فیروز راد

هرچند آمارها نشان از رشد تعداد سمن ها در کشور دارد اما این توسعه کمی، همراه با توسعه کیفی نبوده و در واقعیت، همخوانی بین تعداد سمن ها با عملکردشان وجود ندارد و با مشکلات فراوانی در مسیر تحقق اهدافشان دست وپنجه نرم می کنند. اهداف: هدف پژوهش حاضر در مرحله اول شناسایی مهم ترین مشکلات سمن های حوزه مسائل اجتماعی در شهر تبریز و در مرحله بعد طراحی و اعتباریابی پرسشنامه، جهت رتبه بندی این مشکلات است. روش مطالعه: در پژوهش حاضر برای شناسایی مهم ترین مشکلات سمن ها، از روش مشارکت عملی (کارگاه مسأله یابی) استفاده شده که این امر از طریق مشارکت 49 نفر از مدیران سمن های حوزه مسائل اجتماعی شهر تبریز در سال 1400 حاصل گردید. مجموعه مشکلات ذکرشده توسط مدیران از طریق نرم افزار مکس کیودا  مورد تحلیل قرار گرفت که یافته ها در قالب 254 گزاره، 18 مقوله فرعی و 4 مقوله اصلی کدگذاری گردید سپس بر اساس گزاره های نوشته شده توسط خود شرکت کنندگان، سنجه ها تدوین گردید، درواقع مقولات فرعی، مبنای طراحی سنجه های پرسشنامه قرار گرفت. در مرحله بعد برای بررسی پایایی و روایی پرسشنامه، از نرم افزار اسمارت پی آل اس  استفاده گردید. یافته ها: بنابر نتایج برازش مدل، پرسشنامه طراحی شده واجد پایایی و روایی بوده و می توان نتایج حاصل از کاربرد آن را معتبر دانست. برای رتبه بندی مشکلات، پرسشنامه برای تمامی مدیران سمن های حوزه آسیب های اجتماعی شهر تبریز ارسال گردید. نتیجه گیری: نتایج رتبه بندی مشکلات سازمان های مردم نهاد ازنظر مدیران (133 مدیر) نشان داد که مؤلفه های 1- نداشتن مکان ثابت و اجاره بهای مکان 2- عدم وجود فرهنگ کار گروهی در جامعه و اعضا 3- قوانین دست وپا گیر و عدم وحدت رویه دستگاه های دولتی 4- کمبود اعتبار و منابع مالی و پرداخت نشدن هزینه ها 5- عدم آگاهی و آشنایی با فلسفه وجودی و ماهیت سمن ها در جامعه، به ترتیب مهم ترین مشکلات سمن های مذکور به شمار می رود.

هدف این پژوهش بررسی شرایط ظهور گفتمان سیاسی مذهبی(گفتمان سیاسی هیات های مذهبی) در ایران دهه 40 است. چه شرایط تاریخی زمینه ساز شکل گیری این گفتمان جدید در فضای فرهنگی ایران شد؟ چه عواملی (چه کسانی) منابع و فضای اجتماعی لازم برای تولید این گفتمان را فراهم آوردند؟ چه عواملی قلمرو گفتمانی و محتوای آن را تعیین نمودند؟ محقق پس از طرح یک مدل نظری ترکیبی، به بررسی دقیق تحولات اجتماعی و فرهنگی ایران در دوره زمانی مورد نظر پرداخته و می کوشد نشان دهد که اگرچه «بوجود آمدن بحران در نظم اخلاقی جامعه»، «بسیج منابع» و «شکل گیری زنجیره های تعامل» برای شکل گیری فرآیند تولید ایدئولوژی ضروری است، قلمرو گفتمانی و محتوای ایدئولوژی ها تحت تأثیر عواملی همچون افق اجتماعی ایدئولوژی و ماهیت گفتمان های رقیب موجود در بافت گفتمانی جامعه تعیین می شود. در نهایت، محقق به بحث درباره دلالت های این پژوهش برای شناخت رابطه میان ایدئولوژی و ساختار اجتماعی می پردازد.

در ایران، سیاست رسانه ای علاوه بر مراجع اصلی تاثیرگذار، از تغییر دولت ها نیز متاثر می شود؛ چرا که یکی از ابزارهای اساسی هر دولتی برای پیشبرد اهداف خود رسانه ها هستند. این تغییر دولت ها، بسته به رویکرد هر دولتی، نتایج متفاوتی را در اتخاذ عملکرد ها بر جای می گذارد. ساختار و اراده ی سیاسی، عواملی هستند که به شدت بر عمل سیاسی در ایران تأثیرگذار می باشند. در این پژوهش با نگرش فرآیندوار و تاثیر متقابل ساختار و اراده بر عمل سیاسی به این سوال پاسخ داده می شود که دولت های اصلاحات و اصول گرا چه رویکردی به مطبوعات و شبکه های اجتماعی داشتند و دواعی و موانع و نقاط قوت و ضعف دولت ها در زمینه ی اجرای سیاست های نظام جمهوری اسلامی ایران. چه می باشد. برای این کار، از رهیافت نظری میگدال با عنوان دولت قوی و جامعه ی ضعیف بهره گرفته شد. در این پژوهش کیفی، با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی، و مصاحبه داده ها جمع آوری و مورد تحلیل قرار گرفتند. برای استخراج مولفه های سیاست رسانه ای، بیانات رهبری و برای به دست آوردن رویکرد دولت های اصلاحات و اصول گرا، مطالب مطرح شده توسط روسای جمهور و وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونین مطبوعاتی در بازه ی زمانی 1376-1392 با استفاده از روش اسکن محیطی بررسی و مضامین مستخرج با استفاده از روش تحلیل موضوعی کدگذاری شدند. یافته ها نشان گر 13 مولفه به عنوان اساسی ترین سیاست رسانه ای جمهوری اسلامی ایران در زمینه ی مطبوعات و شبکه های اجتماعی و 12 مولفه به عنوان رویکرد دولت های مورد پژوهش می باشد.

شواهد نشان دهنده تغییر فرهنگی در ایران و ترجیح بدن لاغر در بین زنان است. توجه فراوان به زیبایی و تناسب اندام از پیامدهای جامعه مصرفی است و زنان برای دستیابی به اندازه بدنی دلخواه به روش های متعددی، همچون رژیم های زیبایی و لاغری اندام، روی آورده اند. بنابراین، مطالعه حاضر به منظور سنجش عوامل اجتماعی مرتبط با گرایش به ایده آل های زیبایی اندام در بین زنان شهر تبریز به مرحله اجرا درآمده است. چارچوب نظری تحقیق با نظریه های بوردیو، گیدنز، گافمن و فمنیسم شکل گرفته است. جامعه آماری تحقیق متشکل از کلیه بانوان مراجعه کننده به باشگاه های ورزش بدن سازی (تناسب اندام) دایر در شهر تبریزند. با استفاده از روش پیمایش و شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، تعداد 55 باشگاه انتخاب شده و تعداد 385 نفر از بانوان مراجعه کننده به این باشگاه ها به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. اطلاعات مورد نیاز با به کارگیری پرسش نامه محقق ساخته جمع آوری شده و تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار آماری Spss صورت گرفته است. یافته ها نشان می دهد که میانگین گرایش به ایده آل های زیبایی اندام در زنان مطالعه شده، 12 / 111 است. براساس نتایج به دست آمده از تحلیل های دومتغیره و چند متغیره، متغیرهای نگرش فمنیستی، سرمایه فرهنگی، مصرف رسانه، وضعیت تأهل و سن، با گرایش به ایده آل های زیبایی اندام رابطه آماری معنا داری نشان داده اند. همچنین، نتایج تحلیل مسیر نشان می دهد که متغیرهای سرمایه فرهنگی، مصرف رسانه و سن از طریق تحت تأثیر قرار دادن متغیر نگرش فمنیستی بر میزان گرایش به ایده آل های زیبایی اندام تأثیرگذار است. براساس نتایج رگرسیون چند متغیره، این متغیرها توانایی پیش بینی 37 درصد از تغییرات میزان گرایش به ایده آل های زیبایی اندام را دارند.

شواهد موجود نشان می دهد زنان فقیر شهری به شکل های گوناگونی از طرد اجتماعی رنج می برند. این مقاله در سطح خُرد و زندگی روزمره به جست وجوی ریشه های طرد اجتماعی در زندگی آن ها پرداخته و سعی کرده است بعضی از ابعاد این مسئله را روشن کند. روش تحقیق کیفی است و داده های تحقیق از مصاحبه های عمیق با 32 زن تحت پوشش کمیته امداد شهرستان ارومیه به دست آمده و نتایج با استفاده از رهیافت گراندد تئوری تحلیل شده اند. نتایج به دست آمده نشان می دهد در زندگی این دسته از زنان، 5 مقوله عمده در شکل گیری طرد اجتماعی نقش دارد که عبارت اند از: «ضعف سرمایه فرهنگی»، «محدودیت های مادی»، «رویکرد منفی به فقرا»، «طرد ناشی از تجرد» و «حوادث منفی زندگی». دو مقوله عمده «اجتناب از ادغام اجتماعی» و «عواطف منفی» از پیامدهای این مسئله اند که باعث تقویت و تداوم این پدیده می شود. مقوله نهایی هسته، که در برگیرنده کل فرایند شکل گیری طرد اجتماعی است، با عنوان «شکست هنجار پیوند» مطرح شده است. در خصوص شیوه های ایجاد طرد اجتماعی، شکل های بسیار ظریفی از خوارسازی و محرومیت در زندگی زنان فقیر وجود دارد که با رویکردهای کمّی یا اقتصادی قابل شناسایی نیستند.

مقدمه: افزایش شمار و تاثیرات سازمان های مردم نهاد در عصر حاضر چشمگیر است بطوریکه می توان این سازمان ها را جزو بهترین راه حل ها و عوامل کلیدی در کاهش و حل مسائل اجتماعی دانست. هدف از انجام پژوهش حاضر، فراتحلیل تحقیقات انجام یافته در زمینه نقش سازمان های مردم نهاد در حل مسائل اجتماعی است. روش: جامعه آماری پژوهش، کلیه تحقیقات انجام یافته در این حوزه، طی سال های ۱۳98 - ۱۳70 می باشد که از طریق جستجو در بانک های اطلاعاتی، 104 پژوهش استخراج گردید و اطلاعاتی کلی درباره شان ارائه شد و سپس برای محاسبه آماره اندازه اثر، از میان تحقیقات مذکور، تنها آن دسته از پژوهش هایی انتخاب گردیدند که به صورت کمی و با روش پیمایش انجام گرفته بودند که تعدادشان به صورت تمام شماری شامل23 مقاله (علمی-پژوهشی) و پایان نامه بوده است. یافته ها: نتایج نشان داد 8/29 درصد تحقیقات انجام یافته، به روش کمی و 2/70 درصد به روش کیفی بوده است. بنابراین با غلبه روش کیفی در تحقیقات این حوزه مواجه هستیم. برطبق یافته ها، متغیرهای محیط زیست، توانمندسازی زنان، کودکان خیابانی، پیشگیری از جرائم، توسعه شهری و روستایی، امنیت و اعتیاد جزو موضوعات پرتکرار در پژوهش های این حوزه بوده اند. نتایج "اندازه اثر" حاکی از آن است که بیشترین میزان اندازه اثر، مربوط به متغیرهای پیشگیری از جرم با ضریب 74 درصد، سپس متغیرهای اعتیاد، توانمندسازی زنان و کودکان و حفظ محیط زیست به ترتیب با ضرایب 45 و 42 و 41 درصد می باشد. بحث: براساس نتایج حاصل از بررسی حاضر، می توان اذعان داشت در بخش عمده ای از تحقیقات موردبررسی، با اشکالات روش شناختی مهمی همانند؛ عدم تعریف دقیق مفاهیم و نحوه سنجش آن ها، عدم انتخاب جامعه آماری مناسب و عدم ارتباط مناسب بین مبانی نظری و فرضیات تحقیق، عدم استفاده از سنجه های استاندارد و عدم پاسخگویی دقیق به فرضیات و اهداف مواجه هستیم.

امروزه رویکرد تهدیدات از جنس سخت به سمت نرم و متکی به جنگ شناختی در جوامع در حال گذر است در شیوه چنین جنگی مخاطبین بدون اینکه متوجه فریب دشمن شده باشند با اقناع و تغییر رفتار در آن ها زمینه بحران ها و انقلاب های رنگین به وجود می آید؛ بنابراین برای مقابله با آن،کارکردهای دفاع غیرعامل مؤثراست؛ و نقش نهادها و سیاست گذاران در گشودن چنین فضاهایی نباید غفلت شود. سرمایه اجتماعی یکی از مهم ترین شاخص های رشد جوامع است. این مفهوم که از علوم اجتماعی وارد سیاست گذاری شده است، تأثیرپذیری و تأثیرگذاری گسترده ای در روابط حکومت و جامعه دارد. سؤال اصلی پژوهش عبارت است از اینکه کارکرد سیاست های هشت گانه پدافند غیرعامل کشور چه تأثیری بر سرمایه اجتماعی در ایران، داشته است؟. روش تحقیق این تحقیق، موردی زمینه ای و با رویکرد آمیخته، ترکیبی شامل روش کیفی و کمی است. شامل تشریح روش پژوهش، ابزار اندازه گیری داده ها، جامعه آماری، روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه، سنجش روایی و پایایی پژوهش و نیز آزمون ها و نرم افزارهای آماری مورداستفاده جهت تجزیه وتحلیل داده ها در دو بخش کیفی و کمی میباشد. در بخش تحلیل کمّی، از روش «رگرسیون خطی چندگانه»«متغیرهای هشت گانه مستقل» بر «متغیر وابسته» استفاده شده است. جامعه آماری در بخش کیفی ۱۷ نفر و در بخش کمی ۱۴۰ نفر از خبرگان در علوم بین رشته ای برآورد شده است. نتایج حاصله حاکی است که کارکرد سیاست های هشت گانه پدافند غیرعامل بر مؤلفه های سرمایه اجتماعی معنی دار و تأثیر آن ها بر مؤلفه های سرمایه اجتماعی متفاوت و قابل توجه بوده است.

موضوع تحقیق حاضر بررسی هم ارزی ساختاری بین ساختار زیبایی شناختی رمان تاریخی اشک سبلان نوشته ابراهیم دارابی و ساختار ذهنی نویسنده و ایدئولوژی طبقه متوسط در زمان آفرینش آن است. این اثر ادبی بر اساس روش ساخت گرایی تکوینی گلدمن در دو سطح دریافت و تشریح بررسی شده است. نتایج حاصل از دریافت و تشریح این اثر ادبی حاکی از آن است که دغدغه نویسنده بررسی علل ناکامی و کامیابی جنبش های اجتماعی دوران پهلوی دوم بوده است. ساختار زیبایی شناختی و کلیت رمان اشک سبلان دلالت بر مبارزات مردم ایران و سرگذشت جنبش های اجتماعی دارد که در آن، روابط متقابل اجزای آن، یعنی تقابل و همکاری گروه ها و طبقات اجتماعی، ایدئولوژی طبقه متوسط و دخالت بازیگران خارجی، کامیابی و ناکامی این جنبش ها را رقم می خورد.

در سیاست های کلی نظام، پدافند غیرعامل مجموعه اقدامات غیرمسلحانه ای است که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می شود و از طرفی بر اساس دیدگاه پاتنام سرمایه اجتماعی، پدیده جامعه شناختی است و مواردی چون اعتماد، هنجار ها و شبکه هاست وکارایی، ارتباط، خلاقیت، حل مسائل جامعه و ... را افزایش می دهد. برخی از شاخص های آن (مشارکت و انسجام و...) اجتماعی است.هدف تحقیق دستیابی به میزان تأثیر سیاست های پدافند غیرعامل کشور در سرمایه اجتماعی و روش انجام، موردی – زمینه ای و نوع آن، کاربردی- توسعه ای می باشد. جامعه آماری تعدادی از صاحب نظران مرتبط به تعداد 400 نفر برآورد شده است، حجم نمونه، بر اساس فرمول کوکران 100 برآورد شده است. نتایج تحقیق، بیانگر این است که اجرای سیاست های پدافند غیرعامل نظام (مشارکت و انسجام) اجتماعی بستگی دارد که میزان آن در این مطالعه در ناحیه کم است. پیشنهاد هایی در این رابطه ارائه شده است.

 از دیدگاه پاتنام سرمایه اجتماعی عبارت است از ویژگی هایی از سازمان اجتماعی چون اعتماد، هنجارها و شبکه ها که میتوانند کارایی جامعه را از طریق تسهیل کنش های تعاونی بهبود دهند. سرمایه اجتماعی شامل حجم و کیفیت روابط میان انسان هاست و همکاری میان افراد را تسهیل میکند. هرچقدر سرمایه اجتماعی در یک جامعه یا سازمان بیشتر باشد، همکاری و هماهنگی میان افراد و گروه ها بیشتر است، گردش اطلاعات بهتر صورت میگیرد. همچنین کارآمدی عمومی در ایجاد توانایی برای همکاری، ارتباط، خالقیت، تحمل، حل مسائل و نظایر آن را افزایش میدهد. هدف از انجام این تحقیق دستیابی به میزان تأثیر سیاست های پدافند غیرعامل کشور در سرمایه اجتماعی (با تأکید بار اعتماد اجتماعی) میباشد. روش انجام تحقیق، تحقیق موردی_ زمینه ای و نوع آن، کاربردی – توسعه ای میباشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه صاحب نظران و اساتید حوزه پدافند غیرعامل و حوزه علوم اجتماعی و سیاستگذاری که تعداد آنها حدود 100 نفر برآورد شده است، حجام نمونه به علت محدودیت جامعه آماری تمام شمار لحاظ شده است. نتایج تحقیق بیانگر این است که اجرای موفق سیاست های پدافند غیرعمال بستگی به میزان اعتماد اجتماعی دارد که مقدار آن در این مطالعه در ناحیه کم میباشد. به منظور رفع این چالش و دستیابی به هدف تحقیق پیشنهادهایی به منظور افزایش اعتماد ارائه شده است.