مریم مشرف

مریم مشرف

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۵ مورد.
۱.

خاندان سام در میان افسانه و واقعیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۹۲ 153 - 164

کلید واژه ها: خاندان سام رستم سیستان تاریخ اسطوره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 30 تعداد دانلود : 31
این مقاله پژوهشی است در ریشهٔ اختلافات خاندان رستم با حکومت مرکزی کیانیان در بلخ. اگرچه در شاهنامه، خاندان زال و رستم مخالف مسلک زرتشت معرفی می شوند و مخالفت آنها با حکومت گشتاسپ نیز بنا بر دلایل دینی جلوه می کند، ولی وجود ناآرامی های سیاسی در منطقه سیستان یا سکستان قدیم این فرض را مطرح می کند که کشمکش میان خاندان سام و خانوادهٔ گشتاسپ ریشه ای سیاسی داشته است و مسئلهٔ اختلاف دینی و آیینی نیز بخشی از همین جدال قدرت است، بدین معنی که اگر داعیه  استقلال سیاسی و قدرت مداری امارت سیستان مطرح نبود، اختلافات دینی نمی توانست انگیزه بخش صف آرایی خاندان هایی باشد که جدال آنها در بخش های مهمی از حماسهٔ ملی به ویژه داستان رستم و اسفندیار بازتاب یافته است.
۲.

اهمیت بلاغی ساختارهای نحوی در قصاید سنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه متون ادبی دوره عراقی دوره ۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ 89 - 102

کلید واژه ها: سنایی قصیده ساختار نحوی بلاغت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 909 تعداد دانلود : 461
هدف از نوشتن این مقاله غور در شگردهای سنایی در خلق زبان تعلیمی در قصاید اوست. ازاین رو، بعد از مقدمه ای کوتاه در مورد «بلاغت خطابی» و طرح چشم اندازی نظری در این مورد، به طرح برخی شگردهای نحوی سنایی در ایجاد «زبان خطابی» و بلاغت تعلیمی می پردازیم. بی شک، هنر سنایی در کاربرد الگوهای نحوی خلاصه نمی شود و از طرفی، طرح تمام الگوهای نحوی سنایی مجال گسترده ای می طلبد، اما در اینجا به بعضی الگوهای نحوی به ویژه کاربرد جملات شرطی و ساختار جمله های پایه و پیرو در قصاید او می پردازیم که شاکله زبان خطابی و آرایش موسیقایی بسیاری از قصاید او به شمار می رود. سنایی از طریق جمله های شرطی و ساختار جمله های پایه و پیرو، آمریت خود را در مقام واعظ اخلاق به نمایش می گذارد. گذشته از این، این ساختارها در موسیقی شعر او نیز نقش مؤثری دارند. ازاین رو، با تمرکز بر چند قصیده سنایی تلاش می شود الگوهای نحوی که سنایی برای ایجاد اقتدار در زبان وعظ و افزایش تأثیر کلام به کار گرفته است، معرفی شود.
۳.

تحلیل آیین قربانی انسان در هند، ایران و بین النهرین براساس نظریه های قربانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شبه قاره سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۲ 9 - 34
تعداد بازدید : 261 تعداد دانلود : 772
قربانی، نوعی پیشکش آیینی و یکی از جلوه های پرستش است که در ادواری، از مقاصد بنیادینِ خود منحرف شد؛ تا جایی که انسان ها، هم نوعان خود را قربانی می کردند. سه تمدنِ هند، ایران و بین النهرین، از دیرباز مناسبات فرهنگی فراوانی داشته و از یک دیگر تأثیراتی پذیرفته اند که یکی از این موارد، قربانی انسان است. این پژوهش می کوشد به روش توصیفی-تحلیلی و با توجه به نظریه های آیین قربانی، به بررسی قربانی انسان در این سه فرهنگ بپردازد و به این پرسش ها پاسخ دهد که در تمدن های یادشده، قربانی انسان در چه مواقعی انجام می شد و در صورت تأثیرپذیری، این تأثیرپذیری ها به چه شیوه هایی نمودار شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد قربانی انسان، اغلب در مراسم خاص مذهبی و در مواقع حساس به منظور حاصل خیزی طبیعت و بلاگردانی انجام می گرفت. سه تمدن یادشده در آیین های گذر از آتش و امتیازات قربانی های جایگزین، ازجمله: زوگانس، میرنوروزی و آزادی انسان قربانی، برای مدت کوتاهی از یک دیگر تأثیر پذیرفته اند. در تحلیل های انجام شده نیز در بخش های حاصلخیزی، نظریه های فریزر و تایلور؛ در بخش قربانی برای بُت، نظریه های تایلور و بویس؛ در بخش بلاگردانی از شاه، نظریه پادشاه الوهی فریزر در بخش غرق کردن، نظریه های تایلور و بویس کاربردِ بیشتری دارد.
۴.

بررسی و تحلیل قربانی حیوانات در متون نظم روایی بر اساس نظریه های قربانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال هجدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۶۶ 91 - 121

کلید واژه ها: متون حماسی متون غنایی و عرفانی آیین قربانی نظریه های قربانی قربانی حیوانات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 510 تعداد دانلود : 503
آیین قربانی، به عنوان رفتاری دینی اجتماعی ازجمله آیین های کهنی است که در میان اقوام مختلف به شیوه های گوناگون وجود داشته است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی می کوشد به تحلیل قربانی های حیوانی در متون نظم روایی (تا قرن هفتم) بپردازد. نتایج پژوهش، نشان می دهد که تعدیل قربانی های انسانی به قربانی های حیوانی از آثار نیک پایه گذاران ادیان الهی است. در متون مختلف ادب فارسی، اغلب حیواناتی مانند: گاو، شتر، گوسفند، اسب و گاه مادیان، گورخر، الاغ و ماکیان به مناسبت های گوناگونی مانند بلاگردانی، دفع نحوست و چشم زخم، شکرگزاری، کامیابی در اُمور، تولّد فرزند، تقویت روان مرده، دفع جادو و ابطال طلسم قربانی می شوند. آیین قربانی در متون حماسی و عرفانی به طور یکسان بازتاب یافته است، اما در متون غنایی با توجه به فضای عاشقانه این متون، اغلب سخن از تقدیم و بخشیدن حیوانات به معابد و آتشگاه ها است و به ندرت از ریختن خون حیوانات سخن می رود و نمود برجسته ای ندارد. نظریات بلاگردانی فریزر و خشنودی ایزدان از بویس و تایلور در تحلیل مصادیق قربانی، کارآمدتر و انعطاف پذیرتر از سایر نظریه ها در این باره است.
۵.

اخوان ثالث و نقد ادبی (تحلیل رویکردهای نقد ادبی در آرای انتقادی اخوان ثالث)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد ادبی سال چهاردهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۵۳ 151-186

کلید واژه ها: اخوان ثالث آرای انتقادی نظریه ی ارتباط ویژگی های نقد رویکردهای نقد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 511 تعداد دانلود : 938
خوانش دیدگاه های انتقادی شاعران با هدف طبقه بندی و تحلیل رویکردهای نقد ادبی، ضمن شناسایی معیارهای ارزش گذاری آنان در نقد ادبی، می تواند محکی برای ارزیابی آثارشان براساس وجوه مثبت و منفی اثر ادبی از منظر آنان باشد. اخوان ثالث علاوه بر شاعری، در حوزه نقد ادبی دارای دیدگاه های انتقادی است که نویسندگان این مقاله به دلیل جایگاه ویژه اخوان به عنوان شاعر منتقد به تبیین نظریات وی براساس نظریه ارتباط یاکوبسن با شیوه تحلیل محتوا و بیان رویکردها و ویژگی های نقد در آرای وی پرداخته اند. اخوان در بیان آرای انتقادی و نقد شعر شاعران، بر مربع گوینده، مخاطب، زمینه و پیام تأکید کرده و کارکردهای عاطفی، ترغیبی، ارجاعی و به ویژه ادبیت متن (کارکرد هنری) را درنظر داشته است. وی شعر موفق را شعری برخاسته از احساس و درک شاعر (کارکرد عاطفی) از موضوعی اجتماعی و انسانی (کارکرد ارجاعی) با زبان و بیانی هنری (کارکرد ادبی) و قدرت اثرگذاری بر گستره وسیع مخاطب (کارکرد ترغیبی) می داند که ناشی از اهمیت چهار عنصر اصلی در خلق اثر ماندگار است. اخوان در آرای انتقادی خود نه در دام فرمالیسم محض افتاده و نه شعر شعاری عاری از وجوه ادبی را پذیرفته است. اهمیت دو مؤلفه صورت و محتوای اثر ادبی در آرای وی ناشی از تمایلات و گرایش های اجتماعی در نظام اندیشگانی و دل بستگی وی به جنبه های بلاغی ادب کلاسیک است. نکته سنجی و دقت نظر، احاطه و علم وی بر موضوع مورد بحث و مستند و مستدل بودن از جنبه های مثبت و پراکنده گویی و برخی نقدهای غیرعلمی و ذوقی از جنبه های منفی نقد اوست.
۶.

اخوان پژوهی در گذر زمان (بررسی کارنامه اخوان پژوهی در طی 6 دهه (1395-1330)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۱۵ 91 - 116

کلید واژه ها: اخوان پژوهی توزیع زمانی و موضوعی رویکردهای نقد نقاط قوت و ضعف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 431 تعداد دانلود : 446
توجه به پیشینه و داشتن اطلاعات کافی در ارتباط با پژوهش از بایستگی های یک اثر تحقیقی جامع و مفید است. بنابه گستره دامنه پژوهش در حوزه شعر و ادبیات، به منظور جلوگیری از تکراری بودن پژوهش های آتی در این مقال به معرفی، بررسی و شناسایی آثار (اعم از کتاب و مقاله) در حوزه اخوان پژوهی می پردازیم. رویکرد ما در این نوشتار توصیفی-تحلیلی-انتقادی است که با ارائه نمودارهای زمانی و موضوعی آثار پژوهشی صورت می گیرد. در این نوشته نشان خواهیم داد که کدام جریان های نقد حول محور اخوان در طی شش دهه شکل گرفت؟ چه جنبه هایی از شعر اخوان بیشترین پژوهش ها را به خود اختصاص داد و نقاط ضعف و قوت پژوهش ها کدامند؟ بنابرنتایج پژوهش جریان های نقد حول محور اخوان در چند شاخه اصلی تداوم داشته است. در حوزه نظام صوری مهمترین جریان های تداوم یافته در حوزه زبان، روایت پردازی و وجوه بلاغی و نظام موسیقیایی شعر و در عرصه نظام معنایی نیز بحث تعهد و شعر اجتماعی-سیاسی، مفاهیم فلسفی و هویت ملی از مهمترین مضامین مناقشه برانگیز در شعر اخوان هستند. رشد گسترده آثار پژوهشی و مجلات و نشریات، دقت نظر، نکته سنجی، نگاه جزیی نگر و تخصصی تر شدن مقالات، توجه به رویکردهای جدید در نقد و مطالعات بینارشته ای به منظور نگاهی دیگرگونه از وجوه مثبت و تکراری و کلیشه ای بودن نتایج، رویکرد توصیفی و نظریه محور بودن از نقاط ضعف برخی پژوهش هاست
۷.

بررسی و تحلیل آئین قربانی کردن در فرهنگ عامه شهرستان ایوان از نظرِ نظریه پردازان فرهنگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگ - ارتباطات سال بیست و یکم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵۲ 171 - 199

کلید واژه ها: آئین قربانی بلاگردانی شهرستان ایوان فرهنگ عامه قربانی های خونی و غیرخونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 346 تعداد دانلود : 897
یکی از روش های بلاگردانی که به منظور دفعِ شر از گذشته تا به امروز معمول بوده، آئین قربانی کردن است. این آئین، یکی از جلوه های پرستش است و برای معتقدان آن، عملی مذهبی و عقیدتی به شمار می رود. این پژوهش که از نوع مطالعات کیفی است، می کوشد با رویکرد پدیدارشن اسی به بررس ی آئین قربانی کردن در فرهنگ عام ه شهرست ان ای وان بپردازد. روش نمونه گیری، گلوله برفی است که با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته، باورهای مربوط به آئین قربانی کردن را میان 18 نفر از افراد کهنسالِ شهرستان ایوان و شش روستای آن، بررسی می کند. نتایج پژوهش که طی هشت ماه انجام گرفت، نشان می دهد آئین قربانی کردن در فرهنگ عامه ایوان در پنج بخش، قابل بررسی است و اغلب با هدف بلاگردانی و دفع نحوست انجام می شود. نکته مهم اینکه، به علتِ عدم توانایی مالی در جامعه سنّتی، بیش ترِ قربانی ها به صورت غیرخونی انجام می شود؛ مگر در جشن ها و واقعه های مهمی چون تولد، ازدواج، عزا، بیماری های دشوار و سفرهای زیارتی که قربانی های خونی پیشکش می شود؛ زیرا مردم در چنین مواردی معتقدند تا خونی ریخته نشود، آن بلا، دفع نمی شود. در مورد سِیرِ تعدیل قربانی کردن نیز می توان گفت: ابتدا قربانی، بیش تر به صورت خونی رایج بوده و به تدریج، قربانی های حیوانی با قربانی های غیرخونی مانند پول، اهداء انواع خوراکی ها چون آش و میوه جات و دعا و نیایش جایگزین شده است؛ برای مثال، نذر گیسووان با اهداء پول، جواهرات و استغفار تعدیل یافته که از مهم ترین عوامل این امر، می توان به گسترش آگاهی و کم اهمیّت شدن عقاید خرافی و اهمیّت حیواناتی چون گاو و گوسفند در زندگی و فعالیت کشاورزی اشاره کرد.
۸.

معرفی نسخه خطی دیوان ابراهیم آبادِ منصور اصفهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۸۴ 5-33

کلید واژه ها: دیوان شعر فارسی منصور نسخه خطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 893 تعداد دانلود : 518
آن چه از گذشتگان به صورت نسخه های خطی برای ما باقی مانده، هر کدام گنجینه ای است که باید در حفظ، احیا و شناسایی آن کوشید. با وجود آن که در سال های اخیر، سعی فراوانی در شناسایی و معرفی این گنجینه های نفیس صورت پذیرفته، لیکن هنوز راه نرفته بسیار است؛ یکی از این آثار ناشناخته و ارزشمند، دیوان "ابراهیم آباد" از محمدرضا ابن رجبعلی، ملقب به شرابی و متخلص به منصور است که شاعر و طبیب دربار شاهزاده ابراهیم خان قاجار( حاکم کرمان) بوده است. با بررسی های انجام گرفته در فهرست نسخ خطی، تنها یک نسخه از دیوان وی در کتابخانه مجلس شورای اسلامی یافت شد؛ به نظر می رسد این نسخه توسط شاعر کتابت شده است و در آن قرینه ای مبتنی بر تاریخ کتابت نسخه وجود ندارد. این مقاله می کوشد برای نخستین بار به معرفی اشعار، مضامین و ویژگی های شعری شاعر بر اساس تنها نسخه موجود بپردازد و همچنین با استفاده از تذکره های موجود، شرح حالی از زندگی وی اراِئه دهد. پس از بررسی و خوانش این نسخه به این نتیجه رسیدیم وی از شاعران متوسط دوره قاجار است؛ اشعارش ساده و روان و در شعر به شاعرانی از جمله: انوری، خاقانی، حافظ، جمال الدین و کمال الدین نظر داشته و در کاربرد انواع صنایع بدیعی و بیانی به صنایعی چون: انواع جناس، تکرار، موازنه، مزدوج، لف و نشر، تجاهل العارف، تنسیق الصفات، حسن تعلیل، تلمیح(به ویژه تلمیحات اساطیری و مذهبی)، ایهام تناسب و انواع تشبیه(به ویژه تشبیه تفضیل و بلیغ) توجه ویژه ای دارد. روش انجام این پژوهش، کتابخانه ای و استناد به نسخه حاضر می باشد.
۹.

تحلیل گفتمانی ادبیات متعهد و اجتماعی با تکیه بر نظرگاه «اخوان ثالث»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵۳ 101-131

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان ادبیات متعهد لاکلا موفه اخوان ثالث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 632 تعداد دانلود : 87
تحلیل گفتمان به عنوان رویکردی زب ان شناس ی از عل وم اجتم اعی ب ه بررس ی چگونگی پیوند آثار ادیبان با محیط اجتماعی و تأثیر این محیط بر روش و اسلوب آنها می پردازد. گفتمان ادبیات متعهد و اجتماعی از گفتمان های شناخته شده در حوزه ادب معاصر است که در این مقاله با استفاده از نظریه های لاکلا و موفه به تحلیل و بررسی علل شکل گیری و رویکرد «اخوان» در دفاع از این گفتمان می پردازیم. نتایج پژوهش نشان می دهد که گره خوردگی و پیوند ادبیات و جامعه باعث می شود که اخوان به عنوان سوژه تحت تأثیر کارکردهای گفتمانی زبانی و غیر زبانی و قدرت پشت گفتمانی ناشی از رویدادهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در بستر تاریخی مورد نظر، در موقعیت سوژگی قرار گیرد و با ایجاد بحران و ساختارشکنی در گفتمان های رقیب (موج نو، رمانتیک فردی و ادبیات فرم گرا) و درک دال های خالی گفتمان ها ی غیر خودی (توجه و تعهد ادبیات به مردم و جامعه) به تثبیت نظام گفتمانی خود بپردازد. وی در نظام معنایی گفتمان خودی، جامعه و نیازهای آن را (متغیر مستقل) اعم از هنر و ادبیات (متغیر وابسته) می داند و با تأکید بر دال مرکزی گفتمان خودی، دیگر دال های شناور (هنر، هنرمند، غزل، شعر و شاعر) را تعریف می کند و با استفاده از راهبردهای حاشیه رانی، برجسته سازی و غیریت سازی سعی دارد تا گفتمان خودی را تقویت و گفتمان های غیر خودی را تضعیف کند.
۱۰.

سیاست، شعر و تصوف در ایران قرون وسطی : چشم اندازهای تازه ای بر سلامان و ابسال جامی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم مرداد و شهریور ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۱۷۱) 141 - 148

کلید واژه ها: سیاست شعر تصوف ایران قرون وسطی جامی منظومه سامان و ابسال تاریخ فرهنگی ایرانی چاد لینگوود فرهنگ ایران قرن نهم ادبیات ایران قرن نهم نقد ترجمه معرفی کتاب وضعیت سیاسی ایران وضعیت فرهنگی ایران ادبیات تعلیمی آق قویونلو مطالعات فرهنگ ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 347 تعداد دانلود : 242
در سال 2014 کتابی درباره جامی و شرایط سیاسی تاریخی عصر آق قویونلو در مجموعه مطالعات فرهنگ ایرانی بریل به چاپ رسید. این کتاب دربرگیرنده مطالعات آقای چاد لینگوود در قالب رساله دکتری ایشان روی منظومه سامان و ابسال جامی است و نشان می دهد که سامان و ابسال دربرگیرنده اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت سیاسی فرهنگی و سمت و سوی اخلاقی دربار آق قویونلو در دوره سلطان یعقوب بن اوزون حسن است. کتاب در یک مقدمه و پنج فصل به عاوه نتیجه گیری و دو پیوست تنظیم گردیده که یکی از پیوستها ترجمه متن سامان و ابسال به انگلیسی است. کتاب مورد بحث را می توان از تحقیقات مهم جدید در حوزه فرهنگ و ادبیات قرن نهم به شمار آورد. بسیاری از منابع عصر آق قویونلو از قبیل گزارش های کارگزاران دربار، احکام سلطنتی، نامه های شخصی، تذکره های ادبی و سفرنامه های حج و اشعاری که برای یعقوب سروده شده، در این کتاب مورد بحث و دقت نظر قرار گرفته است. عاوه بر این، دریچه ای است به روی بسیاری از تحقیقاتی که در دو دهه اخیر، در فضای علمی و دانشگاهی غرب صورت گرفته است. نگارنده نوشتار پیش رو می کوشد ضمن معرفی کتاب و بیان محتوای فصول آن، نظری نقادانه به ویژگی های ترجمه این اثر داشته باشد. 
۱۱.

زمینه های فکری طریقت ذهبیه در آثار میر سید علی همدانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۸۳ 141-165

کلید واژه ها: ذهبیه کبرویه میر سید علی همدانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 26 تعداد دانلود : 245
ذهبیه از جمله سلسله های صوفیانه شیعه مذهبی است که در نیمه نخست سده نهم هجری و در عصر حاکمیت تیموریان رسماً فعالیت خود را آغاز کرد و با روی کارآمدن دولت صفوی، قوام بیشتر یافت و در تمامی ادوار پس از آن نیز با فراز و فرودهایی به حیات اجتماعی و گاه سیاسی خود ادامه داد. بزرگان این طریقت، سلسله اقطاب خود را به معروف کرخی و از طریق او به امام رضا(ع) و در نهایت به پیغمبر اسلام(ص) می رسانند. گرایش های شیعی که از نخستین ادوار تصوف اسلامی در آثار برخی متقدمان به نحو بارزی دیده می شد، از قرن پنجم به بعد، افزایش بیشتری یافت و سرانجام در رسالات میرسید علی همدانی، گسترده تر شد. در این پژوهش برآنیم تا با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن کندوکاوی در مهمترین عقاید و باورهای طریقت ذهبیه، نقش میر سید علی همدانی را در تحولات این سلسله مورد بررسی قرار دهیم.
۱۲.

رویکرد باطنی برهان الدّین محقّق ترمذی و تأثیر آن در آثار مولوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۱۹ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۸ 9 - 30

کلید واژه ها: برهان الدین محقق ترمذی مولوی معارف محقق ترمذی مثنوی مولوی تفسیرهای عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 402 تعداد دانلود : 189
در این مقاله اهمّیّت مفهوم «باطن دین» و تفسیرهای باطنی از آیات قرآن در تأویلات برهان الدّین محقّق ترمذی نخستین مربّی مولانا در خردسالی و مرشد وی بعد از فوت بهاءالدّین توجّه شده و نفوذ و تأثیر ذهن و زبان برهان الدّین محقّق ترمذی در مولانا جلال الدّین رومی بحث شده است. برتر دانستن بی قید و شرط وجه باطنی دین نسبت به وجه ظاهری آن در اندیشه های ترمذی و اهمّیّت تفسیرهای عرفانی آیات قرآن برای انتقال این مفهوم در مقالات وی برجستگی آشکاری دارد. شیوه عرفانی تفسیر آیات او را به افقهای باطنی و زبانی خاص رهنمون شده است. این شیوه به همراه استفاده از زبان مجازی، نماد، استعاره و تمثیل برای استخراج معانی باطنی آیات به منظور درک فایده عرفانی این شیوه در معارف برهان الدّین محقّق ترمذی، و ذکر موارد مشابه و موازی این تأویلات در مثنوی و فیه مافیه مولوی، فرازهای اصلی این تحقیق و بررسی را تشکیل می دهد.
۱۳.

تیپ شناسی قهرمان مرد در داستان های عاشقانه کهن فارسی (مطالعه موردی سه تیپ در شش داستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۷۹ 119-136

کلید واژه ها: قصه عاشقانه تیپ شخصیت قهرمان مرد اسطوره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 723 تعداد دانلود : 989
شخصیت پردازی و تیپ سازی قهرمانان مرد در قصه های ایرانی بر اساس الگوهای موجود در سنت پادشاهی و دینی ایران صورت گرفته است. با مطالعه موردی شش قصه، سه تیپ در این قصه ها شناسایی می شود. تیپ اول، پهلوان خاندان سام(زال و رستم) که با صفات اسطوره ای ایزد بهرام (ورثرغنه) ظاهر می شود و متأثر از اسطوره های هند و ایرانی است. تیپ دوم، قهرمان خاندن های کهن پادشاهی دارای فر ایزدی(سیاوش، بیژن و خسرو). صفات این قهرمان برآمده از الگوهای آرمانی پادشاهی کهن ایرانی است. تیپ سوم، تیپ خنیاگر شادخوار(رامین). این تیپ هرچند برآمده از سنت بزم در دربارهای ایران است، به سبب ویژگی های خاصش در کنار دو تیپ اول و دوم، تیپ مستقلی به شمار می رود.
۱۴.

مفهوم تجدد و رویکرد نئوکلاسیک در دیوان پروین اعتصامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی (پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی دهاقان) دوره سوم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۱۱

کلید واژه ها: عقلانیت تجدد پروین اعتصامی نئوکلاسیک مناظره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 675 تعداد دانلود : 503
پروین اعتصامی از پیشروان شعر عصر تجدد در ایران است. او با مبانی خردگرایانه شعر خود نیازهای عصر روشنگری مشروطه را پاسخ داد و نوعی شعر نئوکلاسیک فارسی را بنا نهاد. واقع گرایی و تکیه بر خرد و اراده و مسوولیت انسان در قبال سرنوشت خود، شالوده نگاه اجتماعی او را تشکیل می دهد. پرهیز از اوهام و تکیه بر کار و تلاش در شعر او درونمایه ای است که به خوبی با نیازهای عصر تجدد هماهنگ است. در زمینه زبان و سبک نیز پیروی از وضوح و تعادل، استفاده از زبان فاخر و واقع گرایی و معنی سنجی، به ویژه در قالب «مناظره» و «تمثیل» از شاخصه های نئوکلاسیک شعر اوست که مجموعاً موجب شده منتقدان عصرش او را در شمار نوگرایان به حساب آورند.
۱۵.

چندآوایی و منطق گفتگویی در نگاه مولوی به مسألة جهد و توکّل با تکیه بر داستان شیر و نخچیران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی سال چهل و سوم پاییز ۱۳۸۹ شماره ۱۷۰

کلید واژه ها: مولوی مثنوی باختین چندآوایی منطق گفتگویی داستان شیر و نخچیران

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای فلسفه
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه مولانا پژوهی
  3. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی نقد ساختارگرا
تعداد بازدید : 830 تعداد دانلود : 322
مثنوی مولوی، دریای بیکران و پر رمز و راز از جویبارهای مفاهیم ناب است که با هدف ترسیم و تحقّق زندگی مطلوب برای به بار نشستن نهال استعدادهای انسان کمال مند سروده شده است. رازوارگی و رمزگونگی مثنوی تنها در عرصة برخورداری از تجربه های خاصِّ عرفانی و مفاهیم اسرار آمیز الهی نیست که بر مخاطب پدیدار می شود، که شیوه و شگرد مولوی در چگونگی بیان مفاهیم کلامی، فلسفی و عرفانی که بحث های درازدامنی را سبب گشته اند، رمز و راز آن را دو چندان کرده است. در این میان، «جهد و توکّل» از آن گونه مفاهیم متقابلی است که مولوی در باب آن، دیدگاه ثابتی ارائه نداده است. برخورد چندگانة مولوی در داستان ها و حکایت هایی که به جهد و توکّل اختصاص داده است، جلوه ای چندآوایانه بدان بخشیده است. این پژوهش برآن است، دیدگاه مولوی را در باب مسأله جهد و توکّل در داستان شیر و نخچیران از منظر نظریّة چندآوایی و منطق گفتگویی باختین بازکاود. فرضیّة پژوهش بر این امر استوار است که مولوی در داستان مزبور به شیوة چندآوایی به جهدو توکّل نگریسته است. این پژوهش، به روش توصیفی- تحلیلی، بر اساس یافتن تقابل های دوگانی و اصل همزیستی تضادها و روابط گفتگویی آنها که تلفیقی از روش ساختارگرایان در جستجوی تقابل های دوگانی و عنصر غالب همزیستی تضادها در چندآوایی باختین است، صورت گرفته است.
۱۶.

پیوند معنایی میان حکایت اصلی و حکایت های فرعی در قلعه ذات صور مثنوی

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال اول بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۱

کلید واژه ها: مولوی حکایت مثنوی پیوند معنایی حکایت دژ هوش ربا

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات روایی و داستانی گونه های کلاسیک حکایت
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه مولانا پژوهی
تعداد بازدید : 486 تعداد دانلود : 916
مولانا در مثنوی از اسلوب خاصّ قصّه گویی استفاده کرده است. او در این شیوه، حکایت های بسیاری را در دل یک حکایت بزرگ گنجانده و مثل ها و حکایتواره های بسیاری را با داستان اصلی خود همراه کرده است. آیا او فکر معیّنی را دنبال می کرده است، یا آوردن حکایت ها فقط بر اثر عملکرد زنجیرهٔ تداعی و بدون جهت گیری روشنی صورت گرفته است؟ به عبارت دیگر، آیا میان حکایت اصلی و حکایت های فرعی، ارتباط معنوی روشنی وجود دارد؟ در این مقاله ضمن بررسی داستان دژ هوش ربا یا قلعهٔ ذات صور در دفتر ششم مثنوی، کوشیده ایم ارتباط معنایی میان حکایت اصلی و حکایت های فرعی روشن شود. در این تحلیل از روش تجزیهٔ متن به واحدهای معنایی کوچک تر و کشف رابطهٔ واحدهای معنایی جزئی با معنای اصلی، مطابق روش های نقد ساختاری گرمیا ـ منتقد فرانسوی ـ استفاده شده است.
۱۹.

نظریه تعلیمی ناصرخسرو در مثنوی روشنایی نامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا) ۱۳۸۷ شماره ۱ (پیاپی ۵)

کلید واژه ها: روشنایی نامه ناصرخسرو تعلیمی فلسفی اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 272
مثنوی روشنایی نامه ناصرخسرو از کهنترین آثار تعلیمی شعر فارسی است. ناصرخسرو در این مثنوی تعلیمی چکیده نظریه تعلیمی خود را که در جامع الحکمتین و زاد المسافرین آمده، در سی فصل به شعر درآورده است. نویسنده عقیده دارد که این نظریه تعلیمی از سه منبع فکری آرای اخلاقی اسلامی، آرای اخلاقی فلسفی و آرای اخلاقی ایران پیش از اسلام، مایه ور است و می توان ساختار زیر را برای آن معرفی کرد: بیان کلیات فلسفی، نه فصل؛ روش اخلاق فلسفی، شش فصل؛ اندرزهای موبد پیر، نه فصل. به علاوه، دو فصل در مذمت شاعران مدح پادشاهان، بخش پایانی شعر در چهار فصل. نظریات تعلیمی در سه محور اصلی مطرح می شود: شناخت نفس و قوای آن، شناخت رذایل و فضایل نفس، روش تهذیب نفس.
۲۰.

طعن یا آیرونی در آثار مهدی اخوان ثالث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۷ شماره۲

کلید واژه ها: اخوان ثالث آیرونی آیرونی لفظی و آیرونی نمایشی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی بلاغت بدیع
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی میان رشته ای ها نشانه شناسی
تعداد بازدید : 866
طعن یا آیرونی یک آرایه ادبی و نوعِ خاصی از بیان دوپهلو است که با ایهام و ابهام متفاوت است. این آرایه در آثار مهدی اخوان ثالث جلوه ای خاص دارد و می تواند در شمار ویژگیهای سبکی او به شمار رود. هرچند آیرونی در ادبیات فارسی پرکاربرد است، منتقدان کمتر به آن توجه نشان داده اند. در مقاله حاضر انواع آیرونی و مظاهر آن در شعر مهدی اخوان ثالث بررسی می شود.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان