راضیه نظری

موضوع اجتماعی «انتقاد» در جامعه شناسی ادبیات با ظهور مکتب فرانکفورت، شکلی منسجم تر و علمی تر یافته است. رمان «عصفور من الشرق» که مبتنی بر واقع گرایی انتقادی است، با انعکاس هدفمند شرایط جامعه و با انگیزه هشدار نسبت به تغییرات جهان و همچنین ورود «سرمایه داری» نگاشته شده است. هدف از پژوهش فوق تبیین رویکرد نویسنده متعهد، «توفیق الحکیم»، در برابر تحولات جامعه است؛ از اینرو چگونگی تبیین دغدغه های نویسنده نسبت به تغییرات پیشروی جامعه و همین طور نحوه پردازش این دغدغه ها با به کارگیری شگردهای داستان نویسی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این جستار از روش های توصیفی و تحلیلی مبتنی بر ماده گرایی تاریخی و روان شناسی بهره برد ه ایم. دستاورد این پژوهش بیانگر آن است که توفیق الحکیم با به کارگیری عناصر رمان نویسی توانسته است بحران های ناشی از سرمایه داری را پیش بینی نموده و راه برون رفت از آن را بازگشت به هویت اصیل شرقی معرفی نماید.

نشانه شناسی گریماس از انواع نشانه شناسی ادبی محسوب می شود که به تبیین جنبه های بیانی، تأثیری و دلالی اثر ادبی می پردازد. پیکره مورد پژوهش، سروده قصیده الأرض اثر محمود درویش است که بر سیاق سروده های ادب پایداری افزون بر ویژگی های شعری از خصوصیات داستانی نیز بهره برده است؛ به همین دلیل جستار حاضر با هدف نشانه-شناسی جنبه های گوناگون سروده و تعیین مؤلفه های معنایی آن به رشته نگارش درآمده است. همچنین این اثر بر پایه روش تحلیل محتوا بوده که با بهره گیری از منابع کتابخانه ای به شیوه توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است. در مقاله حاضر، سروده در دو بخش روساخت و ژرف ساخت و در چهار سطح داستانی، زبانی، ادبی و دلالی مورد تحلیل نشانه شناسی قرار گرفته اند. از جمله نتایج مهم این مقاله آن است که «ستایش آزادی وطن» شالوده فکری سروده را می سازد؛ اما «اشغال دراز مدت» به عنوان یک مانع جدی، باعث شده تا انگیزه بازیابی هویت در ذهن «درویش»، جلوه ای رمانتیک یافته و آرمانشهر فلسطین پردازش شود. وجود تنش در بخش ژرف ساخت سبب شکل گیری مفاهیم متناقض شده است. در بخش روساخت نیز شاهد تضاد درامی هستیم. نتایج تحلیل این بخش بر کنشگری شاعر و مفهوم وطن دلالت دارند.

یکی از اغراض مهم شعر شیعی، مدح است که شاعر آن را در دوره های مختلف با توجه به وجود الگوی یکسان مدحیات کلاسیک شعر شیعی که شامل مقدمه غزلی، ذم معاندان، بیان حقانیت امامت و سرانجام عرض ارادت به ساحت امام (ع) می شود به مخاطب سروده ها ارایه داده است. آنچه بایسته توجه است نوع و نحوه پردازش مواضع یکسان در این دست از اشعار می باشد که بررسی آن در گفتمان شعر آیینی ضروری است. در مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی ابیاتی از دو شاعر شیعی (مصعب عبدی و ابوفراس حمدانی) انتخاب و بر اساس طبقه بندی پاره گفتارها مبتنی بر نظریه «جان سرل» به تحلیل آن ها پرداخته شده است. از ویژگی های بارز کنش گفتارهای مصعب می توان به جزءنگری و انعکاس انگیزه ها و احساسات متفاوت اشاره کرد و در مقابل، گفتمان ابو فراس دارای صراحت بیان و یکپارچگی بیشتری است.

هدف: هدف پژوهش تعیین الگوی ساختاری کمال گرایی، بهزیستی روان شناختی و سازگاری زناشویی بود. روش: روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری تمام ساکنین شهر کرج به تعداد ۱۶۱۴۶۲۶ نفر در سال 1393 بود. نمونه برداری در دو مرحله انجام شد. در مرحله اول به روش نمونه برداری چندمرحله ای منطقه های 2، 3، 5، 7 و 10، و در مرحله دوم به شکل تصادفی، 5 مرکز از هر منطقه از بین مراکز تفریحی و فرهنگی و سپس بر اساس پیشنهاد گاداگنولی و ولیسر (1998) در مورد حجم نمونه در پژوهش های الگویابی معادله های ساختاری، از هر مرکز 20 نفر به شکل داوطلبانه، و درنهایت 500 زن و مرد متأهل انتخاب شد. ابزارهای پژوهش مقیاس چندبُعدی کمال گرایی فراست، مارتن، لاهارت و روزنبلیت (1990)، بهزیستی روان شناختی ریف (1989) و سازگاری زناشویی اِسپانیر (1976) بود. داده های 405 نفر پس از حذف 90 پرسشنامه مخدوش و 5 آزمودنی پرت از روند پژوهش با استفاده از روش الگویابی معادله های ساختاری تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد بهزیستی روان شناختی رابطه بین معیارهای فردی (229/0=β، ۰۰۱/۰=P)، سازماندهی (064/0=β، ۰۴۷/۰=P)، نگرانی در مورد اشتباه ها (212/0-=β، ۰۰۱/۰=P)، تردید نسبت به اعمال (212/0-=β، ۰۰۱/۰=P)، انتقادگری والدین (257/0-=β، ۰۰۱/۰=P) و انتظارهای والدین (141/0=β، ۰۰۱/۰=P) را با سازگاری زناشویی میانجی گری می کند. نتیجه گیری: از آنجا که بهزیستی روان شناختی پایین زوج ها می تواند احتمال ناسازگاری در زندگی زناشویی را افزایش دهد، پیشنهاد می شود، در مشاوره های پیش از ازدواج و در زوج درمانی برای تداوم ازدواج به ویژه برای زوج های که علاوه بر نارضایتی و ناسازگاری های زناشویی، دارای بهزیستی روان شناختی پایین نیز هستند، بر کمال گرایی مثبت و منفی و بهزیستی روان شناختی آن ها توجه شود.

هدف: هدف بررسی رابطه بین احساس تعلق سازمانی و گرایش به اشتراک دانش در بین کارکنان کتابخانه های عمومی با توجه به نقش تعدیل گننده تحصیلات است. روش پژوهش: پژوهش به لحاظ هدف کاربردی با روش همبستگی انجام شد. جامعه پژوهش کارکنان کتابخانه های عمومی استان خوزستان بود که به صورت تصادفی ساده 215 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. داده ها با استفاده از پرسشنامه احساس تعلق سازمانی شافلی، بیکر و سالانووا (2003) و اشتراک دانش همتی (1389) گردآوری و تجزیه و تحلیل آن با استفاده از نسخه 21 بسته نرم افزاری در علوم اجتماعی انجام گرفت. یافته ها: وضعیت مولفه های تعلق سازمانی (میانگین= 44/78) و اشتراک دانش (28/104= میانگین) بالاتر از حد متوسط می باشد. هم چنین، بین احساس تعلق سازمانی و گرایش کارکنان به اشتراک دانش رابطه معنی داری (001/0=sig و 816/0=r) وجود دارد و تحصیلات رابطه بین احساس تعلق سازمانی و اشتراک دانش را تعدیل می کند. نتیجه گیری: با توجه به یافته ها می توان گفت که احساس تعلق سازمانی مولفه ای مهم و زمینه ساز گرایش به اشتراک دانش کارکنان است و سازمان می-تواند با تقویت ابعاد سرزندگی، فداکاری و مجذوب شدن و شیفتگی سبب گرایش بیشتر کارکنان به اشتراک دانش را فراهم آورند.

وصال، هدف عارف سالک بوده و هریک از احوال عرفانی، نماینده مرحله ای از سفر عرفانی تا رسیدن به این هدف هستند. ابن عربی کتاب ترجمان الاشواق را به زبان شعر و به سبک اشعار جاهلی سروده و در آن به بیان تجربیات عارفانه اش در مسیر وصال پرداخته است. در این بین، نباید از نظر دور داشت که تعابیر مجازی از جمله استعاره ها در ساختار نمادهای رمزآلود متون عرفانی نقش مند هستند؛ ازاین رو برای شناخت جهان بینی عارف، بررسی این استعاره ها ضروری است. این جستار با محوریت بررسی استعاره های شناختی و نیز با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی، این هدف را پی گرفته است تا مفاهیم مرتبط با پربسامدترین تعبیرات عرفانی ابن عربی را مورد تحلیل قرار دهد. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که احوال «مشاهده» و «شوق» بیشترین مفاهیم استعاری را در حوزه مقصد به خود اختصاص داده و ریزاستعاره های شناختی پیرامون دو کلان الگوی «مشاهده/شوق انسان است» و «مشاهده/شوق مکان است» شکل گرفته اند. همچنین با توجه به رویکرد این استعاره ها می توان گفت که گفتمان کتاب ترجمان الاشواق اکتشافی ِماجراجویانه است.

استعاره های مفهومی در زبان شناسی شناختی ریشه دارند. کارکرد این نوع استعاره ها، برجسته سازی مفاهیم انتزاعی و معانی پنهان آنها با استفاده از شگرد مؤلفه سازی است. زمان ازجمله مفاهیم انتزاعی پرکاربرد در قرآن کریم است. این جستار از رهگذر روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به رشته تحریر درآمده و در گردآوری داده ها از روش MIP سود جسته شده است. این پژوهش در نظر دارد انواع استعاره های مفهومی اسماء زمان را در قرآن، مشخص و محورهای معنایی به کارگیری آنها را تبیین کند. نتیجه جستار حاضر به این امر اشاره دارد که در ساختار استعاره های مفهومی اسامی زمان از جسم انسان، ارزش های او و محیط زندگی اش به منزله حوزه های مبدأ استفاده شده و همچنین براساس عمومیت، پنج الگوی استعاری شکل گرفته است که در میان آنها، حوزه های مکان و حرکت، بیشترین بسامد استعاری را دارند. این استعاره ها محورهای معنایی چون هدفمندبودن خلقت، ارزشمندی و نظم آن را برجسته ساخته اند.

تصریح به عنوان یکی از راهبردهای جهانی ترجمه، مبتنی بر شگردهای متنوعی است تا از این رهگذر ترجمه ای هم ارز از یک اثر ارائه شود و از آنجا که فرم و ساختار متن نخست در تصریح اولویت دارد، راهبردی مناسب برای ترجمه قرآن کریم به شمار می آید. هدف از نگارش جستار حاضر،آن است که ضمن معرفی راهبرد تصریح و کارکرد شیوه های آن با بررسی بسامد آنها ویژگی های سبکهای ترجمه را بیان و نقد نماید؛ چراکه سبک ترجمه سنجه و معیاری است که گرایشهای زبانی مترجم، پویایی و انسجام اثر ترجمه شده را نشان می دهد و می توان با تکیه بر نتایج به دست آمده از تحلیل آن در حوزه مطالعات ترجمه قرآن کریم گامی پیش نهاده و الگویی نسبتا جامع و استاندارد از فرایند ترجمه که حقیقت نمایی بهتری را دارا است، معرفی کرد.در این جستار پیکره مورد پژوهش سوره اسراء بوده که با استفاده از روش های کیفی و کمی مورد پژوهش قرار گرفته است. نتایج به دست آمده بیانگر آن هستند که شگرد تعمیم معنایی نباید در ترجمه قرآن کریم به کار گرفته شود. همچنین،در سبک هر دو مترجم شاهد ارائه اطلاعات، تخصیص و برجسته سازی اطلاعات هستیم.

قد کانت مسأله التطابق فی ترجمه الضمائر موضوع النقاش فی دراسات الترجمه ردحاً من الزمن. وقد کان هذا الموضوع أحد المواضیع المهمه التی قمنا بدراستها. ومن الضروری أن نذکر أنّ إنجازات اللسانیات ساعدت الباحثین علی اتخاذ الخطوات الفعاله فی هذا الصدد؛ إذ صار بإمکانهم کشف وجوه التشابه والاختلاف بین اللغات اعتماداً علی هذه الإنجازات، لأنّها معاییر یقاس علیها التطابق فی االترجمه. هذا والضمیر المنعکس ظاهره لغویه قد تطرقت إلیها اللسانیات. وبناء علی نتائج البحوث اللسانیه، فإنّ هذا الضمیر یکون موجوداً فی جمیع اللغات وله إعراب المفعول به والتوکید، ویبرز فی کل لغه بشکل خاص. ففی اللغه العربیّه وبسبب إعرابه علی أنّه مفعول به یتمیّز عن محلّه التوکیدی فی أکثر الأحیان، بینما تستخدم الکلمات الثلاثه؛ خود، خویش وخویشتن فی اللغه الفارسیّه للمفعول به تاره وللتوکید تاره أخری. هذه الدراسه تقوم علی المنهج الوصفیّ-التحلیلیّ لإبراز ما یُلاحظ من الدقائق اللطیفه والظرائف الخاصه بین النحو العربیّ واللسانیات اتکالاً علی الضمائر التی تسمى بالضمائر المنعکسه ودلالتها وعلی ما یعادلها فی العربیّه وکشف أهمّ مشاکل الترجمه الفارسیّه لهذا المصطلح وفی ختام هذا البحث، اتّضح لنا أنّ هناک تعثرات فی الترجمه الفارسیّه تتمثل فی الناحیتین؛ الأولی، عدم انتباه المترجمین إلی الفروق المعنویه لظاهره الانعکاس، بین المفعولیه والتوکیدیه فی اللغه الفارسیّه والثانیه عدم اهتمامهم بالمعانی الدقیقه للأفعال، وللحصول علی الترجمه المطلوبه اقترحنا استخدام تقنیه الإیضاح.

ترجمه، یکی از راه های بازتولید ایدئولوژی است؛ از همین رو شیوه های تحلیل انتقادی ترجمه می تواند معیار مناسبی برای ارزیابی عملکرد مترجمان به شمار آید. در این میان، مجاهدین خلق که بسیار به نهج البلاغه برای تبیین آراء و افکار خود توجه داشتند، در برگردان سخنان حضرت علی (ع) از متن اصلی، ایدئولوژی سازمان خود را منتقل می کردند. این جستار با تکیه بر روش های توصیفی- تحلیلی و از رهگذر مطالعه منابع کتابخانه ای به دنبال تبیین مواضع ایدئولوژیک این گروهک در ترجمه بر اساس الگوی ون لیوون است. الگوی یادشده مبتنی بر شاخص های جامعه شناختی- معنایی بوده ، به دو بخش کلی اظهار و حذف، تقسیم می شود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که گروهک مجاهدین خلق در ترجمه های خود از مؤلفه های اظهار، بیش از حذف سود جسته اند. در برگردان 50 فراز از نهج البلاغه، هفت مؤلفه فعال سازی، طبقه بندی، واژگان با توضیح، پیوند، تفکیک، عینی کردن و حذف به کار رفته است. از این میان، سه مؤلفه اظهار که عبارتند از واژگان با توضیح، طبقه بندی و تفکیک، بیشترین بسامد را دارا است. گروهک مجاهدین با استفاده از راهبردهای بازنمایی کارگزاران اجتماعی، تعریفی منحصر به فرد از کنش گران انقلابی ارائه دادند، سپس آنان را طبقه بندی و مردم را نسبت به پیروی از این گروه تشویق کردند. در اثر کاربست این مؤلفه ها، برگردان های این گروهک از نهج البلاغه به دگرگفتی بدل گشته که در آن گفتمان سازمانی، جایگزین گفتمان علوی شده است.

امروزه همه در مورد همه گیری کرونا صحبت می کنند (COVID-19) و در هرکجا که نگاه کنید اطلاعاتی در مورد این ویروس و چگونگی محافظت در برابر آن وجود دارد؛ بیماری که تمام جهانیان اعم از نهادهای دولتی و غیردولتی را درگیر خود ساخته است؛ همچنین باعث تغییراتی در سبک و شیوه زندگی خانواده ها شده است؛ عادت ها، آداب ورسوم،رفتارها و کنش های افراد و مواردی دیگر مجموعه ای از مصادیق سبک زندگی هستند. ازاین رو ویروس کرونا گاه با تناقض و ناهنجاری و گاه با پیشرفت های بزرگ و افتخارآمیزی همراه بوده درحالی که تعادل میان این ناهنجاری ها و پیشرفت های مهم خانواده ها را با بحران های جدی روبرو کرده است. در مقاله حاضر، تغییرات سبک زندگی خانواده ها پس از شیوع ویروس کرونا در شش حیطه بررسی می شود که عبارت اند از تغییرات شیوع کرونا بر روابط اجتماعی افراد، بر آموزش و یادگیری، بر شیوه ی برگزاری مراسمات ترحیم و دیدوبازدیدها (مصاحفه)، و بر سبک تغذیه ، بر شرکت در اجتماعات دینی. روش مقاله حاضر مروری است که در سال ۱۴۰۰ انجام شده است و با مرور پژوهش ها و مطالعات انجام شده در سال ۲۰۲۰ یعنی زمان شیوع ویروس کرونا ، تغییرات حاصل شده را بررسی می کند.

زمان گفتمان روایی چندبعدی و مبتنی بر هنجارگریزی است که در اثر آن، تصاویری پراکنده باهدف برجسته سازی انگاره داستانی آفریده می شود. انگاره، به باور مسلطی اطلاق می شود که درنتیجه تکرار یک تصویر حاصل می شود. رمان «النوم فی حقل الکرز»، اثر نویسنده عراقی، ازهر جرجیس، نامزد دریافت جایزه بوکر عربی در سال 2020 میلادی، نمونه ای از آثار ادبیات تبعید است که مفهوم مانایی هویت فردی در سایه امنیت وطن، بن مایه آن را می سازد. این مفهوم، ریشه در انگاره «آرزوی جاودانگی» دارد. پژوهش حاضر از نوع کیفی بوده که از رهگذر مطالعه منابع کتابخانه ای و با تکیه بر شیوه توصیفی – تحلیلی نگاشته شده است. هدف این پژوهش، کشف مبنای شکل گیری انگاره روایت «النوم فی حقل الکرز»، تبیین ارتباط میان زمان و ویژگی های شخصیتی و تعیین عواطف منبعث از انگاره جاودانگی بر اساس نظریه گفتمان روایی ژرار ژنت در سه محور نظم و ترتیب، دیرش و بسامد است. کاربست این نظریه در اثبات انگاره روایت ضروری است؛ زیرا اثبات کننده ظرفیت این چارچوب ساختگرا در برجسته سازی ویژگی شخصیت قهرمان و احساسات مرتبط با انگاره روایت است. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که ساختار روایی توبرتویی و جریان سیال ذهن که نابهنگامی های نظم گفتمان روایی را تشکیل می دهند، به همراه دیرش که مبتنی بر دیالوگ، تلخیص، حذف و مکث توصیفی است و انواع بسامد اعم از نقل های منفرد، مکرر و تکرارشونده در جهت برجسته سازی انگاره «آرزوی جاودانگی» به کاررفته است. از نتایج بحث می توان به تقابل میان زمان حال و گذشته به عنوان مبنای انگاره جاودانگی، انزوای قهرمان داستان در زمان و وجود عواطف ترس، امید، سرگشتگی و سرخوردگی اشاره کرد.