علی اکبر افراسیاب پور

علی اکبر افراسیاب پور

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۶۹ مورد.
۱.

فلسفۀ عرفان در نگرش ابن خلدون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال ۲۳ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۷۵) 99 - 116

کلید واژه ها: فلسفه عرفان کشف و شهود معرفت شناسی اصالت عرفان وحدت وجود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۶ تعداد دانلود : ۱۶۵
ابن خلدون (808 732 ق)، به عنوان پایه گذار علم عرفان، اغلب به عنوان فیلسوف تاریخ، جامعه شناس و تمدن شناس معروف شده است، در حالی که در حوزه های متعددی از دانش های عصر خود به پژوهش پرداخته و آثار ارزنده ای از خود به یادگار گذاشته است، یکی از آنها فلسفه عرفان است که تاکنون به آن توجه نشده است. در این مقاله دیدگاه اختصاصی او در این حوزه واکاوی می شود و اصالت و معرفت شناسی عرفان و دریافت های عرفانی و وحدت وجود با مبنای خاص فلسفه عرفان او تبیین می شود. هدف این مقاله توصیفی، دریافت همدلانه ابن خلدون با عرفان است که به روش کتابخانه ای و با مراجعه به آثار اصلی او انجام شده است. اگر چه با چنین مطالعه ای روشن می شود که ابن خلدون اگر عارف رسمی هم نبوده، گرایش زیادی به عرفان داشته است.
۲.

شالوده شکنی در مقالات شمس تبریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶۹ 109-127

کلید واژه ها: شالوده شکنی دریدا نفی متافیزیک حضور متون عرفانی و مقالات شمس تبریزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸ تعداد دانلود : ۸۰
این مقاله با تحلیل عناصر شالوده شکنی از دیدگاه «دریدا» به تشریح این عناصر در مقالات شمس پرداخته و می کوشد تا تکثر معنایی را در خدشه دار کردن انگاره های متافیزیکی مطرح شده در فلسفه غرب بازسازی کند و به معناهایی تازه از متن دست یابد. مقالات شمس تبریزی این ظرفیت را دارد که با تعلیق-های پیاپی معنایی، دال ها و نشانه های بی شماری را برای معناهای متکثر حاصل کند. نویسندگان با روش توصیفی- تحلیلی بر اساس رویکرد شالوده شکنی دریدا، برخی از این انگاره ها مانند نفی تعریف واحد حقیقت، مرگ مؤلف، نشانه-شناسی پساساختارگرایی، ایدئولوژی غالب متن از طریق نفی تقابل ها و ارزش ها و... را تدقیق کرده اند. در مقالات شمس، در حوزه نفی تعریف حقیقت واحد، حقیقت، امری مطلق و واحد تلقی نمی شود، بلکه در حوزه بحث های تأویلی قرار می گیرد و هر کس دریافت خاص خود را از آن دارد. شمس برعکس دیدگاه های لوگوس محور افلاطونی، خرد و عقل گرایی را در راه حقیقت، کاملاً ناقص معرفی می کند و آن را حجاب راه سالک می بیند. او نوشتار و گفتار یا حضور و غیبت را در تقابل با یکدیگر قرار نمی دهد، بلکه فراتر از این دو، به طور کلی سخن و حضور را حجاب می داند.
۳.

واکاوی عرفانی معرفت نفس در منطق الطیر عطار نیشابوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۹ بهار ۱۴۰۲ شماره ۷۵ 61 - 81

کلید واژه ها: عطار منطق الطیر معرفت نفس خودشناسی آینگی متقابل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۲۳۷
معرفت نفس، یکی از نیازهای مهم  بشر است؛ مکاتب مختلف به نوعی، به آن پرداخته اند. در عرفان اسلامی، توجه ویژه ای به این مسئله شده است؛ به نظر عرفا، انسان در پرتو معرفت نفس، به رشد و کمال می رسد و نیل به معرفت خداوند، تنها از طریق معرفت نفس امکان پذیر می شود. عطار نیشابوری از جمله اندیشمندانی است که تلاش کرده معرفت نفس را درونمایه آثار ادبی- عرفانی خود قراردهد. فهم نوع نگاه این عارف مسلمان به مقوله معرفت نفس می تواند از یک سو، راهگشای پژوهش های بعدی در این زمینه باشد، از سوی دیگر، به پرسش های مطرح در این زمینه پاسخ مناسب ارائه دهد. این پژوهش، مقوله «معرفت نفس» را از دیدگاه عارف بزرگ مسلمان، عطار نیشابوری، در منطق الطیر بررسی کرده است؛ برای این بررسی، روش توصیفی با تحلیل محتوا اختیارشده است. برای گردآوری اطلاعات، از روش کتابخانه ای استفاده شده است. از روش های توصیفی و استدلال عقلی، برای تحلیل یافته ها، بهره گرفته شده است. ابتدا، مروری کوتاه بر کتاب منطق الطیر و اهمیت و جایگاه معرفت نفس در این اثر انجام شده است، انواع «خود» از دیدگاه عطار، رابطه معرفت نفس و معرفت الله، شیوه سلوک، کسب معرفت و وادی های هفتگانه، خاصیت آینگی متقابل انسان و خدا، نفس امّاره و شیوه مقابله با آن در منطق الطیرمورد بحث قرارگرفته است.
۴.

عشق در اشعار عرفانی امام خمینی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۹ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۷۸ 73 - 94

کلید واژه ها: عشق عرفان غزل شعر امام خمینی (ره) مضامین عاشقانه عشق جبلی و فطری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۳
امام خمینی ، قائل به پوشیده بودن مفهوم عشق به اقتضای پوشیدگی ذات الهی است. وی از سویی بر این عقیده است که عالم هستی همگی سایه حضرت محبوبند حتی عشق جبلی و فطری نیز متعلق به محبوب است و از سویی دیگر آن محبوب مطلق را در نهایت خفا وصف کرده است، تا جایی که حتی به کاربردن واژگان غیب باطن را نیز در باب ذات الهی از سر ناچار و اضطرار می داند. زبان غزل و مطلع های شورانگیز و مضامین عاشقانه و عبارات بی پروا، مجالی برایدرس و بحث عرفان نمی گذارد و اگر اثری و ثمری از عرفان هست، لُبّ و عصاره آن استکه چون حلقه بر درِ عشق، سر می کوبد و حاجت می گوید. وصل عبارت است از وحدت حقیقت، چون سرّ به حق متصل گشت جز حق نبیند و نفس را از خود به طوری غایب گرداند که از کس خبر ندارد. امام با همه عظمتی که برای ارباب عرفان قائل است، ولی شخصیت عرفانی او از همه آنان ممتاز است. حضرت امام(ره) در آثار عرفانی خود به مقام وصل با موضوعات مختلف اشاره کرده است. امام معتقد است که چشم پوشی از لذت های دنیوی نه تنها حجاب های ظلمانی را کنارمی زند بلکه پرده های نور را یکی پس از دیگری از میان برمی دارد. روحیه ملامت گری در مکتب عرفانی امام در شعرشان مشهود است. همچنین غزل هایشان در کلام و محتوا متناقض نماست.
۵.

تطبیق ساختار روایی ترانه های مادرانه فارسی و فرانسوی

نویسنده:
منبع: هنر و ادبیات تطبیقی سال ۱ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ 88 - 73

کلید واژه ها: فرهنگ عامه ترانه های محلی لالایی لالا دودو ساختار ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۰۴
ترانه های مادرانه، به عنوان ساختار ادبی و روایی، از کهن ترین بخش های ادبیات شفاهی در فرهنگ بشری به شمار می آیند که در زیر ساخت آنها، معانی ژرف و حقایق ارزنده ای پنهان است که می تواند نشان دهنده پیوند بین ملت ها و زبان ها باشد. یکی از این زمینه های فرهنگ مشترک، در بین ترانه های مادرانه فارسی و فرانسوی، به ویژه از نظر ساختار روایی آن ها قابل تأمل است. در این مقاله با روش تطبیقی به لالایی های این دو زبان، به عنوان نمونه های یک روایت و داستان نظر می شود که دارای ساختار روایی مشترک هستند. در این روایت ها، عناصر روایی و روایت، زمان، مکان، اوج و حضیض، نگاه به گذشته، پیچش و گره افکنی و گره گشایی و نتیجه گیری اخلاقی، تا راهگشایی و بازگشت به نگرانی های کودک و آرامش بخشی دیده می شود که از روحیه فرا زبانی و دلسوزانه مادری در فرهنگ بشر حکایت دارد. با روش تحلیل مقایسه ای به این نتیجه نظر دارد که عناصر مشترک فرهنگ ملت ها در لالایی ها نیز نمود پیدا می کند. در لالایی های فارسی و فرانسوی علاوه بر مضامین و درون مایه مشترکی که قابل مطالعه است در ساختار و چهارچوب های ثابت آن ها نیز پیوندهایی مشترک دیده می شود که حکایت از عمق پیوند فرهنگی دارد. در حقیقت لالایی های هر دو زبان گونه ای روایت و داستان محسوب می شوند.
۶.

تأثیر قرآن و روایات بر اشعار ناصر بخارائی

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی در ادبیات سال هفتم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۰) ۱۸-۱
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۷۳
یکی از نمودهای حضور قرآن کریم در اندیشه و زندگی ایرانیان، تأثیری است که بر زبان و ادبیات فارسی داشته و در قرن های متمادی شاعرانی ظهور نموده اند که از این کلام الهی به عنوان منبع الهام، در شعر خویش بهره برداری کرده اند. بدین ترتیب قرآن کریم و روایات دینی بر غنای ادب فارسی در حوزه گنجینه ی واژگان و مضامین معنوی افزوده اند. ناصر بخارائی از شاعران قرن هشتم هجری نیز به واسطه ی علاقه و آشنایی با این منابع دینی و اشتیاقی که به عرفان و تشیع دارد، در خلال اشعار خود از کلام آسمانی و روایات به صورت اثرپذیری واژگانی گزاره ای و گزارشی در کنار تلمیح و تأویل و روش ترکیبی بهره گرفته است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی نمونه های الهام پذیری ناصر بخارائی را از مفردات عبارات قرآنی و روایی در اشعار او همراه با نمودارهایی روشنگر تقدیم می نماید و تأثیرپذیری چند سویه ی او را از این منابع معنوی نشان می دهد.
۷.

اندیشه سیاسی فضل الله نعیمی استرآبادی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: سیاست پژوهی اسلامی ایرانی سال اول زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 131 - 152
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۱۶۰
با هجوم وحشیانه و بی امان مغولان، مردم ایران به سراغ رهبران معنوی و عارفی چون شیخ خلیفه مازندرانی و سید قوام الدین مرعشی رفتند و با سرکوب آنها به گرد سید فضل الله استرآبادی (796-740 ق) جمع آمدند که عارف و شاعر و انقلابی شیعی در عصر خود بود و او نیز نهضتی را بر پا کرد که قرن ها ادامه یافت و «حروفیه» خوانده شد. اندیشه های سیاسی او در قالب اشعار، حروف و اعدادی رمزی بیان می گردید که برای مهاجمان قابل درک نبود و در عین حال چتری فکری ایجاد می کرد که مشتاقان را به خود جذب می نمود.در مبانی تفکر سیاسی وی بر اساس انسان مداری به نمایندگی از اقشار پیشه ور و هنرمند و اندیشه ورز آن عصر است که در میدان سیاسی به مقابله با ویرانگری های تیمور به میدان می آید و حاکمیت را دچار بحران جدی می سازد. مکتب فکری جدیدی را ارائه می دهد که پس از خودش هم در عرصه سیاسی تا آناتولی و بالکان و شام حادثه آفرینی می کند و قرن ها در قالب یک مکتب سیاسی طرفدارانی پیدا می کند.
۸.

جایگاه تاج و کلاه در نمادپردازی متون عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۴ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۴ 30 - 50

کلید واژه ها: عرفان و تصوف اسلامی سرپوش نمادپردازی رنگ ها و نورهای نمادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴ تعداد دانلود : ۱۳۹
نمادها و سمبل ها بخشی از زبان عرفانی و جایگاه ظهور حقایق اشراقی و باطنی هستند که در گذر زمان و پهنه مکان، تغییر یافته اند و مطالعه آنها برای شناخت صحیح عرفان ضروری است. سرپوش های عارفان و صوفیان در اشکال و رنگ های مختلف، نمونه کاملی از این  نمادپردازی های عارفانه بوده اند، آن ها را «تاج فقر» نامیده اند و در رنگ «سفید» تقدس و صفا، در رنگ «سیاه» استهلاک در فقر، در رنگ «سرخ» قدرت و شهادت و در رنگ «ارزق»، امتزاج احوال را می دیده اند. در کلاه های ترک دار، هر ترک را نشانه ترک یکی از رذائل و طلب یکی از فضایل می دانسته اند. عرفا و صوفیه غالباً ساده ترین سرپوش ها را که بیشتر از نمد، پشم یا کرباس تهیه می شده برای نشان دادن بی اعتنایی خود به دنیا و پشت پا زدن به زرق و برق مادی استفاده می کرده اند. در این پژوهش که از نوع کتابخانه ای است به روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع دست اول و متون معتبر عرفانی به تفسیر و تحلیل داده ها پرداخته شده است.
۹.

موانع کمال و طرق مواجهه با آن ها، در منطق الطیر عطار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال چهاردهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۵ 77 - 106
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۱۲۱
راه وصول به حضرت حق یک مسیر طولانی و پرپیچ و خم است. برای عبور موفق از این گردنه ی صعب العبور، باید موانع راه را به خوبی شناخت. هدف این پژوهش، بررسی موانع کمال انسان و راه مواجهه با این موانع در منطق الطیر عطارنیشابوری است. نگارنده از روش توصیفی با شیوه ی تحلیل محتوا برای نگارش استفاده کرده و از شیوه ی استدلال توصیفی و عقلی، برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بهره برده است. انجام این تحقیق از آن جهت ضروری است که عطار در منطق الطیر، ازشیوه ی خاصی برای بیان موانع کمال و نحوه ی برخورد با آن ها، استفاده کرده است که قطعاً میزان تاثیرگذاری آن، نسبت به سایرین بیشتر است. در این پژوهش، به هرگونه عاملی که از دیدگاه عطار، انسان را از نیل به تقرب خداوند، باز می دارد، «مانع» اطلاق شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، عواملی مثل: دنیا طلبی، نفس امّاره، مقام پرستی، جهل و... مانع تقرب الهی و کمال انسان هستند و سالک الی الله، باید این موانع و طرق مواجهه با آن ها را بشناسد؛ تا بتواند به کمال حقیقی دست پیدا کند.      
۱۰.

سوررئالیسم و عرفان عراقی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال چهاردهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۳ 63 - 82

کلید واژه ها: فراواقع گرایی عرفان عقل گریزی شطحیات عشق خیال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۱۶۶
فراواقع گرایی یا سوررئالیسم دارای اصولی مشابه و مشترک با مبانی عرفان است که این اشتراک در اندیشه های برخی از عارفان ظهور چشمگیرتری یافته است و فخرالدین عراقی شاعر و عارف بزرگ قرن هفتم ایرانی از آن جمله است که تاکنون از این دیدگاه به نظم و نثر او نگریسته نشده و در قالب نقد ادبی جدید مورد مطالعه و مقایسه قرار نگرفته است. در این مقاله که از نوع کتابخانه ای و به روش توصیفی- تحلیلی است، پس از خوانشی جدید از رابطه عرفان با سوررئالیسم موارد اشتراک آنها در آثار عراقی ترسیم و دنبال می شود. او پیرو مکتب جمال است که به زیبایی و عشق اصالت می دهد و عنصر خیال را مرز فراواقعیت و زیبایی آفرین می داند، با گریز از عقل به کشف و شهود روی می آورد و از دنیای درون شبیه به ضمیر ناخودآگاه سخن می گوید و با شطح و الهام از دنیای خیال بهره می گیرد که در حقیقت تصویرهایی سوررئالیستی ارائه می دهد. در این پژوهش آموزه های عرفانی فخرالدین عراقی قابل مقایسه با این مکتب نشان داده می شود.
۱۱.

مقایسه تطبیقی فطرت و سلوک عرفانی در آراء تحلیلی امام خمینی(ره) و آیت الله شاه آبادی(ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۹ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۷۳ 220 - 240

کلید واژه ها: فطرت سلوک عرفانی آراء امام خمینی (ره) آیت الله شاه آبادی (ره)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۲۳
فطرت و عرفان از مباحثی است که دارای سازه های گوناگونی هستند و می توان آن را با صورت بندی های متفاوت مورد مداقه قرارداد. در این پژوهش می کوشیم آراء تحلیلی فطرت و سلوک عرفانی را در منظومه های فکری و معرفتی امام خمینی (ره) و آیت الله شاه آبادی (ره) مورد واکاوی قرار دهیم. به منظور شناسایی منظومه فکری و معرفتی آنان بایستی ابتدا، مبانی عرفانی هستی شناسانه و انسان شناسانه فطرت را شناسایی کرده و سپس، شاخصه های فطرت و سیر و سلوک عرفانی، ابعاد فطرت، رابطه معرفت فکری با معرفت شهودی (سلوک عرفانی) و فطرت و عشق از منظر امام خمینی (ره) و آیت الله شاه آبادی (ره) را مورد تحلیل قراردادیم و در نهایت مبانی فکری معرفتی آن ها مقایسه شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که آیت الله شاه آبادی (ره)، نقطه عطفی در سیر تطورات تاریخی نظریه فطرت است. نوآوری شگرف ایشان در ارتباط با فطرت نشان از برجستگی کار ایشان است زیرا نظریه فطرت را به مباحث نفس شناسی و حکمت عملی پیوند زد و برای تجرد نفس و ارائه راهکار عملی برای سیر و سلوک، به مقتضیات فطرت تمسک کرده است. امام خمینی (ره) درخصوص فطرت و سلوک عرفانی نظریه نظام مند را صورت بندی کرد. ایشان فطرت را با مقام ولایت مطلقه پیوند زده است. روش پژوهش به صورت توصیفی – تحلیلی است.
۱۲.

تحلیل دعاها و مناجات های عرفانی مثنوی معنوی براساس نظریه کنش های گفتاری سرل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۸ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۷۲ 67 - 82

کلید واژه ها: دعا و مناجات کنش های گفتاری مثنوی معنوی مولانا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۱۰۹
دعا و مناجات با پروردگار، از روحانی ترین لحظات زندگی هر انسان خداشناس و دین مدار است و مثنوی معنوی نیز به عنوان شاهکار عرفانی زبان فارسی سرشار از دعا و مناجات هایی است که مولانا گاه از زبان خود و گاه از زبان شخصیت های مثنوی بیان نموده است. دعا و مناجات های مثنوی ، دارای کنش های گفتاری خاصی است که نشانگر معنی ثانوی آن هاست. نظریه «کنش گفتاری» به عنوان یکی از مباحث مهم تحلیل گفتمان در حوزه دانش زبان شناسی در آغاز توسط «آستین» مطرح شد و سپس، «سرل» طبقه بندی پنج گانه ای را برای آن ارائه داد. پایه نظریه کنش گفتاری سرل بر این استوار است که نقش های فعل و به دنبال آن جمله را در فرایند گفتمان می توان به پنج دسته کنش های اظهاری، عاطفی، ترغیبی، تعهّدی و اعلامی تقسیم بندی کرد. در پژوهش حاضر تلاش شده است به شیوه تحلیل محتوایی و برمبنای تئوری کنش های گفتاری سرل، به تحلیل دعاها و مناجات های مثنوی پرداخته شود. نتایج به دست آمده از پژوهش نشان می دهد، هریک از دعاها و مناجات های مولانا دارای کنش گفتاری خاصی است و از میان طبقه بندی پنجگانه سرل، «کنش ترغیبی» نسبت به دیگر کنش های گفتاری بسامد بالایی دارد و «کنش اعلامی» در آن ها به کارنرفته است.
۱۳.

پوشش و لباس و نمادهای آن در ادبیات عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۷ بهار ۱۴۰۰ شماره ۶۷ 27 - 44

کلید واژه ها: پوشش خرقه پشمینه ازرق پوشی عرفان و تصوف ادبیات عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۱۱۰
باس و خرقه در عرفان اسلامی از مستحسنات شمرده می شود و از سرپوش تا پاپوش به عنوان رمز و نماد سیر و سلوک در معانی مختلف استفاده می شده است و به ادبیات عرفانی در بخش منظوم و منثور جلوه های خاصی داده است. در این مقاله نمونه های لباس عارفان و صوفیان با توجه به نمادهای آنها و انعکاس آن در ادبیات عرفانی بررسی شده است. خرقه پوشی مهم ترین بخش از پوشش صوفیان را در بر می گیرد که نشانه ارتباط معنوی با مرشد و پیر معنوی به شمار آمده است و نماد ریاضت و بی توجهی به دنیا و سیر و سلوک است. لباس هزار بخیه به هزار اسم الهی، «قاسمی» جامه گریبان چاک و نماد دوری از کثرت و شهادت امام حسین (ع) و به همین ترتیب دیگر لباس ها نمادهای معنوی هستند. مهم ترین ویژگی لباس عارفان «رنگ» و «شکل» آن بوده است که نمادسازی رنگ های سفید، سیاه، ازرق و ملمع بیش از دیگر رنگ هاست و شکل ساده و جامه کوتاه و وصله دار و کهنه نیز رایج بوده است و نماد بی اعتنایی به دنیا شمرده می شود.
۱۴.

جایگاه زنان در منتخبی از داستان های کردی کرمانجی خراسان شمالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان سال ۱۶ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۶۲) 7 - 38
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۱۳
نقش زنان در داستان های عامیانه، جایگاه اجتماعی زنان در فرهنگ عمومی مردم هر منطقه را آشکار می کند. مقاله حاضر با هدف بررسی نقش و شخصیت زنان در داستان های عامیانه کرمانجی خراسان نگاشته شده است. در این پژوهش بیست و شش داستان کرمانجی خراسان گردآوری و با رویکردی توصیفی تحلیلی تجزیه وتحلیل شده است. در این داستان ها، شخصیت های فعال و منفعل زن بررسی شده اند. زنان با شخصیت های فعال مثبت با صفت های مقاومت، جنگاوری، خردمندی، پاکدامنی، فداکاری با قبول ازدواج نامتعارف، حافظ زندگی مشترک، مدافع همسر یا خواستگار در برابر پدر، تغییردهنده سرنوشت، سازنده زندگی آرمانی، وابسته و شیفته فرزندان و ... معرفی شده اند. زنان با شخصیت های فعال منفی، اغلب نقش هایی چون نامادری، خواهر، زن عمو و مادرشوهر دارند. شخصیت های منفعل زن نیز با صفت تسلیم در برابر خواست همسر و سرنوشت شوم معرفی شده اند یا جایزه ای برای قهرمان هستند. در این داستان ها شخصیت فعال مثبت مرد نوزده درصد و زن هفده درصد است. شخصیت های فعال منفی مرد ده درصد و زن، هفت درصد است. شخصیت های منفعل مرد 20% و زن 15% است. با توجه به کمتربودن جمعیت زنان منفی نسبت به مردان منفی و زنان منفعل نسبت به مردان منفعل، می توان نتیجه گیری کرد که در فرهنگ خراسان شمالی، زنان جایگاهی برابر با مردان دارند.
۱۵.

تحلیل و بررسی اندیشه های تعلیمی گیسودراز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۱ 1 - 16

کلید واژه ها: سبک عراقی ادب تعلیمی زیبایی پرستی محبت خواهی کتابخوانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۱۶۰
ادبیات تعلیمی در سبک عراقی به یکی از آموزه های اصلی تبدیل می شود و شایسته است تا اندیشه های تعلیمی شاعران این سبک با نگاهی دقیق تر مطالعه شود. در شرح و بیان این موضوع، پرسش تحقیق درباره چگونگی جایگاه آموزه های تعلیمی در نزد شاعران این سبک است. از آنجا که با این رویکرد به اندیشه تعلیمی گیسودراز پرداخته نشده است، نویسندگان در این پژوهش با روش تحلیل موضوعی و با استناد به منابع دست اول می کوشند تا آموزه های گیسودراز در حوزه های مختلف را ارائه دهند؛ اعتراض به ناملایمات هستی، تعلیم مهرورزی و جایگاه محبت در آموزش انسان و تعلیم کتاب و کتابخوانی از آن جمله است. این موارد با زبانی ساده و روان به پیروی از سعدی بیان شده است. درواقع آموزش و تعلیم از مضامین تأثیرگذار در دیوان اشعار او به شمار می آید.
۱۶.

عرفان امام خمینی(ره) و نقد اشو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۶ بهار ۱۳۹۹ شماره ۶۳ 117 - 138

کلید واژه ها: امام خمینی (ره) عرفان اشو مراقیه عشق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۱۰
اشو یکی از عرفای نوظهور هندی است که به اصطلاح جزء عرفان های سکولار می باشد و تعلیمات وی شامل مبانی: نفی خدای ادیان و در مقابل معرفی خدای متشّتت، نفی مذاهب و شرایع پیشین است، عرفان اشو دارای شاخصه هایی است که از جمله می توان به: مراقبه، نسبی گرایی و تکّثر، اصالت درون، تناسخ و نفی عقل و ذهن اشاره کرد، این عرفان انسان را به خودخواهی و منفعت جویی می رساند تا جایی که همه چیز حتّی خدا وسیله کسب منفعت و لذت نفس می شود که توجه تمام و کمال انسان به سوی لذایذ دنیای مادی و بی توجهی به واقعیات اجتماعی است. در این مقاله، مبانی عرفانی امام(ره): توحید، انسان و آزادی، شریعت، معاد، مراقبه، غایت (فناء فی الله) و ویژگی های عرفانی امام خمینی(ره) بیان گردیده، که در واقع عرفان امام دارای شاخصه های اصیلی است که از یک سو راه ایشان را از عرفان های نوظهور امروزی متمایز می کند و از سویی دیگر، تفسیر ایشان از جهان هستی با اتکا بر قرآن کریم و سنت معصومین- علیهم السلام- علاوه بر توجه به معنویت در جنبه های فردی، جنبه های اجتماعی را هم دربر می گیرد به طوری که منشأ ایجاد نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران گردید.
۱۷.

تربیت منفی از دیدگاه ملک الشعرای بهار

نویسنده:
منبع: پویش در آموزش علوم انسانی سال پنجم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 1 - 12

کلید واژه ها: عرفان و تصوف تربیت منفی اهیمسا مقاومت منفی گ‍ان‍دی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۸ تعداد دانلود : ۲۷۱
«تربیت منفی» از دیدگاه ملک الشعرای بهار دکتر علی اکبر افراسیاب پور* چکیده ملک الشعرای بهار یکی از بزرگترین شعرای معاصر ایران است که آثار و زندگی او از دیدگاه های مختلف بررسی گردیده است، اما نگاه او به عرفانو جنبه تعلیمی در اشعار او مورد توجه قرار نگرفته و پایبندی های دینی و معنوی او کمتر دیده شده است. در این مقاله نشان داده می شود که بهار علاوه بر برجستگی های ادبی و تحقیقی و سیاسی، شخصی معتقد به تعلیم معنویت و تشیع بوده و بر خلاف نظر برخی، به عرفان و تصوف نظری مثبت داشته است و در مقاله ای اختصاصی درباره تعلیم مبانی عرفان نظریه ای به نام «تربیت منفی» ارائه می دهد که به نظر می رسد از قانون اهیمسا و «مقاومت منفی» گاندی تأثیر پذیرفته باشد. تلاش گردیده تا دیدگاه او نسبت به عرفان روشن گردد وازدیدگاه ادبیاتتعلیمیبه نظریه ملک الشعرای بهار نگریسته و نقد و بررسی می شود تا نظر مثبت او نسبت به عرفان و تعلیم و تربیت عرفانی روشن شود و دیدگاه جهانی او نسبت به تعلیم عرفانی بیان گردد. کلید واژه ها:عرفان و تصوف، تربیت منفی، اهیمسا، مقاومت منفی، گاندی.
۱۸.

تربیت عرفانی از منظر علامه طباطبایی(ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۵ بهار ۱۳۹۸ شماره ۵۹ 85 - 100

کلید واژه ها: تعلیم و تربیت سیروسلوک علامه طباطبایی تزکیه تربیت عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۵ تعداد دانلود : ۱۰۸
در فلسفه تعلیم و تربیت معاصر به تربیت عرفانی جایگاه اندکی داده شده است و یکی از نظریه پردازان آن علامه طباطبایی (1360-1281 ش) در رساله لب اللباب و آثار دیگر خود به معرفی تعلیم و تربیت عرفانی می پردازد و در رساله الولایه این تربیت را در قالب سیر و سلوک علمی و عملی به صورت تطبیقی مطرح می نماید. در طرح نظر خود از عرفان نظری و هستی شناسی عرفانی و آشنایی با حقایق دین آغاز می کند و در عرفان عملی به تأثیر دعاها، مراقبه، ذکر و فکر، خلوت و طهارت، نیت و ارادات و مانند آن می پردازد و کلیدهای تربیت عرفانی را در منازل و مقامات سلوکی دنبال می کند و طرحی جامع برای برنامه ریزی در تدوین یک الگوی تربیتی ارائه می دهد که در این مقاله تلاش می گردد عناصر اصلی آن شناسایی و معرفی شوند.
۱۹.

نماد عرفانی رنگ در هنر و معماری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۴ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵۶

کلید واژه ها: هنر اسلامی معماری اسلامی نور نماد رنگ تجلی حق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۱۵۸
اگرعرفان را به معنای شناخت ودریافت شهودی خدا واسماءوصفات او بدانیم، همه اسماءالهی به طورعام و برخی مانندمصور، خالق، بدیع، باریءوجمیل به طورخاص با هنر، زیبائی وآفرینندگی پیوند دارد.«رنگ» نمادین ترین تمثیل تجلی کثرت دروحدت است، زیرا ذات مجرد بیرنگ نورکه خود نماد کامل وحدت است، با رنگ تجسم می یابد ونوربدون تعین مادی، با رنگ تعین می یابد وعاملی برای ظهور ومحل رویت آن می شود. رنگ ها درهنر، جنبه کیمیائی داشته وهررنگ، دارای تمثیلی خاص ورابطه با یکی ازاحوالات درونی انسان است.درهنراسلامی، نورورنگ نموددیگری پیدا می کند، به عنوان مثال: رنگ سفید، نماد وجود مطلق وگواهی بروحدت درکثرت است که جامع رنگ هاست.رنگ سیاه، نماد اصل تعالی ودست نایافتنی است که با رنگ خانه کعبه تناسب دارد ومجمع رنگ هاوگستره پربسامد مفهوم هاست.معماری اسلامی به دنبال الهام از مفاهیم کلام الهی و روائی درتلاش است تا فضای روحانی واحدی را خلق کند که عالم ملکوت و ناسوت را به هم قرین سازد ونقوش، اشکال و رنگها نشانه بارزی برای القای معانی پنهان هستند و مخاطب ازطریق حضوردرفضای معماری به درک شهودی آن معانی نایل میشود. دغدغه اصلی این پژوهشکه به روش تحلیلی ارائه می گردد، چگونگی وکارکرد بازتاب وجود رنگ ها وترکیبات آنهادرهنر ومعماری ایرانی است. به نظرمی رسد هنرو معماری اسلامی سعی دارد تا احدیت خداوند را لابه لای رنگ ها، فرم ها، انوار واصوات و به تعبیری معنا را درصورت متجلی سازد.
۲۰.

جایگاه خلسه در عرفان مولوی

نویسنده:
منبع: پویش در آموزش علوم انسانی سال سوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۱۲) 73 - 84

کلید واژه ها: کشف و شهود خلسه مولوی بی‏خودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۸۱۷
در عرفان اسلامی، تجربه عرفانی و کشف شهود است که دریافت های معنوی و الهی را برای عارف به ارمغان می آورد و این واردات غیبی درحالتی بین خواب و بیداری به نام خلسه انتقال می یابند که سالک در اثر پاکی درون و قطع دلبستگی از امور دنیوی و مادی به عالم مجرد وصل می شود. مولوی به عنوان یکی از بزرگترین عارفان قرن هفتم قمری در آثار خود نشان می دهد که به فراوانی چنین حالتی را تجربه کرده است و به قولی در حالت خلسه اشعاری ماورایی سروده و دریافت هایی غیبی داشته است. گاهی چنان مست حق شده که خطورات قلبی عمیق می یابد و حالت خلسه خود را با نام «بیخودی»، «جذبه»، «بی هوشی»، «دیوانگی»، «مستی» و مانند آن توصیف می کند که در این مقاله موارد شهودی خلسه وار مولوی مطالعه می شود. و امروزه از خلسه با نام های متفاوتی در آثارهای مختلف هم یاد شده است. کلید واژه ها: عرفان و تصوف، کشف و شهود، خلسه، مولوی، بیخودی، جذبه.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان