عبدالله ولی نژاد

کاربست نظریه ها، به ویژه نظریه های تاریخیْ پایه پرسشی جدی و قابل توجه در جامعه شناسی است که از قضا در ایران به خوبی به آن پرداخته نشده است. این پژوهش از منظری روش شناختیْ اِمکان و ضرورت کاربست نظریه فرایند متمدن شدن الیاس در بستر جامعه ایرانی را مورد ارزیابی قرار داده؛ و این ایده را پشتیبانی می کند که محققان ایرانی می توانند با لحاظ احتیاطات تکنیکی و روشی ای که در متن به آن ها اشاره شده، مسائل مرتبط با این تئوری در جامعه ایران را موردمطالعه قرار دهند. پیش فرض اصلی ما در این مقاله نیاز عرصه سیاست گذاری فرهنگی به نگاه تاریخی بوده؛ و به همین رو، ضمن اینکه این نوشتار می تواند به ایده ای مناسب برای ارزیابی روش شناختی کاربست نظریه ها منجر شود، درعین حال به ما یادآوری نیز خواهد کرد که چگونه نظریه هایی می توانند برای ارزیابی های فرهنگی راهگشا باشند و چگونه این نظریه ها باید با تاریخ اجتماعی مورد بحث پیوند برقرار کنند. در این راستا، پرسشی که این پژوهش درصدد پاسخ به آن بوده است، این بود که چگونه می توان نظریه ای تاریخی مانند نظریه الیاس را در بستر ایران به کار گرفت؟

هدف: این پژوهش با مباحثی در حوزه «روش شناسی علم» آغاز؛ و سپس با طرح موضوعاتی در حیطه «معرفت شناسی علم» پی گرفته می شود و در نهایت نیز سعی دارد با تکیه بر آنها تقسیم کاری پژوهشی برای دانشجویان مقاطع تحصیلی مختلف ارائه دهد. مخاطب این تحقیق اگرچه دانشجویان رشته علوم اجتماعی اند؛ ولی برای سایر رشته های علوم انسانی نیز موضوعیت دارد. ما با اذعان به اینکه قسمی از پژوهش های دانشجویان داخلیْ از نوع بکرِ آن به حساب می آید؛ در عین حالْ بر این نظر نیز هستیم که بخش اعظمی از آنها در چارچوب یک کار علمی –در معنایی که مد نظر این مقاله است– قرار ندارد. دلیل این انحراف از معیارهای علمی بودن را نیز به عدم توانایی آنها در رسیدن به «مسئله مورد انتظار» می دانیم.مبنای نظری: تحقیق حاضر از نوع داده بنیاد بوده و به همین سبب نیز فاقد چارچوب نظریِ مشخصی است؛ با این حالْ ایده اصلیِ آنْ که تقسیم کار پیشنهادی مان بر آن بنا شده، از آرای رندل کالینز در باب «اجتماع علمی» (تعامل نیابتی) نشئت گرفته است.روش: تقسیم کار پیشنهادیِ این مقاله، حاصلی از «مرور نظام مندِ» 51 مقاله علمی پژوهشی بوده که مشخصاً توسط دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری و در بین سال های 1395 تا 1400 نگاشته شده اند. بخش «طرح مسئله حجاب» نیز در چارچوب تقسیم کار پیشنهادیِ مذکور؛ و در خلال مرور نظام مند پژوهش های پیشینی که در خصوص حجاب صورت پذیرفته اند؛ فرموله شده است.  نتایج: با طرح هفت نوع فرایند رسیدن به مسئله؛  نشان داده ایم که هر یک برای دانشجویان کدامیک از مقاطع تحصیلی سه گانه مناسب است.

موضوع این مقاله ناظر بر وضعیت حجاب/بی حجابی در ایران معاصر است؛ که مسئله اصلیِ آن ارجاع به وضعیت فعلیِ جامعه ایران دارد. به این معنا که گسترش در دامنه و شُمار زنان و دخترانی که با حجاب اسلامی همنوا نیستند با چه منطقی قابل تبیین است؟ در پاسخ به این مسئله رویکردی تاریخی اتخاذ شد؛ و به دلیلِ مستندات موضوعه نیز نقطه آغاز آن را بر عصر ناصری بنا کردیم. از این جهت که نمونه این مطالعه، منفرد است؛ کار در زمره تحقیقات کیفی-تاریخیْ و از نوعِ درون موردیْ قرار می گیرد. در این راهبرد که واقعیت در پرتو تئوریْ مورد مطالعه قرار گرفته و به نوعی نظریه آزمایی صورت می گیرد؛ مکانیسم های علّیِ موجود در تئوریْ در واقعیتِ مورد مطالعه ردیابی می شوند. نظریه نوربرت الیاس در ارتباط با تغییرات رفتاری افراد نیز راهنمایِ این پژوهش است. پس از جمع آوری و تحلیلِ مستندات تاریخیْ این نتیجه حاصل شد که کلیتِ بی حجابیِ رایج در ایران فعلیْ نمی تواند مشخصاً و تنها، نتیجه ای دیالکتیکی و برآمده از سیاست های جمهوری اسلامی بوده باشد. درعین حالْ ظهور اینترنت و گسترش شبکه ای اجتماعی در دهه های اخیر نیز نمی تواند مبنای پاسخ به مسئله مورد واکاوی این تحقیق باشد. به نظر می رسد بخشی از زنان ایرانی از اواخر دوره ناصرالدین شاه و از حیث پوشش در مسیری به سمت غربی شدن در حرکت بوده ؛ و آنچه امروز شاهدیم، می تواند پیامدِ تا اینجایِ فرایندِ مذکورِ همچنان در جریان باشد. نتیجتاً پژوهش حاضر، ضمن تقویت تئوری الیاسْ کاربرد آن در تحلیل و تعلیل مسائل مرتبط در بستر جامعه ایران را تأیید و پیشنهاد می کند.

فهم سازوکارهای زیربناییِ وقوعِ ناآرامی های آبان 1398 در ایرانْ هدفِ این پژوهش بوده که در قالب تحقیقیْ کیفی در سنت مطالعات فرهنگی به انجام رسیده است. در چارچوب بندی آن نیز از ابزارهای مطالعات اسنادی، مشاهدات میدانی، مصاحبه و آمارهای رسمی بهره برده ایم. در مرحله اول با مطالعه اکتشافی منطقه ای که بستر بخشی از این رویداد بود؛ فقر، نابرابری، حاشیه نشینی و نوعِ مشاغلِ غالب در آن را به عنوان مفاهیم کلیدی در این زمینه تشخیص دادیم. در گام بعد و در پرتو نظریه های متأخرِ مرتبط با مفاهیم به دست آمده دریافتیم که نه فقر، نه نابرابری و نه حاشیه نشینیْ که بی ثبات کاریْ در پیوندِ بیشتر با وقوع این حوادث بوده است. با این حالْ گزارش ها نشان می دهند در بسیاری از مناطقی که بی ثبات کاری در آنها رواج داشته، شاهد وقوع ناآرامی نبوده ایم. این یعنی هیچکدام از این موارد (فقر، نابرابری، حاشیه نشینی و بی ثبات کاری) به تنهاییْ قادر به تبیین چرایی وقوع این حوادث نیستند. در نهایت، با پشتیبانیِ تنوعِ مکانیِ وقایع آبان 1398 توسط ابزار مفهومی پریکاریا تحلیل این وقایع را بر اندیشه های استندینگ و ریف کین بنا کردیم. به عنوان نتیجه گیری کلی، با تعدیل رویکرد نظری استفاده شده -ضمن آنکه نمی توان در این زمینه از تحلیل طبقاتی سود جست- معتقدیم وقوع این ناآرامی ها در قالب عکس العمل هایی ماشین وار از طریق شکل گیریِ «ترس از فقر» در میان پریکریت هایِ جمعیتِ فعالِ جامعه قابل پیگیری است.

هرچند خشونت گرایی با تمسک به آموزه های دینی که نوعاً با تکیه صرف بر الفاظ و نوعی اخباری گری توأم بوده است امر کاملاً جدیدی نیست و در تاریخ ادیان سوابق بسیاری دارد، ولی آنچه امروزه به عنوان بنیادگرایی خشونت آمیز شاهدیم - با همه ویژگی ها و خصوصیات آن - امر جدیدی است که در تاریخ ادیان و مذاهب کمتر مسبوق به سابقه است. بنابراین، بنیادگرایی اسلامی در این مقاله آن خوانشی از اسلام است که جز عصر حاضر، در هیچ یک از برهه های تاریخی گذشته وجود نداشته و خشونت ورزی ویژگی بارز آن است. با این تفاسیر، مبنای تکثر قرائات از اسلام تا پیش از قرن حاضر هرچه بوده، توان تبیین سازوکار ظهور بنیادگرایی اسلامی ندارد. بنابراین، یافتن راهی برای برون رفت از این خوانش مذهبی، مستلزم آن است که ابتدا منطق ظهور و بازتولید آن را دریابیم. در این راستا، در پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر از اندیشه های علیرضا شجاعی زند<sup>1 ، مصطفی ملکیان<sup>2 و سارا شریعتی<sup>3 در این زمینه بهره جسته ایم. با واکاوی آرای شجاعی زند ظهور بنیادگرایی اسلامی را در تنشِ معاصرِ میان ایدئولوژی جمع گرای اسلامی و ایدئولوژی فردگرا و جهانی شده لیبرال یافتیم که مبنای بازتولید آن نیز با اتکا به اندیشه های ملکیان و شریعتی در اتخاذ سازوکاری پوپولیستی بود. واکاوی نظریات مربوط به پوپولیسم، تقویت جامعه مدنی را به عنوان اولین گام برای مبارزه با بنیادگرایی اسلامی به ما نمایاند.  [1] 1. دکتر علی رضا شجاعی زند نظریه پرداز ایرانی در حوزه جامعه شناسی دین و پژوهشگر در زمینه جامعه شناسی معرفت است. کتاب های «مشروعیت دینی دولت و اقتدار سیاسی (1376)»، «دین، جامعه و عرفی شدن (1380)»، «عرفی شدن در تجربه مسیحی و اسلامی (1381)»، «برهه انقلابی در ایران (1382)»، «تکاپوهای دین سیاسی (1383)»، «عرفی شدن در غرب مسیحی و شرق اسلامی (1383)»، «جامعه شناسی دین (1) (1388)»، «الدین و المتغیرات الثقافیه المعاصره: الحداثه، العلمنه، العولمه (2012)»، «نقش دین در توسعه (1393)» و «دین در زمانه و زمینه مدرن (1394)» بازتاب بخشی از اندیشه های ایشان هستند. 2- مصطفی ملکیان فیلسوف ایرانی و صاحب نظریه «عقلانیت و معنویت» است. تمرکز اندیشه های ایشان در حوزه های فلسفه، روان شناسی، عرفان، دین، و ادبیات و هنر است. 3- دکتر سارا شریعتی مزینانی از متفکران ایرانی در حوزه جامعه شناسی دین است. «دین و ایدئولوژی (1391)»، «مقدمه ای در مواجهه با علوم اجتماعی در متن سنت های شیعی (1393)» و «طرد شدگان (1394)» بخشی از آثار ایشان هستند.

در این پژوهش، رابطه بین سرمایه اجتماعی و دینداری در بین دانشجویان دانشگاه یاسوج مورد مطالعه قرار گرفته است. روش، پیمایشی و حجم نمونه 400 نفری از دانشجویان با روش نمونه گیری تصادفی از نوع طبقه ای چندمرحله ای، انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ای ساختمند و دیگران ساخته بوده که اعتبار آنها توسط صاحب نظران و پایایی نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ارزیابی شد. نتایج نشان داد که رابطه مستقیم و معناداری بین میزان دین داری و میزان سرمایه اجتماعی وجود داشت. نتیجه این پژوهش، نشان داد که سرمایه اجتماعی با متغیری چون دین که قابلیت انسجام بخشی را داراست، از هم افزایی قابل توجهی برخوردار است و تقویت هر یک به تقویت دیگری می انجامد.

این مقاله، با هدف مطالعه نقش رسانه در میزان پایبندی عملی معلمان شهرستان دهلران به دین انجام شده است. براساس جدول مورگان، حجم نمونه 300 نفر محاسبه شده است که با روش نمونه گیری سهمیه ای (جنس و مقطع آموزشی) انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای ترکیبی محقق ساخته و دیگران ساخته است که پس از تأیید اعتبار آن توسط صاحب نظران، پایایی پرسشنامه «میزان پایبندی عملی به دین» با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (71/0)، محاسبه و مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها تفاوتی معنادار در «میزان پایبندی عملی به دین» پاسخ گویان، با توجه به «جنسیت» و «مقطع آموزشی» آنان را نشان داد. براین اساس، هیچ تفاوت معناداری در «میزان پایبندی عملی به دین» پاسخ گویان، با توجه به سایر متغیرهای زمینه ای مورد مطالعه، و همچنین «نوع رسانه مورد استفاده» و «میزان استفاده از رسانه مورد استفاده» آنها، وجود نداشت. در نهایت فقط متغیرهای «مقطع آموزشی ابتدائی» و «جنسیت» توانستند وارد مدل رگرسیونی عوامل تببین کنندة «میزان پایبندی عملی به دین» شوند و به میزان 6/4 درصد از تغییرات آن را تبیین نماید.

این مقاله، با هدف مطالعه نقش متغیر جنس در استفاده از شبکه های اینترنتی ، با استفاده از روش پیمایش انجام شده است.  جمعیت مورد مطالعه، دانشجویان دانشگاه یاسوج بوده است. بر اساس فرمول لین، حجم نمونه 400 نفر محاسبه؛ که با روش نمونه گیری تصادفی از نوع طبقه ای چند مرحله ای، انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند.  ابزار گردآوری داده ها نیز، پرسشنامه ای 24 سؤالی و محقق ساخته بوده است.  این ابزار با بهره گیری از پیشینه مطالعاتی در این زمینه؛ و با استفاده از پیش آزمون؛ ارزیابی و طراحی شد.  در نهایت، پس از تایید اعتبار آن توسط صاحب نظران، مورد استفاده قرار گرفت.  نتایج نشان داد مردان بیشتر از زنان در شبکه های اینترنتی «عضویت» (متغیر وابسته) داشته و «سابقه عضویت» (متغیر وابسته) بیشتری نیز در این شبکه ها داشتند.  در مقابل، «میزان استفاده» (متغیر وابسته) زنان از این شبکه ها در شبانه روز بیشتر از مردان بود.  نتایج همچنین نشان داد زنان و مردان به ترتیب بیشتر از «تلگرام»، «فیسبوک» و «دیگر شبکه های اجتماعی» استفاده کرده اند.  در بحث «نوع مطالب مورد استفاده از شبکه های اجتماعی» (متغیر وابسته)؛ مردان به ترتیب مطالب «احساسی»، «سیاسی» و «مذهبی»؛ و زنان مطالب «احساسی»، «مذهبی» و «سیاسی» را بیش از سایر مطالب استفاده کرده اند.  در زمینه «نوع استفاده از شبکه ها» (متغیر وابسته) نیز تفاوت معناداری بین زنان و مردان پاسخگو وجود نداشت و «چت»، «پیگیری اخبار» و «دانلود» بیشترین نوع کاربرد را برای زنان و مردان به خود اختصاص داده است.  نتایج این تحقیق مطابق با نظرات برخی صاحبنظران مربوط به این حوزه؛ عبداللهیان و استریناتی؛ و همچنین رویکرد نظری مورد استفاده در مقاله (نظریه استفاده و خشنودی) بود.  رویکردهای نظری مربوطه همه به این مهم اشاره داشتند که تعامل «جنس» و «زمینه های اجتماعی افراد»؛ موجب تفاوت در ذائقه های مصرفی کاربران از رسانه ها می شود.  مهمترین دستاورد مقاله حاضر، این وجه تحلیلی بوده است که تجربه مشترک نسلی و میزان گسترش فناوری های جدید در جامعه، چگونگی رویارویی و بهره گیری زنان و مردان از شبکه های اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهد.  اگرچه ویژگی های روانشناختی زنان و مردان ذائقه های نسبتاً متفاوتی را برای آنها شکل می دهد، متغیر جنس، جدای از ویژگی های نسلی و میزان گسترش فناوری در جامعه نمی تواند تعیین کننده سبک استفاده زنان و مردان از شبکه های اجتماعی باشد.  این به آن معناست که تفاوت زنان و مردان در مصرف رسانه ای تا حدی پیامد و برساخت میزان گسترش رسانه های جدید، تجربیات نسلی و نظام ارزشی و هنجاری جامعه است.

این مقاله با هدف بررسی نقش تفاوت های جنسیتی در ابعاد هویت ملیدانشجویان دانشگاه یاسوج، با استفاده از روش پیمایش اجرا شده است. براساس فرمول لین، حجم نمونه 400 نفر محاسبه؛ که با روش نمونه گیری تصادفی از نوع طبقه ای چند مرحله ای، انتخاب و مطالعه شد. ابزار گردآوری داده ها نیز، پرسشنامه ای 30 سؤالی، ترکیبی محقق ساخته و دیگران ساخته بوده که پس از تأیید اعتبار آن ها از سوی صاحب نظران، پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (هویت ملی 888/0)، محاسبه و استفاده شد. نتایج نشان داد تفاوت معناداری در هویت ملی (کلی)؛ و ابعاد «سرزمینی»، «تاریخی» و «فرهنگی» آن در بین زنان و مردان پژوهش وجود نداشته است؛ ولی تفاوتی معنادار در بُعد «سیاسی» هویت ملی آنان وجود داشت.

پژوهش حاضر، با هدف ارزیابی و تحلیل رابطة هویّت ملّی و میزان دین داری دانشجویان دانشگاه یاسوج، با استفاده از تلفیق نظریة هویّت گیدنز، نظریة خود آینه سان کولی و برجستگی هویّتی استرایکر انجام شده است. بر اساس فرمول لین (1976)، حجم نمونه 400 نفر محاسبه؛ که با روش نمونه گیری تصادفی از نوع طبقه ای چند مرحله ای، انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها نیز، پرسش نامه ای 48 سؤالی، ترکیبی محقّق ساخته و دیگران ساخته بوده که پس از تأیید اعتبار آن ها توسّط صاحب نظران، پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، هویّت ملّی (888/0) و میزان دین داری (939/0)، محاسبه و مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین هویّت ملّی و میزان دین داری دانشجویان رابطة معناداری وجود داشت؛ ولی هیچ تفاوت معناداری بین میزان دین داری پاسخ گویان با توجّه به سن، محلّ سکونت و مقطع تحصیلی شان مشاهده نگردید. در نهایت متغیرهای مستقل توانستند 27 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کنند. نتیجه گیری کلّی تحقیق این بود که مؤلّفه های تشکیل دهندة دین داری و هویّت ملّی دانشجویان در جامعة مورد مطالعه، تعارضی با یکدیگر نداشته؛ و تا حدّی به هم افزایی هر دو بعد هویّتی می پردازند.

پژوهش حاضر، با هدف مطالعه میزان دینداری و ارتباط آن با میزان و نوع استفاده از شبکه های اجتماعی اینترنتی بر اساس نظریه گلوله جادوئی و مدل دینداری گلاک و استارک انجام شده است. روش پژوهش، روش پیمایشی است. بر اساس فرمول لین، حجم نمونه 400 نفر محاسبه شد که با روش نمونه گیری تصادفی از نوع طبقه ای چندمرحله ای انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای با 32 پرسش، ترکیبی محقّق ساخته و دیگران ساخته است که اعتبار آن ها را صاحب نظران تأیید کردند. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (939/0) محاسبه شد. نتایج نشان داد بین میزان دینداری دانشجویان با توجه به وضعیّت عضویت و نوع فعالیت آن ها در شبکه ها تفاوتی معنادار وجود داشته است و بین سابقه عضویت در شبکه ها و میزان دینداری آنان نیز رابطه ای معنادار وجود داشته است؛ ولی بین میزان استفاده (فعالیت) از شبکه های اجتماعی و میزان دینداری، رابطه معناداری دیده نشد. نتایج، همچنین گویای تفاوتی معنادار بین میزان دینداری دانشجویان با توجه به جنسیت و گروه تحصیلی آن ها بود.

پژوهش حاضر، با هدف بررسی هویّت ملّی و ارتباط آن با استفاده ی دانشجویان دانشگاه یاسوج از شبکه های اجتماعی اینترنتی انجام شده است. تحقیق با اتّکا به چارچوبی تلفیقی از نظریه ی هویّت گیدنز و نظریه ی وابستگی «بال روکیج و دفلور»، با استفاده از روش پیمایش؛ و در سال تحصیلی 1394-1393 انجام شده است. بر اساس فرمول لین، حجم نمونه 400 نفر محاسبه، که با روش نمونه گیری تصادفی از نوع طبقه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ای ترکیبی محقّق ساخته و دیگران ساخته بوده که پس از تأیید اعتبار آن ها توسّط صاحب نظران، پایایی پرسشنامه ی هویّت ملّی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (888/0)، محاسبه و مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد رابطه ای معنادار بین هویّت ملّی و سابقه ی عضویّت در شبکه ها وجود داشت؛ ولی تفاوتی در هویّت ملّی با توجّه به وضعیّت عضویّت و نوع استفاده از شبکه های اجتماعی اینترنتی وجود نداشت. در نهایت، مجموع متغیرهای پژوهش توانستند 5/3 درصد از عوامل تأثیرگذار بر هویت ملی دانشجویان را تبیین کنند.

پژوهش حاضر، با هدف بررسی تفاوت های جنسیّتی در سرمایه ی اجتماعی دانشجویان دانشگاه یاسوج، با استفاده از روش پیمایش انجام شده است. در این پژوهش به شکل ترکیبی از نظریه های سرمایه ی اجتماعی بوردیو و نظریه های روان شناختی تفاوت جنسیّتی دینرشتاین و چودورو برای چارچوب نظری پژوهش استفاده شده است. بر اساس فرمول لین، حجم نمونه 400 نفر محاسبه که با روش نمونه گیری تصادفی از نوع طبقه ای چند مرحله ای، انتخاب و مطالعه شده اند. ابزار گردآوری داده ها نیز پرسش نامه ی ترکیبی محقّق ساخته و دیگران ساخته بوده که پس از تأیید اعتبار آنها توسّط صاحب نظران، پایایی پرسش نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (سرمایه ی اجتماعی 0/95)، محاسبه و استفاده شده است. نتایج نشان داد تفاوت معناداری در سرمایه ی اجتماعی (کلّی) و ابعاد «ارتباطی» و «ساختاری» آن در بین زنان و مردان پژوهش وجود نداشته است. ولی تفاوتی معنادار در بعد «شناختی» سرمایه ی اجتماعی آنها وجود داشت. نتیجه گیری کلّی تحقیق گویای این مهم بود که سرمایه ی اجتماعی از نظر جنسیّتی تمایزبردار نبوده و تفاوت در بعد شناختی سرمایه ی اجتماعی نیز نشان گر نوع ایستارها و باورهای ذهنیّتی متفاوت نسبت به تعاملات اجتماعی زنان و مردان در جامعه ی مورد مطالعه است.

هدف این مقاله، ارزیابی رابطه بین استفاده از شبکه های اجتماعی اینترنتی و سرمایه اجتماعی دانشجویان دانشگاه یاسوج می باشد. این مقاله پژوهشی با اتکا به چارچوبی تلفیقی و با استفاده از روش پیمایش انجام شده است. بر اساس فرمول لین، حجم نمونه 400 نفر محاسبه شده که با روش نمونه گیری تصادفی از نوع طبقه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ترکیبی محقق ساخته و دیگران ساخته بوده که پس از تأیید اعتبار آن توسط صاحب نظران، پایایی پرسشنامه سرمایه اجتماعی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (953/0)، محاسبه و مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که متغیر سابقه عضویت در شبکه های اجتماعی اینترنتی (متغیر مستقل) تأثیر معکوس و معناداری بر سرمایه اجتماعی (متغیر وابسته) داشته و با افزایش سابقه عضویت، از میزان سرمایه اجتماعی کاسته شده و بالعکس. این یافته با نظریه پاتنام و کلمن همخوانی داشت. در مقابل، رابطه معناداری بین سرمایه اجتماعی و میزان استفاده از شبکه های اجتماعی اینترنتی (متغیر مستقل) وجود نداشت. نتایج همچنین نشان داد تفاوتی در سرمایه اجتماعی دانشجویان با توجه به وضعیت عضویت و نوع استفاده آنها از شبکه های اجتماعی اینترنتی (متغیرهای مستقل) وجود نداشته است. به بیان دیگر، وضعیت و نوع استفاده از شبکه های اجتماعی تأثیری بر سرمایه اجتماعی دانشجویان نداشته است.