۱.
کلید واژه ها:
قوم فارس ایرانیان سوره انعام آخرالزمان
در مصادر حدیثی شیعه و اهل سنت روایات فراوانی وجود دارد که از نژاد فارس به عظمت سخن گفته و از آنان تجلیل کرده است. در پاره ای از این روایات به نقش آخرالزمانی قوم فارس و تأثیراتی که این قوم مومن و مقاوم بر محیط پیرامونی خود بر جای می گذارد و نقشی که در حمایت از دین و آموزه های اصیل اسلامی ایفا می کند اشاره شده است. این روایات در کتاب های متعدد و در ابواب مختلف پراکنده است و بخشی از آن در منابع تفسیری و در مقام تفسیر آیاتی از کلام الله مجید است و بسیاری از مفسران متقدم و متاخر شیعه و سنی به استناد همین روایات پاره ای از آیات قرآن را ناظر به قوم فارس دانسته اند. روشن است که اگر بتوان این آیات و نیز روایات مربوط به آن را همراه با دیدگاه محدثان و مفسران در این باره جمع آوری و دسته بندی و تحلیل کرد ابعاد بیشتری از موضوع روشن خواهد و افق های تازه ای بر محققین گشوده خواهد. راقم این سطور در مقالات دیگری برخی از این آیاتی که به حسب تفسیر پیشوایان معصوم به نژاد فارس تفسیر شده است را بررسی کرده است. در نوشتار پیش رو به هشتاد و نهمین آیه از سوره مبارکه انعام که از همین دست آیات است، پرداخته خواهد شد. أُولئِکَ الَّذِینَ آتَیناهُمُ الْکِتابَ وَ الْحُکْمَ وَ النُّبُوَّهَ فَإِنْ یکْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَکَّلْنا بِها قَوْماً لَیسُوا بِها بِکافِرِین .
۲.
کلید واژه ها:
امام مهدی عج رساله رجعت مفضل بن عمر جعفی الهدایه الکبری حسین بن حمدان خصیبی نصیریه
رساله رجعت منسوب به مفضل بن عمر یکی از مهم ترین متون روایی درباره غیبت و ظهورِ امام مهدی؟عج؟ است. این رساله در میانِ امامیان متقدّم چندان شناخته شده نبوده و ظاهراً از قرن ۸ق به سنت روایی امامیه راه یافته و از قرن۱۱ق به شهرت رسیده و مورد استناد بسیاری از متأخّران قرار گرفته است. این رساله اگرچه با روایاتِ دیگر، اشتراکاتِ زیادی دارد، در متن و سند آن، اشکالاتِ تاریخی و اعتقادی متعددی دیده می شود. مقایسه این رساله با منابع نصیری و به ویژه آثار خصیبی، نشان دهنده وابستگی این رساله به مذهبِ نصیری است. بنابر شواهدِ موجود، مسئول تدوین این رساله، خصیبی بوده و در پردازش آن از منابعِ امامی پیشین به عنوانِ قالبی برای بیانِ آموزه های نصیری بهره برده است. در این مقاله از روش تحقیق کتابخانه ای و تحلیل متنی و سندی استفاده شده است.
۳.
کلید واژه ها:
مهدویت مدعیان دروغین زمینه های معرفتی ایران معاصر
بررسی جریان های انحرافی مهدویت از جمله پرسمان های اندیشه خیز در عرصه مطالعاتی مهدویت است. با وجود رویکرد فراگیر به مسئله انحرافات مهدویت کاوش ها پیرامون زمینه های گرایش به این جریانات اندک است. بررسی های این مقاله مقدمه ای است برای پاسخ به این پرسش که زمینه های معرفتی پذیرش ادعای مدعیان دروغین مهدویت در ایران معاصر چیست؟ شناخت این زمینه ها و تلاش برای رفع خلأهای موجود بسترساز از جمله ضرورت های پرداختن به این مقوله است. همچنین می توان از پیامدهای منفی بی شماراعتقادی مانند فرقه گرایی، هدردادن ظرفیت های جامعه شیعی و تخریب اندیشه نجات گرایانه مهدویت جلوگیری نمود. نوشتار پیش رو با روش توصیفی و تحلیلی با استنادبه منابع مکتوب منتشر شده و غیرمکتوب نظیر فایل های صوتی، تصویری و پرونده های قضایی در صدد بازنمود زمینه های معرفتی است. نتایج حاصل از تحلیل و ترکیب داده ها نشان می دهد «استناد به منابع ضعیف»، «سطحی نگری»، «اخباری گری افراطی»، «تطبیق گرایی» و «خرافه گرایی» در ایجاد بسترهای جذب به مدعیان تأثیرگذار است.
۴.
کلید واژه ها:
امام مهدی عج حکومت مهدوی قضاوت داوودی علم قاضی بینه شواهد جرم
از جمله مباحثی که در روایات مهدوی به صورت گسترده مطرح شده است، قضاوت بدون بیّنه و براساس واقع است. از ظاهر روایات استفاده می شود که این نوع از قضاوت با علم خدادادی و به صورت خارق العاده می باشد. براساس این پژوهش امام زمان؟عج؟ حداقل در برهه ای از حکومت خود از قضاوت داوودی بهره می برد و چنین قضاوتی نقش به سزایی در گسترش عدالت در جامعه پس از ظهور و کاهش جرم دارد و امام زمان؟عج؟ به سبب آن، مجرمان خاص و حرفه ای را محاکمه و مجازات می نماید که برای سایرین نیز بازدارنده خواهد بود. چنین قضاوتی به اقتضای ضرورت است، هرچند رویه عمومی دستگاه قضایی در حکومت آن حضرت، قضاوت براساس ظواهر و شواهد است. این تحقیق با روش جمع آوری کتابخانه ای و تحلیل داده ها، ابتدا به گزارش روایی این مسئله و اثبات صحت و سقم روایات پرداخته و پس از تحلیل و بیان کارکردها، شبهات این مسئله را پاسخ خواهد داد.
۵.
کلید واژه ها:
خطبه غدیر احادیث مهدویت اعتباربخشی الاحتجاج بررسی سندی و متنی
حدیث غدیر یکی از معدود میراث های ماندگار پیامبر؟ص؟ است که هیچ گونه تردیدی در درستی و مضمون آن میان تمامی فرق مسلمان نیست. مرحوم طبرسی خطبه ای طولانی برای این رویداد تاریخی روایت کرده که در سایر منابع یافت نمی شود و سندی که به آن ارائه نموده خالی از ایراد و اشکال نیست. در این خطبه، حدود هجده جمله درباره مهدویت و امام زمان به چشم می خورد که نشان از اهمیت این حقیقت در پیشگاه پیامبر؟ص؟ دارد که آن را در مهم ترین رویداد تاریخ اسلام گنجانده است. با بررسی صورت گرفته تقریباً تمامی این جملات از معارف و حقایق روشن و جا افتاده در فرهنگ و میراث حدیثی اهل بیت است و هیچ یک از آنها با ابهام عقیدتی یا تردید در درستی روبرو نیست. بنابراین بخش مهدویت این خطبه، با توجه به قرائن و شواهد موجود، ثابت و غیرقابل خدشه است و می تواند پشتوانه محکمی برای حجیت بخشی به خطبه غدیر باشد.
۶.
کلید واژه ها:
سلیم بن قیس کتاب سلیم متون حقیقت تحریف
مهدویت آموزه اصیلی است که پیشینه گزارش دهی از آن به دوران رسول خدا؟ص؟ بازمی گردد. این سخن به پشتوانه روایت هایی متعلق به صدر اسلام و گزارش های مندرج در کتاب هایی مانند کتاب سلیم بن قیس هلالی است. در این میان برخی از فقیهان امامی، نویسندگان اهل سنت و تعدادی از شرق پژوهان معاصر در اعتبار گزارش های سلیم بن قیس هلالی و اثبات مهدویت به واسطه آنها تردید نموده و نتایج تحقیق خود را «عدم وجود حقیقی سلیم بن قیس»، «جعل کتابی با نام وی توسط ابان بن ابی عیاش» و «غیرقابل اعتماد بودن نسخه های موجود» برشمرده اند. در این نگاشته نویسنده تلاش نموده تا با روش تحقیق آمیزه ای تلفیقی، روش داده پردازی توصیفی _ تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای شیعیان و اهل سنت، به بررسی شخصیت سلیم بن قیس و کتاب وی پرداخته و نتایج حاصله که شامل «اصالت شخصیتی با نام سلیم بن قیس»، «اصالت کتاب سلیم بن قیس» و «اعتبار گزارش های باقی مانده از وی درباره امام مهدی؟عج؟» است را ارائه نماید.
۷.
کلید واژه ها:
آموزه مهدویت انتظار جریان های فکری تمدن گرایان تجددگرایان شریعت گرایان
این نوشتار کوششی است در بازنمایی سنخ اندیشه ای جریان های فکری در تفسیر گفتمان انتظار. آنچه شایان توجه می باشد این است که جریان های فکری در رویکرد و تفسیر آموزه مهدویت و گفتمان انتظار، با وجود همانندی در برخی موارد، در ذات خود یکی نیستند، بلکه به لحاظ ماهوی و نیز لحاظ جانبی، طیفی از تفسیرهای متفاوت را تشکیل می دهند. این نوشتار، خواهد کوشید ضمن ارائه تنوعات تفسیری جریان های فکری در رویکرد به آموزه مهدویت چرایی ارائه تصویر متفاوت از آموزه مهدویت را نشان دهد. این مقاله، با روشی توصیفی و تحلیلی می کوشد تا با توجه به داده های لازم گفتمان انتظار را از دید جریان های فکری «تمدن گرایان مسلمان»، «تجددگرایان» و «شریعت گرایان سنتی» مورد بررسی قرار دهد. نتایج حاصل از تحلیل و ترکیب داده های جمع آوری شده نشان می دهد که آموزه مهدویت بسته به ملاحظاتی چند، از نگرگاه این جریان های فکری چه تمایزی دارد. بی گمان، موارد پیش رو، همه انواع موجود و صور محتمل در تمایزات اندیشه ای این جریان ها در تفسیر انتظار نیست؛ با مطالعه و تأمل بیشتر در این موضوع، و با ملاحظات مختلف، می توان به داده های بیشتری دست یافت، یا فرض های قابل مطالعه زیادتری را در آن اندیشید.
۸.
کلید واژه ها:
بقیه الله مهدویت القاب امام مهدی عج امام زمان عج در قرآن
آیه Gبقیهالله خیر لکم ان کنتم مؤمنینF به چندین گونه تفسیر شده است که سود شرعی و یا نعمت و روزی حلال، پیروی از دستورات و توصیه های خدا، بهره و ثواب الهی، رحمت و مراقبت خداوند، فطرت پاک و روح ایمان، و تقوای حاصل از عمل به دستورات الهی، روزی حلال در دنیا و ثواب در آخرت، احکام و فرایض الهی و هر موجود نافع الهی از جمله آنهاست؛ بنابر تفسیر آخر، انبیاء و اوصیاء الهی یکی از مصادیق بقیهالله خواهند بود، و ائمه؟عهم؟ نیز این وصف را درباره خود به ویژه در مورد امام زمان؟عج؟ به کار برده اند، این تحقیق با روش جمع آوری کتابخانه ای و تحلیل محتوا، در پی ارائه تحلیل درست برای تطبیق این آیه بر امام مهدی؟عج؟ است؛ به ویژه که در روایات بیان شده که در زمان ظهور، حضرت مهدی؟عج؟ با این لقب خوانده خواهد شد؛ آخرین هادی باقی مانده، مایه رحمت الهی، و منتظَر الهی، سه تحلیلی است که در رابطه با کاربرد لقب بقیهالله درباره امام زمان؟عج؟ قابل ارائه است.
۹.
کلید واژه ها:
اولی الامر عصمت اهل حل و عقد امام معصوم استمرار امامت ولی غایب
یکی از معارف مشترک بین شیعه و اهل سنت اعتقاد به امام مهدی؟عج؟ است، با این تفاوت که غالب علمای اهل سنت قائلند در آخرالزمان متولد خواهد شد، اما شیعه قائل است متولد شده و فعلاً غایب است و در آخرالزمان ظهور خواهد کرد، بنابراین سخن در این است که فارغ از روایت های خاص طرفین، از آیه های قرآن هم که مورد قبول طرفین است، می توان دلیلی بر وجود امام معصوم اقامه کرد؟ در صورت مثبت بودن جواب، در زمان حاضر هم امام معصومی وجود دارد؟ هدف این تحقیق این است که براساس آیه شریفه Gیا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ...F(نساء: ۵۹) که در آن به صورت مطلق امر به اطاعت اولی الامر شده است و علمای شیعه به اتفاق ائمه معصومین؟عهم؟ را مصداق آن می دانند و مفسران اهل سنت در مصداق آن اختلاف نظر دارند، ثابت کند یکم این که: اولی الامر معصوم هستند؛ دوم این که: در هر زمانی فردی به عنوان ولی امر معصوم در خارج وجود دارد که اطاعت از او واجب است؛ سوم این که: اگر او را نمی یابیم، ناگزیر براساس اعتقاد شیعه باید غایب باشد و این غیبت مانع از اطاعت او نخواهد بود. در این نوشته جمع آوری داده ها به صورت کتابخانه ای بوده و تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی اطراف سه مسئله انجام گردیده است: الف) اثبات عصمت اولی الامر؛ ب) اثبات وجود خارجی فردی از اولی الامر در هر زمان؛ ج) امکان اطاعت از ولی امر زمان حاضر حتی اگر او را نیابیم. بنابراین لزوم وجود ولی امر و امام معصوم در زمان حاضر و وجوب اطاعت از او از آیه شریفه اطاعت قابل استفاده است.
۱۰.
کلید واژه ها:
وعی سمع حفظ فهم اهل بیت حدیث
یکی از مفاهیم عمیق که درباره فهم حدیث اهل البیت: به کار رفته و نیاز به دقت و تأمل دارد کلمه وعی است که در احادیث متعددی بر آن تأکید شده است. وعی حدیث به طور خلاصه به معنی دریافت کامل حدیث و به دور از ذهنیت ها و پیش داوری هاست تا راه برای رسیدن به مراد و مقصود معصوم باز گردد. در این تحقیق درباره لغت وعی و نیز موارد استعمال آن در قرآن و احادیث بحث شده تا از این رهگذر معنای مراد از آن در کلام اهل بیت: به دست آید.
۱۱.
کلید واژه ها:
مهدویت روایات مهدوی روایات تفسیری تفاسیر شیعه و اهل سنت
یکی مباحث تفسیری شیعه و اهل سنّت، پرداختن به مسئله مهدویت در تفسیر آیات قرآن است. به دلیل اهمیّت روایات تفسیری در این مسئله، مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی اقدام به پژوهش پیرامون شیوه های مختلف تبیین مسئله مهدویت در روایات تفسیری پرداخته است. پژوهش به دست داد که در مجموع روایات تفسیری از یازده شیوه برای طرح مسئله استفاده کرده است. بیان مصداق و تطبیق؛ اشاره به مصادیق مغفول؛ استفاده از بیان های قرآنی؛ استناد به آیه؛ استفاده های ضمنی و در ادامه آیه؛ استخدام الفاظ قرآن؛ ارتباط به اندک مناسبت؛ توضیح مفهوم دقیق آیه در قالب مهدویت؛ استفاده از ظرفیت تشابهی قیام و قیامت؛ استفاده از خواص سور؛ و اشاره به فراتاریخی بودن مهدویت شیوه هایی بود که برای بیان مسئله مهدویت در روایات تفسیری یافت شد.
۱۲.
کلید واژه ها:
تمدن نوین اسلامی تمدن مهدوی انقلاب اسلامی امامین انقلاب (امام خمینی و امام خامنه ای) احادیث مهدوی و عصر ظهور
تمدن نوین اسلامی و تمدن مهدوی دو مقوله مفهومی بوده که هر یک دارای مختصات و ویژگی های خاص خود از منظر متفکران این دو حوزه مفهومی می باشد، پژوهش پیش رو با هدف کشف رابطه و نسبت دقیق بین تمدن نوین اسلامی _ به عنوان فرایند اهداف انقلاب اسلامی _ با تمدن مهدوی اقدام نموده است، از این رو مسئله اصلی چیستی نسبت بین این دو مقوله می باشد، که با روش تطبیقی و بر اساس مقایسه شعارها و شاخص ها، دیدگاه امامین انقلاب(امام خمینی; و مقام معظم رهبری) و در نهایت با استفاده از داده های نقلی و احادیث مهدوی و عصر ظهور اقدام به کشف این رابطه نموده است، نتیجه آن که در میان فرضیه های نسبت سنجی بین این دو همچون؛ 1. تمایز مطلق 2. تمایز ماهیت شناختی 3. همسانی مطلق 4. همسانی غایت شناختی جز در مورد اول _ عدم ارتباط_ امکان جمع بین سایر فرضیه ها بر محور رابطه طولی و امتدادی که همان همسانی غایت شناختی است وجود دارد.
