مجید معارف

مجید معارف

مدرک تحصیلی: استاد دانشگاه تهران  

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۱۶۶ مورد.
۲۱.

رفع توهم وضع از احادیث نسخه خطی «سلم درجات الجنه» با رویکردی بر شواهد و متابعات فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۷ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۵) 67 - 96

کلید واژه ها: نسخه خطی «سلّم درجات الجّنه» ابن مشهدی وضع حدیث اعتبار سنجی سندی و متنی شواهد و متابعات فریقین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۴
وجود احادیث موضوعه از اصلی ترین آسیب ها، در منابع روایی فریقین می باشد. نسخه خطی «سلم درجات الجنّه» ابن مشهدی (م1125ق)، محدّث و مفسر بزرگ شیعه و صاحب تفسیر «کنز الدقایق»، از جمله منابع ارزشمند حدیثی در باب فضائل و مناقب حضرت علی (ع) می باشد. از مجموع چهل حدیثی که در این نسخه جمع آوری شده، نسبت به برخی از احادیث آن در باب رستگاری محبیّن ابی الائمه (ع) اتهام وضع زده شده است. با توجه به شواهد و متابعات فریقین و اعتبار سنجی سندی و متنی این روایات، صحت و سقم آنها به روش کتابخانه ای مورد تحلیل قرار گرفت و محرز گردید که وثاقت سندی برخی از اسناد احادیث مورد اجماع علمای فریقین نمی باشد؛ ولی با بیان دلایل عقلی و نقلی اثبات گردید که مضمون همه روایات از تواتر اجمالی برخوردار بوده، و دارای وثاقت صدوری می باشد. و بدین ترتیب پرده از تشکیک و تردیدها برداشته و صحت احادیث اثبات شد، و توهم وضع احادیث مذکور رفع گردید.
۲۲.

تحلیلی بر روایات خروج دجّال در آخر الزمان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال شانزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۶۴ 27 - 52

کلید واژه ها: حدیث مهدویت اسرائیلیات آخرالزمان دجال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۶ تعداد دانلود : ۱۶۱
دجال از مفاهیم مشهور آخرالزمانی در روایات اسلامی است. مضامین این روایات گاه تنها به اصل خروج موجودی به نام دجال در آستانه رستاخیز تأکید دارند، اما در بخشی از آنها ماجراهای تفصیلی و ویژگی های شگفت انگیزی وجود دارد که موجب طرح دیدگاه های مختلف در این باره و توجیه روایات با هدف پذیرش آنها شده است. از یک سو روایات تفصیلی غالباً در منابع سنی ذکر شده و منابع شیعی تنها حاوی روایات اصل خروج دجال است و از سوی دیگر موضوع دجال به منابع دینی اهل کتاب و راویان اسرائیلیات پیوند می یابد. این امر بررسی دیدگاه ها و تحلیل اجمالی وضعیت دلالی و سندی روایات خروج دجال را ضروری می نماید. طبق این تحقیق اصل خروج دجال از مفاهیم اصیل اسلامی است و حتی فراوانی روایاتی که از جزئیات و تفصیل ماجراهای آن سخن گفته اند، علیرغم لزوم توقف بر آنها، شهرت و استفاضه این موضوع را نشان می دهد.
۲۳.

زمینه های شکل گیری سنن نگاری در سده دوم با تأکید بر عوامل اجتماعی و سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 29 - 52

کلید واژه ها: عوامل اجتماعی و سیاسی سنن نگاری تبویب احادیث فقهی مفهوم سنت و جماعت حدیث فرابومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۱۶۳
سنت یکی از مهم ترین پایه های دین اسلام است. از نیمه دوم سده اول، سنت در معنای احادیث فقهی و احکام به کار رفته است. نیاز جامعه اسلامی به قاعده و روشی برای سامان دهی زندگی اجتماعی سرزمین های اسلامی، سبب تدوین احادیث فقهی شد. مسئله این پژوهش توجه به زمینه های سیاسی و اجتماعی ظهور سبک سنن نگاری در سده دوم است. یافته ها حاکی است که عواملی چون نگرش فرابومی به حدیث، تخصصی شدن دانش فقه، روابط متقابل فقها با حکومت عباسی و شکل گیری مفهوم سنت و جماعت در پیدایش این سبک و آثاری چون سنن اربعه تأثیر داشته است. همچنین از نیمه دوم سده دوم ویژگی هایی چون تبویب احادیث فقهی، درج کامل سند، اتصال سند به رسول خدا 2 و پیرایش سنت از آرا و بلاغات صحابه و تابعین در حدیث نگاری بروز نمود. در واقع آثار حدیثی سده دوم را که تحت عنوان سنن نام گذاری شده نمی توان در زمره کتبی همانند سنن اربعه دانست. این گونه آثار صرفاً در گروه مصنفات حدیثی فقهی که زمینه پیدایش کتب سنن اربعه را فراهم نموده است، قرار می گیرد.
۲۴.

اثبات غنای احادیث مهدوی در اعتباربخشی به سایر روایات با تطبیق موردی خطبه غدیر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال شانزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۶۲ 105 - 134

کلید واژه ها: خطبه غدیر احادیث مهدویت اعتباربخشی الاحتجاج بررسی سندی و متنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۱۳۸
حدیث غدیر یکی از معدود میراث های ماندگار پیامبر؟ص؟ است که هیچ گونه تردیدی در درستی و مضمون آن میان تمامی فرق مسلمان نیست. مرحوم طبرسی خطبه ای طولانی برای این رویداد تاریخی روایت کرده که در سایر منابع یافت نمی شود و سندی که به آن ارائه نموده خالی از ایراد و اشکال نیست. در این خطبه، حدود هجده جمله درباره مهدویت و امام زمان به چشم می خورد که نشان از اهمیت این حقیقت در پیشگاه پیامبر؟ص؟ دارد که آن را در مهم ترین رویداد تاریخ اسلام گنجانده است. با بررسی صورت گرفته تقریباً تمامی این جملات از معارف و حقایق روشن و جا افتاده در فرهنگ و میراث حدیثی اهل بیت است و هیچ یک از آنها با ابهام عقیدتی یا تردید در درستی روبرو نیست. بنابراین بخش مهدویت این خطبه، با توجه به قرائن و شواهد موجود، ثابت و غیرقابل خدشه است و می تواند پشتوانه محکمی برای حجیت بخشی به خطبه غدیر باشد.
۲۵.

نقد و بررسی دیدگاه های قرآنی و روایی برقعی پیرامون مسئله زیارت

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۸ 299 - 334

کلید واژه ها: برقعی زیارت قرآنیون شنوا بودن مردگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۱۱۵
سید ابوالفضل برقعی (1287–1372) یکی از روحانیون و قرآنیون معاصر است. او در نیمه اول عمر خود یعنی حدوداً تا 45 سالگی دیدگاه های شیعی داشت، اما پس از آن، کم کم به نقد تمام اعتقادات شیعی می پردازد. او امامت شیعی را قبول ندارد. عصمت انبیا و اهل بیت (ع) را رد می کند. امیرالمومنین علی (ع) را خلیفه الهی نمی داند و به امامت اهل بیت (ع) اعتقادی ندارد و به طور کلی، به نقد تمامی اعتقادات شیعی می پردازد. یکی از دیدگاه های برقعی، نقد مسئله زیارت است. او در این باره، کتابی با عنوان «خرافات وفور در زیارات قبور» نوشته است و تمام زیارت را خرافه می داند. این نگارش به بررسی صحت و سقم دیدگاه های برقعی در مسئله زیارت می پردازد. روش جمع آوری مطالب در این نگارش به صورت کتابخانه ای بوده و روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی می باشد. پس از بررسی ها، مشخص شد که سخنان برقعی درباره مسئله زیارت صحیح نیست و او به برخی از آیات و روایات اشاره می کند تا مدعای خود را اثبات کند و آیات و روایات دیگر را نادیده می گیرد.
۲۶.

آثار اجتماعی اعتقاد به قضا و قدر در زندگی انسان از منظر قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 159 - 180
تعداد بازدید : ۲۸۷ تعداد دانلود : ۱۵۰
اعتقاد به قضاء و قدر الهی یکی از اعتقادات مسلم اسلامی است زیرا آیات و روایات بسیاری بر آن تصریح دارند و علاوه بر بُعد فلسفی جنبه اجتماعی و عملی نیز دارد. و در روش و عمل و روحیه اجتماعی و در عظمت اقوام و ملل مؤثر است. هدف این پژوهش بررسی نقش آثار اجتماعی اعتقاد به قضاء و قدر با تکیه بر آیات قرآن است. در این مقاله که با روش توصیفی، تحلیلی با رویکرد قرآنی و روایی انجام شده از کتابهای حوزه اسلامی و نرم افزار کلام اسلامی برای بررسی پیرامون چگونگی آثار اجتماعی اعتقاد به قضاء و قدر استفاده شده است. یافته ها نشان داده باور به قضاء و قدر هم در زمره مسائل کلی مطرح است و هم با رسوخ در ذهن و اراده انسانی در زندگی اجتماعی و کیفیت برخورد و مقابله با حوادث مؤثر است. نتیجه: مجموعاً از تاریخ اسلامی روشن می شود که مسلمانان صدر اسلام با اعتقاد راسخی که به قضاء و قدر داشتند این تعلیم را آنچنان دریافت کرده بودند که با تسلط خودشان بر سرنوشتشان منافاتی نمی دیدند. و لذا اعتقاد محکم آنها به سرنوشت، آنها را به سوی عقیده جبر نکشانید.
۲۷.

اعتبارسنجی احادیث رستگاری شیعیان در نسخه خطی «سلم درجات الجنه» با رویکردی بر شواهد و متابعات فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۳ 223-249

کلید واژه ها: نسخه خطی «سلّم درجات الجّنه» رستگاری محبان تحلیل متنی شواهد و متابعات فریقین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۲۲۳
رستگاری محبّان امام علی (ع) یکی از موضوعات مطرح شده در منابع روایی فریقین است. نسخه خطی «سلّم درجات الجنّه» ابن مشهدی مفسّر و محدّث بزرگ شیعه قرن دوازدهم و صاحب تفسیر مأثور «کنزالدقایق»، از جمله منابع ارزشمند در این زمینه می باشد. از مجموع چهل حدیثی که در این نسخه جمع آوری شده، هجده حدیث آن به مسأله رستگاری محبیان ابوالائمه(ع) پرداخته است. با توجه به شواهد و متابعات فریقین و تحلیل متنی روایات، این روایات به روش توصیفی تحلیلی احادیث اعتبار سنجی شد. پس از واکاویِ شواهد و قرائن احادیث، محرز گردید که مضمون آنها از تواتر اجمالی برخوردار بوده، و دارای وثاقت صدوری است. بدین ترتیب آنچه موجب رستگاری شیعیان و رسیدن به رضوان الهی است، اطاعت، مودت و تمسک به حضرت علی است.
۲۸.

تفسیر علمی آیه مرج البحرین با رویکرد شبهه پژوهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های علم و دین سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 247 - 266

کلید واژه ها: تفسیر علمی مرج البحرین شبهه کتاب نقد قرآن سها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۱۸۹
در قرآن کریم سخن از دو دریاست که یکی شیرین و دیگری شور و تلخ بوده که این دو با هم تلاقی می کنند، اما بر هم غلبه پیدا نمی کنند و از آنها لولوء و مرجان نیز استخراج نیز می-شود. درباره اینکه مقصود از این دو دریا چیست و مصداق آن کدام است در میان مفسران آراء مختلفی وجود دارد که این آراء از جنبه های مختلف قابل نقد و بررسی هستند. در این میان عده دیگری تلاش می کنند این آیات را از جنبه علمی مورد نقد قرار داده و آن را خطای علمی قرآن کریم معرفی نمایند که شخصی به نام مستعار سها از جمله آنهاست. وی در کتابی با عنوان نقد قرآن دلایلی در نقد علمی این آیات ارائه کرده است. این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی با گرایش انتقادی و بر اساس منابع کتابخانه ای انجام شده، قصد دارد با مراجعه به منابع معتبر علمی در حوزه زیست بوم شناسی، به نقد و بررسی ادعاهای مطرح شده پرداخته و ضمن بررسی آراء مفسران و محققان، عدم تعارض بین یافته های علمی با آیات مربوط به بحث را اثبات نماید. در این مقاله دلایلی ارائه می گردد که مقصود از واژه «البحرین» مصبهایی از نوع زبانه آب شور (Salt Wedge) می باشد که ویژگیهای آن، با همه اوصاف برشمرده از این دو دریا در قرآن کریم، در تطابق کامل است.
۲۹.

ارزیابی دیدگاه شیخ حرعاملی در اعتبارسنجی کتاب مسائل علی بن جعفر در وسائل الشیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ ۳۱۱-۲۸۷

کلید واژه ها: شیخ حر عاملی وسائل الشیعه علی بن جعفر المسائل اعتبار سنجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۲۹۰
کتاب وسائل الشیعه اثر شیخ حر عاملی یکی از جوامع حدیثی متأخر شیعی است که با رویکرد فقهی به نگارش درآمده است. مؤلف در این کتاب که یکی از مهمترین منابع فقه شیعه را تشکیل می دهد و با توجه به معیارهایی به گزینش مصادر روایی معتمد و معتبر از میان منابع روایی فراوان پرداخته است. یکی از این منابع، کتاب مسائل علی بن جعفر است که از اصول روایی شیعه محسوب می شود. رویکرد علمای متقدم، متأخر و معاصر نسبت به این کتاب متفاوت است و در حالی که متقدمان با ارجاع به طرق صحیح این کتاب در تألیفات خود به آن اعتبار بخشیده اند، متأخران تنها به نسخه ای از این کتاب دست یافته اند که به طریقی ضعیف گزارش شده است. رویکرد معاصران به این کتاب متفاوت بوده به طوری که برخی از علماء آن را تلقی به قبول نموده و بسیاری هم در اعتبار و اصالت نسخه کنونی تشکیک وارد کرده اند. بررسی اعتبار نسخه کنونی در رویکرد علماء به این کتاب در دوره های مختلف حکایت از عدم انطباق این کتاب با معیارهای کتب معتمد حتی نزد شیخ حر عاملی دارد و این مسأله گویای تساهل و تسامح مؤلف وسایل الشیعه در مواجهه با گزینش این منبع حدیثی است.
۳۰.

نقش واژه شناسی در تفسیر قرآن کریم (با تأکید بر تکامد پژوهی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 187 - 212

کلید واژه ها: واژه شناسی اتیمولوژی تکامدپژوهی تفسیر قرآن اختلافات تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۲۱
از عوامل موثر بر تفسیر قرآن با توجه به تلاشهای مفسران، پی جویی از معانی مفردات قرآنی است که البته در مواردی به دلایلی چون عدم توجه به معنای دقیق ریشه، وجود اشتراک لفظی در برخی واژه ها، خلط معنای حقیقی از مجازی و عدم تفکیک معنای اصلی از ثانویه اختلافاتی هم بین مفسران بوجود آمده است. مقاله حاضر در صدد تبیین نقش واژه شناسی در تفسیر قرآن کریم است که با رویکرد تکامدپژوهی صورت گرفته و هدف آن بیان دستاوردهای واژه شناسی در عرصه تفسیر است که پس از بررسی ریشه ای واژگان مختلف به ویژه تکامدها، با روش استنباطی و استدلالی صورت گرفته است. قابل ذکر است که به جهت محدودیتهای مطالعاتی تکامدها، بررسی اشتقاقهای واژه در زبان عربی و معادل یابی آن در زبانهای خواهر، در کشف معنای واژه اثرات قابل توجهی داشته است. از دستاوردهای واژه شناسی می توان به کاهش احتمالات تفسیری، نقد علمی تفاسیر و اصلاح ترجمه ها، شکل گیری نظریات جدید تفسیری، رهیابی به مطالعات میان رشته ای و امکان تفسیر آیات با بهره مندی از ظرفیتهای معنایی واژه در زبانهای دیگر اشاره کرد.
۳۱.

Constituting Geometry of the Title “Islamic Medicine”

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۱, Issue ۲, October ۲۰۲۱ 73 - 92

کلید واژه ها: Islam Hadith Islamic Medicine

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۱۸۷
The Qur’anic and Hadith materials of medicine are crude propositions that without their systematization cannot be entitled as the science of “Islamic medicine”. Looking into the general position of medicine in the Qur’an, this article draws a thematic outline of medicine in the narrations through thematic classification. After identifying the materials, a process should be done in seven steps to reach the title of the Islamic medicine. According to these steps, after ensuring the authenticity of the hadiths, it is necessary to make sure that the narrations were recorded correctly by the authors of the narrative books. Then, through examining possible harms inflicted on the narrations, being in three stages of issuing, quoting, and understanding, it will be possible to know that the narrations have been protected or are amendable. Afterwards, we need to provide a proper translation, identify similar and conflicting hadiths, investigate the connected and separate evidence, and gather the opinions of scholars and commentators to have a fair understanding of hadiths. In the final step, the interdisciplinary interaction between the experts in the two fields of hadith and medicine should be established in a mutual, step-by-step and joint way.
۳۲.

ارتباط تعداد احادیث مفرد یک اثر حدیثی با اعتبار راویان اثر (مورد پژوهی: المعجم الاوسط طبرانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۶ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۲) 44 - 63

کلید واژه ها: حدیث مفرد اعتبار راوی المعجم الاوسط طبرانی تحلیل آماری آنالیز واریانس یک طرفه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳ تعداد دانلود : ۹
علمای حدیثی اهل سنت، با احادیثی که فقط از طریق یک راوی نقل شده، با احتیاط برخورد کرده اند؛ چنان که مالک در این باره می گوید: «شر العلم الغریب، وخیر العلم الظاهر الذی قد رواه الناس». اگر از یک راوی، تعداد قابل توجهی حدیث مفرد نقل گردد، موضوع تردید در وثاقت راوی قابل طرح است. هدف این پژوهش – که به روش توصیفی و پیمایشی انجام شده - پاسخ به این سؤال است که آیا با افزایش تعداد روایات مفرد، تغییر معناداری در وثاقت روایان این روایات ایجاد می شود یا خیر؟ جامعه آماری این تحقیق شامل 9489 روایت موجود در المعجم الاوسط طبرانی است که از این تعداد، 369 روایت به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و تعدادروایت مفرد هر راوی، به انضمام اعتبار وی، از طریق آنالیز واریانس یک طرفه و با استفاده از روش LSD (جهت یافتن تغییرات معنادار) و نرم افزار تحلیل آماری SPSS مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که با افزایش تعداد روایات مفرد (از پنج روایت به بالا)، میانگین اعتبار روایان این احادیث به طور معناداریکاهش می یابد.
۳۳.

مکتوبه های حدیثی در روایات امامان شیعه و نقش علی بن مهزیار در نگهداری و انتقال آن ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 55-74

کلید واژه ها: امامان معصوم (ع) روایات مکتوبات رسائل مسائل علی بن مهزیار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۵ تعداد دانلود : ۳۸۳
کتابت، از طرق تحمل حدیث است. راوی از طریق مکاتبه با محدثان و در شرایطی با امامR ارتباط برقرار می کند و از او در خواست حدیث یا در یک مسئله شرعی تقاضای فتوا می نماید. در روایات شیعه، پرسش و پاسخ با امام معصومR به صورت مکتوب و غالباً توسط پیک صورت گرفته است. برخی محدثان بر این باورند که مکتوبات حدیثی از اعتبار کمتری نسبت به مسموعات برخوردار است، اما با بررسی این دسته از روایات و وجود قراین و شواهدی، بر تأیید صدور آن ها صحت بسیاری از مکتوبات محرز می شود. از امتیازات مهم مکتوبات حدیثی، عدم نقل به معنا در آن هاست. در هر عصر و زمانی، عده ای از یاران ائمهk مسئول جمع آوری سؤالات شیعیان و دریافت پاسخ کتبی آن سؤالات از امامانk بوده اند. مکاتبات عبدالملک بن اعین با امام صادقR نمونه ای از این موارد است. علی بن مهزیار اهوازی محدثی صاحب اندیشه و دارای ذهن دوراندیش بود که با جمع آوری، حفظ و صیانت شمار متعددی از مکتوبات آن را به نسل های بعد از خود انتقال داد. علاوه بر آن نیز او از طریق مکاتبه با امامان عصر خود از جمله امام جواد و امام هادیv به دامنه صدور مکتوبات حدیثی در شیعه افزوده است
۳۴.

جهت گیری های اخلاقی آیات طلاق در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 177-206

کلید واژه ها: قرآن اخلاق آیات طلاق نفقه عده متاع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۷ تعداد دانلود : ۷۶۶
وجود لطایف اخلاقی در آیات قرآن بیانگر جایگاه ویژه التزام به مکارم اخلاق نزد خداوند است. در نگاه سطحی ، آیات الاحکام، صرفا حقوقی و جزائی به نظر می رسند. اما بررسی دقیق تر، بیانگر انطباق کامل این احکام با موازین اخلاقی است. برجسته ترین مصادیق جهت گیری های اخلاقی قرآن کریم، مرتبط باروابط میان افراد در شرایط ناگواری همچون، جهاد، قصاص و طلاق است. این مقاله اختصاصا به بررسی نقطه مزج فقه و اخلاق در احکام طلاق می پردازد. موضوع طلاق در آیات متعددی در سور البقره، الطلاق، النساء و الاحزاب مطرح شده است. تاکید خداوند بر رعایت « معروف و اخلاق » در تمامی معاشرت های زوجین مشهود است. از آنجا که در جامعه کنونی، سبک زندگی زناشویی و سبک جدایی افراد، انطباق چندانی با احکام شریعت ندارد، لذا رعایت دقیق احکام و لطایف اخلاقی مدنظر شارع، می تواند به میزان قابل توجهی موجب آشتی و رجوع مجدد زوجین به زندگی مشترک شود. شایان ذکر است، توجه به لطایف و ظرائف اخلاقی آیات مذکور در ترجمه ها، تفسیرها و قانون های رایج اغلب از نگاه محققان و پژوهشگران مغفول مانده و یا بسیار سطحی و گذرا از آن یاد کرده اند. این مقاله با نگاهی نافذ نکات اخلاقی شاخص احکام طلاق در زمینه عده، استراد مهریه، اعطاء هدیه، اجرت شیردهی و... را بیان می کند.
۳۵.

بررسی اعجاز محتوایی و شاخصه های آن در نگاه فریقین در سیر اعصار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 111 - 138

کلید واژه ها: قرآن کریم اعجاز محتوایی مفسران فریقین بررسی تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۵۲۷
بررسی اعجاز محتوایی و مولفه های آن در نگاه مفسران فریقین در سیر اعصار چکیده یکی از وجوه اعجاز قرآن که در کتابهای تفسیر و علوم قرآنی مورد بحث واقع شده، اعجاز محتوایی است که در نگاه عده ای از آنان به اعجاز معنوی نیز تعبیر شده است. اعجاز محتوایی مرتبط با درون مایه قرآن است و توجه به آن در اثبات حقانیت این کتاب الهی نقش بسزایی دارد. به عقیده برخی قرآن پژوهان، نقطه پیدایش این نوع اعجاز ، قرن اول هجری توسط امام علی(ع) بوده و سیر طرح مباحث گوناگون در باره ی آن تا به امروز به صورت صعودی ادامه داشته است؛ به بیان دیگر، نگاه دانشمندان در دوره متقدمان به اعجاز محتوایی کم دامنه تر نسبت به دوره متاخران بوده است. در دوران معاصر این توجه بیشتر شده و غالب نظریه پردازی ها از جانب مفسران شیعه در چند بخش بر مولفه هایی نظیر عدم وجود اختلاف در قرآن، اخبار غیبی که نسبت به برخی وقایع یا افراد به وقوع پیوسته ، معارف قرآنی، گزارش های علمی، جامعیت قرآن، معانی بلند عرفانی و بطون قرآن مطرح می شود. بنابراین این نوشتار میکوشد با رویکردی تحلیلی-توصیفی به بررسی اعجاز محتوایی و مولفه های آن در نگاه فریقین در سیر اعصار بپردازد. کلیدواژه ها: قرآن کریم، اعجاز محتوایی، مفسران، فریقین، بررسی تطبیقی، گزارش.
۳۶.

نسبت رأی و أثر در تفسیر البسیط واحدی و التبیان شیخ طوسی با تأکید بر مؤلفه های تفسیر به رأی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هفدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۶۸ «ویژه قرآن و حدیث» 79-99

کلید واژه ها: تفسیر اثری تفسیر به رأی تفسیر اجتهادی تفسیر البسیط واحدی نیشابوری شیخ طوسی تفسیر التبیان رویکردهای تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۴ تعداد دانلود : ۳۷۶
در این مقاله رویکرد تفسیری واحدی نیشابوری (م.468 ق.) مفسّر شافعی در تفسیر البسیط و شیخ طوسی (م. 460 ق.) مفسّر شیعه در تفسیر التبیان به تفسیر به رأی بررسی می شود. این دو تن، از مفسّران قرن پنجم و تقریباً همزمان هستند. واحدی در این شیوه، آیات را بر اساس لغت، وجوه دلالت آن و علوم قرآنی تفسیر می کند. هم چنین در تفسیر اجتهادی خود به جمع بین تفسیر به رأی و تفسیر اثری می پردازد. وی در صورت تعارض، اولویت را به تفسیر اثری می دهد و یافته های تفسیر به رأی را بر اساس مستندات تفسیر اثری توجیه می کند. شیخ طوسی از روایات تفسیری چهار گونه استفاده می کند: استفاده تفسیری، تبیین معانی واژه ها، تبیین اِعراب آیات، استفاده کلامی. اجتهاد طوسی در این میان، جمع بین اقوال و روایات تفسیری به شیوه نقد برخی از آنها بر اساس روایات و تأیید یا تقویت بعضی دیگر است. شباهت ها و تفاوت این دو رویکرد در مقاله تبیین شده است.
۳۷.

واکاوی نقّادانه دلایل برقعی پیرامون نفی توسّل به اهل بیت علیهم السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۲ 47 - 74

کلید واژه ها: اهل بیت علیهم السلام آیه 35 سوره مائده برقعی توسل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۱۵۸
برقعی از جمله افرادی است که با برداشت های ظاهری از قرآن، از عقاید شیعی فاصله زیادی گرفت و با رویکردی وهابی گونه، به نقد عقاید شیعی به صورت افراطی پرداخت. پژوهش حاضر با روش توصیفی، تحلیلی، به واکاوی نقّادانه دلایل برقعی پیرامون نفی توسّل به اهل بیت: پرداخته است. وی با محور قرار دادن تعدادی از آیات قرآن و سیره، با دلایل «مشرکانه بودن هر گونه درخواست و توجه به غیر خداوند»، «عدم نیاز خداوند به وزیر»، «بی اطلاعی انبیاء و امامان: از اهل دنیا پس از مرگ خود»، «عدم دستور قرآن و اهل بیت: برای توسل»، «عدم ارتباط مصادیق و معانی «وسیله» در آیه 35 مائده به اشخاص» و «غیرقابل تجربه و آزمایش بودن توسل»، توسل را بدعتی آشکار و فاقد مبنا می داند. اما اشکالات روشی متعدد وی مانند «عدم جامع نگری و عدم تتبع کامل آراء»، «عدم دقت در سیاق مطالب» و «عدم دقت در معنای دقیق واژگان و یکسان انگاری های فاقد مبنا»، نظرات وی را از منظر عقل و نقل، غیرقابل پذیرش می نمایاند.  
۳۸.

تحلیل فقه الحدیثی مدلول روایات مخلوق اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۹۸) 3 - 30

کلید واژه ها: مخلوق اول کنایه در حدیث سنخیت خالق و مخلوق تباین خالق و مخلوق تعارض در روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۰
در جوامع روایی، مجموعه ای از احادیث وجود دارند که بر اساس آن ها، آب، قلم، عقل، نور پیامبر اکرم۹، ارواح ائمه:، مشیت الهی و حروف معجم به عنوان مخلوق اول معرفی شده اند که سبب تعارض ظاهری این اخبار است. در میان حدیث پژوهان دو رویکردِ جمع و نقد نسبت به این احادیث وجود دارد؛ جمع به این صورت که موارد مذکور، نام های حقیقتی واحدند و نقد به این صورت که مضمون یکی را تأیید و مدلول سایر موارد را ردّ کرده اند؛ امّا شواهد متعددی همچون معنای لغوی کلمه «اول» که مخلوقات مذکور در احادیث به آن توصیف شده اند و کاربرد قرآنی - روایی آن، پذیرش هر دو رویکرد را با چالش روبه رو می کند. لذا در پژوهش حاضر جمع نوینی نسبت به این احادیث ارائه شده است؛ به این نحو که مقصود از معرفی مخلوقاتی متنوع تحت عنوان مخلوق اول در روایات، اشاره به شرافت و اهمیت آن ها و ضرورت توجه مسلمانان به مصادیق مخلوق اول بوده و نه معرفی مخلوق نخستین. 
۳۹.

مراتب و حدود تأثیر اسماء الهی در عالم از منظر علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۶۲ ۲۱-۳۸

کلید واژه ها: مراتب اسماء صفات حدود تأثیر خداوند علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۵ تعداد دانلود : ۳۲۵
تأثیرگذاری اسماء و صفات الهی در وقایع و امور عالم، ازجمله مباحث فلسفی و عرفانی است که متفکران علوم اسلامی با بهره از آیات و روایات، نظرات مختلفی را درباره آن ارائه نموده اند. واکاوی میزان و نحوه تأثیر و رابطه اسماء با یکدیگر از منظر علامه طباطبایی هدف این مقاله می باشد که با روش کتابخانه ای و تحلیل و توصیف مبتنی بر آن، ضمن بررسی آثار علامه، به نتایجی دست یافته که نشان می دهد آیات و روایات، علم به اسماء که تطابق مفاهیم با مصادیق خارجی آنها است را به ما می آموزند و اسماء و صفات الهی، با حدود و مراتب تأثیری که دارند، واسطه میان ذات حق و مصنوعات او می باشند. همچنین دیگر یافته های این نوشتار، اسماء و صفات را از سعه و ضیقی برخوردار می داند که سبب تفاوت و تمایز آثار آنها از یکدیگر گشته و این حقیقت را هویدا می سازد که اسم، هرقدر عمومی تر باشد، آثارش در عالم وسیعتر و برکات نازله از ناحیه اش بزرگتر خواهد بود.
۴۰.

نقد و بررسی سندی و دلالی روایت امیرالمؤمنین مبنی بر وجود اغلاط متنی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۳ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 505 - 487

کلید واژه ها: اغلاط متنی بلامی طلح قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۹ تعداد دانلود : ۳۶۱
جیمز بلامی، استاد اسبق ادبیات عرب در دانشگاه میشیگان و از بزرگترین مدعیان «نقد متنی» و اصلاح متن رسمی قرآن، با استناد به روایتی ازامام علی علیه السلام مبنی بر این  که ایشان  پس از استماع آیه 29 سوره مبارکه واقعه «و طلح منضود» وجود کلمه «طلح» را در قرآن کریم استبعاد نموده و علی رغم درخواست راوی، تغییر قرآن را مخالف مصلحت دانسته اند، این روایت را حمل بر وجود قطعی اغلاط، در متن قرآن نموده، و معتقدند به طور خاص مفسران از صحابه، از جمله امام علی علیه السلام وجود اغلاط در متن قرآن کریم را قطعی می دانستند. از آنجا که روایت مذکور، یکی از دلایل جیمز بلامی جهت تأیید پیش فرض وجود اغلاط در قرآن کریم است، پژوهش حاضر به بررسی سندی ودلالی آن می پردازد تا نشان دهد استناد به آن، تا چه میزان علمی و قابل وثوق است. برای این منظور، از منابع  معتبر و دسته اول تفسیری، رجالی و تاریخی استفاده شده و به اقوال قرآن شناسان شهیر اسلامی نیز توجه شده است. ضمناً از آنجا که  مسئله وجود اغلاط قرآنی، امری بسیار مهم است و آثار بس خطیری در پی دارد، باید دید دلایل جیمز بلامی، دارای دقت و استحکام علمی هست یا ادعای او پیش فرض نادرستی است که فاقد دلایل کافی است و در نتیجه، استدلالات بعدی او و اصلاحاتی که ارائه می دهد، مخدوش و غیر علمی است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان