مجتبی گراوند

مجتبی گراوند

مدرک تحصیلی: استادیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۶۱ مورد.
۴۱.

واکاوی رفتار سیاسی کارگزاران ایرانی در نظام پارلمانی و نهادهای مدنی از تشکیل تا قدرت گیری رضاشاه

نویسنده:
منبع: فصلنامه سیاست سال چهارم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۱۵

کلید واژه ها: قاجار نظام پارلمانی گفتمان فرکلاف سلطنت رضاشاه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۳۹۹
با پذیرش نظام پارلمانی، حکومت قاجارها متکی بر ساختار سیاسیِ ملوک الطوایفی و ایلیاتی دچار از هم پاشیدگی و بی قراری اجتماعی گردید. نهادسازی و قانون گرایی بر اساس الگوهای مدرن وارداتی نتوانست با فقدان بسترهای اجتماعی- اقتصادی به مرحله ثبات و عقلانیت در رفتارهای سیاسی برسد. نظام پارلمانی مدرن مبتنی بر خرد جمعی و تأمین مصالح عمومی در تضاد با رفتارهای سیاسی سنتی و شخصی بازیگران سیاسی در ایران قرار داشت؛ لذا شخص گرایی و جناح گرایی و تضادهای ایدئولوزیکی از سوی کارگزاران در ساخت قدرت، جای قانون گرایی و عقلانیت سیاسی را گرفت. مقاله حاضر بر اساس رویکرد گفتمانی فرکلاف سعی در آسیب شناسی و تبیین رفتار سیاسی نیروهای سیاسی پس از مشروطه در ساخت نهادهای مدنی و زمینه هایی که سبب گرایش آنها به تمرکزگرایی سیاسی و بازتفسیر اقتدار رضاشاهی دارد. گفتمان رضاخانی با برقراری ثبات سیاسی و یکپارچگی اجتماعی رفتار سیاسی خود را به عنوان ضرورت های تاریخی دوره گذار توصیف کرد و توانست خود را ناجی و حافظ دستاوردهای نظام پارلمانی تفسیر کند و با بازتفیسر فضای اسطوره ایی گفتمانی قانون گرایی و پایبند به نظام پارلمانی به حاشیه رانی رقیب حاکم و کسب اقتدار سیاسی خود را مشروعیت بخشید.
۴۲.

وضعیت دینور در عهد آل حسنویه (330- 406 ق)

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال سوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۲

کلید واژه ها: دینور آل حسنویه مذهب اقتصاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۸۴۸
حیات اجتماعی هر منطقه مبتنی بر حفظ و درونی کردن ارزش های فرهنگی در نسل های جدید است که باورها، آداب و رسوم، هویت و نوع نگرش مردم آن منطقه در حال و آینده را شکل می دهد. برای رسیدن به این امر مطالعه و شناخت هویت تاریخی آن منطقه امری ضروری است، چرا که ساختار جامعه امروزی در تمام ابعاد اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و... بر پایه رخداد ها و شرایط گذشته است که منجر به ساخت فرهنگ بومی آن منطقه می گردد. با این اوصاف مطالعه تاریخی دینور برای شناخت عمیق تر از پتانسیل ها و چالش های موجود در آن را باید از اهم فعالیت ها قرار داد. در این راستا مقاله فوق می کوشد با بررسی پیشینه تاریخی دینور بخصوص اوضاع سیاسی، اقتصادی و مذهبی آن در عهد آل حسنویه به عنوان اولین حکومت محلی شکل گرفته در غرب ایران، جدا از معرفی گوشه های از تاریخ این منطقه، تحلیلی بر رابطه دوسویه دینور و آل حسنویه و دست آورد های آن داشته باشد.
۴۳.

واکاوی نقش مروان بن حکم در شورش علیه خلیفه سوم، با نگاهی تازه به منابع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۵ 121 - 138

کلید واژه ها: مروان بن حکم قتل عثمان روایات جعلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۱ تعداد دانلود : ۴۳۱
خلیفه سوم، عثمان بن عفّان (متوفای 35ق)، در پی شورش گروه های مختلف مردم از شهرهای مدینه، بصره، کوفه و مصر، به قتل رسید. شورشیان به مروان بن حکم (متوفای 65ق) که کاتب و مشاور عثمان بود، به شدت اعتراض داشتند و از جمله خواسته های آنان، عزل و محاکمه مروان بود. برخی او را مسبّب اصلی تحریک مردم و به عبارتی دیگر، وی را رهبرِ منفیِ جریان اعتراضی علیه خلیفه می دانند. این مقاله، نشان می دهد که برخی روایات مشکوک، مجعول و بی پایه در باره ماجرای قتل عثمان و نقش مروان در آن قضایا وجود دارد. مشهورترین این روایات، نامه ای است از زبان عثمان خطاب به والی مصر، در تنبیه و مجازات سران شورشی که نوشتن آن را به مروان نسبت داده اند. پژوهش حاضر، در صدد است بر اساس منابع کتابخانه ای، با روش توصیفی تحلیلی و بهره گیری از شیوه نقد رجال حدیث، به جایگاه و نقش مروان در جریان قتل خلیفه سوم وضوح بیشتری ببخشد.
۴۴.

ساختار نهاد قضاء در دو سده ی پایانی خلافت عباسیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: عباسیان قاضی قضاء قاضی القضات

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان عباسی اجتماعی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان عباسی فرهنگی
تعداد بازدید : ۱۳۴۳ تعداد دانلود : ۱۲۱۸
امر قضاء و داوری از جمله مسائل مهم اجتماعی است که غالباً از دید تاریخ نویسان پنهان مانده است. در سده های ششم و هفتم هجری، دیوان قضاء ساز و کار به نسبت مشخصی به خود گرفت. در این دوره ما شاهد درگیری خلفای عباسی با قدرت های نو ظهور دیگر و برهم خوردن موازنه قدرت در جهان اسلام بوده که این امر بر امر قضاء تاثیر می گذاشت. این پژوهش توجه اصلی خود را به بررسی ساختار نهاد قضاء در دو سده پایانی حکمرانی خلفای عباسی با محوریت مرکز خلافت یعنی شهر بغداد قرار داده است. پس از بررسی ساختار نهاد قضاء به ویژگی های قاضی و ساز و کار دیوان قضاء و کسانی که در امر دادرسی قاضی را همراهی می کردند پرداخته شده است و سپس رابطه ی بین نهاد قضاء و تحولات سیاسی خلافت عباسیان و تاثیر آن بر امر قضاء مورد بررسی قرار می گیرد. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی – تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای به بررسی موضوع بپردازد.
۴۵.

بازتاب و مقایسه وجوه سیاسیِ زندگیِ اجتماعی ایرانیان در متون «راحه الصدور و آیه السرور» و «چهارمقاله»

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴۵

کلید واژه ها: راحه الصدور و آیه السرور چهار مقاله وجوه سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۱۹۹
زندگی اجتماعیِ ایرانیان در چهار مقوله ی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی قابل برّرسی و تعمّق است. این نوشت ار به برّرسی مق ایسه ای وجوه سیاسیِ زن دگی اجتم اعیِ ایرانیان در دو اثر " راحه الصدور و چهارمقاله" پرداخته است. و پاسخی است بر این پرسش که متون منتخب مورد نظر چه گستره ای از مقولات مرتبط به وجوه سیاسی زندگیِ اجتماعی ایرانیان را در بر می گیرند؟ نگارنده در این مقاله به بیان کامل وجوه سیاسی در دو اثر و مقایسه آن ها کوشیده است. روش انجام این پژوهش، توصیفی و تحلیلی می باشد. ودر صدد آن است که متن این دو اثر که در ابواب مختلف زندگی ایرانیان، تألیف شده را مورد مطالعه قرار داده، سپس داده های به دست آمده را به صورتی منظم و مرتب در عرصه سیاسی برّرسی کند. نتیجه حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که در هر دو اثر، به مقولات سیاسی پرداخته شده است اما در مقایسه، متن کتاب راحه الصدور، بیشترین وجوه سیاسیِ زندگی اجتماعی ِایرانیان، را به تصویر کشیده است.
۴۶.

باستان گرایی در نهضت فرهنگی شعوبیه

نویسنده:
منبع: تاریخ نو بهار ۱۳۹۵ شماره ۱۴

کلید واژه ها: ایران فرهنگ اعراب باستان گرایی شعوبیه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۲۵۰۶ تعداد دانلود : ۴۲۶۰
شعوبیه از نهضت های مهم در تاریخ و تمدن اسلامی است. پس از روی کار آمدن امویان اصل بزرگ برابری و مساوات که از زمان پیامبر(ص) و در حکومت علوی (ع) مبنا قرار گرفته بود؛ جای خود را به برتری نژاد عرب بر سایر اقوام و تحقیر موالی و ملل دیگر بخصوص ایرانیان داد. نهضت شعوبیه اولین حرکت در برابر موج برتری جویی اعراب بود و برای رسیدن به اهداف خود مراحلی همچون: حزب عربی، حزب تسویه و نهضت شعوبیه را طی کرد. در این میان نخبگان ایرانی برای تجدید استقلال و احیاء فرهنگ باستانی ایران تلاش نمودند و با اقدامات خود حس ملیت و انتقام را در ایرانیان برانگیختند. شعوبیه برای نشر عقاید خود و تحریک حس ملی ایرانیان اغلب از ابزار شعر و ادبیات استفاده کردند. این مقاله درصد است با روش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و منابع به بررسی موضوع بپردازد.
۴۷.

مطالعه تطبیقی عوامل کامیابی اسلام گرایان ایران و مصر، و ناکامی همتایان مصری در حفظ قدرت سیاسی پس از انقلاب

نویسنده:
منبع: ژرفاپژوه سال سوم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۰

کلید واژه ها: ایران رهبری اسلام گرایان ارتش مصر انقلاب دوم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی انقلاب اسلامی سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان تاریخ مصر
تعداد بازدید : ۱۰۲۴ تعداد دانلود : ۶۰۸
رژیم های برآمده از انقلاب، همواره با دو الگوی تداوم و عدم تداوم روبه رو می شوند؛ از همین رو پس از پیروزی هر انقلاب، حفظ قدرت سیاسی به عنوان یکی از دستاوردهای اصلی از مباحث مهمی است که قابلیت بررسی و تحلیل دارد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اسلام گرایان توانستند در مقابل بحران های سیاسی، خود را حفظ کرده و حکومت شان را بیش از سی سال ادامه می دهند، در حالی که در مصر، در مقابل بحران های سیاسی، ضعف نشان دادند و از قدرت کنار زده شدند. مسأله اصلی مقاله حاضر بر این امر تأکید دارد که چه عواملی موجب تداوم قدرت سیاسی اسلام گرایان در ایران شد و چرا همتایان آن ها در مصر، پس از دست یابی به قدرت، نتوانستند نظام سازی کرده و حکومت اسلامی تشکیل دهند. فرضیه مقاله بر این است که نقش آفرینی و ناکارآمدی رهبری اسلام گرایان در نظام سازی، عدم تعامل منطقی با ارتش، و واقعه انقلاب دوم، در تداوم قدرت و نظام سازی نقش اساسی داشت. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای مطالعات اسنادی و کتابخانه ای به بررسی موضوع بپردازد.
۴۸.

بررسی ساختار مطلقه حکومت پهلوی اول: آسیب شناسی تجددگرایی (1320-1304ش)

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاسی سال ششم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۷ 65 - 81

کلید واژه ها: پهلوی رضاشاه ساختار مطلق تجددگرایی آسیب شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۸ تعداد دانلود : ۳۹۰
هدف مقاله حاضر، تبیین عوامل شکل گیری ساختار مطلقه حکومت پهلوی اول، تجددگرایی تقلیدی و آسیب های آن در فاصله سال های 1304تا 1320 ش است. انتقال قدرت از قاجاریه به پهلوی اول در سال های پس از مشروطه با برقراری ثبات سیاسی - اجتماعی از سوی رضاخان و تفاهم بیشتر نخبگان سیاسی - مذهبی به آرامی انجام شد. حکومت پهلوی اول اگر چه آرمان تجدد را دنبال می کرد، اما کسب قدرت بدون منازع به اعتبار ضرورت تاریخی برای سامان سیاسی کشور به ساختار مطلق آن منجر شد. بنابراین مقاله حاضر، بر اساس روش پژوهش توصیفی تحلیلی، تحولات ساختاری عصر رضاشاه و میزان آسیب های آن را به جامعه مدنی، اصول مشروطه پارلمانی، فرهنگ بومی و سنن مذهبی بررسی می کند. رضاشاه در دوره 16 ساله حکومت خود، در تقابل سنت تجدد با تطبیق ندادن عقلانی فرهنگ بومی و الگوهای وارداتی و با وجود نظام مطلق حاکم، سبب شکاف های طبقاتی و تضعیف کانون های متعدد قدرت از جمله قوه مقنّنه و مجریه برآمده از پارلمان و احزاب و نهادهای مدنی شد. با کناره گیری او، ساخت نهاد مطلق از هم پاشید و همبستگی جامعه دچار تزلزل و بی ثباتی شد.
۴۹.

بررسی عملکرد مخرب فرقه ضاله بهائیت در تضعیف ایران دوره قاجار و عثمانی تا پایان فروپاشی

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ 113 - 134

کلید واژه ها: ایران عثمانی بهائیّت اوضاع سیاسی و اجتماعی عملکرد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۱۴۳
قدرت های استعماری به طرق مختلف دنبال منافع و اهداف خود در کشورهای ضعیف بودند. از آنجا که مسئله دین و مذهب به عنوان سدی محکم در مقابل اهداف بیگانگان قرار داشت؛ لذا شیوه فرقه سازی را در جهت تضعیف دولت ها به کار بردند. آنان فرقه بابیت یکی از شاخه های فرقه شیخیه را توسط محمدعلی باب در ایران دوره قاجاریه به وجود آوردند. پس از مرگ محمدعلی، پیروان او مسبب شکل گیری مشکلاتی در ایران می شوند از جمله یکی از این اقدامات ترور ناصر الدین شاه بود. برخی از عوامل ترور به دستور شاه کشته و برخی دیگر با حمایت روسیه تزاری به عراق قلمرو عثمانی تبعید و انتقال یافتند. گروه بابی که بر اثر اختلافات به دو گروه ازلی و بهایی تقسیم شدند، با وجود تبعید به ایجاد کارشکنی هایی مانند درگیری با جماعت شیعه، تماس با کشورهای خارجی، دخالت در امور سیاسی کشور ایران، جاسوسی و خیانت بر ضد امپراتوری عثمانی و... پرداختند، که این اعمال تأثیراتی بر جامعه ایران و عثمانی بر جای گذارد. این مقاله در نظر دارد با روش توصیفی – تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای به بررسی عملکرد مخرب بهائیان در وضعیت سیاسی و اجتماعی عثمانی تا فروپاشی و ایران دوره قاجار تا بعد از کودتای اسفند سال 1299 ه.ش. بپردازد.
۵۰.

جایگاه علم پزشکی در دانشگاه جندی شاپور و تأثیر آن بر مراکز علمیِ تمدن اسلامی

نویسنده:
منبع: تاریخ نو پاییز ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلید واژه ها: تمدن اسلامی دان‍ش‍گ‍اه ج‍ن‍دی ش‍اپ‍ور علم پزشکی طب ایرانی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ پزشکی
تعداد بازدید : ۳۲۴۳ تعداد دانلود : ۱۷۹۴
شکل گیری تمدن های مهم در فلات ایران در قالب امپراتوری های بزرگ در جهان سیاسی آن زمان و اقتدار سیاسی، نظامی، اقتصادی و حتی فرهنگی آن در طی ادوار مختلف تاریخی، سبب آن گردیده است که در گزارش های مورخین، سیاحان و جغرافیا نویسان همواره از شکوه و عظمت شهرهای ایرانی با نقش های متفاوت سیاسی، فرهنگی، اقتصادی در صدر شهرهای جهان عصر خود یاد شود، اما در این میان جندی شاپور دارای ویژگی خاصی است که نه تنها در تاریخ ایران بلکه جهان منحصر به فرد است و آن جایگاه علمی این شهر بخصوص از بُعد پزشکی است، به گونه ای که در زمان ساسانیان از این شهر به عنوان شهر بقراط یاد شده است. سقوط ساسانیان عامل تضعیف علمی این دانشگاه نگردید بلکه تأثیر این دانشگاه در شکل گیری و رونق تمدن اسلامی سبب شده است که در گزارش های متعدد از مورخین اسلامی از آن به عنوان بزرگترین و مشهورترین شهر دانشگاهی و پزشکی عصر خود یاد شود که توانسته بود بعد از مدت ها بر سیادت علمی شهر اسکندریه پایان دهد، دانشگاه پزشکی جندی شاپور با پیوند دانش پزشکی ایرانی، هندی، یونانی – سریانی و پذیرش و تربیت دانشجویان متعدد از چهار گوشه جهان به نوعی اولین دانشگاه بین المللی را به وجود آورد که میراث آن تا مدت ها بر دانش پزشکی و تربیت پزشکان نامی همچون ابن سینا و... مشهود بود. با این اوصاف این مقاله در نظر دارد با تکیه بر گزارش های مورخین اسلامی از جایگاه علم پزشکی در دانشگاه جندی شاپور و اساتید و پزشکان نامی آن، چگونگی شکل گیری این دانشگاه بین المللی در شهر جندی شاپور و تاثیر آن بر دانش پزشکی را مورد بررسی قراردهد. بنابراین در این مقاله از روش تاریخی و مطالعه توصیفی – تحلیلی استفاده شده است که هدف بر آن است با تکیه بر اسناد تاریخی به بررسی موضوع پرداخته شود.
۵۱.

شکل گیری نظام پارلمانتاریسم در ایران زمینه های انتقال قدرت سیاسی از قاجار به پهلوی اول

نویسنده:
منبع: سیاست پژوهی جهان اسلام دوره سوم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۵ 71 - 91

کلید واژه ها: نظام پارلمانتاریسم بی ثباتی سیاسی قاجار کودتای سوم اسفند سلطنت رضاشاه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵ تعداد دانلود : ۸۳
هدف مقاله حاضر، بررسی پیامدهای نظام مشروطه پارلمانی و زمینه های تاریخی انتقال قدرت از قاجاریه به پهلوی اول می باشد. با وقوع انقلاب مشروطیت، ساختارحاکم با باورهای سنتی خود در برابر تغییرات در مناسبات قدرت جایگزین دستخوش نابسامانی سیاسی گردید. عدم تطابق نظم سنتی با الگوهای جدید، فراهم نبودن شرایط عینی و ذهنی جامعه سبب بروز آشفتگی اوضاع حکومت گردید. نظام پارلمانتاریسم، با تجربه ی اولیه ایرانیان در رابطه با نظام مطلقه سیاسی و فرهنگ واپس گرای سنتی قرابت معنایی نداشت. در نتیجه جامعه آبستن بی ثباتی و تمرکز زدایی لجام گسیخته و تفرفه اجتماعی گردید. لذا مقاله حاضر بر آن است با روش توصیفی – تحلیلی به تبیین زمینه های تاریخی انتقال قدرت از قاجاریه به پهلوی در این دوره گذار بپردازد. از عمده ترین یافته های پژوهش، قدرت گیری رضاخان بر اثر برهم خوردن تعادل ساختار سنتی جامعه پس از مشروطه، تمرکزگرایی و مهار نیروهای گریز از مرکز توسط رضاخان، جلب اعتماد عمومی نخبگان فکری - مذهبی و انگلستان از سوی رضاخان برای ایجاد دولتی بوروکراتیک متمرکز، ناکارآمدی حکومت قاجاریه در برطرف کردن نیازهای فزاینده جامعه، تلاش برای حفظ تمامیت ارضی و همبستگی ملی و عادی سازی بحران ها به عنوان مقدمه ای برای آرمان های مشروطه خواهی، همگی سبب تغییر  و انتقال حکومت از قاجار به پهلوی گردید.    بنابراین سوال اصلی مقاله این است: چه عواملی در سال های پی از  انقلاب مشروطیت منجر به بی ثباتی سیاسی و اجتماعی و فروپاشی حکومت قاجاریه شد؟ در این راستا ،  فرضیه پژوهش نیز چنین است: وقوع انقلاب مشروطیت سبب بر هم خوردن تعادل سیستم سنتی قاجاریه و چالش های مختلف برای آنان گردید. دوره گذار از دموکراسی و ناتوانی قاجاریه از بر آوردن توقعات نوین،آنان را در سراشیبی انقراض قرار داد.  
۵۲.

وجوه سیاسی امامت از دیدگاه فرق خطابیه

نویسنده:
منبع: تاریخ نو بهار ۱۳۹۴ شماره ۱۰

کلید واژه ها: امام صادق (ع) ابوالخطاب فرِق خطابیه غالی گری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۲ تعداد دانلود : ۵۴۱
غالی گری و تصورات فوق انسانی از حیات و زندگی پیامبران، ائمه و پیشوایان مذهبی، بزرگان و فرمانروایان در میان ملل و اقوام مختلف همواره وجود داشته است. در میان مسلمانان نیز برخی افکارِ غالیانه ی متأثر از اقوام و ادیانِ یهودی و مسیحی و شرایط سیاسی – اجتماعیِ حاکم بر جامعه ی اسلامی تداوم و گسترش یافت. در این میان شالوده ی فکری ابوالخطاب و تعالیم او مبتنی بر نوعی غلو درباره ی ائمه ی اطهار (ع) خصوصاً امام صادق (ع) بود. او ارتباط خود با امام صادق (ع) را پلی قرار داده بود که بدان وسیله به هدف های خود برسد؛ لذا امام صادق (ع) در فضای سیاسی- اجتماعی زمانه ی خود با توجه به وضعیت فکری و سیاسی حاکم بر جامعه، افکار و اندیشه های ابوالخطاب را شناسایی کرده و به مبارزه و طرد افکار ایشان پرداختند و پیروان خویش را از ارتباط با او بر حذر داشتند و روایات متعددی را در رد افکار و اندیشه های ابوالخطاب و یارانش صادر کرده و خطوط کلی اندیشه ی سیاسی و عقاید تشیع مکتبی را از تشیع غالیانه جدا نمودند. مشخصه های فکری، سیاسی و اجتماعی اندیشه های ابوالخطاب و برداشت سیاسی ایشان از امامت شیعه و پیوند دادن عقاید خود با اندیشه ی مهدویت مسئله ای است که در این پژوهش مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و در نهایت تلاش می شود تا موضع سیاسی- عقیدتی امام صادق (ع) در برابر ایشان مطرح شود. با توجه به اهمیّت موضوع، نگارندگان در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی موضوع وجوه اند.
۵۳.

اصلاحات و رویکردهای سیاسی- اقتصادی در سیره یِ علوی

نویسنده:
منبع: تاریخ نو تابستان ۱۳۹۳ شماره ۸

کلید واژه ها: امام علی (ع) اصلاحات سیره ی علوی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی علویان سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی علویان اقتصادی
تعداد بازدید : ۱۰۴۳ تعداد دانلود : ۱۱۱۶
تحلیل سیره یِ حضرت امیر (ع) پس از رحلتِ رسول گرامی اسلام (ص)؛ نقطه ی عطفی در تاریخ اسلام به شمار می رود. بررسی مبانی و تبیینِ اصولِ حاکم بر اندیشه ی حکومتی و عادلانه ی امام علی (ع)؛ الگو و معیار خوبی جهت سنجشِ حکومت هایِ اسلامی در طول تاریخِ اسلام است. آن حضرت در طول زندگانیِ اجتماعی و سیاسیِ خویش با روش ها و شیوه های گوناگون؛ علاوه بر تبیین و نشرِ معارفِ نابِ اسلامی به اجرایِ عملیِ سیره یِ نبوّی (ص) و دستوراتِ دین مبینِ اسلام پرداختند. همچنین آن بزرگوار در مدت عمرِ کوتاهِ خلافتش با انجام اصلاحات مختلف اقتصادی، فرهنگی و مدیریتی با انواع انحرافات و تبعیض-هاییِ که در جامعه یِ اسلامی به وجود آمده بود، به مبارزه پرداختند. با توجه به اهمیّت موضوع، این مقاله در صدد است به طور کلی و با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی موضوعِ «اصلاحات و رویکردهای سیاسی - اقتصادی در سیره یِ علوی» بپردازد.
۵۴.

هرمنوتیکِ فلسفی با تکیه بر کتاب «حقیقت و روش» گادامر

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال اول تابستان ۱۳۹۳ شماره ۴

کلید واژه ها: گادامر هرمنوتیک هرمنوتیک فلسفی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ فلسفه تاریخ مباحث نظری
تعداد بازدید : ۵۰۷۶ تعداد دانلود : ۲۹۹۷
به طور کلی هرمنوتیکِ فلسفی؛ فرایند رسیدن به فهمِ بهتر و چگونگی دریافت معنا از متون و پدیده های گوناگونِ هستی را با شیوه ها و روش های مختلفی مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد. در این دیدگاه ذهنِ مؤلف، مفسر و خواننده ی متون؛ مشحون از مفروضات، پرسش ها، معلومات، عقاید، انتظارات، پیش فرض ها و پیش ساخته هایی است که باعث معرفت های گوناگون و به تبع روش های مختلفی می گردد که همین مسئله منجر به اختلاف نظر و تفاسیر متعددی خواهد شد. یکی از صاحب نظران مشهور در زمینه ی هرمنوتیکِ فلسفی، هانس گادامر آلمانی است. از نگاه گادامر عمل تفسیر از ترکیبِ افق ها و پیوند افق فهمِ مفسر و متن تشکیل شده است و کار هرمنوتیک اتصال دادن این افق ها به همدیگر و برقرار کردن نوعى هم سخنى و دیالوگ میان مفسر و متن است؛ بر همین اساس هیچ روش، برداشت و تفسیر قطعی و بى طرفانه ای وجود ندارد. با توجه به اهمیّتِ موضوع؛ نگارنده در این مقاله بر آن است که به طور کلی و با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی موضوعِ «هرمنوتیکِ فلسفی با تکیه بر کتاب حقیقت و روشِ گادامر» بپردازد.
۵۵.

خطاب الفتوّه الصوفیه فی تاریخ الإسلام، من القرن الثالث إلى القرن الثامن الهجری: دراسه و تحلیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۲۰ سال ۱۴۳۴ شماره ۳ 1-17
تعداد بازدید : ۴۷۱ تعداد دانلود : ۲۹۰
کان للفتوّه فی التاریخ الإسلامی و وفقا لظروف الزمان و المکان و على الصعید السیاسی و الاجتماعی مفهوم سائل و خطابات متعدده؛ فقد دخلت الفتوّه مرحله جدیده فی القرن الثالث الهجری و مع انتشارها فی المجتمعات الإسلامیه تمیزت برموز حدیثه تجاه التحولات السیاسیه- الاجتماعیه و المیل نحو مذاهب فکریه و دینیه کالصوفیه و الملامتیه و تجلّت هذه الظاهره إلى حدٍ ما فی مصادر الفتوّه و رسائلها، حیث استخدم الصوفیون النماذج الأخلاقیه للفتوّه وفقاً لأغراضهم و معتقداتهم و أثّروا فیها جهراً و خفاءً؛ و کانت هذه القضیه مؤثرهً فی الأبعاد النظریه و العلمیه للفتوه، حتى تحولت إلى نظام سیاسی فی القرن السادس الهجری، و دامت و انتشرت فی عصر المغول و الإیلخانی و تغیرت من نظام و خطاب سیاسی إلى خطاب أخلاقی نقابی؛ غیر أنّها ظلت محافظه على طابعها الصوفیه و أثبت خطاب الفتوّه الصوفی فی هذه الفتره جدارته و استحقاقه، و ذلک لأهمیه الموضوع. تهدف هذه المقاله إلى دراسه شامله لخطاب الفتوّه الصوفیه فی التاریخ الإسلامی، اعتباراً من القرن الثالث إلى الثامن الهجری وفقاً للمنهج الوصفی – التحلیلی.
۵۶.

بررسی نقش و جایگاه مالک اشتر در تاریخِ صدر اسلام

نویسنده:
منبع: تاریخ نو بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۳

کلید واژه ها: امام علی (ع) مالک اشتر جنگ صفین

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات شخصیت ها
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : ۴۹۷۹ تعداد دانلود : ۴۴۶۴
مالک بن حارث نَخعی معروف به مالک اشتر در تاریخِ اسلام و تشیع، جایگاهی مهم و زندگی پر فراز و نشیبی دارد. مالک در دوره ی جاهلیت متولد گشت ولی تاریخ تولدش دقیقاً معلوم نیست اما می توان تخمین زد که سال تولد وی بین سال های 25- 30 قبل از هجرت بوده است. علی رغم اینکه پس از اسلام، در دوران خلفای راشدین، کم و بیش در صحنه های مختلف تاریخ صدر اسلام، حضوری فعال داشته است ولی دامنه ی این نفوذ و تأثیر، خصوصاً در دوره ی حکومت امام علی (ع)، یکسان نبوده است. او در راه اهداف و جنگ های امام علی (ع) بر ناکثین، قاسطین و پیمان شکنان شمشیر زده و از سوی امام علی (ع) به استانداری مصر منصوب گشت. به لحاظ روانشناسی فردی دارای صفاتی همچون: شجاعت و قدرت، حلم و بردباری، قاطعیت و خشونت، مدارا و نرمش، جهاد و هجرت، فصاحت و بلاغت و ... بوده است. در نهایت به دسیسه ی معاویه در راه مصر (منطقه ی قُلزُم) مسموم و در سال 39 هجری به شهادت رسید. تحقیق و تک نگاری درباره ی شخصیت های تأثیرگذار تاریخ صدر اسلام، جهت نشان دادن تصویری نسبتاً واضح از اوضاع و احوال آن روزگار، ضروری و با اهمیّت است. بنابراین با توجه به اهمیّت و غفلت محققین در شناسایی و معرفی همه جانبه ی شخصیت مالک اشتر؛ نگارنده در این مقاله بر آن است با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی موضوعِ «نقش و جایگاه مالک اشتر در تاریخ صدر اسلام»، بپردازد.
۵۷.

بررسی و تحلیل گفتمان فتوّت در تاریخ اسلام از سدة چهارم تا سدة هشتم هجری قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال چهارم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۵

کلید واژه ها: تشیع تسنن اصناف تصوف گفتمان فتوّت نهاد فتوّت ملامتیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰۱ تعداد دانلود : ۸۰۳
در تاریخِ اسلام، فتوّت در عرصة سیاسی- اجتماعی و بنا بر مقتضیات زمان و مکان، مفهومی سیال و گفتمان هایی متعدد داشته است. این مسئله اختلاف نظر مورخان و پژوهشگران را در مورد اهداف و مقاصد فتیان در پی آورده است. از آنجا که فتوّت بیشتر متکی بر مردم و متن جامعه بود، به تدریج از یک مفهوم فردی به یک مفهوم و گفتمان اجتماعی تغییر یافت. فتوّت با گسترش در ساحت اجتماع و سرزمین های اسلامی، در سدة چهارم هجری قمری وارد مرحلة جدیدی شد که با انعطاف در برابر تحولات سیاسی- اجتماعی و گرایش به نحله های فکری و مذهبی همچون صوفیان، ملامتیان، اهل تشیع و تسنن، نمودهای تازه ای یافت. این گروه ها متناسب با اهداف و اعتقادات خود، از الگوهای اخلاقی فتوّت بهره گرفته و به لحاظ ذهنی و عینی بر آن اثر گذاشته اند؛ این مسئله در جنبة نظری و عملی فتوّت تأثیر گذار بود، تا جایی که در سدة ششم به نهادی سیاسی تغییر یافت. علی رغم تحول سیاسی حاصل از سقوط خلافت عباسی، فتوّت در عصر مغولان و ایلخانان همچنان تداوم و گسترش یافت و از نهاد و گفتمانی سیاسی به نهاد و گفتمانی اخلاقی- صنفی، ولی با صبغه ای صوفیانه، تبدیل و تغییر ماهیت داد؛ تا جایی که در این دوران گفتمان فتوّت صوفیانه و اصنافی کارایی فراوانی از خود نشان داد. هر گروه و طریقتی با گرایش های مذهبی و وجوه اشتراک و تمایز، فتوّت و گفتمان خاص خود را داشته که این امر تا حدی در منابع و فتوّت نامه ها، بازتاب یافته است. از آنجا که گفتمان های فتوّت تا سدة هشتم ملازمت و تقارن داشته اند، آن ها را نمی توان دقیقاً مشخص کرد. با توجه به اهمیّت موضوع، این مقاله در صدد است به طور کلی و مشخص و با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی گفتمان های فتوّت در تاریخ اسلام از سدة چهارم تا سدةهشتم هجری قمری بپردازد.
۵۸.

بررسی نقش و جایگاه محمد بن مسلمه در تاریخِ صدر اسلام

نویسنده:
منبع: تاریخ نو پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴

کلید واژه ها: امام علی (ع) عمر عثمان ابوبکر حضرت محمد (ص) محمد بن مسلمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۷۵ تعداد دانلود : ۱۸۷۸
محمد بن مسلمه انصاری یکی از صحابه ی پیامبر اکرم (ص) و جزو کاتبان وحی، گروه محافظان و فرمانده برخی از نبردهای رسول خدا بود. وی در دوران حکومت خلفای سه گانه یعنی ابوبکر، عمر و عثمان نقشی فعال داشت و از کارگزاران آن ها بود. بعد از شورش و قتل عثمان از جمله صحابه ای بود که به بهانه ی عدم ورود در فتنه های داخلی مسلمانان، از بیعت با امیرالمؤمنین علی (ع) سر باز زد و خود را از جنگ های زمان امام علی (ع) کنار کشید و به جماعتِ قاعدین یا خواصِ ساکت، پیوست. تحقیق و تک نگاری درباره ی صحابه ی پیامبر اکرم (ص) و شخصیت های تأثیر گذار تاریخ صدر اسلام، جهت نشان دادن تصویری نسبتاً واضح از اوضاع و احوال آن روزگار، ضروری و با اهمیّت است. بنابراین با توجه به غفلت محققین در شناخت همه جانبه ی شخصیت محمد بن مسلمه؛ نگارنده در این مقاله بر آن است که با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی موضوعِ «نقش و جایگاه محمد بن مسلمه در تاریخ صدر اسلام»، بپردازد.
۵۹.

شیوه سفرنامه نویسی در مغرب و اندلس؛ مطالعه موردی «الرحلّه المغربیه» ابوعبدالله عَبدَری (قرن 4 تا 8 هجری)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دانشگاه اصفهان زمستان ۱۳۹۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۲)

کلید واژه ها: جغرافیای تاریخی اندلس سفرنامه نویسی سفرنامه های ادبی سفرنامه عبدری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹۹ تعداد دانلود : ۹۰۹
سفرنامه نویسی یکی از فنون ادبی است. سفرنامه نویسان مغرب و اندلس در نگارش، گردآوری و تدوین سفرنامه هایشان، ویژگی هایی خاص و مشترک دارند و خصلت بارز آن ها توجّه و نگارش سفرنامه های ادبی است. یکی از این سفرنامه نویسان، ابو عبدالله عبدری صاحب «الرحلّه المغربیه» در قرن هفتم هجری می باشد. از دلایل سفر وی ادا کردن فریضه حج، کسبِ دانش از بزرگان و تجارت بوده است. سفرنامه وی شامل توصیف احوال مردم، مکان ها، سرزمین ها، علوم شرعی و ادبی است. در خلال سفرنامه اش تا حدی آشکار کرده است که عالمی فرهیخته، منتقدی دقیق و زبردست بوده است. توصیف او از مردمانی که با آن ها برخورد داشته، مناظر و اماکنی که از آن ها عبور کرده توصیفی زیبا و رسا است؛ آن سان که شنونده یا خواننده می پندارد این مناظر را از نزدیک دیده است. با توجه به اهمیّت سفرنامه ها در انعکاس اوضاع تمدّن اسلامی، نگارندگان در این مقاله بر آنند تا نگاهی کلی به شیوه سفرنامه نویسی در مغرب و اندلس با تکیه بر سفرنامه ابوعبدالله عبدری، داشته باشند.
۶۰.

بررسی برخی رفتارهای حاکم بر جزیرة العرب پیش از اسلام

نویسنده:
منبع: تاریخ نو بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲

کلید واژه ها: جاهلیت شعر جاهلی بت پرستی جنگ های قبیله ای تکبر و تفاخر خرافه گویی ازدواج در جاهلیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵۱ تعداد دانلود : ۱۰۸۷۶
جاهلیت اصطلاحی است که در دوران اسلامی، برای شناسایی عصر پیش از اسلام ابداع گردیده است. درباره ی واژه ی جاهلیت تفسیرهای مختلفی وجود دارد و آن را از منظرها و رویکردهای متفاوتی، می توان مورد بحث و بررسی قرار داد. جاهلیت مربوط به زمان و مکان خاصی نیست اما از آن جایی که جاهلیت اصطلاحی قرآنی و دینی است و اشاره به نوعی از ویژگی های اخلاقی و اعتقادی در تاریخ پیش از اسلام عربستان دارد؛ برخی از مورخین و پژوهشگران این واژه را برای اشاره به جامعه ی عربستان پیش از اسلام به کار می برند. جاهلیت به معنای نادانی و بی دانشی نیست؛ بلکه به این معناست که مردم پیش از اسلام از مکارم اخلاقی، بهره ا ی کامل نداشتند و زندگی آن ها در بت پرستی، جنگ های قبیله ای، تکبر و تفاخر، خرافه گویی و... خلاصه شده بود. با توجه به اهمّیتِ شناختِ اخلاق و آداب جاهلیِ مردم جزیرة العرب قبل از اسلام، جهت درک و تبیین نهضت پیامبر اکرم (ص) در ایجاد تغییر و تحول در ساختارهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جامعه، نگارنده در این مقاله بر آن است با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی برخی رفتارهای جاهلی حاکم بر جزیرة العرب پیش از اسلام بپردازد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان