محمدتقی دیاری بیدگلی

محمدتقی دیاری بیدگلی

مدرک تحصیلی: استاد قرآن و حدیث دانشگاه قم، قم، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۵۷ مورد.
۲۱.

وثاقت ابو هریره از منظر رجال شناسان اهل سنت

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰ 68 - 87

کلید واژه ها: ابوهریره وثاقت عدالت الفاظ جرح و تعدیل و رجال شناسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۳ تعداد دانلود : ۲۳۷
یکی از راویان کثیر الروایه اهل سنت ابو هریره است. احادیث وی از نظر کثرت از  اکثر صحابه بیشتر است. ابن حجر تعداد احادیث وی 5374-حدیث گزارش می کند. و به سبب این تعداد از روایات ابوهریره از سوی برخی از اصحاب و نزدیکان رسول الله (ص) مورد اتهام به کذب واقع شده است ؛ با این حال رجال شناسان اهل سنت وی را فردی ثقه و مورد اعتماد می دانند و روایات ایشان را  در مباحث علم حدیث و قرآن و تفسیر و کلام مورد استناد قرار می دهند. به رغم اینکه  الفاظ تعدیل به کار برده شده در باره توثیق ایشان در کتب رجالی از منظر علمای حدیث اهل سنت بر وثاقت راوی دلالت نمی کند,  بلکه فقط بر مدح راوی دلالت می کند. ولی با این حال علمای رجال از وی به عنوان راوی معتبر یاد می کنند. این نوشتار در صدد تبیین و بررسی دیدگاه های رجال شناسان  اهل سنت در باره ابوهریره و بررسی دلالت این الفاظ بر وثاقت وی است.
۲۲.

بررسی روایات تفسیری عالم ذر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 155-176

کلید واژه ها: عالم ذر روایات تفسیری عهد الست آیه میثاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۹ تعداد دانلود : ۶۱۱
در تفس ی ر آیه 172 سوره اعراف معروف به آیه ذر و میثاق، مفسران از روایاتی بهره گرفته اند و عالمی با نام «ذر» را معتقد شده اند که در آن، از همه انسان ها عهد ستانده شده و بشر به این میثاق «بلی» گفته است. بسیاری از این بزرگان این روایات را متواتر دانسته اند. لازم است که این احادیث در یک پژوهش خاص مورد بررسی سندی و محتوایی قرار گیرد. ازاین رو با روش تحقیق حدیث شناسانه، به بررسی سندی و متنی روایات پرداخته و از نظر بزرگان مخالف اعتبار و تواتر این روایات نیز در تأیید بهره گرفته و در نتیجه پژوهش به این غایت رسیده است که نه تنها این روایات در حد احادیث متواتر نیستند، بلکه بسیاری با سند ضعیف و دارای متنی مضطرب هستند که موجب شده هر مفسری در تأیید نظر خود از برخی از این احادیث بهره بگیرد.
۲۳.

چگونگی تغییر گفتمان فرهنگی سیاسی جامعه پس از رسول خدا (ص) با تأکید بر احادیث ساختگی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷۷) 73 - 96

کلید واژه ها: گفتمان نبوی احادیث ساختگی تغییر گفتمان تاریخ صدر اسلام نهاد خلافت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳۲ تعداد دانلود : ۵۶۳
جامعه اسلامی پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله به سوی ارزش های ناهمسو با ارزش های عهد نبوی حرکت کرد. این مقاله در پی روشن ساختن راهبردهای هدفمند حکومت پس از دوران حضور پیامب(ص)برای جابه جایی فرهنگی در سایه سکوت دینی و مدنی افکار عمومی جامعه اسلامی است. مقاله با روش تحلیلی و با استناد به منابع دست اول نشان می دهد که این راهبرد به کمک احادیث ساختگی، ابعاد سه گانه اندیشه، شخصیت و سنت پیامبر (ص) را از طریق برنامه سه گانه نظریه سازی، شخصیت سازی و رفتارسازی دگرگون ساخت و کوشید قرائتی نو از گفتمان اسلامی و سازگار با منافع سیاسی در میان افکار عمومی نهادینه سازد.
۲۴.

بایسته های مدیریتی در تبلیغ راهبردیِ کل نگر از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹

کلید واژه ها: تبلیغ دین بایسته های مدیریتی راهبردهای کل نگر قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۴۰۵
قرآن کریم مهم ترین رسالت انبیاء الهی را ابلاغ و رساندن پیام دین می داند. توجه به شاخصه های قرآنی تبلیغ، مبین این نکته است که جریان تبلیغ، صرف اعلام و انتقال پیام نیست بلکه موفقیت آن حاصل نگاه عالمانه و راهبردی نسبت به ابعاد پیچیده تبلیغ و عناصر دخیل در آن است. بررسی آثار و اقدامات متعدد این حوزه نشان می دهد که منابع و رویکردهای موجود «غالباً به شیوه های تبلیغ فردی و تبیین الگوهای درون دینی» تمرکز داشته و به ندرت رویکرد جامع و دقیق نسبت به انسجام و پیوستگی اجزاء و ابعاد مکمل آن ارائه می نماید. این پژوهش با توجه به معارف قرآن کریم و سیره عملی اهل بیت به بایسته هایی دست می یابد که توجه به آن می تواند منجر به تحول و تأثیرگذاری قابل توجه در جریان تبلیغ دین شود. ضرورت درک جامع از وجوه تمایز، اهداف و کارکردهای تبلیغ دین، اولویت بندی نظام موضوعات تبلیغ، ارائه طرح های جامع بلندمحور، طراحی نظام جامع مشارکت و نیز اجرای نظام جامع رصد و پایش مستمر تبلیغ از جمله این بایسته هاست. مبتنی بر تبلیغ راهبردیِ کل نگر، ترویج و نهادینه نمودن اصل دین در جامعه با نگاه های بخشی، جزئی نگر و اقدامات کوتاه مدت و مقطعی حاصل نخواهد شد؛ بلکه تمامی این اقدامات باید مبتنی بر بنیادهای اصیل دینی و بر محور ترسیم دقیق چشم اندازها، تبیین منطقی نقش و جایگاه هر یک از اجزاء، ابعاد و برنامه ریزی های همسو و هم جهت انجام پذیرد.
۲۵.

تحلیل مفهوم واژه ثقه نزد محدثان و رجالیان متقدم شیعه و جایگاه مذهب در آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۴ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۳) 51 - 82

کلید واژه ها: ثقه عدل مذهب راوی شیخ طوسی نجاشی متأخران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶ تعداد دانلود : ۴
از آن جا که کشف وثاقت راوی یا عدم وثاقت وی رسالت اصلی محدثان و دانشمندان علم رجال بوده است، توصیف راوی به وثاقت همواره نشان دهنده جواز عمل به روایات وی به شمار رفته است. برخی از متأخران بر این باورند که هر گاه واژه ثقه نزد متقدمانی چون نجاشی و شیخ طوسی به طور مطلق و بدون قید درباره یک راوی به کار رفته باشد، نشان از امامی بودن وی نزد ایشان دارد. دلیل عمده آن ها آن است که رجالیان متقدم، آن گونه که خود اشاره کرده اند، کتاب های خود را با هدف جمع آوری و ذکر مؤلفان و راویان شیعه نگاشته اند. همین قرینه، سبب شده که کلمه ثقه نزد ایشان مصطلح در عدلِ امامیِ ضابط باشد. در مقابل این دیدگاه، گروهی دیگر برآن اند که واژه ثقه هیچ گاه نزد متقدمان در معنای اصطلاحی مورد ادعا به کار نرفته و آنچه متأخران در این باره گفته اند، تنها برداشت و اجتهاد شخصی آنان از تعابیر قدماست. هر دو گروه دلایل و شواهدی برای اثبات دیدگاه خود و رد دلایل گروه دیگر بیان داشته اند. پژوهش حاضر به بیان و بررسی اهم دلایل و شواهد این دو دیدگاه پرداخته است.
۲۶.

بررسی روش فقه الحدیثی شیخ صدوق در چینش هندسی روایات ثقلین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۹ 227-250

کلید واژه ها: شیخ صدوق فقه الحدیث چینش روایات حدیث ثقلین کتاب الله و سنتی اخبار منتقله تقریب مذاهب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۸ تعداد دانلود : ۴۱۵
از رساترین وصایای پیامبر 2 حدیث صحیح ثقلین است که با عبارت «کتاب الله و عترتی، أهل بیتی» بیان شده است. این روایت که عمداً یا سهواً با عبارت «کتاب الله و سنتی یا سنه نبیه» در منابع معدودی از اهل سنت آمده و عدم صحت آن از سوی بزرگان ایشان مطرح گردیده، در اثر حدیثی شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه نیز نقل شده است. از آنجا که صدوق حدیث شناس و آگاه به رجال است، نقل این روایت از سوی ایشان سؤال برانگیز بوده و نویسنده را بر آن داشت تا علت، مورد بررسی قرار گیرد. با بررسی اسناد و محتوای این روایات، پذیرش آن غیرممکن و با بررسی آثار صدوق، علل نقل این روایت واضح و به یکی از سبک های وی در فهم حدیث دست یافتیم، بدین صورت که صدوق با گزینش متناسب روایات و عنایت در ساختار هندسی آن، در فهم و دستیابی به معنای مقصود روایات، مجدّانه کوشیده است.
۲۷.

نقش زیدیه و خلفای عباسی در جعل و تحریفِ احادیث مهدویت با رویکردی به اندیشه و آثار علامه شهید مطهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۹ 127-150

کلید واژه ها: تحریف جعل حدیث مهدویت عباسیان روایات رایات سود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۷ تعداد دانلود : ۵۲۰
مسئله مهدویت و ظهور منجی به عنوان اصلی مسلم در اسلام، از ابعادی متفاوت مورد توجه و بررسی بسیاری از اندیشمندان قرار گرفته است. این مقاله درصدد بررسی مباحث مهدویت با رویکردی بر آثار علامه شهید مرتضی مطهری است؛ ایشان به مسئله مهدویت از بُعد تاریخی نگریسته و در بخشی از آثار خود، به مدعیان مهدویت از جمله به قیام مختار و محمد بن حنفیه، نفس زکیه و مهدی عباسی اشاره کرده اند. در راستای ادعای مهدویت، برخی از این جریان ها چون «حسنیان و عباسیان» برای جلب توده های مردمی و مشروعیت بخشی قیام خود، اقدام به جعل و تحریف احادیث در حوزه مهدویت کردند. اقدامات عباسیان در این زمینه به دلیل تدوین کتب حدیثی هم زمان با خلافت عباسیان، از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ عملکرد آنان در سه بخش قابل بررسی است: الف. مهدی سازی به شکل حمایت از مهد ویت محمد بن عبدالله محض(نفس زکیه) و ادعای مهد ویت برخی خلفای عباسی چون مهدی عباسی؛ ب. جعل و تحریف احادیث مهدوی در زمینه نسب و ویژگی های امام زمان Z ؛ ج. مصادره به مطلوب احادیث مهدوی همچون روایات رایات سود(خروج پرچم های سیاه).
۲۸.

بررسی دیدگاه مفسران در خصوص رعایت ادب و عفت در بیان الفاظ آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال نهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 47-66

کلید واژه ها: شبهات قرآنی رعایت ادب عفت کلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۸ تعداد دانلود : ۴۲۴
یکی از ایرادهای برخی از معارضان و منتقدان به قرآن این است که در قرآن، در مورد برخی اشخاص و گروه ها تصریح به الفاظ قبیح شده و آنان با نام های زشت و ناپسند مانند: «أبله، نادان، فاسق، بی شعور، حیوان، نجس و ...» مورد خطاب و عتاب قرار گرفته اند؛ در حالی که با استناد به آیاتی مانند: « وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً »، « وَ لا تَسُبُّوا الَّذینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّه ...» عدم صحّت این مطلب و اینکه از اختصاص های قرآن کریم، عدم تصریح به الفاظ قبیح است، تا جایی که خدای متعال در بیان بسیاری از مسائل، به منظور رعایت ادب به عملی که طبع بشر از ذکر آن امتناع دارد، تصریح نمی کند، ازقبیل: مباشرت، مراوده، إفضاء، إتیان و ...، چراکه دعوت قرآن بر پایه ادب و استدلال منطقی استوار است و اشکال این دست از مغرضان به فهم خودشان بر می گردد.
۲۹.

راهبردهای حل بحران های فرهنگی اجتماعی جاهلیت از منظر قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 111 - 136

کلید واژه ها: قرآن کریم پیامبر اکرم (ص) جاهلیت بحران های فرهنگی اجتماعی راهبردهای حل بحران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۵ تعداد دانلود : ۴۷۴
جاهلیت به دوران قبل از اسلام اطلاق می شود که مردم به لحاظ عقیدتی، فرهنگی و روابط اجتماعی و اخلاقی وضعیتی بحرانی داشتند. ظهور اسلام و بعثت پیامبر در این شرایط برای اصلاح این وضعیت شرک آلود، پرآشوب، بی اخلاق و سرشار از جنگ ها و خون ریزی های بی منطق بود. حل این بحران های شایع فرهنگی اجتماعی که بعضاً به صورت یک سنت اجتماعی در قلب مردم و جامعه رسوخ کرده بود، نیازمند تدابیر و راهبردهای حساب شده بود که از سوی  پیامبر به مدد وحی اتخاذ شد و به نتیجه رسید. استخراج و تحلیل این راهبردها از قرآن و حدیث مسئله این تحقیق است. با توجه به اینکه در طول تاریخ، همواره جاهلیت اجتماعی و فرهنگی وجود داشته و بحران ساز بوده است و امروزه نیز با پدیده ای به نام جاهلیت مدرن روبرو هستیم، هدف از این تحقیق الگوگیری از این اصول و راهبردهای مستخرج از قرآن کریم به عنوان کتاب انسان ساز و جامعه ساز الی الابد و روایات، جهت اصلاح فرهنگ اجتماع معاصر است. تحقیق حاضر ازنظر روش توصیفی-تحلیلی است و هدف آن کاربردی محسوب می شود. درنهایت یافته های تحقیق در حل بحران جاهلیت در قالب چهار اصل راهبردیِ: برخورد تدریجی و فرایندی، راهبرد جایگزینی، راهبرد أخذ پیمان و راهبرد رد و ابطال قاطع حاصل شده است.
۳۰.

انگاره شناسی قرآن و نقش آن در تبیین جامعیت قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال هشتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲۸ 65 - 84

کلید واژه ها: جامعیت قرآن زبان قرآن زبان نمادین زبان عرفی زبان ترکیبی زبان فطری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۳۷۸
نوشتار حاضر به نقش انگاره های زبان شناختی قرآن در تکوین رهیافت های سه گانه فراحداکثری، حداقلی و حداکثری جامعیت قرآن پرداخته است. در این پژوهش، روشن می شود که چگونه انتخاب هر یک از آرائی که در این عرصه است، ساختاری متفاوت از موضوع جامعیت قرآن می آفریند. در ارزیابی هایی که میان انگاره های مختلف زبان شناختی همچون زبان رمزی، عرفی، ترکیبی و فطری انجام پذیرفت، سرانجام این نتیجه به دست آمد که رهیافت حداکثری با وجود اختلاف نظر در ارائه انگاره ای واحد از زبان قرآن ، نگرشی واقع بینانه و پذیرفتنی از زبان قرآن به دست داده است. اما آنچه می تواند شکل کامل تری از این انگاره بیافریند، آن است که بنای جامعیت قرآن جز بر پایه نظریه ای که تلفیقی از زبان فطری و زبان ترکیبی باشد، استوار نخواهد آمد. زبان فطری فرازمانی بودن جامعیت قرآن را تأمین می نماید و زبان ترکیبی، همگانی بودن آن را محقق می سازد.
۳۱.

واکاوایی گزاره های اخلاقی با رویکرد فقهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال هشتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ویژه نامه

کلید واژه ها: گزاره های اخلاقی ارتباط فقه واخلاق تشریع آیات اخلاقی استنباط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۱ تعداد دانلود : ۳۸۰
ارتباط تنگاتنک فقه واخلاق واشتراک حوزه های کاربردی هریک،باعث گردیده تا گزاره های اخلاقی بارویکرد فقهی معرفی وتبیین شودوبه صورت قضایای اخلاقی وبه گونه تحلیلی موردتحقبق قرارگیرد. بررسی حوزه های اشتراک وافتراق فقه واخلاق ، تحلیل گزاره ها وموضوعات اخلاقی قرآن بامحوریت گستره فقه القرآن وهمچنین پذیرش دیدگاه تشریعی بودن موضوعات اخلاقی درکنارنقدادله ورد دیدگاه مخالفین، منجربه آن میشودکه آیات اخلاقی درکنارآیات ظاهردراحکام شرعی مورداستنباط قرارگیردبه گونه ای که ژرف نگری دراین آیات وتوجه به روایات ذیل آنها وسیره استنباطی اهل بیت (ع) ازقرآن ،محدوده تحقیقات فقهی را وسیعترکرده وتاثیرگذاری اخلاقیات با عبورازمحدوده توصیه ورسیدن به جایگاه الزام ،بیشترشده وجنبه تکلیفی آیات اخلاقی مورد بحث وبررسی قرارگیرد.
۳۲.

واکاوی نقّادانه روش خاورشناسان در فهم احادیث در باره آموزه امامت (مطالعه موردی کتاب راهنمای ربّانی در تشیّع نخستین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۱ زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۸۲) 111 - 135

کلید واژه ها: فهم حدیث خاورشناسان شیعه شناسی امامت امیرمعزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۴
پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف تأمّلی در روش خاورشناسان در فهم احادیث در حوزه امامت، به واکاوی نقّادانه کتاب راهنمای ربّانی در تشیّع نخستین از محمّد علی امیرمعزّی، استاد کرسی شیعه شناسی در دانشگاه سوربن فرانسه می پردازد. نتایج پژوهش بیان گر آن است که با وجود نقاط قوّت در روش امیرمعزّی، مانند استفاده از منابع معتبر و متقدّم مرتبط، دقّت در تطوّر معنایی اصطلاحات و تلاش برای تبیین سازمان یافته از مفهوم امام، برخی از آسیب ها مانند عدم دقّت در استناددهی به منابع، استفاده ناصحیح از اصل تقیّه در توجیه برخی از احادیث، عدم تشکیل خانواده حدیث و معنایابی بدون استناد برای مفردات حدیثی، در روش وی قابل مشاهده بوده که منتج به ارائه برخی از آموزه های موهوم در باره آموزه امامت و ویژگی های امام گردیده است.  
۳۳.

مبانی و ارکان بنیادین نخبگی در آموزه های قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۰ بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۶۶) 111 - 130

کلید واژه ها: هدایت حکمت رضایت نخبگی برگزیدگان الهی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶ تعداد دانلود : ۴
هدف: پژوهش حاضر با هدف محوریت بخشی به آموزه های قرآنی در بازنگری به مفاهیم غربیِ رایج در جامعه اسلامی ایران، به عنوان نمونه درصدد تبیین مبانی و ارکان بنیادین نخبگی در آموزه های قرآنی است. روش: از روش توصیفی تحلیلی برای تبیین داده های به دست آمده از مطالعه آموزه های قرآنی استفاده شده است. یافته ها: 1. می توان واژه «الصفوه» را به عنوان کلیدواژه نخبگی در آموزه های قرآنی دانست. 2. می توان در قالب دو بخش موهبتهای غیر اختیاری و اختیاری، هفت رکن بنیادین نخبگی شامل «ویژگی های وراثتی»، «خداباوری و توکل»، «خودیابی و خودباوری»، «اهتمام در کسب دانش و بینش»، «تفکر روشمند و خلاقیت»، «شجاعت در ابراز و اجرای نظرات» و «توانمندی راهبری دنیای پیرامونی» را تبیین کرد. نتیجه گیری: برخلاف نگرش رایج در جوامع غربی و مکتب نخبه گرایی که هدف از نخبگی را کسب قدرت و سلطه می داند، نخبگی در آموزه های قرآنی، موهبتی الهی است که بر اساس حکمت الهی تبیین شده و تنها با توانمندی فرد نخبه در جهت دهی به استعدادهای الهی خویش برای هدایت مادی و معنوی انسانها و در مسیر کسب رضایت الهی معنا می یابد.
۳۴.

بررسی علم غیب ائمه(ع) در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال هفدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۶۸)

کلید واژه ها: قرآن کریم متکلمان اسلامی وهابیت غلو روایات علم غیب ائمه (ع)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلیات مفهوم شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی امامت چیست، امام کیست
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلیات متکلمین
تعداد بازدید : ۲۴۶۴ تعداد دانلود : ۱۱۷۸
یکی از مباحث مهم درباره علم غیب این است که: علم ائمه (ع) به جهان غیب مطلق و نامحدود است یا محدود؟ نکته مهم این است که در آیات و روایات، تعبیرات به ظاهر متفاوتی دیده می شود. در این بحث، علم غیب را طبق دلالت آیات و روایات و از منظر کلامی طباطبایی و شاگردان وی بیان می کنیم. غیب دارای مراتب و مراحلی است؛ مثل غیب از حواس مانند گذشته و آینده، علم کتاب، علم لدنی، علم به لوح محو و اثبات، لوح محفوظ، علوم خاص به خدا مثل زمان قیامت، و علم ذات به ذات. ادله علم غیب نیز بر دو قسم است: ادله عقلی و فلسفی که مبتنی بر قدرت و کمال نفس در اتصال به مبدأ عالی است؛ ادله نقلی که برخی علم به غیب را به طور کلی از غیرخدا نفی کرده اند و برخی علم را با شرایطی برای انبیا و اولیا ثابت می کنند. در جمع بین این دو دسته راهکارهایی عرضه شده است، از جمله: تقسیم علم به استقلالی و تبعی، لوح محفوظ و محو و اثبات، تفکیک بین معانی غیب و مانند آن.
۳۵.

رابطه «زمینه های اصلی» و «معیارهای» اجتهاد طبری در بررسی و ترجیح آراء تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلید واژه ها: اجتهاد روش تحلیل محتوا ابن جریر طبری جامع البیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۵ تعداد دانلود : ۴۴۶
پژوهش حاضر با استفاده از روش «تحلیل محتوا» به واکاوی کمّی و کیفیِ رابطه ی میان زمینه های اصلی و معیارهای اجتهاد طبری در بررسی و ترجیح آراء متفاوت تفسیری در «جامع البیان عن تأویل القرآن» می پردازد. بر اساس تتبع نگارنده، طبری در 1952 مورد، به ذکر آراء مختلف تفسیری پرداخته و نظر اجتهادیِ خود را بیان می کند که برجسته-ترین نتایج پژوهش درباره ی زمینه و معیار آنها بدین قرار است: 1- طبری در چهار زمینه ی اصلی شامل بر «اسباب نزول»، «قرائت»، «عبارات قرآنی» و «مفردات قرآنی» به بیان آراء مختلف تفسیری و انتخاب نظر برگزیده ی خود پرداخته است. 2- وی استفاده ی متعددی از شش معیار «سیاق و ظاهر آیات»، «شهرت و اجماع»، «کلام عرب (نحوی، بلاغی و لغوی)»، «اصالت تعمیم»، «روایت صحیح از پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم)» و «رسم المصحف قرآن» و همچنین استفاده ی معدودی از چهار معیار «عقل»، «نظر صحابه»، «احکام فقهی» و «تاریخ» در ترجیح میان آراء تفسیری داشته است. 3- طبری در مجموع از سه معیار «سیاق و ظاهر آیات»(701مورد)، «کلام عرب»(603مورد) و «شهرت و اجماع» (456مورد) بیشترین استفاده را کرده است. 4- وی در زمینه ی «اسباب النزول» بر معیار «سیاق و ظاهر آیات» (51درصد)، در زمینه ی «قرائت» بر «شهرت و اجماع»(64 درصد)، در زمینه ی «عبارات قرآنی» بر «سیاق و ظاهر آیات» (53درصد) و در زمینه ی «مفردات قرآنی» بر «کلام عرب»(44 درصد) عنایت بیشتری داشته است.
۳۶.

تحلیل جایگاه حدیثی حکیم بن حکم از منظر شیعه و اهل سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت سابق) سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴۶

کلید واژه ها: حکیم بن حکم اصحاب ائمه (ع) راویان مشترک محدثان فریقین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۳۷۷
این مقاله نگاهی هرچند کوتاه به شخصیت حکیم بن حکم بن عباد بن حنیف یکی از بزرگان اصحاب ائمه(ع) و نیز راویان احادیث آنان دارد و در پی احیای نام و تجدید یاد او است که در کتب تراجم، رجال و ...، قضاوتهای گوناگونی درباره او به چشم می خورد. آنچه بیش از همه در این پژوهش به آن توجه شده، ارائه بحثی رجالی و زندگی نامه ای درست از حکیم بن حکم است. در این نوشتار، بیشتر به آراء و داوریهای دانشوران فریقین پرداخته شده است، اما در انتها وثاقت ایشان از منظر فریقین مورد بررسی قرار می گیرد و کاذب و جاعل بودن او رد می شود و موثق بودن او و مورد اعتماد بودن روایات او، اثبات می گردد.
۳۷.

روایات نقصان عقل و ایمان زنان در بوته اعتبارسنجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۵ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۲ 5-25

کلید واژه ها: نقصان عقل نقصان ایمان زنان فقه الحدیث نقد سندی حدیث مرسل نقد متن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۸ تعداد دانلود : ۳۲۷
احادیث دال بر کاستی عقل و ایمان زنان در منابع دست اول شیعه و سنی نقل شده است؛ این روایات منسوب به پیامبر(ص) و امام علی(ع) است و بررسی اسناد این احادیث مرسل بودن آنها را نشان می دهد و افزون بر آن برخی از این احادیث بدون سند گزارش شده اند؛ لذا اطمینان لازم به صدور آنها از معصوم به دست نمی آید و همین امر عده ای را بر آن داشته که به جعلی بودن آنها حکم کنند و عده دیگر به لحاظ وجود روایات مذکور در کتب معتبری چون الکافی و نهج البلاغه دلیلی برای بررسی سندی آنها ندیده، صرفا به تحلیل محتوایی و متنی احادیث پرداخته اند و دیدگاه های مختلفی در این حوزه شکل گرفته است. در این نوشتار هر یک از این دیدگاه ها مورد نقد و بررسی قرار گرفته است؛ به نظر می رسد در صورت چشم پوشی از ضعف سندی احادیث و ناچاری از توجیه آنها بهترین راه حل آن است که بپذیریم به دلیل تقطیع سخنان پیامبر(ص) و امام علی(ع) از سوی گردآورندگان احادیث، بخش هایی از این روایات حذف شده اند که چه بسا نقش تعیین کننده ای در بیان مراد و مقصود اصلی معصوم داشته اند.
۳۸.

تفسیر تطبیقی دابة الارض در آیه 82 نمل و ارتباط آن با رجعت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ششم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۳

کلید واژه ها: روایات تفسیری رجعت اشراط الساعه آیه 82 نمل دابة الارض

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن معاد در قرآن
تعداد بازدید : ۲۳۲۷ تعداد دانلود : ۷۲۶
آیات متعددی از قرآن کریم بر اصل رجعت دلالت می کند. یکی از آیاتی که در آن به خروج «دابة الارض» اشاره شده است، آیه 82 نمل است. واژه «دابة» از نظر معنا، جنبنده ای است که قابل اطلاق بر انسان و غیر انسان است. درباره چیستی «جنبنده زمینى» و چگونگی برنامه و رسالت او، قرآن به صورت اجمال چنین مى فرماید که: موجود متحرک و جنبنده ای است که خدا او را در آستانه رستاخیز، از زمین ظاهر مى سازد. او با مردم سخن مى گوید و سخنش این است که مردم به آیات خدا ایمان نمى آورند. با توجه به سیاق آیه و آنچه از روایات استفاده می شود، خروج «دابّة الأرض»، از جمله رویدادهایی است که به عنوان نشانه های قیامت، از آن یاد شده است و به یقین این رویداد، پیش از برپایی قیامت خواهد بود. این امر جز رجعت نمی تواند چیز دیگری باشد. روایات فراوانی نیز بر این مطلب دلالت می کند.
۳۹.

مبانی و ارکان جامعیت قرآن در اندیشه امام خمینی رَحِمَهُ الله

نویسنده:
منبع: حسنا سال هفتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۵

کلید واژه ها: عقل انسان شناسی فطرت خاتمیت امام خمینی رحمه الله

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی فقه سیاسی ولایت فقیه امام خمینی
تعداد بازدید : ۱۲۱۴ تعداد دانلود : ۵۶۳
این نوشتار با بررسی مبانی شکل دهنده ساختار اندیشه امام خمینی رَحِمَهُ الله درباره موضوع جامعیت قرآن، در مقام پاسخگویی به چگونگی تکوین اندیشه امام خمینی رَحِمَهُ الله دراین عرصه است؛ بررسی این موضوع در چهار محور انجام گرفته است که عبارتند از: انسان شناسی، عقل، فطرت و خاتمیت. معرفت به انسان شناسی، ساختار جامعیت قرآن را در منظومه فکری امام خمینی رَحِمَهُ الله تعیین می نماید. بحث درباره خاتمیت، چرایی جامعیت قرآن را پاسخ می دهد و شناخت فطرت و عقل، بستر جامعیت قرآن را روشن می سازد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان