مرجان شیری محمدآبادی

در منابع روایی اهل سنت، روایاتی درباره چگونگی آغاز نزول وحی با طرق متعدد و متون مختلف آمده است. در این پژوهش با استفاده از شیوه های مختلف تاریخ گذاری احادیث (یافتن در کهن ترین منبع، تحلیل سندی، تحلیل سندی-متنی)، خاستگاه تاریخی و جغرافیایی و سیر تطور تدریجی این روایات تبیین می شود.علاوه براین، یافته های پژوهش حاکی از این است که برخی از تحریرهای این روایات که به دلایل مختلف جعلی تلقی می شوند، در ابتدا توسط عایشه یا عبیدبن عمیر و ابومیسره همدانی، در دو تحریر بسیار متفاوت قبل از سال های 58، 63 و 68 هجری، در راستای سیاست های زبیریان و بنی امیه جعل و در مدینه، کوفه و مکه نشر یافته است. تحریر ابومیسره به دلیل عدم شهرت وی، ارسال روایت وی و کم اهمیت بودن کارکرد آن رواج چندانی نیافت. اما تحریرهای عایشه و عبید که منشأ واحدی دارند، توسط زهری به صورت گسترده در شام، بصره و مدینه نشر یافت. با توجه به نسبت عایشه و عبید با آل زبیر و زهری با امویان می توان گفت مهم ترین هدف این روایات به هنگام پیدایی فضیلت تراشی برای زبیریان، و در مرحله نشر توسط زهری با ایجاد تغییراتی در متن، کاستن از شأن و عظمت پیامبر بوده است.

تاریخ گذاری احادیث جعلی، اطلاعات با ارزشی درباره شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی سده های نخست جامعه اسلامی ارائه می دهد. نمونه ای از احادیث جعلی، روایات حاکی از دعای پیامبر (ص) برای شماتت شدگان توسط ایشان در منابع روایی اهل سنت است. در این پژوهش با تحلیل محتوا و با استفاده از شیوه های مختلف تاریخ گذاری، خاستگاه تاریخی و جغرافیایی جعل و نشر احادیث مذکور و دغدغه ها و چالش های فکری، سیاسی، اجتماعی جاعلان آنها نشان داده می شود. گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و بررسی داده ها به شکل توصیفی تحلیلی است. براساس نتایج حاصل احادیث فوق تا پایان قرن سوم در 16 منبع روایی اهل سنت ذکر شده اند و به احتمال زیاد در ابتدا توسط ابوهریره و عایشه و یا به نام آنها، قبل از سال 58 هجری، در راستای سیاست های بنی امیه جعل و در مدینه، شام ، عراق و بحرین، سپس در مکه، مصر، یمن و واسط نشر یافته است. در نسل های بعد برخی راویان، با تقلید از این احادیث و یا در قالبی جدید با همین مضمون، احادیثی ساخته و به صحابه ای چون جابر، سلمان، ابوسعید خدری، ابوالطفیل و انس که راوی احادیث ذمّ بنی امیه و مدح علی (ع) بودند، نسبت داده اند. مهم ترین هدف بنی امیه از جعل این احادیث، خنثی سازی تأثیر احادیث نبوی وارد در ذمّ آنها و تبرئه امویان بود.

حماسة عاشورا الهام بخش نهضت های آزادی بخش و رهایی گستر جهان است و میلیون ها انسان آزاده در مبارزات خود، از آن الهام گرفته اند و خواهند گرفت. در این قیام، اباعبدالله علیه السلام و اهل بیت ایشان با ایراد سخنرانی و احتجاج با مخالفان خود در اماکن مختلف، از جمله مدینه، مکه، ذوحسم و غیره، بشریت را در همة زمان ها و مکان ها مورد خطاب قرار دادند. مخاطبان ایشان واکنش های متفاوتی را در برابر پیام جاودان عاشورا نشان دادند. هدف این مقال دستیابی به چگونگی تأثیرگذاری حماسة عاشورا در جامعة بشری است. روش این پژوهش گردآوری اطلاعات به صورت استنادی و به شیوة توصیفی تحلیلی است. با بررسی واکنش های مخاطبان ایشان در آن زمان و مخاطبان فرازمانی و فرامکانی ایشان در طول تاریخ، 9 واکنش مختلف در برابر این قیام شناسایی شده است که عبارت اند از: پذیرش حقانیت امام علیه السلام، اما خودداری از یاری ایشان؛ انکار حقانیت امام علیه السلام و جنگ با ایشان؛ پذیرش حقانیت امام علیه السلام، اما جنگ با ایشان؛ پذیرش حقانیت امام علیه السلام و اعلام آمادگی برای یاری ایشان؛ پذیرش حقانیت امام علیه السلام و یاری ایشان؛ عزاداری؛ پشیمانی و حسرت؛ اعتراض و قیام.

امّت اسلامی بعد از وفات پیامبر (ص)، هر روز بیش از پیش از ارزش های اسلامی فاصله می گرفت و به دوران جاهلی برمی گشت، تا جایی که به کشتار شجره ی طیّبه و ثقل اصغر، هتک حرمت و به اسارت گرفتن اهل بیت پیامبر (ص) دست زد. این مقال در صدد است با بررسی خطبه ها و احتجاجات امام حسین (ع) و اهل بیت شان، در قیام عاشورا و توجه به قرآن و احادیث نبوی، به مهمّ ترین علل انحراف جامعه اسلامی دست یابد. گرد آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای صورت گرفته و پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی نوشته شده است و به این نتیجه دست یافته که مهم ترین علل انحراف جامعه اسلامی در آن زمان و در واقع در تمام زمان ها، ترک اطاعت اهل بیت و اطاعت و پیروی از حکّام ظالم است که این دو، نتیجه انحرافی است که در سقیفه به وجود آمد و منجر به مهجوریّت اهل بیت و قدرت یافتن بنی امیّه شد.