علی اصغر کیا

در معنای کلی، دیپلماسی شهروندی به مفهومی اطلاق می شود که در آن شهروندان معمولی به عنوان نمایندگان غیررسمی کشور خودشان در زمینه روابط خارجی، ایفای نقش می کنند. در دیپلماسی شهروندی، شهروندان از حق برقراری ارتباط با شهروندان جوامع دیگر برخوردار هستند تا بتوانند به دیدگاه های مشترک برسند و یا تاثیرات نامطلوب ناشی از سیاست های خارجی نادرست برخی دولت ها را از بین ببرند. امروزه بخش اعظمی از فعالیت های مربوط به دیپلماسی شهروندی با استفاده از رسانه های نوین به انجام می رسد. رسانه های نوین این امکان را برای عده زیادی از شهروندان جوامع گوناگون فراهم نموده که بتوانند با یکدیگر به صورت رودررو به گفتگو و تبادل نظر بپردازند. در جهان امروز، با وجود پیشرفت های بزرگ علمی، شناخت و آگاهی متقابل مردم دنیا از اخلاق، افکار و رفتار یکدیگر، در رفع بحران های جهانی از تاثیر به سزایی برخوردار است و علت اصلی عدم تفاهم بین المللی نیز این است که هنوز ملل دنیا نمی توانند درباره زندگی جمعی یکدیگر اطلاعات لازم را کسب کنند و نسبت به هم بی-اعتمادند. لذا برقراری ارتباط در چارچوب دیپلماسی شهروندی برای توسعه روابط انسانی، رفع اختلاف ها، از بین بردن بی اعتمادی ها و دشمنی ها و ایجاد تفاهم در جوامع گوناگون دنیا، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از این رو، هدف اصلی محقق از انجام این تحقیق، شناخت میزان فعالیت های شهروندان (دانشجویان و دانش آموختگان تهرانی) در چارچوب دیپلماسی شهروندی است. جهت بررسی میزان فعالیت دانشجویان و دانش آموختگان تهرانی در این چارچوب، از روش تحقیق پیمایش و تکنیک پرسشنامه استفاده گردید. بر اساس نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها، دانشجویان و دانش آموختگان تهرانی، فعالیت خود را در چارچوب دیپلماسی شهروندی، «زیاد» توصیف کرده اند. همچنین با توجه به نتایج بدست آمده از انجام آزمون خی دو، میان متغیرهای جنس، سن و تحصیلات با متغیر وابسته رابطه وجود دارد.

شبکه های اجتماعی اینترنتی ، امروزه با استقبال فراوانی از سوی کاربران مواجه شده اند و بخش قابل توجهی از اوقات فراغت خود را در این شبکه ها سپری می کنند . در عصر جهانی شدن و با ظهور فناوری های نوین ارتباطی ، یک فضای مجازی در کنار فضای واقعی ایجاد شده که این دو تاثیر متقابلی بر یکدیگر دارند. در همین راستا برای سنجش ارتباط میان این دو فضا اعم از زمانی که افراد به اینترنت اختصاص می دهند و سایر تاثیرات فرهنگی عضویت و حضور در شبکه های اجتماعی، از روش پیمایش اینترنتی و ارسال پرسشنامه به صورت آنلاین برای کاربران فعال فیس بوک استفاده شده است. افراد با اهداف متنوعی عضو این شبکه ها می شوند که مهمترین آن را سرگرمی دانسته اند . میان عضویت در شبکه های اجتماعی اینترنتی و نحوه اختصاص وقت به سایر فعالیت های اجتماعی ارتباط وجود داشته و بیشتر پاسخ دهندگان اذعان کرده اند که به دلیل استفاده بیش از حد از اینترنت برای فعالیت در شبکه های اجتماعی اینترنتی مورد اعتراض سایر اعضای خانواده واقع شده اند . همچنین میان عضویت در شبکه های اجتماعی اینترنتی با مقوله هایی نظیر نحوه ارتباط با جنس مخالف و شیوه محاورات اعضا در محیط بیرونی ارتباط وجود دارد. بنابراین می توان گفت میان عضویت در شبکه های اجتماعی اینترنتی و روابط اجتماعی ارتباط وجود دارد.

حوزه عمومی، مفهومی است که به فضاها و فرآیندهای ارتباطات اجتماعی آزاد، به لحاظ سیاسی برابر و در عین حال مستقل دلالت می کند. حوزه عمومی را قلمرویی از حیات اجتماعی دانسته اند که در آن می توان مسائل و موضوعات مورد علاقه را به بحث گذاشت. قلمرویی که در آن می توان اختلاف نظرات را از طریق بحث منطقی و نه توسل به جزمیات جاافتاده و یا با توسل به احکام سنتی صادره از سوی عرف و عادات، طرح کرده و به نتیجه رساند. از مولفه های اصلی شکل گیری حوزه عمومی مشارکت است. مؤلفه سرمایه اجتماعی برای شکل گیری مشارکت پایدار در حوزه عمومی تعیین کننده به نظر می رسد. سرمایه ای که اعتماد افراد را برای ورود به گفت وگو فراهم کرده و درنتیجه احتمال رسیدن به توافق را ممکن می سازد. این مقاله با روش مطالعه موردی و با استفاده از دو ابزار مشاهده میدانی و پرسشنامه بوستان نشاط واقع در شهر کرمان را مطالعه می کند تا سرمایه اجتماعی و شاخص های شهر انسانی را دریک فضای فیزیکی به عنوان بستر مناسب برای تعامل پایدار اجتماعی مورد سنجش قرار دهد و نشان می دهد که چگونه فضای فیزیکی مناسب برای تحقق جنبه های اساسی حوزه عمومی تعیین کننده است.

مقاله حاضر به بررسی نقش پایگاه های اطلاع رسانی اینترنتی بر تقویت دینداری از دیدگاه دانشجویان دانشگاه های سراسری شهر تهران می پردازد و با استفاده از روش اسناد و مدارک عملی و روش پیمایشی می کوشد نشان دهد که اینترنت به عنوان یک رسانه نوین، نقش مهمی بر دینداری داشته و باعث تقویت آن می گردد .تلاش بشر در باره ی فهم دین و ابعاد مختلف آن و تأثیراتی که بر زندگی او می گذارد و همچنین راهکارها و عوامل مؤثر بر تقویت یا تضعیف دینداری افراد همواره مورد توجه محققان این حوزه بوده است.در عصر حاضر که جهان از سویی روند وحدتگرا و از سوی دیگر روند تکثر گرایی را دنبال می کند، نقش رسانه ها به عنوان عاملی مهم و اثر گذار بر این روند جهانی حائز اهمیت است، خصوصاً اینترنت که مهمترین رسانه ی این دهکده جهانی است و اثرات آن بر زندگی افراد کاملاً قابل درک و مشهود است . با انجام این پژوهش قابلیت های اینترنت در حوزه دین و توانمندی های این رسانه در گسترش دین و تقویت دینداری افراد مشخص می شود و این رسانه به عنوان عاملی مؤثر معرفی می گردد که علاوه بر نقش آن در حوزه های سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی ، در حوزه دینداری افراد نیز به عنوان رسانه ای مؤثر مطرح می گردد لذا دانشجویان در جهت رفع نیازهای دینی خود به آن مراجعه می کنند و امکانات ، قابلیت ها و جذابیت های مختلف اینترنت در گسترش دینداری افراد مورد تأیید قرار می گیرد.

سواد رسانه ای، مهارتی حیاتی برای زیستن در عصر کنونی است. در این مقاله، ضرورت، اهداف، محتوا، شیوه اجرا، تدریس، ارزشیابی و محدودیت های ورود آموزش سواد رسانه ای به مدارس کشور با روش مطالعه کتابخانه ای، اسنادی و دلفی از دیدگاه صاحب نظران بررسی شده است. یافته ها نشان داد بومی سازی و ورود آموزش سواد رسانه ای به مدارس، منجر به توانمندسازی دانش آموزان در استفاده بخردانه از رسانه ها، حفظ و تقویت هویت و فرهنگ ایرانی اسلامی خواهد شد. اجرای آزمایشی دوره های آموزشی، ارزشیابی توصیفی، تدوین محتوا و ارائه به شکل تلفیق با متون درسی در دوره ابتدایی و ارائه کتاب مستقل در دوره متوسطه از دیگر یافته ها است. همچنین محتوا باید به شناخت انواع رسانه ها، تولید، ارزیابی و تحلیل انتقادی متون رسانه ای، توجه کند.نتایج نشان داد، بهره مندی دانش آموزان از آموزش سواد رسانه ای و مزایای آن، ضروری است.

پژوهش حاضر با هدف شناخت رابطه نیازهای فردی و اجتماعی مخاطب سینمای ایران با میزان استفاده او از این سینما انجام شده است. روش این پژوهش، پیمایش بوده است که سعی دارد بر اساس نظریه ها و مفاهیم مرتبط با مخاطب فعال و استفاده و رضامندی، به این سوال اساسی پاسخ دهد که چه رابطه ای بین استفاده از سینما برای رفع نیازهای فردی و اجتماعی و میزان استفاده از سینما وجود دارد؟ جامعه آماری، مخاطبان سینما در شهر تهران در سال 1390 هستند و تعداد 400 نفر حجم نمونه را تشکیل می دهند. نتایج حاصله حکایت از این دارد که مخاطبان چون پاسخ نیازهای فردی و اجتماعی خود را در سینمای ایران نیافته اند از این سینما برای رفع این نیازها استفاده اندکی می کنند؛ به جز در مواردی که استفاده ایشان از سینما نه محتوایی که فراگردی بوده است و نهایت این که وضعیت مخاطب سینمای ایران، بیشتر رویگردانی است تا استفاده.

شادکامی و نشاط از ویژگی ها و روحیاتی است که در زندگی اجتماعی نقشی اساسی و بنیادین ایفا می کند، به گونه ای که در مقایسه با هر خصلت و روحیه دیگر، بیشترین سهم را در بهبود روابط و معاشرت ها به عهده دارد. این پژوهش با هدف شناخت میزان نشاط اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین شهروندان شهر اهواز صورت گرفته است. داده های این تحقیق با روش پیمایش و با استفاده از پرسشنامه خودسنجی از نمونه ای با حجم 384 نفر از شهروندان 64-15 ساله شهر اهواز به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و اتفاقی که با استفاده از فرمول کوکران انتخاب گردید، جمع آوری شده است. فرضیات از طریق شاخص همبستگی پیرسون، رگرسیون چندمتغیره و تحلیل مسیر آزمون گردیدند. نتایج پژوهش نشان داد که بین پایگاه اجتماعی- اقتصادی (در هر دو بُعد ذهنی و عینی)، احساس عدالت اجتماعی، همبستگی اجتماعی، اعتماد اجتماعی، رضایت اجتماعی، احساس امنیت اجتماعی، پایبندی به اعتقادات مذهبی، میزان رضایت از خدمات شهری و نشاط اجتماعی رابطه مثبت و معنادار و بین احساس محرومیت نسبی و احساس بی هنجاری و نشاط اجتماعی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. همچنین رگرسیون چندمتغیره نشان داد که 51/0 از واریانس متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل قابل پیش بینی بوده است.

این مقاله در گام نخست با استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی و در نهایت با استفاده از روش پیمایش به بررسی تطبیقی علل گرایش و همچنین نحوه استفاده دانشجویان ایرانی و آمریکایی از شبکه اجتماعی «فیس بوک» می پردازد. مقوله بندی پژوهش های انجام شده نشان می دهد که معتبر ترین آنها درخصوص فیس بوک که جامعه آماری آنها دانشجویان آمریکایی بوده، حول سه محور اصلی؛ نحوه استفاده کاربران از فیس بوک، تأثیر استفاده از آن و سنجش نگرش دانشجویان درباره فیس بوک صورت گرفته که در این میان، ایجاد روابط جدید، حفظ روابط قدیمی، جستجوی اخبار، اطلاعات و سرگرمی مهم ترین دلایل عضویت دانشجویان آمریکایی در فیس بوک شناخته شد. در مرحله دوم بر مبنای مصاحبه با خبرگان، پژوهش های انجام شده و نظریه «استفاده و رضامندی» ، اقدام به نیازسنجی ارتباطی دانشجویان دانشگاه های تهران درخصوص شبکه فیس بوک می شود. مهم ترین نتایج قسمت دوم نشان می دهد که عواملی نظیر: اشتراک اطلاعات و اخبار، آزادی در ارتباط، جریان آزاد اطلاعات در شبکه، توانایی کنترل مخاطب بر اطلاعات شخصی و برابری اصولی در شبکه، در پیوستن دانشجویان به این شبکه نقش اساسی داشته است.

این مقاله با مطالعه موردی اشعار حافظ و تطبیق آنها از منظر ارتباطی، نمودار درختی ­ای ارائه می­دهد که نشان­ دهنده شش نقش مهم و اصلی باد صبا (در اشعار این شاعر ) در قالب هشت زیر شاخه است. باد صبا یکی از عناصر طبیعی در اشعار حافظ است. اگر از منظر علم ارتباطات به آن نگاه شود، ارکان و مفاهیم فراگرد ارتباطی در آن کاملا مشهود است. باد صبا در اشعار حافظ، نقش­ های ارتباطی بسیاری را برعهده دارد. در نقش منبع مطلع است؛ در جایگاه فرستنده، خبررسانی می­ کند، پیام می­دهد، در نقش مجرا یا کانال، پیام و مفاهیم را منتقل می­کند، در جاهایی نقش پیک و قاصد را دارد، گیرنده پیام است، معنا را در ذهن گیرنده متبلور می­ کند و خلاصه این که نقش­ های ارتباطی گوناگونی را می­ توان از باد صبا مشاهده کرد. در این مقاله، ضمن مطالعه نقش ­های ارتباطی باد صبا، کیفیت و میزان نقش پذیری­ها مورد دقت قرار می­گیرد و سپس با ارائه نمودار، مدل و جدول ­هایی، نتایج تحقیق مشهود و محسوس­تر نشان داده می­شود.

هدف پژوهش حاضر مقایسه وضعیت بازنمایی و سیر تحولات گفتمان فرهنگی مجلات عامه پسند دهه های 60 ، 70 و 80 بوده است. بر این اساس با به کارگیری تلفیقی از روش های کمی و کیفی، مانند تحلیل محتوا و نشانه شناسی سعی شده است به پرسش های مهمی درباره ساختار روایی و زیبایی شناختی ، گرایش های خرده فرهنگی و ارزش های بازنمود شده در مجلات عامه پسند، پاسخ داده شود. برای این منظور ، 144 شماره از 6 مجله جوانان امروز ، زن روز ، خانواده ، روزهای زندگی ، همشهری جوان و دختران مورد تحلیل محتوا قرار گرفت. همچنین در کنار تحلیل محتوا ، روی جلد 52 شماره از همین مجلات در سال های مورد مطالعه ، با کمک روش نشانه شناسی تصویری ، بررسی شد. بر اساس یافته های این پژوهش، مجلات عامه پسند در بازنمایی فرهنگی دچار نوعی آشفتگی بوده اند که می توان آن را وضعیت فرهنگی از هم گسیخته خواند، به گونه ای که مدام در میان بازنمایی مؤلفه های فرهنگی عامه پسند و سبک زندگی از یک طرف و مؤلفه های فرهنگی نظام معیار و فرهنگ بومی و محلی از طرف دیگر، در حرکت هستند و همین امر تحلیل نظام هویتی آنها را دشوار می سازد.

این مقاله با بررسی تطبیقی مطالب اعتیاد محور چهار روزنامه کیهان، اطلاعات، اعتماد و اعتماد ملی در سال 1386-1385، عملکرد مطبوعات را در مبارزه با اعتیاد و کنترل این بحران به محک آزمون گذارده است. چارچوب نظری تحقیق بر مبنای نظریه برجسته سازی و دیدگاه دروازه بانی استوار است و روزنامه های مورد بررسی از نظر متغیرهای سبک مطلب، موضوع اصلی مطلب، ماهیت مطلب، نوع ماده مخدر غیرمجاز ذکر شده در تیتر و لید، خبرسازان، نگرش مطلب نسبت به اعتیاد و تیتر در صفحه اول، مورد ارزیابی قرار گرفته اند. تحقیق پیش رو، با روش تحلیل محتوا انجام شده و همه 1462 مطلب منتشر شده پیرامون اعتیاد در چهار روزنامه مذکور در مقطع زمانی مورد بررسی را کد گذاری کرده است. یافته ها از وجود تفاوت معناداری بین روزنامه های مورد بررسی از نظر متغیر های یاد شده حکایت دارند.

"گسترش فناورى هاى اطلاعات و ارتباطات دردهه آخر قرن بیستم، تحولات گسترده اى در زندگى آدمى به وجود آورد. این فناورى ها عامل اصلى گذار از جامعه صنعتى به جامعه شبکه اى محسوب مى شوند. در این میان، اینترنت که مثل هوا در همه جاى کره زمین جریان یافته، مرزهاى جغرافیایى را درنوردیده و جامعه جدیدى تحت عنوان «جامعه شبکه اى» شکل داده است که در آن، ابعاد مختلف زندگى انسان، از جمله ابعاد سیاسى، دستخوش تغییر و تحول شده است. نامزدهاى انتخابات ریاست جمهورى و هواداران آن ها از وسایل مختلفى براى طرح دیدگاه ها و برنامه هاى انتخاباتى خود استفاده مى کنند. در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهورى، فضاى وب به دلیل خارج بودن از حوزه قدرت، امکان تعامل دوسویه، آزادى از زمان و مکان و... به طور بى سابقه ایى مورد توجه قرار گرفت. این مقاله با هدف بررسى نحوه پوشش خبرى نهمین دوره انتخابات ریاست جمهورى در فضاى وب، به تحلیل محتواى مطالب انعکاس یافته در چهار تارنماى بازتاب، رویداد، امروز و انتخاب نو مى پردازد."

"مقاله حاضر، خلاصه اى از پایان نامه کارشناسى ارشد است که در آن، نشریه هاى ایران و امریکا به روش تحلیل محتوا مورد بررسى قرار گرفته است. هدف اصلى پژوهش، شناخت ساختار و شیوه انعکاس رویدادهاى عراق به لحاظ بى طرفى یا جانبدارى در ارایه اخبار و بررسى هم سویى یا عدم هم سویى این نشریه ها با دیدگاه سیاسى حاکم در کشور متبوع خود است. بدین منظور، تمام مطالب مربوط به حوادث عراق از زمان انتقال قدرت به دولت موقت در طول دو ماه، یعنى از 11 تیر 1383 تا 11 شهریور 1383 (اول جولاى 2004 تا اول سپتامبر 2004) در کلیه شماره هاى تایم و نیوزویک (از آمریکا) و کیهان و شرق (از ایران) مورد بررسى قرار گرفته است. حوادث 11 سپتامبر 2001 در آمریکا و حمله این کشور به افغانستان و عراق، نقش رسانه ها و از جمله مطبوعات را در انعکاس وقایع و ارایه اطلاعات، از یک سو و کنترل افکار عمومى، یا به گفته ""ادوارد ال برنیز""، «مهندسى رضایت»، در هم سویى با اقدامات سیاسى و نظامى دولت ها را از سوى دیگر، مشخص تر نمود. مطبوعات دو کشور ایران و آمریکا نیز هر کدام از دیدگاه خود به ارایه اطلاعات در مورد وقایع مذکور پرداختند.حمله نیروهاى ائتلاف به عراق در 20 مارس 2003 و سرنگونى حکومت صدام حسین ، یکى از این حوادث بود که در مطبوعات دو کشور بازتاب هاى مختلفى داشت . نتایج این پژوهش نشان مى دهد که روزنامه کیهان و هفته نامه نیوزویک، در موارد مختلفى نزدیک به هم عمل کرده اند. به عنوان مثال، در مواردى مانند جهت گیرى منفى در تیتر و لید، استفاده از تیترهاى اقناعى، استفاده از صفات ارزشى در تیتر، گرایش به تنش زایى و ارایه رویکردى معیوس کننده و بدبینانه، درصدهاى بالاترى در مقایسه با شرق و تایم داشته اند. اگر چه میزان هماهنگى یا هم سویى کیهان با دیدگاه سیاسى حاکم در ایران، به مراتب بیش تر از هماهنگى یا هم سویى نیوزویک با دیدگاه سیاسى حاکم در آمریکا بوده است. "