فرشاد گودرزی

پژوهش حاضر با استفاده از روش آماری فراتحلیل به بررسی نتایج مطالعات انجام شده در رابطه با رسانه و سبک زندگی پرداخته است. به منظور انجام روش فراتحلیل، 28 پژوهش که در بازه زمانی 1390 تا 1400 انجام شده اند، گردآوری شد. با توجه به معیارهای فراتحلیل، 18 مورد از این مطالعه ها که رابطه بین رسانه و سبک زندگی را بررسی و فصلنامه های علمی معتبر داخلی آن ها را منتشر کرده اند، انتخاب شده است. هر کدام از این پژوهش ها به روش کمی و با رویکرد پیمایش انجام شده اند و سنجه های پایا دارند. در بررسی یافته های پژوهش ابتدا، مفروضات همگنی و خطای انتشار مطالعه های منتخب مورد بررسی قرار گرفت و یافته ها حکایت از عدم همگنی اندازه اثر و عدم سوگیری انتشار مطالعه های منتخب دارد؛ سپس در گام دوم، ضریب اندازه اثر با استفاده از نرم افزار CMA بررسی شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که اندازه اثر یا ضریب تأثیر میزان استفاده از رسانه ها بر سبک زندگی برابر با 375/0 بوده که با توجه به نظام تفسیری کوهن، در حد متوسط رو به بالا تبیین شده و به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داده است که رسانه ها تأثیر متوسط رو به بالایی بر سبک زندگی دارند.  

ظهور جامعه مصرفی در چند دهه اخیر و مسئله مدیریت بدن به عنوان یکی از مؤلفه های اساسی چنین جامعه ای، ذهن بسیاری از محققین را به خود مشغول کرده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی عوامل مؤثر بر مدیریت بدن در کشور است که با استفاده از روش فراترکیب و الگوی هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو (2003) انجام شده است. بر همین اساس، با تکیه بر معیارهای روش فراترکیب، نتایج مطالعات پیشین که بین سال های 1390 تا 1401 انجام شده، مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از کلیدواژه های مرتبط، مطالعات پیشین شناسایی و از بین 487 مقاله در نهایت 72 مقاله با استفاده از معیارهای فراترکیب انتخاب شدند. به منظور بررسی کیفیت و پایایی یافته های این پژوهش، شاخص کاپا مورد استفاده قرار گرفت.  نتایج بررسی این شاخص نشان دهنده کیفیت مناسب یافته های پژوهش بوده است. یافته های حاصل از این مطالعه به استخراج کدهای متفاوتی انجامید و پس از رفت و برگشت های مداوم و بررسی و ترکیب یافته های اولیه این پژوهش در زمینه های فرعی، هفت زمینه اصلی به دست آمد که به ترتیب فراوانی عبارتند از: بعد فردی و روان شناختی با بعد اجتماعی؛ بعد فرهنگی؛ بعد رسانه ای؛ بعد پزشکی و زیستی؛ بعد سیاسی و متغیرهای زمینه ای. در نهایت نتایج این پژوهش نشان داد که شیء واره شدن بدن، احساس خود برتربینی، متمایز بودن، سانسور بدن، کسب منزلت اجتماعی و تأیید اجتماعی از سوی گروه های مرجعی چون خانواده، دوستان و همسالان و از مهم ترین عواملی است که بر مدیریت بدن در بین افراد جامعه اثرگذار است.

ریسک های اجتماعی همواره و در تمامی ادوار تاریخ در زندگی انسان نقشی اساسی داشته اند، اما در دوران معاصر نگرش افراد جامعه به ریسک های اجتماعی دچار تحول عظیمی شده است و نقش این ریسک ها در حوزه های زیسته اعضای جامعه غیرقابل انکار است، بر همین اساس ایجاد نگرشی صحیح درباره آینده ریسک های اجتماعی ضروری به نظر می رسد. هدف پژوهش حاضر آینده پژوهی ریسک اجتماعی با اتخاذ نگاهی به افق 20 ساله جامعه ایران است، جامعه آماری این پژوهش متشکل از 12 نفر از خبرگان فرهنگی و اساتید دانشگاهی بوده است، برای گردآوری یافته ها از ابزار مصاحبه باز استفاده شده است. بعد از انجام مصاحبه با خبرگان، از طریق تحلیل تماتیک، مقوله های اصلی و فرعی از مصاحبه ها استخراج شده و با استفاده از روش تحلیل لایه ای علی، ابعاد و مؤلفه های یافته ها در چهار سطح لیتانی، علل اجتماعی، گفتمان و جهان بینی و اسطوره و استعاره شناسایی شدند. نتایج حاصل از این پژوش نشان داد که در افقی 20 ساله ریسک های اجتماعی در حوزه های مختلف تشدید خواهد شد و استعاره و اسطوره هایی چون «پی همه چیز را به تن مالیدن»، «هنر کردن»، «قمارباز» و «دل به دریا زدن» به عنوان مؤلفه های اساسی ریسک اجتماعی شناخته شدند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر شبکه اجتماعی شاد بر سرمایه اجتماعی دانش آموزان انجام شده است. در این پژوهش از روش کمی و رویکرد پیمایش استفاده شده است، جامعه آماری این پژوهش از دانش آموزان دختر و پسر مقاطع تحصیلی مختلف شهرستان بروجرد در سال 1400-1401 تشکیل شده که از بین آنان 431 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. روش نمونه گیری این پژوهش خوشه ای چند مرحله ای بوده و ابزاری جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته است که به صورت آنلاین ساخته و در میان جامعه آماری توزیع شده است. برای بررسی فرضیه های این پژوهش از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره استفاده شده و مدل معادلات ساختاری و آزمون برازش مدل از نرم افزار ایموس گرافیک استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان داد که شبکه اجتماعی شاد بیشترین همبستگی را با بعد اعتماد سرمایه اجتماعی دانش آموزان با مقدار 322/0 در سطح معناداری 000/0 داشته و نتایج مدلسازی معادله ساختاری نشان می دهد که شبکه اجتماعی شاد به مقدار 462/0 بر سرمایه اجتماعی دانش آموزان اثر گذار بوده و معیارهای برازش مدل حکایت از نیکویی برازش مدل و حمایت یافته های تجربی از مدل نظری پژوهش دارد.

زمینه و هدف:  جهانی که ما در آن زندگی می کنیم، همواره در حال تحول است و شناسایی مکانیسم های این تغییرات امری ضروری است. نئولیبرالیسم نه تنها به عنوان یک مکتب فکری، بلکه به عنوان منطق فکری نوین سیستم سرمایه داری، حوزه های زیسته زندگی انسان را تحت تأثیر قرار داده و آنها را متحول کرده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی پیامدهای اجتماعی و سیاسی سلطه نئولیبرالیسم بر زندگی انسان با تکیه بر آراء اندیشمندانی چون دیوید هاروی،  بیونگ چول هان، مایکل سندل، زیگمونت باؤمن، ژان بودریار  و ... انجام شده است. روش و داده ها: روش این پژوهش تحلیلی و از نوع اسنادی است، که با مطالعه منابع مختلف به بررسی تاریخچه ظهور نئولیبرالیسم، اندیشمندان جریان ساز این مکتب و برخی از پیامدهای آن پرداخته شده است. یافته ها: در واقع، این پژوهش ذیل چهار بخش، به بررسی اندیشه نئولیبرال پرداخته و سازوکارهای نئولیبرالیسم را در زمینه تکنولوژی و رسانه های جمعی، اخلاق، روابط انسانی و مصرف گرایی مورد بررسی قرار داده است. یافته ها نشان می دهد که نئولیبرالیسم سلطه طبقاتی را در قالب طبقات جدیدی چون سلبریتی ها بازتولید کرده و اخلاق را به حاشیه رانده است، از سوی دیگر رسانه ها به عنوان فناوری های قدرت نئولیبرالیسم، به شیوه ای نرم به استثمار افراد پرداخته و روابط انسانی در ذیل ایدئولوژی مصرف گرایی بسیار شکننده شده است. بحث و نتیجه گیری: نئولیبرالیسم با تکیه بر هستی شناسی و معرفت شناسی بازار بسیاری از ارزش های اجتماعی و بنیادین را مصرفی کرده و باعث سطحی شدن روابط انسانی شده و سلطه طبقاتی را به نفع نخبگان اقتصادی بازتولید کرده است. پیام اصلی: نئولیبرالیسم نه تنها برای بشر آزادی به ارمغان نیاورده است، بلکه با تکیه بر شعار «آزادی های فردی»، بسیاری از ساحت های اخلاقی زندگی اجتماعی افراد را استثمار کرده است. امروزه بازخوانی مکانیسم های نظام سرمایه داری ذیل ایدئولوژی نئولیبرالیسم، باید دوباره به مرکز مطالعات حوزه علوم انسانی بازگردد و بحث درباره نابرابری اجتماعی و دفاع از طبقه فرودست جامعه باید به عنوان یک رسالت اجتماعی به شکلی جدی در این حوزه پیکربندی شود.   

شبکه های اجتماعی مجازی به عنوان یکی از ارکان فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی، دگرگونی های قابل توجهی را در حوزه های زیسته انسان به وجود آورده اند. پژوهش پیش رو با هدف بررسی رابطه بین شبکه های اجتماعی مجازی و سرمایه اجتماعی در بازه زمانی 1390 تا 1400 در ایران صورت گرفته است. روش این پژوهش کاربردی و از نوع فراتحلیل است که برای استفاده از آن تعداد 19 مطالعه که در بازه زمانی مدنظر انجام شده، بررسی شده و با توجه به معیارهای روش فراتحلیل، 13 مورد از این مطالعات که رابطه بین این دو متغیر را بررسی کرده اند و دارای سنجه های پایا بوده اند، انتخاب شدند. به منظور بررسی و تحلیل یافته ها از نرم افزار CMA استفاده شده و یافته های مربوط به همگنی و سوگیری نشر این پژوهش، حکایت از عدم همگنی اندازه اثر و عدم سوگیری نشر مطالعات منتخب دارد، همچنین نتایج بررسی متغیرهای تعدیل گر سال انجام پژوهش و مکان انجام پژوهش نیز حکایت از نقش تعدیل کنندگی این دو متغیر داشته است. نتایج حاکی از آن است که اندازه اثر مربوط به تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر سرمایه اجتماعی برابر با 312/0 بوده است که بر مبنای نظام تفسیری کوهن، شبکه های اجتماعی مجازی بر سرمایه اجتماعی در حد متوسطی اثرگذار است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر ابعاد مدیریتی و تربیتی نهاد خانواده بر هویت جوانان انجام شده است. روش این پژوهش توصیفی و از نوع معادلات ساختاری است و جامعه آماری آن شامل جوانان 18 تا 35 سال استان آذربایجان غربی است که به روش تصادفی ساده انتخاب شده و داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه آنلاین محقق ساخته خانواده و هویت جمع آوری شده است. حجم نمونه با استفاده از نرم افزار سمپل پاور 383 نفر بوده که برای حصول اطمینان این تعداد به 400 نفر افزایش یافته و داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار اِس پی اِس اِس تحلیل شده و مدل معادله ساختاری و معیارهای برازش مدل با استفاده از نرم افزار اِیموس ترسیم و برآورد شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که میزان اثرگذاری بعد مدیریتی و تربیتی نهاد خانواده ببر هویت جوانان به ترتیب با مقدار 480/0 و 540/0 در سطح معناداری 001/0 می باشد، نقش تعدیلگری متغیر جنسیت برای دوگروه زنان و مردان نیز مورد تأیید قرار گرفته است، همچنین نتایج این پژوهش حکایت از تأثیرگذاری نهاد خانواده بر هویت جوانان استان آذربایجان غربی دارد.

بازنمایی مسایل و مشکلات جامعه انسانی از مهم ترین رسالت های سینما است. یکی از مهم ترین موضوعاتی که سینماگران کشور در دهه اخیر بدان پرداخته اند، موضوع زنان طبقه فرودست و مشکلات آن ها بوده است. مقاله حاضر با هدف بررسی چگونگی بازنمایی مسایل و مشکلات زنان طبقه فرودست در سینمای کشور، انجام شده است. این پژوهش از نظریه فمینیستی و بازنمایی بهره می برد که بررسی آن ها برای توضیح ارتباط مطالعات حوزه زنان و کارکرد سینما مهم است. در این مقاله، با استفاده از روش نشانه شناسی و الگوی تحلیلی جان فیسک و نمونه گیری هدفمند، به بررسی فیلم لاک قرمز پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در سطح واقعیت فیلم با بررسی رمزگان اجتماعی، به معرفی زنان قشر فرودست جامعه پرداخته است، در سطح بازنمایی با استفاده از رمزگان فنی با استفاده از ابزار تکنولوژیک مشکلات این طبقه سعی در انتقال حس و ایجاد همزاد پنداری مخاطب با شخصیت ها داشته است و در سطح ایدئولوژیک فیلم به مسایلی چون مردسالاری، منع اشتغال زنان، ازدواج اجباری، مسئولیت پذیری و تعهد و ایستادگی در برابر مشکلات که مربوط به زنان این طبقه است، پرداخته است.

فرهنگ ایثار و شهادت به عنوان یکی ارزش های مهم جامعه ایرانی شناخته می شود و بررسی نگرش افراد جامعه، خصوصاً نسل جوانان نسبت به فرهنگ ایثار و شهادت ضروری است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر عملکردهای نهادی و رسانه ای بر نگرش دانشجویان به فرهنگ ایثار و شهادت انجام شده است. این پژوهش از نوع کمی بوده و از رویکرد پیمایش سود جسته است. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی (ره) تشکیل می دهند که از طریق نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. حجم نمونه این پژوهش با استفاده از نرم افزار سمپل پاور 271 نفر برآورد شده و داده های پژوهش از طریق پرسشنامه آنلاین محقق ساخته جمع آوری شده است. داده های این پژوهش با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس 26 انجام شده و مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار ایموس گرافیک 24 ترسیم شده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که بین متغیرهای عملکرد نهادی و رسانه ای و نگرش دانشجویان به سه بعد فرهنگ ایثار و شهادت رابطه معناداری وجود دارد و بیشترین همبستگی بین عملکرد نهادی و رسانه ای با بعد احساسی فرهنگ ایثار و شهادت است، همچنین آزمون رگرسیون چند متغیره نیز نشان می دهد که عملکرد نهادی با میزان 452/0 و عملکرد رسانه ای با 386/0 بر ابعاد مختلف نگرش دانشجویان بر فرهنگ ایثار و شهادت تأثیر دارد. همچنین برازش مدل معادلات ساختاری با استفاده از معیارهای مختلف مطلوب بوده و حکایت از حمایت داده های تجربی از مدل نظری پژوهش دارد.

مصرف گرایی پدیده ای جهانی است که بر اثر دگرگونی های ناشی از انقلاب صنعتی به ویژه سلطه نظام سرمایه داری متأخر، در چند دهه اخیر در سرتاسر جهان گسترش یافته است، در ایران نیز در چند دهه اخیر مصرف گرایی به شکل گسترده ای تمام حوزه های زیسته افراد را دربرگرفته است و به عنوان یک مسئله اجتماعی مهم ذهن بسیاری از محققین را به خود مشغول کرده است، بر همین اساس بررسی عوامل مؤثر بر مصرف گرایی در ایران ضروری است. هدف از این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر مصرف گرایی در ایران است. پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی فراترکیب و الگوی هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو که در سال 2003 طراحی کرده اند، انجام شده است. با استفاده از روش فراترکیب نتایج مطالعات پیشین که بین سال های 1390 تا 1400 انجام شده، مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از کلیدواژه های مرتبط تعدادی از مقالات مرتبط شناسایی و از بین 256 مقاله در نهایت 24 مقاله با استفاده از معیارهای فراترکیب انتخاب شدند. برای بررسی کیفیت و پایایی یافته های این پژوهش از شاخص کاپا استفاده شده که نتایج آن حکایت از کیفیت مناسب یافته های پژوهش دارد. یافته های حاصل از این پژوهش به استخراج کدهای مختلفی منجر شد و پس از رفت و برگشت های مداوم و بررسی و ادغام یافته های اولیه این پژوهش در زمینه های فرعی، هشت زمینه اصلی به دست آمد که به ترتیب فراوانی عبارتند از؛ ابعاد فردی، ابعاد اجتماعی، ابعاد اقتصادی، ابعاد سیاسی، متغیرهای زمینه ای، ابعاد فلسفی، ابعاد رسانه ای و ابعاد زیست محیطی، همچنین نتایج این پژوهش نشان می دهد که متمایز کردن خود از دیگران، اسراف و تجمل گرایی، حضور پررنگ رسانه ها و شبکه های اجتماعی مجازی، تغییر در نوع نگاه به بدن به مثابه کالا، سیاسی شدن مصرف و ... بر مصرف گرایی در ایران بسیار مهم بوده و یافته های این پژوهش برخی از نظریات قبلی در رابطه با مصرف گرایی را تأیید می کند.

امروزه هویت یابی جوانان در کشور به مسئله مهمی تبدیل شده است و شناسایی عوامل مؤثر بر هویت جوانان ضروری به نظر می رسد، پژوهش حاضر با هدف، بررسی تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت جوانان انجام شده است. روش این پژوهش از نوع کمی و پیمایشی و جامعه آماری آن، شامل جوانان 18 تا 35 سال استان آذربایجان غربی بوده که به روش تصادفی انتخاب شده اند. داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه الکترونیکی محقق ساخته جمع آوری شده است. حجم نمونه با استفاده از نرم افزار Sample power 383 نفر به دست آمده که برای حصول اطمینان، این تعداد به 400 نفر افزایش یافته و داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار Spss 26 تحلیل شده و مدل معادله ساختاری و معیارهای برازش مدل، با نرم افزار Amos Graphic 24 ترسیم و برآورد شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که میزان همبستگی پیرسون بین بعد شناختی و ارتباطی شبکه های اجتماعی مجازی با هویت جوانان در سطح معناداری است و بعد ارتباطی، بیشترین همبستگی را با بعد دینی هویت و بعد شناختی بیشترین همبستگی را با بعد سیاسی هویت جوانان داشته است، نتایج رگرسیون چندگانه نیز حاکی از آن است که ابعاد متغیر مستقل پژوهش به میزان 67 درصد واریانس و تغییرات متغیر وابسته پژوهش را تبیین کرده اند؛ همچنین بر اساس مدل سازی معادله ساختاری پژوهش می توان گفت که باتوجه به معیارهای برازش داده های تجربی پژوهش از مدل نظری حمایت کرده است. به طورکلی نتایج بیانگر آن است که دو بعد شناختی و ارتباطی شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت جوانان استان آذربایجان غربی تأثیر داشته اند و ابعاد هویتی جوانان این استان را تحت تأثیر قرار داده اند، هرچند اثرگذاری این دو بعد در سطح ضعیفی بوده است.

بازی های رایانه ای به عنوان رسانه ای نوظهور و پر قدرت، از جمله کالاهای فرهنگی پر تقاضا در جهان به شمار می آیند. خلق، انتقال و توزیع ارزشهای فرهنگی از کارکردهای اصلی این بازی ها می باشد. مقاله حاضر بازی های رایانه ای را به عنوان ابزاری در دست امپراطوری غرب به منظور تولید ایدئولوژی ضد اسلامی در حوزه قدرت نرم مورد بررسی قرار داده است. پژوهش های انجام شده قبلی بیشتر در حوزه روانشناختی بوده است تا حوزه فرهنگی و سیاسی. در این پژوهش با استفاده از روش نشانه شناختی به تحلیل سه بازی رایانه ای؛ ندای وظیفه، میدان نبرد و فرار از سلول پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که یکی از اهداف مهم تولید بازی ها در غرب؛ نمایش برتری فرهنگ غرب بر فرهنگ اسلامی، نمایش مسلمانان به عنوان تروریست و معرفی اسلام به عنوان یک ایدئولوژی خطرناک برای غرب است.

اینستاگرام یکی از پرمخاطب ترین شبکه های اجتماعی در ایران است که در چند سال اخیر تبدیل به بستری برای ظهور سلبریتی های جدید شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش شبکه اجتماعی اینستاگرام در ظهور سلبریتی های جدید و دموکراتیزه شدن فرهنگ سلبریتی در میان کاربران ایرانی اینستاگرام انجام شده است. بسیاری از اندیشمندان معتقدند که امروزه با پیدایش فناوری و تکنولوژی های جدید، شبکه های اجتماعی مجازی به نوعی جامعه شبکه ای تبدیل شده اند که افراد از مجرای آنها با یکدیگر کنش ارتباطی دارند، در این میان شبکه اجتماعی اینستاگرام نیز با تمام قابلیت هایش از این قاعده مستثنی نیست. در این پژوهش با استفاده از روش کیفی قوم نگاری مجازی و نمونه گیری هدفمند، سه سلبریتی که در میان کاربران ایرانی به تازگی پرطرفدار شده اند را مورد بررسی قرار داده ایم. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که سلبریتی های مورد مطالعه با تأکید بر مؤلفه هایی چون ایجاد حاشیه و رسوایی خود، کالایی کردن بدن و زیبایی و تأکید بر مصرف گرایی افراطی توانسته اند در میان کاربران شبکه اجتماعی اینستاگرام طرفدارن بسیاری پیدا کنند.

امروزه بازی های ویدئویی به ابزاری مهم برای ترویج مسائل فرهنگی ای مانند سبک زندگی تبدیل شده اند. این پژوهش با هدف بررسی نقش بازی های ویدئویی در گسترش فرهنگ و سبک زندگی غربی انجام شده است. برخی از اندیشمندان معتقدند که رسانه هایی نظیر بازی های ویدئویی به عنوان یک کالای فرهنگی برای استحاله فرهنگی جوامع مختلف به کار گرفته می شوند. در این پژوهش با استفاده از تکنیک نشانه شناختی و نمونه گیری هدفمند به تحلیل بازی پرطرفدار سرقت بزرگ اتومبیل سن آندریاس پرداخته شد که سبک زندگی غربی یکی از مؤلفه های اصلی آن است. نتایج نشان می دهد غرب از طریق ساختن بازی هایی با زمینه های فرهنگی، سعی در تغییر ارزش ها و عقاید مخاطبان دارد و با این بازی ها به گسترش بیش از پیش فرهنگ غربی در جوامع مختلف می پردازد؛ به همین دلیل، سیاستگذاری برای جلوگیری از آسیب های ناشی از این بازی ها در عرصه فرهنگی ضروری است.