراکز مشاوره و دادگاه های خانواده و نیز افزایش آمار طلاق نشان می دهد زندگی زناشویی برای بسیاری از افراد آرامش آفرین نیست. بنابراین با توجه به این که اختلال در آرامش در زندگی زناشویی از چالش هایی است که خانواده ایرانی امروزه با آن روبروست و از سویی آرامش زنان به دلیل نقش تربیتی آنان در خانواده اهمیتی خاص دارد، مسئله پژوهش حاضر شناسایی موانع آرامش زنان در زندگی زناشویی بوده است. در این راستا با استفاده از روش کیفی، با مصاحبه عمیق با 60 نفر از زنان متأهل ساکن شهر تهران و تحلیل محتوای مصاحبه ها، عوامل اختلال در آرامش زنان در زندگی زناشویی را در پنج مقوله اصلی استخراج نموده است. شرایط زمینه ای «گزینش اختلال گر»، «نگرش اختلال گر»، «عملکرد اختلال گر» و «ساختار اختلال گر» زمینه ساز تحقق شرایط علّی اختلال در احساس آرامش یعنی «شکاف بین هست ها و خواست ها» بوده است. درون مایه استخراج شده از مقولات نیز، «اختلال در تأمین امنیت مدار نیازهای اعضای خانواده» بوده است که عامل اختلال در احساس آرامش زنان در زندگی زناشویی است.
۱۴.

تاریخ گذاری روایات حاکی از دعای پیامبر (ص) برای شماتت شدگان توسط ایشان در جوامع حدیثی اهل سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال هفدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۴۷) 75 - 118

کلید واژه ها: دعا برای شماتت شدگان شیوه های مختلف تاریخ گذاری تحلیل محتوا جوامع حدیثی اهل سنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۴۷۸
تاریخ گذاری احادیث جعلی، اطلاعات با ارزشی درباره شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی سده های نخست جامعه اسلامی ارائه می دهد. نمونه ای از احادیث جعلی، روایات حاکی از دعای پیامبر (ص) برای شماتت شدگان توسط ایشان در منابع روایی اهل سنت است. در این پژوهش با تحلیل محتوا و با استفاده از شیوه های مختلف تاریخ گذاری، خاستگاه تاریخی و جغرافیایی جعل و نشر احادیث مذکور و دغدغه ها و چالش های فکری، سیاسی، اجتماعی جاعلان آنها نشان داده می شود. گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و بررسی داده ها به شکل توصیفی تحلیلی است. براساس نتایج حاصل احادیث فوق تا پایان قرن سوم در 16 منبع روایی اهل سنت ذکر شده اند و به احتمال زیاد در ابتدا توسط ابوهریره و عایشه و یا به نام آنها، قبل از سال 58 هجری، در راستای سیاست های بنی امیه جعل و در مدینه، شام ، عراق و بحرین، سپس در مکه، مصر، یمن و واسط نشر یافته است. در نسل های بعد برخی راویان، با تقلید از این احادیث و یا در قالبی جدید با همین مضمون، احادیثی ساخته و به صحابه ای چون جابر، سلمان، ابوسعید خدری، ابوالطفیل و انس که راوی احادیث ذمّ بنی امیه و مدح علی (ع) بودند، نسبت داده اند. مهم ترین هدف بنی امیه از جعل این احادیث، خنثی سازی تأثیر احادیث نبوی وارد در ذمّ آنها و تبرئه امویان بود.
۱۵.

بازخوانی انواع وحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ 241 - 269

کلید واژه ها: قرآن وحی انبیا انسان الهام رؤیا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۰ تعداد دانلود : ۸۷
واژه وحی در قرآن کریم در بیش از 75 آیه به صورت ها و مشتقات مختلف آمده است. از امیرالمؤمنین(ع)- اولین مفسر و مبین علوم قرآن پس از رسول الله- بیانی در معانی انواع وحی رسیده است. پس از آن حضرت، علمای اسلامی مانند اصحاب لغت، مفسران و علمای علوم قرآنی، معانی آن را ذکر کرده و گونه ها و انواعی برای آن قائل شده اند. در میان این تعریف ها همسانی و غیر همسانی مشاهده می شود. حاصل مشترک این تعریف ها و دسته بندی ها، این است که هر وحی به معنای پیام یا اشاره مخفی و سرّی دارای یک منبع صدور و یک دریافت کننده است. با دقت در همه آیات قرآن کریم که حاوی واژه وحی هستند، می توان گفت که منبع صادر کننده وحی- به معنای لغوی یعنی پیام رمزی- عبارت اند از الله حق تعالی، انسان، فرشته، و شیطان. این مقاله با استفاده از معنای لغوی و اصطلاحی وحی و به کمک آیات کریمه قرآن به بررسی انواع وحی بر انسان پرداخته است و آن را به وحی رسالی و غیر رسالی تقسیم نموده و چگونگی وحی رسالی را به وحی بی واسطه و با واسطه تقسیم کرده و به نقد برخی تعریف های دانشمندان علوم قرآن پرداخته و معتقد است که واژه وحی با الهام و رؤیا درباره انسان های برگزیده و انبیا تفاوت دارد.
۱۶.

Manzelat Hadith in Comparing with the Status of Haron (as) in the Holy Qur'an

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۱, Issue ۱, July ۲۰۲۰ 51 - 58

کلید واژه ها: Hadith Manzelat Haron(as) Ali(as) the Holy Quran

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۸۹
The Messenger of Allah, prepared the Muslims for battle of Tabuk. Ali ben Abitalib was ready for going, but Prophet told him to stay in Medina. The Hypocrites teased Ali and said that Prophet does not like to keep Ali with Himself. Some said He left Ali same as women and children. The teasing forced Ali to follow prophet and says that he does not like to stay. Ali(as) said Oye! Prophet do you leave me between women and boys? He said: Don't you like to be same as Haron to Moses for me, except that there will be no prophet after me? Shia and Sonnie have transmitted this Hadith more than 100 times. But some like Ibn Taimiiah has weekend it. This Paper with the help of Qur'an's Ayat about Haron(as) has determined the status of Amiral Momenin related to prophet are: believing in same Lord, Brotherhood, Cooperation in propagation, receiving Allah's guardianship, to appoint a successor of The Messenger– of Allah, Obeying and following.
۱۷.

پیامدهای اختلال در احساس آرامش زنان در زندگی زناشویی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده سال هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۹ 47 - 72

کلید واژه ها: اختلال احساس آرامش زندگی زناشویی زنان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۳۳۵
پژوهش حاضر با هدف بررسی پیامدهای اختلال در احساس آرامش زنان در زندگی زناشویی انجام شد. این پژوهش به روش کیفی از نوع  تحلیل محتوا انجام شد و اطلاعات آن با استفاده از مصاحبه عمیق با 60 نفر از زنان متأهل ساکن شهر تهران که با نمونه گیری هدفمند و با در نظر گرفتن ملاک به اشباع رسیدن مقولات حاصل از تحلیل مصاحبه ها انتخاب شدند، جمع آوری شد. داده ها با روش تحلیل محتوای کیفی به شیوه گرانهایم و لوندمان تحلیل گردید که پنج مقوله اصلی شامل مواجهه زن با بحران و تزلزل، جایگزین یابی برای آرامش مفقود، مواجهه همسر با بحران و تزلزل، مواجهه فرزندان با بحران و تزلزل و تعاملات برون خانوادگی نامطلوب و یک درون مایه شامل بحران و تزلزل خانواده، استخراج شد. با توجه به نتایج پژوهش می توان گفت که اختلال در آرامش زنان در زندگی زناشویی پیامدهای مختلفی برای اعضای خانواده داشته است که بیانگر مواجهه خانواده با اختلال جدی در ثبات و تعادل است. همه پیامدها به طورمجدد عامل اختلال در آرامش واقع شده و چرخه معیوب اختلال در احساس آرامش در زندگی زناشویی را بازتولید می کنند.
۱۸.

تحلیل انتقادی روایات متعارض کشی در جرح و تعدیل ابن عباس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 241-276

کلید واژه ها: ابن عباس رجال کشی روایات بیت المال جرح و تعدیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۷ تعداد دانلود : ۷۰۶
عبدالله بن عباس، صحابی مشهور و از سرآمدان حوزه های مختلف علوم اسلامی به ویژه تفسیر است. نگاهی اجمالی به منابع روایی مختلف اعم از تفسیر، تاریخ، لغت و... نشان دهنده کثرت روایات وی است. این مقاله با به کارگیری روش کتابخانه ای، جمع آوری، تجزیه و تحلیل داده ها، ضمن بیان دیدگاه های رجالیان درباره ابن عباس، در صدد تحلیل روایات متعارض رجالیان شیعه در این باره است. در کتاب های رجالی اهل سنت، به تفصیل و در منابع رجالی شیعه، به اجمال درباره وی سخن گفته اند. اگرچه رجالیان اهل سنت، همگی بر مدح و توثیق ابن عباس تأکید کرده اند، در منابع شیعی به دلیل روایات متعارضی که نخستین بار کشی آورده، بحث هایی جدی درگرفته است. تحلیل انتقادی پنج روایتی که کشی در جرح ابن عباس نقل کرده، نشان می دهد که سند آن ها به دلیل ضعف، اتهام و مجهول بودن برخی راویان، و متن آن به دلایلی از جمله ناسازگاری با واقعیت، تزلزل و جعل، غیرقابل اعتماد است. بر مبنای روایات کشی و برخی منابع تاریخی، عده ای با استناد به دلایلی از جمله، خطاب نامه 41 نهج البلاغه ، گزارش های تاریخی و... مدعی سرقت ابن عباس از بیت المال بصره شده اند که این ادعا به دلیل تناقض گزارش های مدعیان، صراحت حضرت علی R در نام بردن از کارگزاران، بررسی حیات تاریخی ابن عباس و موضع او نسبت به ائمه k و... قابل رد است.
۱۹.

روش تدوین فتوا در کتاب من لایحضره الفقیه

نویسنده:
منبع: دانشنامه علوم قرآن و حدیث سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۱ ۱۵-۲۸

کلید واژه ها: شیخ صدوق فتوای شیخ من لا یحضره الفقیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۱۴۳
کتاب «من لایحضره الفقیه» یکی از چهار منبع معتبر مجموعه ی حدیثی شیعه است که در قرن چهارم هجری توسط شیخ صدوق نگارش یافته است. این کتاب با باب های فقهی آغاز می شود که بیشتر مباحث کتاب را تشکیل می دهد، و در حقیقت به درخواست یکی از عالمان اهل فن معاصر صدوق بنگارش در آمد تا خواسته ی او را که کتابی در مسائل فقهی در صورت عدم دسترسی به فقیه کفایت کند را، برآورده نماید. مؤلف باب های مختلف فقهی را بر اساس فتوای خود تنظیم نمود که برای بیان نظرات خویش از احادیث معصومان& بهره جسته است. با دقت در این کتاب می توان روش نگارش فتواهای او را دسته بندی کرد. این مقاله با روش توصیفی _ تحلیلی پس از جمع آوری اطلاعات مورد نیاز به طریق کتابخانه ای، فیش برداری کرده و با دسته بندی آنها روش فتواهای صدوق را چنین یافته است: 1- به اعتبار درجه ی قبول فتوا؛ 2- نگارش فتوا به صورت بهره مندی از احادیث.
۲۰.

مطالعه و تحلیل اصل تفاوت های فردی در تربیت از دیدگاه مفسران قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های علم و دین سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 1-24

کلید واژه ها: اصل تفرد تفاوت های فردی مفسران قرآن تربیت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۸ تعداد دانلود : ۴۱۲
هر انسانی نسخه ای منحصر به فرد است و در عالم وجود هیچ دو انسانی با ویژگی های کاملا یکسان یافت نمی شوند. اندیشمندان حوزه تربیت، تفاوت های فردی را با عنوان "اصل تفرد" بیان داشته اند و این اصل از جمله اصولی است که اکثرا به آن توجه داشته اند. در قرآن کریم آیاتی که به این موضوع اشاره داشته اند، گاهی جز مبانی تربیت و گاهی جز اصول تربیت است. این مقاله با روش توصیفی و تحلیل مفهوم، آیاتی را که به این مقوله اشاره داشته استخراج نموده و دیدگاه مفسران قرآن را مورد مطالعه و تحلیل قرار داده است. اندیشمندان حوزه تربیت اسلامی اشاره ای بسیار گذرا به برخی از آیات داشته اند در حالی که قرآن کریم به تفاوت های فردی میان انسانها که شامل تفاوت های جسمی و روحی و اجتماعی است، صحه گذاشته است و این تفاوت ها را طبقه بندی نموده است و آن را از ویژگی های نظام آفرینش و در برخی موارد آزمایش بندگان معرفی کرده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان