کاربست مفهوم چند وجهی دنیا در نهج البلاغه و برون داد ارزش گذارانه آن(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه‌های تخصصی:
با بررسی روایات امام علی(ع)، درمی یابیم واژه دنیا در نگاه ایشان، از مفاهیم چندوجهی است. حوزه های کاربردی دنیا در نهج البلاغه، گاهی متوجه نشانه های عالم بوده و گاه ماهیت ابزاری دنیا را تبیین می نماید. در مواردی نیز به وابستگی موجودات مادی در مقایسه با ذات الهی اشاره دارد. گاهی هم درصدد توصیف نسبت ارزش دنیا با آخرت است. در مواضعی نیز با اسلوب های بیانی متنوعی، به هدف محوری دنیای جدای از آخرت اشاره شده است. پس از دقّت در رویکردهای گوناگون دنیا در نهج البلاغه و کشف معنای جامع آنها، درمی یابیم که معیار ارزش گذاری دنیا و ستایش و نکوهش آن، قابل تسرّی به تمام نگرش های موجود نیست. چنان که رویکرد آیت انگارانه، از اقسام شیوه استدلال محسوب شده و به ذاتیات و تکوینیات مرتبط است. گونه نسبیت در مقابل اطلاقِ رویکرد نسبی انگارانه نیز بیانگر حالت کلّی و طبیعی و تذکّر به واقعیتی مبرهن در خارج و آشنا در ذهن است. محوریت نگرش های ابزار انگارانه، هدف انگارانه و گونه نسبیت در مقابل حقیقتِ رویکرد نسبی انگارانه، بر پایه کیفیت تعامل انسان با دنیا بوده و از این روی قابل ارزیابی هستند. در این میان، رویکرد ابزار انگارانه، معرِّف دنیای ستوده بوده و به عکس نگرش هدف انگارانه، نمایان گر دنیای نکوهیده است. گونه نسبیت در مقابل حقیقت نیز جایگاهی دو وجهی دارد، به صورتی که دنیا در آنِ واحد و مطابق رابطه طولی اعمال انسان با آخرت، یا بر اساس رابطه غایی رفتار انسان با دنیا، می تواند هم جلوه ستوده پیدا کند هم جلوه نکوهیده.