مریم قاسمی

مهاجرت ماهیتاً فرایندی جنسیتی است، زیرا می تواند در ساختار جمعیتی مبدأ تغییر ایجاد کند و به تبع آن در بروز تحولات اقتصادی اجتماعی، به خصوص در ارتباط با جنسیت، تأثیر بسزایی داشته باشد. هدف پژوهش تحلیل پیامدهای مهاجرت مردان سرپرست خانوار بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی زنان جامانده در روستاست. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و حجم نمونه 289 زن سرپرست خانوار مهاجر در شهرستان مشهد بوده است. تأثیرات مهاجرت در دو بعد اقتصادی و اجتماعی با 15 اثر مثبت و منفی در طیف لیکرت کمی شد. نتایج نشان داد از دیدگاه زنان، میانگین تأثیرات مثبت مهاجرت مردان با 88 / 2 بیشتر از تأثیرات منفی با 09 / 2 بوده است. در بعد اجتماعی، میانگین تأثیرات مثبت مهاجرت با 26 / 3 بیشتر از تأثیرات منفی با 99 / 1 و در بعد اقتصادی میانگین تأثیرات مثبت با 54 / 2 بیشتر از تأثیرات منفی با 23 / 2 بوده است. این امر با نوع غالب مهاجرت مردان در شهرستان مشهد، که عمدتاً روزانه است، قابل توجیه است، زیرا میانگین تأثیرات منفی مهاجرت در خانوارهایی که مردان مهاجرت روزانه داشته اند 06 / 2 در مهاجرت کوتاه مدت 18 / 2 و در مهاجرت طولانی مدت به 53 / 2 افزایش می یابد. لذا مهاجرت انفرادی مردان از نواحی روستایی، در صورتی که روزانه باشد، تأثیرات مثبتی بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی زنان جامانده در نواحی روستایی دارد.

مخاطره سیل در ایران سالیانه موجبات وارد آمدن خسارات فراوانی به روستائیان مناطق درگیر به ویژه در بخش مسکن می گردد. به همین دلیل توجه به تاب آوری کالبدی مساکن به دلیل آسیب پذیری بالا در مواجهه با سیل ضروری است. هدف پژوهش ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی مناطق روستایی در مواجهه با سیلاب و بررسی عوامل زمینه ای موثر بر آن است. پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی مبتنی بر پیمایش میدانی است. سازه تاب آوری کالبدی مسکن در 5 مولفه تاب آوری مکان، قانونی، سازه ای، کارکردی و تصویرذهنی، به کمک 36 شاخص در طیف لیکرت کمی شد. پس از مطالعات اکتشافی اولیه 9 روستا در سطح شهرستان با بیشترین آسیب پذیری در مواجهه با سیل شناسایی و به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفت. این روستاها در زمان انجام پژوهش در سال 1399 دارای 1514 واحد مسکونی بودند که با استفاده از فرمول کوکران 225 واحد به عنوان نمونه تعیین و به کمک سرپرستان خانوار ساکن در آنها، ابزار پژوهش تکمیل گردید. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ در سازه تاب آوری0.95 و مطلوب ارزیابی شد. نتایج نشان داد میانگین کلیه ابعاد تاب آوری کالبدی مسکن (بجز بُعد قانونی)، و سازه تاب آوری با 2.62 به طور معنی داری پایین تر از میانه نظری و در حد کم تا متوسط ارزیابی شده است. با افزایش سکونت در روستا و افزایش سن مالکین مسکن میزان تاب آوری مسکن با شدت ضعیف کاهش می یابد اما با افزایش سال های تحصیل و درآمد تاب آوری کالبدی مسکن با شدت ضعیف افزایش می یابد. نیز با افزایش قدمت بنا و تعداد طبقات ساختمان تاب آوری کالبدی مسکن به طور معنی داری کاهش می یابد. میانگین تاب آوری کالبدی در مساکن مهندسی ساز 2.99 و بناساز محلی 2.17 است.

ازجمله جریانات عمده بین سکونتگاه های شهری و روستایی روابط اقتصادی در زمینه کشاورزی است که با انتقال محصولات تولیدی به شهر و با تهیه نهاده های لازم کشاورزی از شهر صورت می گیرد و بدنبال خود، سایر جریانات (نیروی کاری، افراد، سرمایه و...) را تحت تاثیر قرار می دهد. جریان های فضایی بین شهر و روستا در گذر زمان از عوامل کلیدی در تحولات فضایی سکونتگاه های روستایی است. این روابط اگر به صورت مکمل باشد به عملکردهای دو سویه منجر می شود و می تواند زمینه ساز توسعه روستایی شود. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و داده های مورد نیاز به کمک روش های اسنادی و پیمایشی جمع آوری شد. در این مطالعه 22 روستا با استفاده از روش نمونه گیری طبقه بندی تخصیص یافته، انتخاب شد. واحد تحلیل کشاورزان در روستاهای نمونه شهرستان خرم آباد بوده است، برای بررسی ظرفیت های اقتصادی (کشاورزی) و شدت جریان های روستایی-شهری روابط اقتصادی روستائیان در زمینه کشاورزی را با چهار نقطه شهری به کمک پنج مولفه و 41 گویه کمی شد. و پس از کمی نمودن متغیر ظرفیت های اقتصادی (کشاورزی) و شدت جریان های روستایی-شهری رابطه آنها مورد بررسی قرار گرفت. جهت سنجش رابطه میان ظرفیت های کشاورزی و پیوندهای روستایی شهری پس از استخراج میزان زمین های زراعی و باغی زیر کشت و محصولات تولید شده و پس از آن محاسبه سرانه محصولات به تفکیک محصول و روستا از آزمون همبستگی پیرسون و برای رتبه بندی روستاها از مدل ویکور و وزن دهی به معیارها از AHP استفاده شد. نتایج حاکی از آن است که بین دو متغیر ظرفیت های اقتصادی روستاهای مورد مطالعه و شدت جریان های روستایی-شهری همبستگی مستقیم و معناداری با شدت قوی (0.812) در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد.

پیشینه و هدف: با شیوع کووید 19 تقاضای گردشگری به حداقل رسید و به تبع آن کسب وکارهای گردشگری با آسیب های متعددی ازجمله کاهش اقامت گردشگر، کاهش فروش تولیدات روستایی، افزایش بیکاری شاغلین بخش گردشگری، کاهش درآمد و افزایش فشار اقتصادی، عدم بازدهی سرمایه در بخش گردشگری و ... مواجه شدند. این مساله در روستاهای مقصد گردشگری به دلیل وابستگی بخش زیادی از درآمد ساکنان به گردشگری از اهمیت خاصی برخوردار است؛ از این رو مطالعه حاضر آسیب پذیری کسب وکارهای گردشگری روستایی درمواجهه با کووید 19 را مورد بررسی قرارداده است.مواد و روش ها: روش تحقیق توصیفی تحلیلی از نوع کاربردی است. گردآوری اطلاعات میدانی در بهار 1400 قبل از شروع موج هفتم کووید 19 انجام شد. منطقه مورد مطالعه شهرستان کلات نادری در استان خراسان رضوی است. در این مطالعه 8 روستا به کمک کارشناسان میراث فرهنگی و بخشداری ها به عنوان مقصد گردشگری شناسایی و مورد مطالعه قرارگرفت. واحد تحلیل 201 نفر از صاحبان کسب وکارهای گردشگری بودند که قبل از کووید 19 از محل گردشگری دارای درآمد مستقیم و غیرمستقیم بوده اند. وضعیت کسب وکارهای گردشگری در دو مقطع زمانی قبل و بعد از شیوع کووید به کمک روش شبه پنل با 6 متغیر در مقیاس نسبی بررسی شد. همچنین آسیب های وارده به بخش گردشگری به کمک 18 شاخص در مقیاس ترتیبی کمی شد. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک آزمون تی استیودنت جفت نمونه و تک نمونه ای و دو نمونه مستقل و تحلیل عاملی اکتشافی و نیز تحلیل واریانس یک طرفه انجام شد. پایایی پرسشنامه ها به کمک آلفای کرونباخ بررسی و ضریب آن برای 18 شاخص 81/0 به دست آمد.یافته ها و بحث: میانگین آسیب پذیری کسب وکارهای گردشگری در طیف لیکرت با 03/4 در حد زیاد ارزیابی شده است. آسیب پذیری کسب وکارهای بالغ با 1/4 بیشتر از کسب وکارهای نوپا با 9/3 و درحال رشد با 8/3 است. بالابودن سن و پایین بودن تحصیلات صاحبان کسب وکارهای بالغ می تواند در تبیین آسیب پذیری بالای کسب وکارهای بالغ کمک نماید. تحلیل عاملی اکتشافی مهمترین آسیب های کسب وکارهای گردشگری را ذیل 5 عامل با 63 درصد واریانس قرارداد. کاهش محسوس تقاضای گردشگری با 29.91 درصد واریانس اصلی ترین آسیب وارده به کسب وکارهای گردشگری است. سپس به ترتیب به مخاطره افتادن امنیت شغلی و سرمایه گذاری های انجام شده، توقف فعالیت های بخش گردشگری، عدم حمایت دولت از کسب وکارهای گردشگری و تعطیلی کسب وکارهای گردشگری قرار دارد. نیز بین سال شروع کسب وکار و میزان آسیب پذیری رابطه معنادار معکوس با شدت ضعیف وجود دارد.نتیجه گیری: شیوع کووید 19 نشان داد کسب وکارهای گردشگری در مواجهه با بحران های بیرونی به شدت سیب آسیب پذیر بوده و صاحبان این کسب وکارها در مواجهه با آن دچار شوک اقتصادی شدند. در چنین شرایطی این کسب وکارها به حال خود رها شده و برنامه ای برای بقا و کاهش آسیب پذیری آنها وجود نداشت. حدود 40 درصد کسب و کارهای مورد بررسی، که تا قبل کووید 19 دارای درآمد از بخش گردشگری بوده اند، بعد از شیوع، درآمد خود را از بخش گردشگری به کل از دست داده اند و سازمان های متولی گردشگری روستایی نتوانستند نقش موثری در بقاء و افزایش تاب آوری کسب وکارهای گردشگری داشته باشند. لذا ایفای نقش فعالانه نهادهای متولی در اتخاذ تدابیری موثر جهت افزایش تاب آوری کسب و کارهای گردشگری خصوصا در روستاهای مقصد گردشگری در مواجهه با تکانه های بیرونی ضروری است.

استفاده از تصاویر ماهواره ای و عکس های هوایی یکی از نیازهای اساسی به شمار می رود. بنابراین نقشه تغییرات کاربری را که نتیجه فرایند آشکار سازی تغییرات است. در تحقیق حاضر به بررسی روند تغییرات کاربری اراضی زراعی به غیر زراعی و سکونتگاه های گردشگری در سال های 1386 تا 1396 با استفاده از تصاویر ماهواره ای است. منطقه مورد مطالعه شهرستان بینالود در استان خراسان رضوی است که پس از تقسیمات کشوری 1386 با تقاضای بالای زمین و تغییر غیرمجاز کاربری اراضی در سطح گسترده مواجه بوده است. بر این اساس هدف مطالعه حاضر تحلیل روند تغییرات کاربری اراضی روستاهای مقصد گردشگری طی دو دوره زمانی است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و میزان تغییرات کاربری ها با استفاده از تصاویر ماهواره ای در 8 نقطه روستایی که بیش ترین میزان چالش را در سال های 86 تا96 داشته اند، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که در تمام روستاها میزان تغییرات کاربری اراضی روند افزایشی داشته و به مساحت آن افزوده شده است. به طوریکه میزان کل برابر است با 1848101 متر برآورد شده است. در بین روستاهای مورد مطالعه، ویرانی باتوجه به اضافه شدن کاربری های صنعتی، کارگاهی، گردشگری و ... در این 10 سال بیشترین میزان تغییرات را به خود اختصاص داده است.

از آنجا که بخش قابل توجهی از مشکلات بخش کشاورزی در مناطق روستایی به زنجیره ارزش و حلقه های انتهایی آن یعنی بازار محصولات کشاورزی مربوط می شود، پژوهش حاضر به شناسایی مهمترین چالش های بازاریابی تنباکو از دیدگاه تنباکوکاران می-پردازد. منطقه مورد مطالعه قطب تولید تنباکو در استان خراسان رضوی، یعنی دهستان بقمچ شهرستان چناران است. روش تحقیق توصیفی و جامعه آماری شامل 512 تنباکوکار است که به کمک فرمول کوکران 110 تنباکوکار به عنوان نمونه تعیین و پاسخگویان به صورت تصادفی انتخاب و در تکمیل پرسشنامه تحقیق مشارکت نمودند. در این تحقیق به کمک مطالعات گسترده اسنادی و مصاحبه با صاحبنظران و تنباکوکاران، 37 چالش اولیه شناسایی و در طیف لیکرت به کمک پرسشنامه سوال گردید. پایایی ابزار تحقیق با 703/0=α و روایی سازه ای آن با 79% واریانس در تحلیل عاملی تاییدی مورد تایید قرارگرفت. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد چالش های شناسایی شده ذیل 10 عامل اصلی با 86/81 درصد واریانس تبیین شده قرار گرفت. «ضعف اطلاعات کشاورزان در زمینه بازاریابی محصول» با 09/17، «عملکرد ضعیف سازمان های متولی» با 66/12 و «ضعف ساختار سازمانی در قیمت گذاری محصول» با 11/9 درصد واریانس به ترتیب سه چالش اساسی بازاریابی تنباکو می باشند. بررسی ها نشان می دهد ده چالش عمده شناسایی شده در بازاریابی تنباکو، موجب استثمار کشاورز در این نظام نامتعادل گردیده است، لذا با توجه به اینکه تنباکو از شرایط متفاوتی به لحاظ قانونی در بحث بازاریابی چه در داخل و چه در خارج از کشور برخوردار است، اتخاذ تدابیری مناسب جهت رفع چالش های ده گانه شناسایی شده در این مطالعه ضروری است.

علاوه بر جریان غالب مهاجرت از روستا به شهر و از شهرهای کوچک به بزرگ، طی سالهای اخیر جریان وارونه ی مهاجرت از شهرها خصوصا کلانشهرها به نقاط روستایی شکل گرفته است. هدف کلی تحقیق حاضر تحلیل علل شکل گیری مهاجرت معکوس به نواحی روستایی شهرستان بینالود است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و شالوده مطالعه مبتنی بر عملیات میدانی (تکمیل پرسشنامه) در نواحی روستایی شهرستان بینالود است. بررسی ضریب پایایی 0.8حاکی از سطح بالای اعتماد پرسشنامه است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تی استیودنت و تحلیل عاملی در نرم افزار SPSS و جهت ترسیم نقشه از نرم افزار Arc Gis بهره گرفته شده است. واحد تحلیل 165 خانوار بازگشتی بوده که 25 متغیر در طیف لیکرت ۵ گزینه ای را پاسخ داده اند. نتایج مطالعه ضمن تصریح بر وجود ارتباط تنگاتنگ و بسیار نزدیک بین کلانشهر مشهد و روستاهای شهرستان بینالود، علل اصلی شکل گیری جریان مهاجرت بازگشتی از دیدگاه مهاجران در بعد طبیعی «آب و هوای مناسب» با میانگین 2.85، در بعد اقتصادی «ضرورت شغلی و نزدیکی به محل کار» با میانگین 2.63 و در بعد اجتماعی «برخورداری روستا از خدمات و امکانات» با میانگین 2.22 به دست آمد. نتایج تحلیل عاملی 25 متغیر شناسایی شده را در ذیل 7 مولفه اصلی- به ترتیب شامل عوامل زیرساختی، اقتصادی، زیست محیطی، فرهنگی، تعلق مکانی، بازنشستگی، و مسکن- تلخیص نمود که عوامل اول تا هفتم روی هم رفته 69.28 درصد از مجموع واریانس مهاجرت معکوس را توضیح داده است.

هدف: تغییر الگوی کشت محصولات زراعی آب بر به گیاهان دارویی، به دلیل حفظ منابع پایه محیطی و ارزش افزوده بالا مورد تأکید صاحب نظران حوزه کشاورزی و روستایی است. مطالعه حاضر به امکان سنجی ورود 4 گیاه دارویی کدوی پوست کاغذی، سیاه دانه، اسفرزه، زیره سبز به الگوی کشت کشاورزان شهرستان چناران می پردازد.روش و داده: روش تحقیق توصیفی تحلیلی و نوع تحقیق کاربردی است. گیاهان دارویی پیشنهادی با هم فکری گروه زراعت دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان چناران انتخاب شد. در این مطالعه 245 کشاورز روستایی در 16 روستای نمونه به صورت تصادفی انتخاب و در تکمیل ابزار پژوهش مشارکت نمودند.یافته ها: نتایج آزمون نسبت نشان داد میزان استقبال کشاورزان از ورود گیاهان دارویی به الگوی کشت پایین است، به طوری که تنها 11 درصد کشاورزان، تمایل زیاد و بسیار زیاد به کشت چهار گیاه پیشنهادی داشته اند. همچنین 98 درصد کشاورزان از دانش فنی بسیار پایینی در زمینه کاشت، داشت، برداشت، فرآوری، نگهداری و فروش گیاهان دارویی پیشنهادی برخوردار بودند. مهم ترین دلیل عدم موفقیت کشاورزان در زمینه ورود گیاهان دارویی به الگوی کشت: عدم حمایت دولت از تولید گیاهان دارویی، خشکسالی و  مشکلات مربوط به نیروی کار بوده است. استعدادسنجی اراضی کشاورزی به روش بولین نشان داد از مجموع 327000 هکتار مساحت شهرستان چناران، 32 درصد برای کشت اسفرزه، 11 درصد برای کشت کدوی پوست کاغذی و 32 درصد برای کشت زیره سبز و سیاه دانه مساعد است.نتیجه گیری: از آنجا که تولیدکنندگان گیاهان دارویی باید از بازارهای تضمین شده مطمئن باشند، لازم است با اتخاذ راهکارهای مناسب، سهم کشاورز در زنجیره ارزش بالقوه سودآور بازار افزایش یابد.نوآوری، کاربرد نتایج: از مهم ترین جنبه های نوآورانه و کاربردی تحقیق می توان به شناسایی میزان استقبال کشاورزان نسبت به کشت گیاهان دارویی پیشنهادی و سطح دانش فنی آن ها در این زمینه و همچنین قابلیت سنجی شهرستان چناران در زمینه کشت گیاهان دارویی پیشنهادی اشاره کرد. نتایج مطالعه می تواند قابل تعمیم به سطح وسیع تری باشد.

مقدمه: کیفیت زندگی مفهومی چند جانبه و چند بعدی است و تنها جنبه های مادی زندگی را در بر نمی گیرد؛ اندازه گیری و پی بردن به آن خود در گرو عوامل مختلف محیطی – اکولوژیک، اجتماعی – فرهنگی و اقتصادی می باشد و خصوصیات فردی افراد جامعه نیز در آن دخالت دارند.هدف:  مقاله با هدف بررسی عوامل موثر بر تحولات کیفیت زندگی، بین روستاییان در دو دهه اخیر تدوین شده است.روش شناسی: روش تحقیق، روش توصیفی – تحلیلی است. در این روش، ابتدا شاخص های کیفیت زندگی به تفکیک نقاط روستایی مورد مطالعه و سنجش قرار گرفت. جامعه آماری روستاییان21 روستا و حجم نمونه 380 خانوار از روستاییان است که با استفاده از فرمول کوکران تعیین گردیده اند. سپس در مرحله تحلیل، فاصله از شهر و فاصله تا جاده اصلی بر تفاوت های فضایی کیفیت زندگی مورد ارزیابی قرار گرفت.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی شامل بخش مرکزی شهرستان نوشهر می باشد .یافته ها و بحث:  نتایج نشان داد که وضعیت روستاهای مورد مطالعه از نظر کیفیت شاخص های کالبدی کیفیت زندگی مطلوب و شاخص های اقتصادی در سطح نامطلوبی قرار دارند. که می توان ناشی از عوامل مختلف مانند عدم برخورداری از سطوح خدماتی مطلوب، عدم وجود منابع درآمدی و... در سطح منطقه باشد. همچنین از میان روستاهای مورد بررسی روستاهای خیرودکنار، توسکاتک، تازه آباد و شریعت آباد در بالاترین سطح کیفیت زندگی و رضایتمندی جای روستاهای سنگتو، حمزده دارند؛ و علیا و چلک علیا در پایین ترین سطح کیفیت زندگی و رضایتمندی قرار می گیرند.نتیجه گیری: بین تمام سطوح کیفیت زندگی در سطح روستاهای نمونه بر اساس عوامل فاصله تا جاده اصلی و فاصله تا شهرستان تفاوت معناداری وجود دارد. و هر چه فاصله کمتر باشد شاخص های کیفیت زندگی در وضعیت مناسب تری قرار می گیرند و سطح کیفیت زندگی بالاتر می رود.

امروزه گردشگری، با ویژگی های بارز و منحصر به فرد، به یکی از بزرگ ترین و پرمنفعت ترین صنایع در اقتصاد جهان تبدیل شده و بستری جهت ایجاد تغییرات در فضاهای جغرافیایی فراهم آورده است. گردشگری مذهبی یکی از گونه های گردشگری است که توسعه آن می تواند منجر به افزایش اشتغال و درآمد و رونق اقتصاد در فضاهای مختلف جغرافیایی خصوصاً نواحی روستایی گردد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات گردشگری مذهبی بر توسعه اقتصادی سکونتگاه های روستایی انجام شده است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی است. متغیر مستقل «گردشگری مذهبی» است که توسط 11 مؤلفه، کمی شده است و متغیرهای وابسته «درآمد» و «اشتغال» در نواحی روستایی است که به ترتیب با 21 و 10 مؤلفه مورد بررسی قرار گرفته اند. با توجه به الگوی راپرت در تعیین حوزه نفوذ گردشگاهی کلان شهرها، تعداد 10 روستای دارای بقعه متبرکه در دو شهرستان مشهد و بینالود به عنوان نمونه انتخاب شد. واحد تحلیل در این مطالعه روستا بوده و جامعه آماری از دو گروه : جامعه میزبان شامل 196 نفر روستایی و جامعه میهمان شامل 185 نفر گردشگر تشکیل شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها در نرم افزار SPSS از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی ساده و همچنین به منظور نمایش توزیع فضایی روستاهای مورد بررسی از نرم افزار GIS استفاده شد. نتایج حاصل از رگرسیون نشان می دهد که گردشگری مذهبی به میزان 0.79 بر درآمد، 0.68 بر اشتغال و در مجموع 0.77 بر اقتصاد سکونتگاه های روستایی مورد بررسی موثر بوده است. در واقع توسعه گردشگری مذهبی در روستاهای دارای بقاع متبرکه در ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و رونق اقتصادی تأثیر مثبتی داشته است. در مجموع گردشگری مذهبی با ویژگی های ساختاری و کارکردی اش، عاملی مهم جهت احیاء اقتصاد روستاهای دارای این امتیاز و سایر روستاهای مجاور محسوب می شود.

ازآنجایی که قرآن وحی ناب الهی است لازم است دانش فهم آن برای تولید علوم و معارف به صورت محققانه، مدون و مستدل ارائه شود. مقاله پیش رو در راستای چنین هدفی به روش شناسی پژوهش مبتنی بر قرآن می پردازد. ابتدا ضرورت ها و ملزومات لازم برای رجوع و فهم قرآن را به صورت پیش فرض های مقاله مطرح می کند؛ سپس به مبانی روش شناختی پژوهش های قرآنی در سطوح مختلف اعم از مبانی ناظر به مواجهه با متن قرآن و برداشت از آن، ساختار قرآن، کلمات و گزاره های قرآن، رابطه آیات و سوره های قرآن و رابطه روایات معصوم علیهم السلام با قرآن می پردازد. این مبانی، محقق را به اتخاذ قواعد و ضوابطی در روش های فهم دلالت می دهد. به همین دلیل این مقاله، مبتنی بر مبانیِ مطرح شده ضوابط حاکم بر روش های پژوهش را تبیین و توصیف می نماید. درنهایت فرآیند پژوهش های مبتنی بر قرآن در حوزه علوم مختلف را موردنظر قرار داده و آن را به صورت فرآیندی تشریح می کند.

مقدمه: روستاهای مرزی از نقاط حساس و استراتژیک کشور به شمار می روند که از جهات مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و امنیتی دارای ویژگی های خاص و منحصربه فرد هستند. مهاجرت روستاییان ساکن مرز، این مناطق را از جمعیت تولیدکننده و حافظ مرزهای کشور خالی می کند و مشکلاتی در مقصد مهاجرت ایجاد می کند.هدف: پژوهش حاضر درصدد سنجش میزان تمایل به مهاجرت خانوارهای ساکن در روستاهای مرزی شهرستان تربت جام که بیش از 95 درصد اهل تسنن هستند، می باشد.روش شناسی تحقیق: روش تحقیق توصیفی تحلیلی و از نوع کاربردی - توسعه ای است. گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی و میدانی با استفاده از پرسشنامه بوده است. حجم نمونه 214 خانوار اهل تسنن ساکن در 17 روستای واقع در 10 کیلومتری مرز ایران و افغانستان است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش، روستاهای واقع در 10 کیلومتری مرز ایران و افغانستان در شهرستان تربت جام استان خراسان رضوی طبق تقسیمات کشوری سال 1395 و قبل از تفکیک شهرستان صالح آباد می باشد.یافته ها: مطابق یافته ها میانگین سازه تمایل به مهاجرت با 98/1 پائینتر از میانه نظری بوده و در طیف لیکرت در حد کم سنجش شده است. دلیل این امر دوگانگی مذهبی مقصد با مبداء مهاجرت است که موجب ایجاد هزینه های اجتماعی زیادی برای مهاجر در مقصد می گردد لذا در بین ساکنان روستاهای مرزی شهرستان، مهاجرت به عنوان راهبردی تدافعی در مواجهه با چالش های معیشتی و آخرین راهبرد برای دستیابی به استانداردهای حداقلی معیشتی مطرح است.نتایج: این مطالعه نشان داد تنها وجود برخی از محرومیت ها موجب مهاجرت نمی شود، چراکه برای روستاییان اهل تسنن مرزنشین، دلایل فرهنگی (سکونت در زادگاه و با افراد هم مذهب) موجب تمایل پایین به مهاجرت می گردد. از آنجا که جمعیت در روستاهای مرزی به عنوان ذخیره استراتژیک کشور محسوب می شوند، تلاش جهت رفع مشکلات معیشتی خصوصا با توجه به تمایل کم ساکنان به مهاجرت و پایداری نسبی جمعیت، ضرورتی اجتناب ناپذیر است.