مریم سادات قریشی خوراسگانی

پژوهش حاضر، با هدف واکاوی پیشایندهای دانشگاه ناب در آموزش عالی ایران انجام شد. پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی؛ ازنظر رویکرد، کیفی و به روش اکتشافی انجام شد. جامعه هدف، صاحب نظران آموزش عالی بودند؛ که به روش نمونه گیری هدفمند معیاری، با 15 نفر تا رسیدن به اشباع نظری مصاحبه انجام گرفت. تحلیل داده ها با استفاده از روش «تحلیل مضمون» انجام شد. روایی پژوهش توسط 3 متخصص حوزه آموزش عالی ناب بررسی و تائید شد. قابلیت اطمینان داده ها نیز، با استفاده از روش هولستی محاسبه و 95% به دست آمد. بر اساس تحلیل مضامین، 6 مضمون اصلی و 14 مضمون فرعی استخراج شد. یافته ها نشان داد، پیشایندهای دانشگاه ناب در شش دسته؛ پیشایندهای ساختاری (عدم تمرکز، عدم پیچیدگی و عدم رسمیت)، پیشایندهای کارکردی (آموزش، پژوهش و خدمات تخصصی)، پیشایندهای مالی (تأمین و تخصیص)، پیشایندهای مدیریت و رهبری (فنی، انسانی، ادراکی)، پیشایندهای فرهنگی (فردی و اجتماعی) و پیشایندهای فناوری (فناوری اطلاعاتی و ارتباطی) طبقه بندی شده است.

هدف پژوهش، واکاوی سبک رهبری دانشگاههای شهر تهران بر اساس الگوی دانشگاهی سایبرنیتک بود. پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی؛ رویکرد، کمی و به روش توصیفی پیمایشی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل4447نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاههای جامع شهر تهران بود که با استفاده از نمونه گیری طبقه ای نسبتی، تعداد354نمونه تعیین شد. گردآوری داده-های پژوهش از طریق پرسشنامه محقق ساخته با الهام از پرسشنامه استانداردBirnBaum(1988) و بر اساس دیدگاه متخصصان این حوزه تدوین شد. پرسشنامه مذکور بر مبنای 6مؤلفه اساسی براساس طیف پنج درجه ای لیکرت تنظیم و توزیع گردید. روایی صوری و محتوایی پرسش نامه توسط چند تن از متخصصان و اعضای هیئت علمی این حوزه، ارزیابی و پس از اعمال اصلاحات، تأیید شد. پایایی پرسشنامه برمبنای آلفای کرونباخ محاسبه و 83/.به دست آمد. تجزیه وتحلیل داده های پژوهش، با استفاده از نرم افزار SPSS24 انجام شد. یافتهها نشان داد، وضعیت دانشگاههای جامع دولتی شهر تهران به لحاظ میزان همسویی با مؤلفه های الگوی سایبرنتیک در مؤلفه های کنترل، رهبری، سلسله مراتب و تصمیم گیری در وضعیت مناسبی قرار داشتند. بر اساس نتایج پژوهش، مؤلفه کنترل، بالاترین میزان همسویی با الگوی سایبرنتیک را دارا بود که نشان از تأکید مدیران دانشگاهی بر تبعیت از دستورالعمل ها و قوانین است. در مؤلفه تعاملات و مؤلفه ی پیوندهای سست و سخت که بر ارتباط دانشگاه ها و نیاز جامعه تأکید دارد، از وضعیت مناسبی برخوردار نبود. لذا ایجاد بستر مناسب و عدم ایستادگی مدیران دانشگاهی در برابر تغییرات، رکن اساسی بهبود وضعیت موجود است. ازاین رو، شایسته است دانشگاههای موردمطالعه در زمینه پیوندها و تعاملات تلاش بیشتری انجام دهند و برای بهبود مؤلفه های مذکور، برنامه ریزی کنند.

پژوهش حاضر باهدف واکاوی چالش های نظام آموزش الکترونیکی دانشگاه الزهرا (س) در بحران پاندمی کووید 19 انجام شده است. بر این اساس، پژوهشگران از رویکرد کیفی از نوع پدیدارشناسی توصیفی استفاده کردند. جامعه هدف، دانشجویان و اعضای هیئت علمی دانشگاه الزهرا (س) بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند از نوع ملاکی و در نظر گرفتن اشباع نظری در یافته ها تعداد 20 عضو هیئت علمی و 30 دانشجو به عنوان نمونه مورد مصاحبه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. داده ها به روش تحلیل محتوای استقرایی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. برای بررسی اعتبار یافته ها از دو روش بازبینی توسط مشارکت کنندگان در پژوهش و روش بازبینی توسط همکاران استفاده شد. یافته ها نشان داد، از مجموع 380 کد استخراج شده؛ 210 کد مربوط به چالش های نظام آموزش الکترونیکی از منظر دانشجویان و 170 کد مربوط به چالش ها از منظر اعضای هیئت علمی بود. براین اساس، چالش های نظام آموزش الکترونیکی در دانشگاه الزهرا از منظر دانشجویان و اعضای هیئت علمی در شش طبقه شامل: چالش زمان، چالش زیرساخت ها و خدمات پشتیبانی، چالش انگیزه، چالش مهارت های پیش نیاز، چالش فنی و چالش اجتماعی طبقه بندی شدند. شایان ذکر است، با شناسایی چالش ها به عنوان رویکردی مهم برای اصلاح و تغییر در کیفیت نظام آموزش الکترونیکی، می توان در مورد میزان موفقیت و عدم موفقیت شیوه آموزش الکترونیکی دانشگاه موردمطالعه اظهارنظر کرد تا در جهت تدوین برنامه های آتی و کاهش و رفع چالش های مذکور، سیاست های لازم اتخاذ شود.

هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش میانجی مهارت های فردی و حرفه ای در رابطه کارورزی بر توسعه فردی و حرفه ای دانشجویان علوم تربیتی بود. از این رو روش پژوهش، توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری را دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه الزهرا(س) (200 دانشجو)، تشکیل داد. با روش نمونه گیری در دسترس 143 نفر نمونه انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه استاندارد Novotorov (2001) استفاده شد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه، توسط 3 نفر از متخصصان حوزه مدیریت آموزشی تائید شد. پایایی از طریق ضریب آلفای کرونباخ برای متغیر کارورزی (88/0)، توسعه فردی (84/0)، توسعه حرفه ای (88/0)، مهارت فردی (91/0) و مهارت حرفه ای (93/0) به دست آمد. تجزیه وتحلیل داده ها توسط نرم افزارهای SPSS16، AMOS22 و آزمون مدل یابی معادلات ساختاری انجام شد. نتایج نشان داد، رابطه بین تأثیر کارورزی و توسعه فردی و حرفه ای و مهارت های فردی و حرفه ای و رابطه بین توسعه فردی و توسعه حرفه ای با مهارت های فردی و حرفه ای مثبت و معنادار (05/0≥ p) بود. بر اساس نتایج به دست آمده، کارورزی به طور مستقیم در چهار حوزه مهارت های فردی، حرفه ای، توسعه فردی و حرفه ای نقش دارد. با افزایش مهارت فردی دانشجویان، کارورزی به طور غیرمستقیم روی مهارت های حرفه ای نیز تأثیرگذار خواهد بود. به تبع آن، توسعه حرفه ای دانشجویان را به دنبال دارد. همچنین نتایج نشان داد، کارورزی موجب توسعه فردی و حرفه ای دانشجویان شده است. به طورکلی، کارورزی درصورتی که باعث افزایش مهارت های حرفه ای دانشجویان شود، می تواند به ارتقاء توسعه فردی و حرفه ای آن ها بینجامد. درنهایت بر اساس یافته های پژوهش پیشنهاد ات کاربردی ارائه شد.

هدف این پژوهش، شناسایی دلایل و پیامدهای سکوت دانشجویان در کلاس درس بود؛ بنابراین، از رویکرد کیفی و روش داده بنیاد از نوع اکتشافی بهره گرفته شد. جامعه هدف، دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران بودند که با استفاده از روش نمونه گیری معیاری (دارای دست کم یک سال تجربه زیسته در دانشگاه و تجربه سکوت کلاسی در برابر سؤال های استاد در کلاس درس) و با در نظر گرفتن اشباع نظری در یافته ها، تعداد 25 نفر از آنها به عنوان مشارکت کنندگان در پژوهش انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از ابزار مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده شد. تحلیل داده های پژوهش نیز به روش تحلیل محتوا در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. برای اعتباربخشی یافته های پژوهش، از دو روش بررسی توسط مشارکت کنندگان و بررسی توسط همکاران استفاده شد. بدین صورت که در روش بررسی توسط مشارکت کنندگان؛ مصاحبه کننده پس از اتمام هر مصاحبه، برداشت کلی خود را از صحبت های مصاحبه شونده بیان نموده و تأیید یا اصلاح مصاحبه شونده، دریافت شد. در روش بررسی توسط همکاران نیز، پژوهشگران پس از تجزیه وتحلیل مصاحبه ها، یافته ها را در اختیار دو نفر از همکاران باتجربه در زمینه تجزیه وتحلیل داده های کیفی قرار داده و داده ها تأیید شد. یافته ها نشان داد، عوامل و پیامدهای مربوط به سکوت دانشجویان در کلاس درس را می توان در قالب شش عامل و پیامد ازجمله؛ عوامل مربوط استاد، دانشجو و سازمان، همچنین پیامدهای مربوط به استاد، دانشجو و سازمان برشمرد.

عدم مشاهده اثر اجتماعی و اقتصادی پژوهش های انجام شده در رفاه حال جامعه که حاکی از تولید صرف مقاله بدون توجه به اصالت مسئله موردمطالعه است، گواه متقنی بر گرفتاری فضای دانشگاهی کشور است که به ایجاد و تشدید پدیده ای تحت عنوان «فرم گرایی علمی» منتج شده است. فرم گرایی پدیده ای است که در رفتارهای اجتماعی و سایر عرصه های زندگی افراد نمود پیداکرده است، لذا نظام دانشگاهی و متعاقب آن عرصه های علمی تحت تأثیر این مسئله قرارگرفته اند و چنانچه این مسئله حل نشود تبعات جبران ناپذیری بر بدنه نظام دانشگاهی ایران و به تبع آن جامعه وارد خواهد کرد؛ بنابراین هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی عوامل مرتبط با پدیده فرم گرایی علمی در نظام دانشگاهی ایران و راه کارهای برون رفت از آن بود. بر این اساس پژوهشگران از رویکرد کیفی از نوع پدیدارشناسی برای بررسی این پدیده استفاده کردند. به همین منظور تعداد 13 نفر از صاحب نظران و سیاست گذاران دانشگاهی به عنوان خبرگان با استفاده از روش نمونه گیری ملاکی و با توجه به اشباع مضمونی استقرایی مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای تجزیه وتحلیل مصاحبه ها نیز از روش تحلیل مضمون و برای بررسی اعتبار یافته های پژوهش از سه روش بازبینی توسط مشارکت کنندگان در مصاحبه ها، بازبینی توسط همکاران و به هم تنیدگی استفاده شد. یافته های حاصل از تحلیل داده های پژوهش نشان داد که عوامل مرتبط با ظهور پدیده فرم گرایی علمی در ایران را می توان شامل: عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و نهادی و راهکارهای برون رفت از این پدیده را می توان در سه راهکار اقتصادی، فرهنگی و نهادی برشمرد.  

پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و ازنظر رویکرد، کیفی - کمی بوده است. روش پژوهش در بخش کیفی، مطالعه موردی بود و مشارکت کنندگان این بخش شامل 18 نفر از معلمان باسابقه مدارس دولتی شهر تهران بودند که با استفاده از روش نمونه گیری غیر احتمالی و هدفمند و با توجه به اشباع نظری در یافته ها مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای تجزیه وتحلیل داده های بخش کیفی از روش تحلیل تماتیک، استفاده شد. روش پژوهش در بخش کمّی، توصیفی– پیمایشی بود که در این بخش تعداد 400 دانش آموز از مدارس دولتی تهران با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. جمع آوری داده های این بخش، بر اساس پرسش نامه منتج از مدل مفهومی مرحله کیفی بود. برای تجزیه وتحلیل داده های بخش کمّی از تحلیل عاملی تأییدی، آزمون تی تک گروهی و تی وابسته با استفاده از نرم افزار SPSS22 و AMOS استفاده شد. نتایج بخش کیفی نشان داد که الگوی عدالت توزیعی از سه بعد امکانات آموزشی، امکانات کمک آموزشی و تجهیزات فیزیکی تشکیل شده است. در بخش کمّی نیز، وضعیت عدالت آموزشی، در مؤلفه های کمک آموزشی و تجهیزات فیزیکی پایین تر از حد متوسط و در مؤلفه امکانات آموزشی بالاتر از حد متوسط بوده است.

در سال های اخیر محیط کار به عنوان زمینه ای بارور و ارزشمند برای یادگیری و توسعه منابع انسانی شناخته شده است. «یادگیری در محل کار» و «برنامه درسی محل کار» دیگر به عنوان مفاهیمی دور از ذهن تلقی نمی شوند و نشان از علایق گسترده ای در پژوهش ها در مورد یادگیری در سازمان های مختلف بوده است؛ پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل تسهیل کننده برنامه درسی محیط کار انجام شد. پژوهش از نظر هدف کاربردی، دارای رویکرد کیفی و به روش سنتز پژوهی انجام شد. جامعه پژوهش متشکل از کلیه پژوهش ها و اسناد علمی در قالب مقالات، پایان نامه ها وکتاب ها در بازه زمانی 2020-2000 و 1399-1390 بود. 45 سند علمی شامل مقاله، کتاب و پایان نامه به عنوان نمونه انتخاب شد و بر اساس کدگذاری تحلیل مضمون مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. روایی پژوهش توسط 3 متخصص برنامه درسی محیط کار تأیید و پایایی پژوهش با کمک تحلیل گران حوزه برنامه درسی و متخصصان برنامه درسی محیط کار صورت گرفته است. یافته ها و نتایج نشانگر عوامل تسهیل کننده برنامه درسی محیط کار مشتمل بر عوامل سازمانی (شغلی، ساختاری و جایگاه سازمانی آموزش)، عوامل کارکردی (هدف، محتوا، نحوه اجرای برنامه درسی و نحوه ارزشیابی از برنامه درسی اجراشده)، عوامل فردی (مدرس و فراگیر) و عوامل فراسازمانی (ملی و بین المللی) بوده است. 

هدف پژوهش حاضر، واکاوی برنامه های درسی تجربه شده نظام آموزش عالی مهارت محور از منظر دانشجویان بود؛ بنابراین، از رویکرد کمی و روش توصیفی - پیمایشی بهره گرفته شد. جامعه آماری، دانشجویان دانشگاه های جامع علمی – کاربردی کشور بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبتی و فرمول کوکران، تعداد 660 دانشجو به عنوان نمونه انتخاب شد. داده ها توسط پرسشنامه محقق ساخته برنامه درسی مهارت محور در آموزش عالی گردآوری و از طریق ، آزمون های فریدمن، ( t ) تک گروهی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. روایی محتوایی، توسط متخصصین برنامه درسی و روایی سازه ای با استفاده از نرم افزار ( PLS ) بررسی و تائید شد. ضریب پایایی نیز با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه و (86/0) به دست آمد. یافته ها نشان داد، وضعیت برنامه درسی تجربه شده در ابعاد «تطبیق برنامه درسی با اهداف دانشگاه»، «تطبیق برنامه درسی با اهداف نظام مهارت محور» و «جنبه های اجرایی برنامه درسی جدید» نسبتاً مطلوب بوده است. بر این اساس، نظام آموزش عالی مهارت محور کشور، نیازمند توجه بیشتر و تغییرات اساسی در برنامه های درسی و شیوه های آموزش است؛ بنابراین پیشنهاد می شود، برنامه های درسی دانشگاه جامع علمی – کاربردی که باهدف یادگیری مهارت های مختلف و کاربست آن در زندگی شغلی و اجتماعی طراحی شده است؛ در محیط های آموزشی شبیه سازی شده و عملی تدریس شود تا اهداف موردنظر نظام مهارت محور محقق شود.

امروزه پژوهش های میان رشته ای با هدف پاسخ گویی به مسائل و چالش های روز جهان به یک ضرورت در پژوهش های علمی تبدیل شده است. بااین وجود، توسعه آن به خصوص در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی موانعی را برای جامعه دانشگاهی به همراه داشته است. براین اساس، هدف مطالعه حاضر بررسی دلایل تمایل اندک اعضای هیئت علمی حوزه های علوم انسانی و اجتماعی برای انجام پژوهش های میان رشته ای و ارائه راهکارهایی برای برون رفت از آن بود. برای دستیابی به این هدف، از روش کیفی از نوع مطالعه موردی استفاده شد. نمونه پژوهش شامل تعداد 16 نفر از پژوهشگران دانشگاهی و مؤلفان حوزه میان رشته ای بودند که با استفاده از روش نمونه گیری نظری انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای تجزیه وتحلیل مصاحبه ها نیز از روش تحلیل مضمون و برای بررسی اعتبار یافته ها از دو روش بازبینی توسط مشارکت کنندگان و بازبینی توسط همکاران استفاده شد. یافته ها نشان داد، دلایل تمایل اندک اعضای هیئت علمی برای انجام پژوهش های میان رشته ای را می توان در سه دسته دلیل کلی: نهادی، سازمانی و فردی و راهکارهای برون رفت از آن نیز در چهار راهکار نهادی، سازمانی، علمی و فردی طبقه بندی کرد. بر اساس یافته ها، افزایش تمایل اعضای هیئت علمی به انجام پژوهش میان رشته ای، مستلزم به کارگیری صحیح راهکارهای ارائه شده است و اثربخشی این راهکارها زمانی بیشتر خواهد بود که نگاه مدیران، حاکمیت همه آن ها در بستر دانشگاهی باشد.

پژوهش حاضر از نوع آمیخته اکتشافی متوالی بود؛ بنابراین، بخش کیفی پژوهش به روش پدیدارشناسی توصیفی انجام شد. مشارکت کنندگان پژوهش در بخش کیفی، مدیران و رهبران دانشگاهی با سوابق مدیریتی بودند که با استفاده از روش نمونه گیری معیاری و با در نظر گرفتن اشباع نظری در یافته ها، درمجموع با تعداد 12 نفر مصاحبه انجام گرفت. ابزار جمع آوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختاریافته و روش تحلیل داده ها نیز روش تحلیل مضمون بود. برای پایایی داده های بخش کیفی، از روش بازبینی توسط مشارکت کنندگان در پژوهش استفاده شد. یافته های بخش کیفی نشان داد، چالش های مرزگستری رهبران دانشگاهی در سه دسته چالش های فردی (مهارتی و ادراکی)، سازمانی (ساختاری و زیرساختی – مالی) و محیطی (نهادی – اجتماعی) طبقه بندی شد. در بخش دوم پژوهش؛ با توجه به اینکه هدف، اعتباریابی مضامین اصلی و فرعی احصا شده بخش کیفی بود، بنابراین از رویکرد کمی و روش پیمایشی استفاده شد. جمع آوری داده ها، توسط پرسشنامه محقق ساخته شامل 15 سؤال در مقیاس پنج درجه ای لیکرت و متشکل از ابعاد چالش های فردی، سازمانی و محیطی انجام شد. پایایی پرسشنامه، با ضریب آلفای کرونباخ محاسبه و به ترتیب برای چالش های فردی (813/0)، سازمانی (861/0) و محیطی (771/0) به دست آمد. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار SPSS16 و آزمون های تی تک نمونه ای و فریدمن بهره گرفته شد. نتایج بخش کمی نشان داد، با توجه به اینکه، میانگین چالش فردی (25/4)، چالش سازمانی (45/4) و چالش محیطی (25/4) از میانگین (3) بیشتر بود؛ بنابراین، از دیدگاه مدیران و رهبران دانشگاهی، امتیاز همه ابعاد چالش ها بیشتر از حد متوسط بوده و بر اساس مقدار t در سطح (01/0 = p)، نتایج معنادار بود. ازاین رو می توان گفت، هریک از ابعاد کشف شده بخش کیفی، موردتوافق بالای مشارکت کنندگان در پژوهش بود. همچنین، اولویت بندی چالش ها، به ترتیب چالش های سازمانی، فردی و محیطی به دست آمد.

پژوهش حاضر باهدف، اعتبارسنجی مؤلفه های دانشگاه مبتنی بر اقتصاد مقاومتی انجام شده است. پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و ازنظر رویکرد، کمی و روش پژوهش توصیفی - پیمایشی بوده است. جامعه آماری متشکل از دانشجویان کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه الزهرا (س) بود که به دلیل نامتجانس بودن جامعه، نمونه گیری به روش تصادفی طبقه ای نسبتی انجام و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 405 دانشجو به عنوان نمونه انتخاب شدند. جهت گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته با 43 گویه بر اساس طیف 5 درجه ای لیکرت تدوین گردید. روایی پژوهش، علاوه بر مطالعه مبانی نظری، پیشینه و اهداف تحقیق، از نظرات و رهنمودهای گروهی از خبرگان در حوزه اقتصاد مقاومتی نیز بهره گرفته شد. همچنین پایایی پژوهش با بهره گیری از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه و 86/0 به دست آمد. داده ها با استفاده از روش تحلیل عامل تأییدی و آزمون t تک گروهی تجزیه وتحلیل شد. یافته ها در خصوص سؤال اول پژوهش، «میزان نقش دانشگاه در اقتصاد مقاومتی» نشان داد، با توجه به مقدار t (05/0 ≥ p) و میانگین نظری به دست آمده، در مؤلفه های «آموزش و گفتمان سازی، محتوای درسی، ترویج و آموزش فرهنگ حمایت از کالای داخلی، استفاده از ظرفیت ها» نقش دانشگاه در اقتصاد مقاومتی پایین تر از حد متوسط، در مؤلفه های «اصلاح الگوی مصرف و استفاده از ظرفیت های درآمدزایی» بالاتر از حد متوسط در مؤلفه «مهارت افزایی و آموزش فرهنگ کار به دانشجویان»، نقش دانشگاه در اقتصاد مقاومتی در حد متوسط ارزیابی گردید. همچنین در خصوص اعتبارسنجی مؤلفه ها، مدل تدوین شده برای دانشگاه مبتنی بر اقتصاد مقاومتی، از اعتبار مناسبی برخوردار بود.

تبدیل دانشگاه ها از دانشگاه نسل اول و نسل دوم به دانشگاه کارآفرین، نه تنها ضرورت است بلکه عدم توجه به این مسئله پیامدهای سوئی درپی خواهد داشت. ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی و شناسایی پیامدهای بی توجهی به تبدیل دانشگاه ها به دانشگاه های کارآفرین انجام شده است. بدین منظور با روش نمونه گیری هدفمند، با 20 نفر از صاحب نظران و متخصصان آموزش عالی مصاحبه نیمه ساختارمند انجام گرفت. این پژوهش کیفی، از نوع رویکرد استقرایی، به لحاظ هدف کاربردی، ازنظر روش، توصیفی-اکتشافی است. جهت تحلیل داده ها از روش تحلیل تماتیک استفاده و پیامدها استخراج شد. جهت اعتبارپذیری داده ها، از نظرات چند نفر از مصاحبه شونده ها و متخصصان رشته مدیریت آموزشی و آموزش عالی و برای تأیید انتقال پذیری داده ها نیز، از روش بازآزمایی بهره گرفته شد. بر این اساس ضریب پایایی، معادل 9/0 درصد به دست آمد که بیانگر آن است که پژوهش از قابلیت اعتماد بالایی برخوردار است. نتایج حاکی از آن است که درمجموع از 146 مورد کدگذاری؛ 73 کد مربوط به پیامدهای اجتماعی، 46 کد مربوط به پیامدهای اقتصادی، 5 کد مربوط به پیامدهای سیاسی، 3 کد مربوط به پیامدهای فرهنگی و 19 کد مربوط به پیامدهای بین المللی بی توجهی به تبدیل دانشگاه ها به دانشگاه های کارآفرین هستند. بدین ترتیب، حاصل کدگذاری ها، 5 مؤلفه اصلی و 19 مؤلفه فرعی بوده است.

با توجه به اینکه از سال 1390، پردیس های خودگردان عهده دار رسالت و کارکردهای آموزش عالی شده اند و اهمیت این مسئله، این پژوهش باهدف، بررسی و آسیب شناسی کارکردی پردیس های خودگردان در سه بعد (آموزش، پژوهش و خدمات تخصصی) و پیامدهای بلندمدت این آسیب ها انجام شده است. بدین منظور با 21 نفر از صاحب نظران آموزش عالی و مدیران پردیس های خودگردان دانشگاه های دولتی شهر تهران به روش نمونه گیری هدفمند مصاحبه عمیق نیمه ساختارمند انجام شد. این پژوهش کیفی، از نوع رویکرد استقرایی و ازنظر روش توصیفی - اکتشافی است. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون (تم) استفاده و مضامین آسیب های کارکردی استخراج شد. حاصل تحلیل مصاحبه ها، استخراج 97 کد در قالب 3 مؤلفه اصلی و 6 مؤلفه فرعی هست. 58 کد از کدهای استخراج شده از مصاحبه ها، مربوط به بعد آموزش آسیب های کارکردی شامل؛ افت کیفیت فرایند آموزش، افت کیفیت فرایند یادگیری، عدم تعامل سازنده بین استاد و دانشجو بوده است. همچنین، 19 کد از کدهای استخراج شده از مصاحبه ها مربوط به بعد پژوهش آسیب های کارکردی شامل؛ کیفیت پایین پژوهش و عدم توجه به پژوهش دانشجویی بوده است.9 کد از کدهای استخراج شده از مصاحبه ها مربوط به بعد خدمات تخصصی آسیب های کارکردی در عدم تعامل پردیس، صنعت و سایر بخش های جامعه خلاصه می شود. همچنین،11 کد از کدهای استخراج شده، مربوط به پیامدهای بلندمدت آسیب های کارکردی پردیس ها شامل؛ افت کیفیت ورودی های پردیس، گسترش مدرک گرایی، افت کیفیت پژوهش، توجه صرف به کارکرد آموزش، اولویت کمیت بر کیفیت، افت کیفیت فارغ التحصیلان، عدم تولید علم و لطمه به جایگاه بوده است. بر این اساس انتظار می رود، در جهت کاهش یا رفع این آسیب ها تلاش شود.

این پژوهش با هدف، بررسی و آسیب شناسی محیطی پردیس های خودگردان در ابعاد (اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و فراملی) و پیامدهای بلندمدت آسیب ها انجام شده است. لذا با روش نمونه گیری غیر احتمالی و هدفمند، با 21 نفر از صاحب نظران آموزش عالی و مدیران پردیس های خودگردان دانشگاه های دولتی شهر تهران مصاحبه انجام شد. این پژوهش، کیفی و به لحاظ روش، توصیفی - اکتشافی است. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون (تم) استفاده و مضامین آسیب های محیطی استخراج شد. نتایج پژوهش نشان داد، از مجموع 179 مورد کدگذاری؛ 29% کدهای استخراج شده مربوط به مقوله اجتماعی، 20% فرهنگی، 20% اقتصادی، 13% سیاسی،9% مربوط به مقوله تحریم ها و 9% مربوط به پیامدهای بلندمدت آسیب ها هستند. نتایج بیانگر آن است؛ بیشترین آسیب های محیطی پردیس های خودگردان مربوط به آسیب های اجتماعی و مضامینی ازجمله: عدم توجه به تقاضای بازار کار، ایجاد فرصت های نابرابر آموزشی، بی عدالتی اجتماعی و ویژگی های فردی دانشجویان است.

با توجه به گسترش خصوصی سازی در آموزش عالی و ظهور انواع دانشگاه پولی در کشور، ضرورت پژوهش و شناسایی آثار خصوصی سازی این بخش احساس می شود. با هدف مطالعه و بررسی سهم مقالات علمی در زمینه خصوصی سازی آموزش عالی ایران، شناسایی آثار خصوصی سازی آموزش عالی و دستیابی به راهکارها و پیشنهادهای پژوهشگران برای کاهش یا رفع آثار منفی آن در دوره زمانی 95-1370، با جستجو در پایگاه های اطلاع رسانی معتبر، 28 مقاله مرتبط با موضوع خصوصی سازی آموزش عالی استخراج و 223 راهکار و پیشنهاد از جنبه های مختلف سنخ شناسی به روش تحلیل محتوای مقوله ای مورد مطالعه قرار گرفت. ضریب اهمیت مقوله های استخراج شده به روش آنتروپی شانون به دست آمد. نتایج نشان داد که علی رغم گسترش بی رویه خصوصی سازی در آموزش عالی و اهمیت آن، سهم پژوهش در این حوزه بسیار کم است. از بین آثار مثبت خصوصی سازی به ترتیب مقوله های کسب درآمد توسط دانشگاه ها، تنوع بخشی به آموزش عالی، صرفه جویی در هزینه ها وکاهش فشار مالی دولت، رشد کمّی آموزش عالی و همچنین جلوگیری از تمرکزگرایی و افزایش مشارکت مردم در امور مختلف، دارای بالاترین ضریب اهمیت و اولویت های اول تا سوم بوده است. از بین آثار منفی خصوصی سازی نیز به ترتیب مقوله های افزایش دانش آموختگان بیکار، کاهش کیفیت فرآیند آموزش، طبقاتی شدن آموزش به نفع طبقات بالای جامعه، رشد کمّی مراکز خصوصی آموزش عالی، مدرک گرایی و تقلب و فساد آموزشی به علاوه مشکلات ساختاری در راه اندازی دانشگاه های خصوصی دارای ضریب اهمیت بالا و اولویت اول تا سوم است. کلیدواژه ها: خصوصی سازی، آموزش عالی، خصوصی سازی آموزش عالی، تحلیل محتوی برای استنادات بعدی به این مقاله، قالب زیر به نویسندگان محترم مقالات پیشنهاد می شود: Ghoraishi khorasgani, M., Yamani, M., Zakersalehi, G., &  Mehran, G. (2017). A Content Analysis of Articles in Privatization of Higher Education in Iran Scientific Journals. Journal of Science & Technology Policy, 9(3), 61-76. {In Persian}.

این مقاله با هدف مطالعه وضعیت تولید آثار علمی در زمینه خصوصی سازی آموزش عالی خارج از کشور و دستیابی به مباحث و مولفه های مورد توجه مطالعات، نتایج مطالعات و بررسی شکلی و توصیفی آنها انجام شده است. بدین منظور کلیه آثار موجود در بازه زمانی 2015-2000 در پایگاه های اطلاعاتی مستقر در دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی مطالعه شد. این آثار از 33 مجله تخصصی در حوزه آموزش عالی که مشتمل بر 24 عنوان سند علمی شامل 18 مقاله، 5 کتاب و یک پایان نامه در زمینه آموزش عالی خصوصی است استخراج و به روش توصیفی -تحلیلی مورد مطالعه قرار گرفت. یافته های پژوهش در سه بخش ارائه شده است: بخش اول؛ در خصوص مباحث و مولفه های مورد توجه پژوهشگران که نتایج مطالعه نشان داد پژوهشگران بیشتر به مباحثی از جمله چرایی خصوصی سازی آموزش عالی، اهداف، معایب و مزایا و همچنین انواع موسسات آموزش عالی خصوصی پرداخته اند. بخش دوم؛ نتایج مطالعات حاکی از آن بود که گسترش بی رویه مراکز خصوصی آموزش عالی منجر به کاهش کیفیت، افزایش نرخ بیکاری، عدم کاهش وابستگی مالی به بودجه بخش دولتی، عدم پاسخگویی به نیازهای بازار کار و اولویت منافع فردی نسبت به منافع اجتماعی شده است. در بخش سوم؛ نتیجه بررسی ساختار شکلی و توصیفی این مطالعات نشان داد 58% این مطالعات در دوره زمانی سال های 2011 تا 2015 انجام شده 83% پژوهش ها از روش تحقیق کیفی و شیوه مطالعه اسناد و مدارک و کتابخانه ای و تنها 17% از روش تحقیق کمی و مصاحبه و پرسشنامه استفاده کرده اند. به لحاظ ملی و فراملی بودن مطالعات نیز 71% پژوهش ها ملی و 29% فراملی بوده اند. از نظر هم نویسی و مشارکت هم پژوهش گروهی 8% نسبت به پژوهش انفرادی بیشتر بوده است.