رضا شجری

رضا شجری

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۵۰ مورد.
۱.

تسخیرشدگان جزیره بادیان؛ به مثابه یک فانتزی اقلیمی خوانشی فانتزی از رمانی از بدری مشهدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال ۱۲ خرداد و تیر ۱۴۰۳ شماره ۵۶ 193 - 227

کلید واژه ها: The Possessed of Badyan Island Badri Mashhadhi climate fantasy teenage novel fantasy fantasy elements and structure climate literature تسخیرشدگان جزیره بادیان بدری مشهدی رمان نوجوان فانتزی ادبیات اقلیمی ساختار و عناصر فانتزی فانتزی اقلیمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۲۹
فانتزی یکی از گونه های داستان است که در سده های اخیر در ادبیات کودک و نوجوان مورد توجه قرار گرفته است. تسخیرشدگان جزیره بادیان رمانی در رده نوجوان به نویسندگی بدری مشهدی است. در پژوهش حاضر این داستان به روش تحلیلی توصیفی و کتابخانه ای، از نظر عناصر و ساختار فانتزی و ادبیات اقلیمی مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش تعریف جدیدی از گونه فانتزی، تحت عنوان فانتزی اقلیمی ارائه و با بررسی رمان مذکور نشان داده شده است که داستان تسخیرشدگان جزیره بادیان یک فانتزی اقلیمی است. همچنین نویسنده با استفاده از ژانر فانتزی اقلیمی علاوه بر آنکه  به خلق داستانی گوتیک و ترس آور با فضایی بومی اقدام کرده است نه تنها نیاز به هیجان طلبی نوجوانان را برآورده ساخته، بلکه توجه نوجوان را از نمونه های مشابه خارجی به نمونه بومی و ایرانی معطوف کرده است. همچنین از گونه فانتزی اقلیمی برای آشنایی مخاطبان با فرهنگ، تاریخ، آداب و رسوم، خرافات و ... یک منطقه خاص بهره گرفته است. بنابراین این داستان را می توان نمونه یک داستان فانتزی اقلیمی ایرانی قلمداد کرد.
۲.

تحلیل و بررسی و مقایسۀ تطبیقی مؤلفههای ادبیات پلیسی و کارآگاهی در آثار آگاتا کریستی و اسماعیل فصیح(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد ادبی سال ۱۶ بهار ۱۴۰۲ شماره ۶۱ ۲۳۹-۱۸۳

کلید واژه ها: آگاتا کریستی اسماعیل فصیح رمان ادبیات پلیسی عناصر داستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۸۰
اسماعیل فصیح از نویسندگان صاحب نام و پرکار در زمینه ادبیات داستانی به ویژه ادبیات پلیسی و کارآگاهی است که شماری از آثار وی مانند شهباز و جغدان، شراب خام، درد سیاوش، دل کور و... بیشتر جنبه پلیسی و کارآگاهی دارند. با وجود شهرت این نویسنده، همان طور که نتایج این پژوهش نشان می دهد، او تا حد زیادی تحت تأثیر آگاتا کریستی و رمان های جنایی او بوده است؛ به طوری که با مقایسه تطبیقی آثار پلیسی این دو نویسنده می توان به بسیاری از مؤلفه های مشترک در زمینه ادبیات پلیسی در آثار ایشان دست یافت. اسماعیل فصیح نه تنها در انتخاب زبان راوی و نوع شخصیت پردازی بلکه حتی در انتخاب پی رنگ برخی داستان ها نیز تحت تأثیر آگاتاکریستی بوده است. این ادعا را می توان از طریق مقایسه متن آثار هر دو نویسنده اثبات کرد. نویسندگان کوشیده اند در این پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی و با شیوه اسناد کتابخانه ای میزان تأثیرپذیری فصیح را از آگاتا کریستی تبیین و اثبات کنند. کاری که تاکنون از سوی پژوهشگران و ناقدان ادبیات داستانی صورت نگرفته است و در نوع خود تازگی دارد.
۳.

بررسی رویکرد جنسیتی بر مبنای مضمون خیانت و بی وفایی (در اشعار فروغ، سیمین بهبهانی، شهریار، رهی معیری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۹۲ 253 - 275

کلید واژه ها: خیانت فروغ فرخزاد سیمین بهبهانی شهریار رهی معیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱ تعداد دانلود : ۱۰۲
نقش اجتماع و عوامل سیاسی در تفاوت زبان بشر امری انکارناپذیر است و چنین مسئله ای به همراه مسائل زیستی، جبرها و تحمیل های متعدد سبب تفاوت زبان مردانه و زنانه می شود. این تفاوت در کنار مضمون خیانت در اشعار شاعران نمونه های قابل توجهی را به وجود آورده است. در این پژوهش کوشش شده است با توجه به مؤلفه خیانت و با تکیه بر آرای لیکاف، زبان چهار شاعر معاصر (فروغ فرخزاد، سیمین بهبهانی، شهریار، رهی معیری) معرفی و در نهایت با یکدیگر مقایسه شود. چنین رویکردی موجب شناخت نگاه های متفاوت به زن یا مرد و به طور کلی تلقی این شاعران از روابط بین عاشق و معشوق زمینی با محوریت خیانت می شود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که حضور رنگ واژه ها، سوگندواژه ها و موارد دیگر در زبان فرخزاد و بهبهانی بسیار بارز و آشکار است، در مقایسه با آن شهریار و معیری با توجه به کاربرد زبان مردانه نسبت به این مسائل بی توجه هستند. نوع نگاه جنسیتی و توجه به مسائل فمینیستی نیز در اشعار فرخزاد و بهبهانی بارزتر است و آنها در کنار بازگو کردن مسائل مربوط به خیانت ورزی می کوشند دید مخاطب را نسبت به جنس زن تغییر دهند، اما در قیاس با آن دو در اشعار شهریار مسئله خیانت و بی وفایی به ندرت سبب تفاوت و آشکارسازی جنسیت و یا دید برتری جویانه مرد نسبت به زن می شود. در مقابل در اشعار رهی معیری تفاوت جنسیتی دیده می شود.
۴.

آداب ازدواج در تاریخ اجتماعی شهر قمصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۱) 155 - 180
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۵
بدون شک آداب ورسوم هر منطقه میراث ارزشمند گذشتگان آن است و کهنسالان هر جامعه به منزله گنجینه های بسیار باارزشی هستند که می توان با ثبت اطلاعاتی که از آنان به ما رسیده است، نام و یادشان را گرامی داشته و ضمن جلوگیری از نابودی و فراموش شدن فرهنگ بومی منطقه، به حفظ و نگهداری این مطالب برای آیندگان کمک شایانی نمود. ازدواج یکی از مهم ترین تجربه های هر فرد در زندگی و زیربنای تشکیل خانواده به عنوان کوچک ترین نهاد اجتماعی است. بنابراین بر آن شدیم تا در این پژوهش که در آن داده ها به روش میدانی جمع آوری گردیده و پس از آن به روش توصیفی و تحلیلی با یافته های علمی موجود تطبیق داده شده است، به بررسی و تحلیل آداب ورسوم ازدواج در تاریخ اجتماعی شهر قمصر بپردازیم تا علاوه بر ثبت این دسته از اطلاعات ارزشمند پیشینیان، با رسوم کهن مربوط به ازدواج آشنا شویم و دریابیم که نسل معاصر تا چه اندازه به آداب ورسوم سنتی نیاکان خود پایبندند و این رسوم در گذر زمان دچار چه تغییراتی شده اند. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که با گذر زمان و صنعتی شدن جوامع، بسیاری از آداب ورسوم کهن در شهرهای مختلف خواه ناخواه دستخوش تغییراتی شده است که قمصر نیز از این قاعده مستثنا نیست و مردم این شهر به ویژه کهنسالان نسل های قبل تر شاهد تغییراتی ازجمله رنگ باختن بسیاری از رسوم مربوط به ازدواج و حرکت تدریجی این مراسم سنتی به سمت وسوی تشریفاتی هرچه تمام تر هستند.
۵.

ضرورت بازتحلیل نظریه مند شعر فارسی با رویکرد سبک شناسی کلامی (نمونه: مؤلفه امکان رؤیت خداوند در شعر نظامی گنجوی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال پانزدهم زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۶۰) 23 - 49

کلید واژه ها: نظریه سبک شناسی کلامی رؤیت الهی حکیم نظامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲ تعداد دانلود : ۴۱
فرهنگ ایرانی اسلامی ما در طول ادوار روشن و تاریک خود، دست خوش تغییرات نظریه مند ازسوی دو اَبَرجریان تصوّف و کلام اسلامی بوده است. علم کلام که با انگیزه مستدل ساختن اصولِ دین، پای در زندگی انسانِ ایرانی نهاده بود، همه ابعاد فرهنگ ایرانی را از سیاست و شعر و ادبیات و ... در تأثیر و سیطره خود قرار داد. خراسان بزرگ و ماوراءالنهر قدیم که مهد و میزبان کلان فرقه های جبریه، معتزله، اشاعره، ماتریدیه، حشویه، مشبهه، کرّامیه، مرجئه و فِرَق شیعه بود، به ویژه تا قرن های چهار و پنج به معرکه ای برای منازعات مذهبی و تشتت آراء مبدّل شده بود. این منازعات مذهبی که گستره عظیمی از صف آرایی های برون فرقه ای و درون فرقه ای را دامن می زد، به تدریج در ذهن و زبانِ شاعران ایرانی نمود یافت و طیف رنگارنگی از باورهای نظریه مند را در شعرشان پدید آورد. متأسفانه مطالعات کلامی صورت گرفته در ادبیات فارسی تا روزگار ما از کلّی گویی های کلامی و پیش داوری ها مبرّا نبوده است. نویسندگان در این نوشتار برای پرهیز از کلّی گویی ها و نشان دادن انحراف از معیارهای اعتقادی فِرَق در شعر فارسی، «سبک شناسی نظریه مند با رویکرد کلامی» را معرّفی و پیشنهاد می کنند. از این نظر، مؤلفه اعتقادی «رؤیت خداوند» در بین فِرَق اسلامی را به بن مایه های فکری جزئی تری تقسیم کرده اند و ضمن بررسی تطبیقی عقاید فِرَق کلامی درباره رؤیت، رابطه نظریه مند واژگان نشان دار و معنادار را در شعر حکیم نظامی با دو لایه دستوری و بلاغی نشان داده و مواضع کلامی حکیم نظامی را در حوزه «رؤیت خداوند در معراج» با عقاید ابوالحسن اشعری هم سو دانسته اند.
۶.

تحلیل و بررسی چگونگی تسبیح موجودات و شعورمندی آنان در هفت اورنگ جامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادب عرفانی (گوهر گویا) سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۴۸) 17 - 43
تعداد بازدید : ۱۳۳ تعداد دانلود : ۱۱۶
بیان مسئله: تسبیح موجودات یکی از مباحث مهم و کلیدی مطرح در قرآن کریم و تفسیرهای شیعه و سنی، احادیث روایی و نیز بیشتر تألیفات عرفانی است. اهمیت این مسئله تاحدی است که در شعر و ادبیات فارسی نیز بازتاب وسیعی داشته است و بسیاری از شاعران مشهور ادب فارسی در آثار خود، بدان پرداخته اند؛ البته درباره چگونگی این تسبیح و شیوه استماع آن، در متون و منابع اسلامی، ادبی و عرفانی، اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد. نورالدین عبدالرحمن جامی از شاعران بزرگ قرن نهم و از پیروان دلبسته مکتب ابن عربی، تحت تأثیر آبشخورهای دینی و آموزه های ابن عربی و نیز به پیروی از شاعران پیشین کوشیده است تا با نگاهی متمایز، در آثار خود، به ویژه هفت اورنگ ، به تبیین و تشریح این مسئله بپردازد. روش: در این پژوهش، سعی شده است با استفاده از روش توصیفی   تحلیلی، ضمن بیان دیدگاه های مفسران، متکلمان و عارفان، این نگاه متفاوت نیز واکاوی شود. یافته ها و نتایج: جامی تسبیح موجودات را به دو گونه گفتاری و غیرگفتاری تقسیم کرده است؛ تسبیح گفتاری موجودات تنها با حس و خیال درک می شود و اصحاب کشف با کمک حواس و اصحاب عیان با یاری خیال و حواس باطنی می توانند این تسبیح را بشنوند؛ اما تسبیح غیرگفتاری یا حالی موجودات با گوش خردِ اهل حس فهمیده می شود؛ زیرا تسبیح گفتاری برای ارباب حس یا اهل کشف و نظر فقط با عقل، قیاس و ذکر لفظ و کلام درک پذیر است. درواقع تفاوت برجسته جامی با پیشینیانش در تحلیل و تبیین معمای پر رمز و راز چگونگی تسبیح موجودات، گذشته از نوع و شیوه استدلال، همین تسبیح قالی موجودات با نیروی خیال است.
۷.

ردپای غلو در شعر آیینی شاعران فارسی سرا (از سده ششم تا معاصر با تأکید بر شاعران کاشانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی سال هجدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۷۶ ۱۱۶-۸۹

کلید واژه ها: آسیب شناسی نقد ادبی شعرآیینی غلو تفویض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۴۴
نگارندگان در این پژوهش کوشیده اند ضمن شناسایی انواع غلو و بررسی و تحلیل آن در شعر آیینی، دلایل ورود و گسترش آن را در این گونه ادبی بررسی کرده تا بتوانند شاعران و سخن سرایان را از افتادن در چنین دامی نجات دهند. جامعه هدف ما در این پژوهش، منتخبی از شاعران آیینی است که اینگونه آسیب ها در اشعارشان جلوه بیشتری داشته است؛ اتصاف صفات و اسماء ویژه خداوند به ائمه علیهم السلام و جعل داستان های اساطیری و افراط در امیدوار ساختن مردم به شفاعت آن بزرگان، نمونه هایی از آسیب های محتوایی است که در این پژوهش سعی شده تا با روش تحلیلی-توصیفی، بدان پرداخته شود.
۸.

فراهنجاری های دستوری و شگردهای بلاغی پرکاربرد در غزل های نیستانی، بهمنی و منزوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های دستوری و بلاغی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۲ 78 - 98

کلید واژه ها: فرمالیسم فراهنجاری دستوری شگردهای بلاغی شعر معاصر غزل نو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱ تعداد دانلود : ۱۵۲
هنجارگریزی، مؤثرترین شکل برجسته سازی زبان است و شامل همه شگردهایی می شود که قاعده های متعارف زبان را بر هم می زنند و به آشنایی زدایی می انجامند. هنجارگریزی دستوری برای زدودن غبار آشنایی از زبان شعر به کار می رود و شامل گریز از قواعد صرفی و نحوی حاکم بر زبان است. هر زبان دارای ساختار دستوری خاصی است، اما در شعر این نظم ساختاری به هم می خورد. در حوزه بلاغت هم با مجموعه شگردهایی مواجهه می شویم که به منظور برجسته سازی معنایی شعر شکل می گیرند و به نوآوری های بلاغی منجر می شوند. جستار حاضر با روش توصیفی - تحلیلی بر آن است تا با تأمل در غزل های «منوچهر نیستانی»، «محمّدعلی بهمنی» و «حسین منزوی»، به شناسایی، دسته بندی و تحلیل شگردهای پایه ای که در روند تحول غزل معاصر نقش بسزایی داشته اند، بپردازد و به پاسخ این پرسش ها برسد که فراهنجاری های پرکاربرد دستوری و شگردهای بلاغی که به برجسته سازی صورت و معنا در غزل نو منجر شده، کدام است و از بین شاعران نامبرده، کدام یک در نو شدن سیمای غزل نقش مؤثرتری داشته است. یافته های پژوهش، نشان می دهد که شگردهای بلاغی مشترک در غزل این سه شاعر، علاوه بر کاربرد دیگرگونه نماد، استعاره، تشبیه، تشخیص و متناقض نما به خاطر قدرت تخیّل و به تصویر درآوردن نادیده ها و ناشنیده هایی است که در ذهن شاعر شکل گرفته اند. فراهنجاری های دستوری مشترک در غزل شاعران نامبرده، در دو حوزه صرف و نحو، شامل فراهنجاری های واژگانی، زمانی و نحوی است. میزان بهره گیری از این شگردها توسط شاعران نامبرده متفاوت است. حسین منزوی با توجه به تکرر و تنوع فراهنجاری های دستوری و شگردهای بلاغی، از پیشتازان این عرصه محسوب می شود و در نوشدن سیمای غزل نقش بسزایی داشته است.
۹.

بررسی تحلیلی روش تفسیری شیخ حسن صراف زاده کاشانی در تفسیر الهادی الی الحق المبین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 243 - 264
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۰۵
یکی از موضوعات بسیار مهم در حوزه آثار علمی و پژوهشی، نقد روش شناسی آن آثار است. تفسیر « الهادی الی الحق المبین» در شمار یکی از آثار شاخص و ممتاز در حیطه تفسیر و مطالعات دینی است که با هدف آشنایی عمیقتر با مضامین قرآن کریم تهیه وتنظیم شده است. شیخ حسن صراف زاده (ره)، به عنوان مفسری خلاق و چیره دست توانسته است در این زمینه بسیار روش مند عمل کند ومطالعات دینی خود را به نیکوترین وجه ممکن با زبانی ساده، رسا، قابل فهم و مستدل برای عموم بیان کند. این روحانی نامدار و ساده زیست توانست علاوه بر تدریس در سطوح مختلف و تربیت شاگردان برجسته، آثار علمی متعددی نیز پدید آورد که «تفسیر الهادی الی الحق المبین» نمونه ای از آنهاست و تاکنون شش جلد از آن به طبع رسیده است. ایشان در تفسیر خود از منابع تفسیری بسیاری اعم از تفاسیر شیعه و سنی بهره برده اند و اصالت منابع ایشان، بیانگر دقت و حسن توجه ایشان به دقایق و ظرایف قرآنی است، البته بر این اثر هم مانندسایر آثار بزرگ دیگر،نقدهایی با رویکرد محتوایی، لفظی و نیز نگارش و ویرایش مطالب وارد است که در این پژوهش نگارندگان با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی برپایه مصاحبه های میدانی و شفاهی کوشیده اند تا ضمن نقد و روش شناسی این مجموعه تفسیری، و فراهم کردن زمینه آشنایی بیشتر و بهتر قرآن پژوهان با آن، این عالم بزرگ هم به عنوان یکی از میراث ارزشمند فرهنگ متمدن اسلامی به مخاطبان معرفی شود.
۱۰.

بررسی گفتار قالبی کنایه و کارکردهای آن در چرند و پرند دهخدا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۴ بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۱ 136 - 155

کلید واژه ها: گفتار قالبی کنایه دهخدا چرند و پرند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۲۰۷
گفتار قالبی یا گفتار کلیشه ای، جزئی جدانشدنی از هر زبان است. این نوع گفتار با دو ویژگی ایجاز و عمق معنا، مطلب مورد نظر گوینده را به شکلی واضح تر به مخاطب منتقل می کند. همچنین بیشتر در زبان محاوره متجلی می شود و ریشه در جامعه و فرهنگ دارد. یکی از گونه های گفتار قالبی، کنایه است. کنایات به عنوان شناخته شده ترین کلیشه های زبانی، کارکردهای خاص خود را دارند. کنایه در «چرند و پرند» نیز با بسامد بسیار بالا به کار رفته است. بررسی کنایات و کارکرد آن ها در این اثر دهخدا، افزون بر شناخت سبک نویسنده، از لحاظ فرهنگی و اجتماعی نیز مفید خواهد بود و می تواند زوایای پنهان متن و مفاهیم مخفی مندرج در آن را بهتر نمایان کند. پژوهش حاضر با روش کیفی (تحلیلی-توصیفی) به بررسی کنایه و کاربرد آن در «چرند و پرند» دهخدا می پردازد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که دهخدا در این اثر، از کنایات زبانی و تصویری، بیشتر استفاده کرده است. بسیاری از کنایات او، نقیضه ای یا با ریشه غیرفارسی هستند و زمینه های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی دارند. همچنین این گونه گفتار قالبی، کارکردهای زیادی در اثر مورد بررسی دارد و استهزاء، اعتراض، انتقاد، افشاگری، ایجاز، ترسیم اوضاع جامعه، عینیت بخشیدن به شخصیت ها و نزدیک کردن نثر به زبان مردم از جمله این کارکردهاست.
۱۱.

بررسی انتقادی نقدهای واردشده به حکایت «خدو انداختن خصم بر روی (علی)» و تفسیر «حدیث غدیر» در مثنوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 263 - 286

کلید واژه ها: حدیث غدیر حضرت علی(ع) حکایت «خدو انداختن خصم بر روی علی(ع)» مولوی نقدهای مثنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷ تعداد دانلود : ۱۰۹
مولوی با اینکه سنی مذهب است، در ابیات و حکایت های متعددی به ستایش اهل بیت عصمت و خصوصاً حضرت علی(ع) پرداخته و جنبه هایی از عشق و محبت به این خاندان والا را در اشعارش منعکس کرده است. اعتقاد و ارادت مولوی به حضرت علی(ع) مانند بسیاری دیگر از عقاید و دیدگاه های وی از سوی منتقدان مثنوی و عرفان با نقد و انکار همراه شده است. منتقدان ، ابیات و حکایت هایی از مثنوی را که نشانگر محبت خالصانه مولوی به حضرت علی(ع) است، با خوانش مغرضانه و به میان آوردن مواضع درون دینی و معیارهای مذهبی خود، تفسیر و نقد کرده اند. در نوشتار حاضر با رویکردی تحلیلی انتقادی و با استفاده از شیوه های علمی تحلیل متن و استناد، نقدهای واردشده به این ابیات مولوی بررسی شده است. هدف از این ارزیابی، معرفی منتقدان مثنوی در عصر حاضر و بررسی انتقادی نقدهای آنان بر حکایت ها و ابیات مرتبط مثنوی با حضرت علی(ع) است تا از این رهگذر، شناختی روشن و حقیقی تر از اعتقاد و اندیشه مولوی حاصل شود. بر اساس بررسی های انجام گرفته، چنین برداشت می شود که مولوی در نقل حکایت «خدو انداختن خصم بر روی علی(ع)» از اتهام تصرف و تاریخ سازی مبراست؛ درواقع مولوی این حکایت را مطابق روایت کتاب های معارف و کیمیای سعادت سروده و برخلاف نقد و نظر منتقدان، انگیزه وی از سرودن این حکایت، تعلیم اندیشه های عرفانی است و نه تاریخ سازی و غرض ورزی با شیعه؛ همچنین در نقدِ نقدهای وارد بر تفسیر مولوی از حدیث غدیر با استناد و استشهاد به قراین مختلف ثابت می شود که مولوی حدیث ولایت را تقریباً موافق با اعتقاد شیعیان تفسیر کرده است.
۱۲.

بررسی اسمای نیکوی خداوند و کارکردهای آن در شاهنامه فردوسی با تأکید بر فرهنگ اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۶ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیایی ۲۳) 23-60
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۱۱۸
معرفت وجود، مقدمه رسیدن به معرفت الهی است؛ صفات حیات، علم، اراده و قدرت از مهم ترین مراتب وجود و در شمار امهات اسماء یا مفاتیح غیب اند. برخی محققان، صفات سمع، بصر و کلام را نیز بر آن افزوده و معتقدند بدون این صفات، معنای ربوبیت تمام نیست. فردوسی شاعری موحد بوده که در لابه لای رویدادهای خرد و کلان اساطیری، تاریخی و پهلوانی به امهات اسما از زبان شاهان و پهلوانان اشاره کرده است. بررسی جایگاه امهات اسماء ( قدرت، علم، حیات، اراده، سمع، بصر، کلام ) درمیان اسماء 99 گانهروایی از طریق شیعه و سنی، 127 نام الهی در قرآن مجید و هزار و یک اسم الهی در دعای جوشن کبیر از دستاوردهای این پژوهش است. نتایج نشان داد که فردوسی از برابرهای فارسی نزدیک به مفاهیم قرآنی استفاده کرده و در شاهنامه، بسامد امهات اسما ازسایر اسما بیشتر است. در این پژوهش از نرم افزار maxqda برای تحلیل آماری و محتوایی اشعار فردوسی از این منظر استفاده شده و بر اساس آمارها، فردوسی برخلاف عده ای از متکلمان که اسم حیات را اسم اعظم دانسته؛ از اسم «قادر» بیشتر استفاده کرده و آن را بر «حیات » مقدم دانسته است.
۱۳.

تحلیل و بررسی میزان اثرپذیری جواهرالاسرار فی زواهر الانوار خوارزمی از منابع اصیل عرفانی منثور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 85 - 120

کلید واژه ها: خوارزمی جواهر الاسرار متون عرفانی منثور مثنوی مولوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۰ تعداد دانلود : ۱۳۸
یکی از موضوع های مهم در حوزه مولوی پژوهی، نقد و تحلیل شروح مثنوی است. شرح جواهرالاسرار خوارزمی بعد از شرح احمد رومی (720) کهن ترین شرح نگاشته شده بر مثنوی به زبان فارسی در ایران است که شارحان بسیاری در دوره های بعد از آن تأثیر پذیرفته اند. هرچند شارح نتوانسته از شروح دیگر استفاده کند و به احتمال زیاد شرح رومی را نیز در دست نداشته است، اما تأثیر اندیشه های عارفان و شاعران بزرگ فارسی و عربی را می توان در آن یافت. از این رو نگارندگان کوشیده اند با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و نیز اسناد کتابخانه ای مشخص کنند که کدام یک از آثار اصیل منثور عرفانی در تکوین ساختار و محتوای شرح جواهر الاسرار تأثیر بیشتری داشته و میزان وامداری این شرح نسبت به آن ها چقدر است. نتایج این پژوهش نه تنها به شارحان و مثنوی پژوهان در درک بهتر معانی و مفاهیم موجود در این شرح کمک می کند، بلکه سبب می شود با بررسی میزان تأثیرپذیری این شرح از دیگر متون عرفانی منثور مانند مرصادالعباد ، تذکره الاولیا ، مشکات الانوار ، فصوص الحکم و... از ابتکارات و تازه گویی ها یا تقلیدهای این شرح نیز بیشتر آگاه شوند. شایان ذکر است با وجود اهمیت فراوان این شرح و ذکر برخی نکته های تازه، نمی توان عنوان تصنیف یا تألیف را برای آن به کار برد؛ زیرا این شرحْ گزارش، تحریر یا گردآوری هنرمندانه از سایر میراث کهن و اصیل منثور عرفانی پیش از خود است که شارح  اغلب بدون ذکر سند و گاهی هم با ذکر سند  از آنها بهره برده و در تفسیر خود گنجانده است.
۱۴.

تحلیل و بررسی نبرد با اژدها از اسطوره و حماسه تا شعر آیینی (با تأکید بر روایت کشتن اژدها در مهد توسط حضرت علی علیه السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۱ 167 - 189

کلید واژه ها: داستان حماسه اسطوره نبرد با اژدها شعر آیینی حضرت علی(ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳۴ تعداد دانلود : ۳۱۷
   نبرد با اژدها یکی از مهیج ترین ماجراهایی است که در تاریخ اساطیری و پهلوانی، همواره کانون توجه بوده و رفته رفته به اشعار آیینی نیز راه یافته است؛ به گونه ای که گاه برای قهرمانان دینی نیز نبرد با اژدها و کشتن آن، یکی از افتخارات مهم قلم داد می شده است؛ چنان که بسیاری از شاعران آیینی از سده هفتم تا به امروز به ماجرای کشتن اژدها در مهد توسط حضرت علی (ع) اشاره کرده اند. قدیمی ترین منبع روایی این قصّه، مناقب ابن شهرآشوب در سده ششم هجری است؛ اما در دیگر منابع و متون معتبر شیعه و سنی مانند شواهد التنزیل حسکانی و مناقب خوارزمی و مناقب علی بن ابی طالب (ع) الجلابی الشافعی به این داستان اشاره نشده است. در این پژوهش، سعی شده تا علاوه بر توجه به سیر تاریخی این داستان و حضور پررنگ اژدها در داستان های اساطیری-حماسی به تحلیل و بررسی داستان نبرد با اژدها در مهد توسط حضرت علی (ع) و دلایل رشد چشم گیر آن در شعر آیینی هم پرداخته شود. الب ته شه رت داست ان نبرد با اژدها در حوزه ادیان الهی می تواند بحثی سمبولیک باشد و اژدها نماد همان دشمنان بیرونی (اهریمن، دشمنان دین و...) و درونی (نفس) باشد که تمام قدیسان دینی توانسته اند بر این دشمن چیره شوند و در مورد حضرت علی (ع) هم می تواند علاوه بر دشمن درونی شامل دشمنان بیرونی هم باشد. این داستان به سبب داشتن قالب حماسی و مفاخره آمیز، نه تنها در طول تاریخ بشریت، بلکه در حوزه شعر آیینی هم بسیار مورد اقبال قرار گرفته است.
۱۵.

بررسی و تحلیل ویژگی های خاص دستوری و نگارشی در تفسیر سورآبادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های دستوری و بلاغی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۹ 91 - 118

کلید واژه ها: تفسیر سورآبادی ابوبکر عتیق نیشابوری ویژگی های نگارشی و ویرایشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۳۵۸
تفسیر سورآبادی یکی از کهن ترین تفسیرهای قرآن به زبان فارسی است که علاوه بر ارزش فکری و محتوایی، از حیث مطالعات زبان شناسانه به ویژه دستور تاریخی اهمیّت ویژه ای دارد. هرچند سورآبادی از زبان فارسی رایج قرن پنجم استفاده کرده، ولی کاربرد واژگان و شیوه به کارگیری آنها در جمله، نثر او را تا حدّی متمایز از دیگر آثار این قرن کرده است. روش اصلی این تحقیق توصیفی و تحلیلی است و مسأله اصلی تحقیق این است که ویژگی های نادرِ دستوری تفسیر سورآبادی چیست. در پایان، این نتایج به دست آمده که وجود مختصات سبکی و کاربردهای مختلف نحوی و صرفی نادر و نیز شیوه نگارش مؤلف، این اثر ارزشمند را درخور توجّه و تحقیق کرده است. پاره ای از نکات و نمونه های به کار رفته مانند: کاربرد قیدها، صفات و نمونه های نادر دستوری فقط خاص این تفسیر است؛ مانند کاربرد «ی» نکره با ضمیر مبهم «هر» و نیز کاربرد «برخورداری» با امور منفی که تاکنون کسی به آن اشاره ای نکرده است.
۱۶.

رویکرد عرفانی مولوی به حدیث لیله التعریس و بازتاب آن در منابع اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادب عرفانی (گوهر گویا) سال پانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴۶) 19 - 38

کلید واژه ها: پیامبر (ص) حدیث لیله التعریس منابع اسلامی مولوی شروح مثنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۱۶۰
روایت «لیله التعریس» در شمار قصه های مشهوری است که در طول تاریخ اسلام، شهرت بسیاری داشته و در بیشتر منابع و متون اسلامی ذکر شده است؛ همچنین در شعر شاعران بزرگ ادب فارسی مانند مولوی نیز راه یافته است. البته با توجه به اختلافات نقل راویان در اصل داستان و همچنین مسائلی مانند عصمت و نبودِ سهو یا خطای پیامبر (ص) و مواردی مانند جعل یا تقیه راویان، همواره مخالفان و موافقان بسیاری برای این روایت وجود داشته است؛ ازاین رو، در این پژوهش با استفاده از روش اسنادی، ضمن تحلیل و بررسی این حدیث در متون و منابع اسلامی و نیز اختلافات شایع بین اهل سنت و شیعه در عصمت پیامبر (ص) ، به رویکرد عرفانی مولوی نیز پرداخته شده است؛ زیرا مولوی در مثنوی ، جدا از آرا و اندیشه های مخالفان و موافقان، بیشتر درپی تحلیل و تبیین عرفانی این داستان، پروراندن معانی بلند و باریک عرفانی و توجه به باطن و تأویل این داستان بوده و کمتر به ظاهر و لفظ آن اهتمام ورزیده است. مولوی بیشتر به فواید روحانی، ایمانی، اخلاقی و عرفانی روایت توجه داشته است و خواب پیامبر (ص) را نوعی استغراق، فنا و تجربه عرفانی می داند که بیانگر حالت وصال پیامبر (ص) با حق تعالی در همه حال است؛ درواقع مولوی با رویکرد عرفانی خود توانسته است به اختلافات کلامی این مسئله پایان دهد.
۱۷.

توصیف و تحلیل علمی نسخه ای دیگر از وافی به کتابت عالم برجسته ملا محمدحسن ناصحی طاهرآبادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 81 - 108
تعداد بازدید : ۳۲۴ تعداد دانلود : ۱۶۰
نسخه های خطی در شمار مهم ترین میراث مکتوب علمی، فرهنگی و هنری بشر با اطلاعات تاریخی، مذهبی، ادبی، فرهنگی و هنری است. مرحوم ملا محمدحسن ناصحی طاهرآبادی یکی از علمای مشهور طاهرآباد کاشان بوده که در زهد و ورع و تقوا و فقاهت شهره خاص و عام بوده است؛ ولی متأسفانه از ایشان، جز یک نسخه خطی از کتاب وافی مرحوم علامه فیض کاشانی، اثر دیگری باقی نمانده است. این اثر به هنر خوش نویسی، کتابت و همچنین تسلط به زبان و خط عربی و وسعت دایره اطلاعاتی ایشان از دانش های قرآنی، حدیثی و فقهی دلالت دارد. ازاین رو نگارندگان کوشیده اند تا ضمن معرفی اجمالی علامه فیض و کتاب وافی ایشان، با روش توصیفی تحلیلی به بررسی و تحلیل محتوایی عناصر کتاب شناختی نسخه خطی مرحوم ملا محمدحسن ناصحی طاهرآبادی نیز پرداخته و بدین وسیله اطلاعات کتاب شناسی این اثر مورد نقد و بررسی قرار گیرد. پژوهش ها نشان داد که ملا محمدحسن، در رونویسی نسخه وافی ، بسیار روشمند عمل کرده؛ به گونه ای که برای تصحیح اغلاط، سعی کرده تا از روش های متنوعی بهره بگیرد؛ همچنین با توجه به متن نسخه، می توان به دقت نظر و امانتداری ملا محمدحسن در استنساخ این نسخه پی برد. از سویی، تحلیل کتاب شناختی این نسخه می تواند تا حدودی، گزارشگر مشخصات سبک نگارش عصر کاتب و اختصاصات سبکی دوره وی باشد.
۱۸.

گونه شناسی گفتارهای قالبی در چرند و پرند دهخدا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره دوزادهم بهمن و اسفند ۱۴۰۰ شماره ۶ (پیاپی ۶۶) ۲۹۸-۲۷۱

کلید واژه ها: چرند و پرند دهخدا گفتار قالبی عصر مشروطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۱۷۷
گفتار قالبی شده بخشی از یک زبان است که می تواند حامل معانی و مصادیق متعددی باشد. گفتارهای قالبی شده معمولاً به صورت ضرب المثل، کنایه، اصطلاحات و زبان زدها و بیشتر در زبان محاوره به کار می روند و نقش مؤثری در ارتباط های اجتماعی و گسترش زبان از لحاظ ساختاری و مفهومی دارند و بخشی از هویت، فرهنگ و تاریخ هر جامعه هستند که شناخت آن ها موجب شناخت بهتر فرهنگ، زیرساخت ها و تحولات زبانی هر جامعه زبانی می شود و تحلیل آن ها در یک متن نیز موجب شناخت بهتر زوایای پنهان و سبک آن متن می شود. در مقالات دهخدا، گونه های مختلفی از گفتارهای قالبی وجود دارد که در بطن هر یک از آن ها، مفاهیم عمیق اجتماعی، فرهنگی و زبانی نهفته است که شناخت آن ها به شناخت سبک و زبان مقالات دهخدا و جامعه روزگار او کمک می کند. هدف از پژوهش حاضر که با روش کیفی (تحلیلی توصیفی) انجام می شود، تحلیل و بازشناسی گونه های قالبی شده در چرندوپرند دهخدا در سه دسته ضرب المثل، کنایه، اصطلاحات و زبان زدهاست. این پژوهش به منظور بررسی کاربرد این ساخت ها در چرندوپرند و تأثیر آن ها بر زبان و سبک این مقالات انجام می شود. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که دهخدا با استفاده از این ساخت های قالبی، اوضاع و شرایط جامعه خود را ترسیم کرده و مطالبش را با سرعت و در عین حال به صورت فشرده و عمیق به مخاطب منتقل کرده است. استفاده از این ساخت ها موجب شده تا نثر چرندوپرند به زبان محاوره ای نزدیک شود. همچنین بررسی ها نشان می دهد که اصطلاحات و زبان زدها (220 مورد)، کنایه (81 مورد) و ضرب المثل (51 مورد)، به ترتیب پرکاربردترین گونه های ساخت های قالبی در مقالات دهخدا هستند.
۱۹.

معادشناسی عرفانی در مرصاد العباد با رویکرد معناشناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۳ ۱۷۰-۱۴۵

کلید واژه ها: نجم رازی مرصاد العباد معادشناسی معناشناسی روابط معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۳۱۲
فانی بودن جهان مادی و لزوم توجه به زندگی پس از مرگ، بسیاری از جمله اهل معرفت را متوجه مقوله معاد ساخته و هرکس به فراخور درک و دریافت و روش خود بدان پرداخته است. نجم رازی از عرفای صاحب نام قرن هفتم، در مرصاد العباد با ارائه مکتب عرفانی تفسیری خود، نمونه ای از شیواترین روش های معادشناسی را به دست داده است. یکی از ابعاد این نگرش عرفانی، معناشناسی معاد است؛ دانشی نوین در دنیای غرب که زیرمجموعه زبان شناسی محسوب می شود و در پی مطالعه معنا با روش علمی است. این مقاله با هدف بررسی معناشناسی معاد در مرصاد العباد و به شیوه توصیفی نوشته شده است. مهم ترین یافته ها که با بهره گیری از روش معناشناسی نوین در قالب روابط همنشینی و تقابل معنایی به دست آمده، نشان دهنده هنر و توانمندی کم نظیر و خیال انگیز رازی در معرفی و تفسیر عرفانی ادبی معاد، معاد طبقات مختلف انسان ها، کیفیت بازگشت به خود برای نفوس و ارواح چهارگانه و شرح هفت خان معرفت است. ترسیم فضای رعب انگیز در معاد اشقیا و فضای جذاب و دل انگیز در معاد اتقیا و صاحبان نفس مطمئنه و نشان دادن تقابل های معنایی و مرتبتی از توانمندی های زبانی ادبی رازی در معرفی و معناشناسی مباحث مربوط به معاد است.
۲۰.

بررسی تاریخچه محله گریچه و مجموعه محمدصالح بیگ و تحلیل کارکرد فرهنگی آن در منطقه کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 1 - 53

کلید واژه ها: تاریخ کاشان علما محله گریچه مجموعه محمدصالح بیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۱۵۲
گریچه از محله های بسیار قدیمی کاشان است که با گذر زمان و تخریب بسیاری از ابنیه آن، هنوز هم ارزش تاریخی و فرهنگی فراوانی دارد. مجموعه تاریخی- فرهنگی محمد صالح بیگ (مسجد، مدرسه، کتابخانه، آّ ب انبار، گذر و...) مربوط به عصرقبل از صفویه، از بناهای مهم و متاسفانه ویران شده این محلّه است که حتی قبل از تأسیس مدرسه سلطانی و آقابزرگ دایر بوده و هنوز هم از پایگاه های فعّال علمی و فرهنگی است که متأسفانه در دوره پهلوی، با احداث خیابان فاضل نراقی از بین رفته و به آثار فرهنگی دیگری بدل شده است. در این پژوهش سعی شده؛ ضمن معرفی این محله، ویژِگی های تاریخی و فرهنگی مدرسه محمدصالح بیک به عنوان بخش مهمی از این مجموعه با استناد به منابع تاریخی و پژوهش های میدانی بررسی شود. مدرسه ای که مدرسان و متولیانش از علمای بزرگ کاشان بوده اند؛ همچنین شیخ اعظم انصاری در عزیمت به کاشان، مدتی در همین مدرسه، نزد ملااحمدنراقی تلمذ کرده است. مسأله اصلی این پژوهش آنست که ارزش تاریخی و کارکردهای گوناگون این محله و مجموعه آن را بیان کند و نقش آن را در توسعه علمی، فرهنگی و اقتصادی کاشان شرح دهد. نگارندگان کوشیده اند با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به پژوهش های میدانی، قرائن و شواهد تاریخی، نه تنها بخشی از پیشینه غنی فرهنگ کاشان در سده های گذشته را به تصویر بکشند؛ بلکه تلاش مردم کاشان را در ساختن مدارس و مساجد برای ترویج فرهنگ علوی و دانش های رایج در هر عصر نشان دهند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان