محمدامیر احمدزاده

محمدامیر احمدزاده

مدرک تحصیلی: دکتری تخصصی تاریخ ایران دوره اسلامی، دانشگاه تربیت مدرس
رتبه علمی: دانشیار، گروه پژوهشی تاریخ فکری و فرهنگی ایران، پژوهشکده تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
پست الکترونیکی: Ahmadzadeamir20@yahoo.com
لینک رزومه

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۳ مورد.
۱.

مالکیت ارضی و نظام های بهره برداری در عهد ناصری (نمونه موردی لرستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مالکیت ارضی لرستان نظام بهره برداری عوامل تولید عهد ناصری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳ تعداد دانلود : ۱۴۹
مهم ترین بخش اقتصاد ایران در عهد ناصری، اقتصاد ارضی بود زیرا مهم ترین بخش درآمد سرانه کشور و درآمدهای دولت از این بخش تأمین می شد. در این مقاله مالکیت ارضی در لرستان و تغییرات آن با توجه به شیوه های تولید حاکم بر اقتصاد ارضی لرستان عهد ناصری یعنی شیوه تولید معیشتی و شیوه تولید سرمایه دارانه و همچنین مناسبات تولید برآمده از آنها در اقتصاد ارضی این منطقه به شیوه مطالعه تاریخی بررسی شده است و تلاش شده به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که مناسبات تولید و مالکیت بر وسایل تولید در اقتصاد ارضی لرستان در عصر ناصری در هر دو شیوه تولید ذکر شده به چه شکل بوده و کدام نظام بهره برداری، شیوه ی غالب توزیع محصول بین مالک و زارع بوده است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که در این منطقه چهار نوع مالکیت(قبیله ای ، خصوصی ، خالصه و وقفی ) وجود داشت که شیوه غالب بهره برداری در آنها مناسبات تولید مزارعه ( سهم بری ) بود و همین نظام بهره برداری مهم ترین عامل در جلوگیری از امکان رشد و توسعه نیروهای تولید در منطقه بوده است.
۲.

بررسی آرا و اندیشه های تاریخ نگارانۀ ماوردی در اعلام النبوه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ماوردی اعلام النبوه تاریخ نگری اعجاز معتزلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲ تعداد دانلود : ۶۵
ابوالحسن علی بن محمدبن حبیب بصری ماوردی از بزرگ ترین فقهای شافعی در قرون 4 و 5 هجری بوده است که به دلیل آثار متعددی که در موضوع سیاست به نگارش درآورده، جایگاه مهمی در تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام دارد. اعلام النبوه یکی از آثار بازمانده ماوردی است که با موضوع اثبات نبوت حضرت محمد(ص) با تکیه بر نشانه های پیامبری وی نوشته شده است. با توجه به اینکه این کتاب در زمره آثار سیره نگاری قرار می گیرد و نیز با توجه به اینکه تاریخ نگری به معنی چگونگی تفکر تاریخی مورخ است، پژوهش حاضر به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است: تاریخ نگری یا اندیشه های تاریخ نگارانه ماوردی در اعلام النبوه چگونه بوده است و از طرف دیگر اندیشه های کلامی او چه تأثیری بر تاریخ نگاری اش داشته است؟ نگارندگان با رویکرد توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، به این نتایج دست یافتند: ماوردی در سخن از روایات مبتنی بر معجزه و نیز ارائه تاریخ زندگی پیامبر(ص) بینش تاریخی داشته است. وی علی رغم رویکرد الهیاتی به مسئله اعجاز، در توجه به عناصر تاریخی (زمان- مکان- موقعیت)، تسامح در شناخت راوی، توجه به امکان وقوع اخبار تا حد ممکن و نیز توجه به نقد و تحلیل، بینش تاریخی خویش را نشان داده است. همچنین رویکرد کلامی او در بحث اعجاز قرآن و پذیرش عصمت پیش از نبوت، مانند معتزله بوده و به دلیل مخالفت اشاعره با عصمت پیش از نبوت، می توان رویکرد کلامی وی را در این اثر مانند معتزلیان دانست.
۳.

زن در عرصه سیاست ایران، مطالعه موردی دوره قاجار ؛ نظریه آدلر و روان شناسی سیاسی مهدعلیای سوم(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۱۶۷
روانشناسی سیاسی روشی برای بررسی شخصیت افراد و پی بردن به دلایل کنش ها و واکنش های رفتاری افراد در برابر مسائل و امور مختلف می باشد. در پژوهش پیش رو مهدعلیا همسر محمدشاه، دومین شاه قاجار و مادر ناصرالدین شاه سومین شاه قاجار، با توجه به روش روانشناسی سیاسی مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. بنابر داده های به دست آمده، مهدعلیا با سه ویژگی مجزا و مشخص قابل بررسی است. یک زنی مدبر، مقتدر، سیّاس و محیّل. دوم زنی که به عنوان مادر نقش هایی دارد و به ایفای آنها می پردازد. سوم زنی که به امورات عام المنفعه و خیریه می پردازد. وی توانست با مدیریت و کاردانی که داشت، بعد از فوت محمدشاه چهل روز بر مسند حکومت قرار بگیرد و شرایط را برای آمدن شاه جدید از تبریز به تهران فراهم کند. او با نفوذ در ناصرالدین شاه به دخالت در امور سیاسی و حکومتی پرداخته و نقش مهمی را در برخی وقایع ایفا کرد. مهدعلیا همچون هر مادر دیگری به فرزندنش عشق می ورزید از نامه های باقی مانده از آن موقع می توان به این مهم پی برد. در امور خیریه هم فعالیت داشت او همچون یک زن مسلمان از خود آثاری به یادگار گذاشت. علی رغم موارد اشاره شده بیشترین تأثیری که در اذهان بر جای گذاشت زنی منفور است چون عامل یا یکی از عاملین اصلی در قتل امیرکبیر محسوب می شود. نگارندگان در این پژوهش در صدد هستند تا چهره ای متفاوت اما واقعی از این زن که جزء واپسین زنان مقتدر ایرانی در حوزه سیاست می باشد را معرفی کند. با توجه به پژوهش انجام شده به نظر می رسد، شرایط زندگی مهدعلیا در کنار همسرش محمدشاه و مشکلاتی که در زندگی با او داشت، در نحوه برخوردش در برابر ناصرالدین شاه و دخالت در امور حکومتی در عصر ناصری اثر داشت.
۴.

نگاهی به اهمیت عکاسی مستند و کاربردهای آن در ایران دوره ناصری (1264- 1313 ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ناصرالدین شاه دوربین عکاسی عکاس عکس مستند گزارش تصویری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱ تعداد دانلود : ۱۶۱
علاقه ناصرالدین شاه به پدیده نوظهور عکاسی که دستاورد تمدنی غرب بود، سبب رونق عکاسی گردید. نخستین سوژه های عکاسی شاه، زنان حرم سرا و درباریان و اولین عکاسان نیز شاه، درباریان و تعدادی عکاس خارجی بودند. خروج انحصار عکاسی از دربار یکی از دلایل توجه به سوژه های مختلفی نظیر رعایا، طبیعت و حیوانات گردید. از سویی دیگر تمایل شاه به عکاسی از سوژه های ناب و بداهه، منجر به روی آوری به عکاسی مستند گردید. از آن زمان عکاسی به دو صورت پرتره و مستند ادامه یافت. عکاسی مستند علاوه بر ثبت تصاویر ناب و بداهه در گزارش تصویری و روزنامه نگاری نیز به کار رفت. عکس هایی که در روزنامه نگاری بکار رفتند و نیز تصاویری که به هدف گزارش تصویری تهیه شدند، به مرور ایام به لحاظ استنادی توانستد جایگاه مهمی برای خود بیابند. هدف از این پژوهش آن است تا به روش توصیفی-تحلیلی، به چرایی روی آوردن به عکاسی مستند و کاربردهای آن در زمان ناصرالدین شاه پرداخته شود. یافته های پژوهش نشان می دهد توجه و علاقه شاه، سبب توجه دیگران به عکاسی و به ویژه عکاسی مستند توسط برخی از عکاسان گردید. عکس ها و آلبوم های به جای مانده از آن دوره نشان از پیشرفت در این زمینه می باشد.
۵.

متون ترجمه شده در ایران پیشامشروطه و ارزیابی موضوعی آنها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: متون ترجمه شده مترجم سنخ شناسی موضوعی ایران پیشامشروطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۱ تعداد دانلود : ۱۳۹
هدف نوشتار پیش رو، بررسی این مسئله است که ترجمه متون اروپایی در ایران، چگونه در افق تاریخی ایران پدیدار گشت و تأثیرات شکلی و مضمونی آن بر ترجمه متون دوره پیشامشروطه چه بود. به منظور پیشبرد کار از روش تحلیل تاریخی و تفسیر متون ترجمه شده استفاده می شود. دستاورد پژوهش نشان می دهد که در رابطه ترجمه متون اروپایی با تحوّلات تاریخی ایران در دوره مذکور، دو دیدگاه غالب، قابل طرح است: الف) دیدگاهی که این حرکت را نتیجه کوشش عدّه ای از مُبلّغان مذهبی و مأموران سیاسی خارجی از جمله گوبینو می انگارد. به باور پیروان این دیدگاه، حرکت مستشرقان و نمایندگان دستگاه های سیاست خارجی بیگانه از سر انگیزه های خیرخواهانه و برای بهبودی جامعه ایرانی بود و یا انگیزه تبلیغ مذهبی و پیشبرد اهداف سیاسی کشور متبوعشان در این زمینه اثرگذار بود؛ ب) رویکردی که حرکت ترجمه را صرفاً به بصیرت و آزادمنشی تعدادی از حُکام و صدراعظم ها نسبت می دهد. مطابق این نظر، گروه مذکور شناخت مشاهده ای و یا معرفتی نسبت به تحوّلات اروپا داشتند و با یک درک تاریخی از آن بر انجام ترجمه به مثابه اقتباس الگوهای فکری و فرهنگی جدید روی آوردند تا به زعم خود راه میان بُری از تجارب دنیای بیرونی بیابند. طرفداران هر یک از دیدگاه های مذکور به جهت یک سونگری به مسئله، قادر به شناخت واقعی نشده اند؛ زیرا رابطه حرکت ترجمه و ظهور تحوّلات در عصر تاریخی مذکور را باید به صورت دیالکتیکی ‑تأثیر و تأثّر متقابل‑ در نظر گرفت. به عبارت روشن تر، خوانش اندیشه علمی و فکری اروپا، اُفق تاریخی جدیدی را برای ایرانیان رقم زد که زمینه ساز تحوّلات نوظهور در عصر قاجار شد و متقابلاً، کیفیّت تحوّلات بر مضمون و جهت گیری های حرکت ترجمه (سنخ شناسی موضوعی آثار ترجمه شده) اثرگذار بود.
۶.

چرخش از بدن به مثابه امر الهیاتی به سوی رویکرد فرهنگی- اجتماعی به آن: مطالعه ای در بابِ درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۳۴۴
خوانش فرهنگی- اجتماعی یکی از مهم ترین رویکردهای تاریخ فرهنگی است که در کتابِ «درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران» برجسته شده است. در این نوشتار، بررسی روش شناسی و محتوای متن اثر یادشده با این پرسش آغاز می شود که بهره گیری از رویکرد گفتمانی در تاریخ فرهنگی بدن چه تاثیری در نگاه مولفان کتاب و خوانش آنان از منابع و رخدادهای تاریخ ایران داشته و نقاط قوت و ضعف آن کدام است؟. با بکارگیری رویکرد انتقادی و تحلیل تاریخی می توان دستاورد بحث را در تلاش برای صورت بندی جدیدی از تاریخ ایران، ارایه تفسیری متفاوت از فهم تاریخ، برجسته سازی رویکرد جامعه شناختی و مطالعات فرهنگی بدن، تفسیر پوشش به مثابه امر فرهنگی، امر سیاسی و دینی، بهره گیری از منابع ادبی و مصوّر با هدف تقویت رویکرد تاریخ اجتماعی- فرهنگی برشمرد. امّا نگاه جهانشمول و جزئی نگر در نتیجه غلبه رویکرد کل نگرانه و نظریه محور در متن اثر، دچار خدشه است و می توان داده های تاریخی متعددی را مطرح کرد که استنتاج مولفان کتاب را با چالش مواجه سازد. از سوی دیگر، تقسیم بندی های چهارگانه از ادوار تاریخی ایران به عصر امپراتوری، عصر مشروطیت، عصر مدرنیته، و عصر دین در فصول مختلف، اشکال جدّی دارد و با ادوار تاریخ ایران انطباق چندانی ندارد.
۷.

ساخت فرهنگی- اجتماعی نهاد ازدواج در دوره قاجار (تحلیلی از فرآیند و الگوی ازدواج)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ازدواج همسرگزینی ساخت اجتماعی قاجار خانواده نظام خویشاوندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۳ تعداد دانلود : ۴۰۰
جامعه عصر قاجار نزدیک ترین دوره تاریخی به دوره معاصر برای فهم پی رنگ ها و فرم های اجتماعی کهن جامعه ایران است. خانواده به جهت دیرپایی تاریخی و نقش محوری اش در ساختن جامعه، مناسب ترین گزینه برای شناخت فرم های اجتماعی دوره سنت است. ازدواج یا همسرگزینی، نخستین و مهم ترین چارچوب سازنده خانواده است. اینکه چه انواعی از همسرگزینی در دوره قاجار وجود داشته و هر کدام چه کارکردی را دارا بوده اند؟و معانی فرهنگی هر یک از این انواع و آئین های زناشویی دوره قاجار چه بوده است؟ را از طریق روش مطالعه اسنادی و تحلیل تاریخی مورد بحث قرار داده ایم. دستاورد کلی بحث نشان می دهد که همسرگزینی مبتنی بر نظام خویشاوندسالاری بوده است و فردیت نقش کم رنگی در آن ایفا می کرده است. شکل غالب همسرگزینی را تک همسری، چندهمسری، ازدواج دائم و موقت با محوریت مرد تشکیل می داد و هر یک از انواع یاد شده، به تولید و بازتولید «خانواده گسترده» می انجامید. همسان گزینی طبقاتی-فرهنگی بر گونه های مختلف ازدواج غلبه داشته است. دین و شریعت بستر حقوقی و ضامن بقای خانواده گسترده بوده است. آئین ها و مناسک مراسم ازدواج، بازتاب چیرگی فرهنگ جمع گرایانه بر فرهنگ فردگرایانه بوده و ساخت اجتماعی ازدواج در عصر قاجار، صورتی«زیستی-طبیعی» داشته است.
۸.

ریشه های علمی−فکری پیدایش تاریخ فرهنگی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۹۷ تعداد دانلود : ۲۴۳
تاریخ فرهنگ در ایران در چارچوب دانش تاریخ و جامعه شناسی مورد مطالعه و تحقیقات مختلف واقع شده است اما رویکرد فرهنگی به مقوله ها و موضوعات تاریخی از پیشینه چندانی برخوردار نیست. تغییر در شیوه های مطالعات تاریخی با سایر علوم به ویژه علوم اجتماعی، زمینه ای را فراهم کرد تا «تاریخ نگاری»، از شیوه های سنتی اش فاصله گرفته و جای خود را به «پژوهش های تاریخی» بدهد. نوشتار حاضر با روش توصیفی– تحلیلی بر آن است تا به بررسی ریشه های اصلی(علمی- فکری) تاریخ فرهنگی بپردازد. دستاورد تحقیق نشان می دهد که تاریخ فرهنگی قدیم برآمده از دانش ها و سنت های فکری قرن هجدهم و نوزدهم بوده و در ذیل جامعه شناسی فرهنگ به آن پرداخته می شده است و تاریخ فرهنگی جدید نیز ناشی از تحولات میان رشته ای در دانش های مختلف به ویژه مطالعات فرهنگی، مردم شناسی و انسان شناسی فرهنگی بوده و باعث تنوّع «موضوع» و «روش» در مطالعات تاریخی و آثار مهم نیمه دوم قرن بیستم گردید.
۹.

تأثیر ترکیب بندِ محتشم کاشانی بر گسترش ادبیات شیعی در جغرافیای آذربایجان و اران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محتشم کاشانی ادبیات شیعی آذربایجان اران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۸ تعداد دانلود : ۳۵۸
هدف نوشتار حاضر؛ بررسی این مساله است که جایگاه ترکیب بند محتشم کاشانی در هویت شیعه چه بوده و چه تاثیری در بسط هویت فرهنگی تشیع در جغرافیای آذربایجان و آران داشته است؟ روش؛ در این پژوهش ضمن کاربست روش تحلیلی به بررسی اسناد و نسخ تاریخی جهت تبیین مساله پرداخته شده است. یافته ها؛ دستاورد بحث نشان می دهد که ادبیات فارسی ضمن اتخاذ قالب بیانی و زبانی خاص(مداحی و روضه خوانی) به عنوان رسانه مهم فرهنگی جهت تبلیغ و ترویج آموزه های دینی- مذهبی توانست از هیجان اجتماعی نیز برای توسعه جغرافیای نفوذ و نشر خود بهره گیرد. به گونه ای که ترکیب بند محتشم کاشانی به سرعت به عنوان نماد هویت دینی- مذهبی در جغرافیای در آذربایجان و آران از جایگاه ویژه ای در جامعه برخوردار شد و نقش مهمی در ترویج و تبلیغ تشیع در قلمرو ایران فرهنگی ایفا کرد. نتیجه گیری؛ استفاده عمومی از این متن در مجالس سوگواری، نقش آن بر کتیبه های مساجد و تکایا، ترجمه آن به آذری از جلوه های مشهودی است که به عمومی شدن و بسط جغرافیایی این متن شیعی انجامیده است.
۱۰.

تأثیر گفتمان ملی گرایی بر بازنمایی ایران باستان در تاریخ نگاری جدید دوره قاجار (مطالعه موردی نامه خسروان جلال الدین میرزا قاجار)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ نگاری هویت باستان گرا نامه خسروان جلال الدین میرزا قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۶ تعداد دانلود : ۵۰۶
نخستین بازتاب ها از گفتمان ملی گرایی و تلاش برای صورت بندی تاریخی متناسب با آن، از اواسط سلسله قاجار در ایران شکل گرفت. تجددخواهان این دوره، ایدئولوژی ملی گرایی را مهم ترین نشانه قدرت دولت های اروپایی می دانستند. میرزا جلال الدین، شاهزاده قاجاری از نویسندگان و مورخانی پیشگامی است که تاریخ ایران را بر پایه منابع جدید و با رویکرد باستان گرایانه بازنویسی کرد. مهم ترین اثر وی کتاب نامه خسروان به خوبی انگیزه های ایدئولوژیک و سیاسی نویسنده را در بازپردازی خیال گونه گذشته با اتکا به متون زرتشتیان هند نشان می دهد. علاوه بر این القای اندیشه های باستان گرایی و ایران ستایی به دلیل منورالفکری اولیه جلال الدین میرزا مهم ترین دلالت فرامتنی در تدوین نامه خسروان است. نامه خسروان به تقلید از شاهنامه، سعی در احیای زندگی و رسوم و سنت های شاهان اساطیری ایران دارد و مانند شاهنامه به دانش ضمنی و عامیانه مردم ایران از گذشته وارد می شود تا مفاهیم ملی گرایانه را در اذهان مردم ایران نهادینه کند. مهم ترین انگاره های ایدئولوژیکی که از ایران باستان در نامه خسروان بازنمایی می شود، عبارتند از: الف) تغییر مبدأ تاریخ نگاری هزار ساله ایرانی و در حاشیه قرارگرفتن سراسر تاریخ ایران اسلامی، ب) برجسته کردن دوره ایران باستان به عنوان عصر طلایی ملت ایران، ج) اهمیت قوم گرایی ایرانی و سره گرایی پارسی، د) معرفی تجدد اروپایی به عنوان ادامه ایران باستان، ه ) جعل تاریخ از طریق اتیمولوژی، و) طبیعی و بزرگ جلوه دادن تاریخ ملی.
۱۱.

کارخانه آبگینه قزوین؛ تأسیس، بهره برداری، و دوران اوج (۱۳۴۳-۱۳۵۴)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کارخانه آبگینه قزوین کارآفرین اقتصاد منصور یاسینی کامران خسروشاهی دهه چهل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱۷ تعداد دانلود : ۱۵۰۹
دهه چهل خورشیدی در تاریخ اقتصادی معاصر ما به دهه طلایی رشد صنایع و خصوصی سازی مشهور است. یکی از صنایعی که در این دهه همگام با تکنولوژی جهانی پیش رفت صنعت شیشه بود. کارخانه آبگینه قزوین که از ۱۳۴۳ نخستین سنگ بنای آن نهاده شد، در پایان این دهه به یکی از سه کارخانه شیشه بزرگ ایران تبدیل شد که در تحولات اقتصادی نقش به سزایی داشت. این پژوهش استقرایی، با بررسی موردی کارخانه آبگینه قزوین از تأسیس تا بهره برداری از آن، تلاش می کند پاسخی به این پرسش باشد که چگونه بعد از بحران اقتصادی دهه سی، رابطه دولت و بخش خصوصی به حدی سامان یافت که این چنین پابه پای هم اقتصاد کشور را به اوج رساندند. به نظر می رسد سیاستگذاران جدید کشور دریافته بودند راه نجات در تدوین یک نقشه راه منسجم و استمداد از استعدادها و سرمایه های سرگردان فعالان اقتصادی است. بنابر این با اصلاح قوانین و استخدام افراد شایسته راه را برای رشد صنایع غیردولتی هموار کردند. در این میان افراد فرصت شناس و زبده به خوبی از شرایط استفاده کردند و نقش خود را به عنوان کارآفرین به خوبی ایفا کردند. در این پژوهش، با اتکا به اسناد و مصاحبه های تاریخ شفاهی و منابع مکتوب موجود، از روش تحلیلی  توصیفی استفاده شده است.
۱۲.

اندیشه دفاعی ایرانیان در مواجهه با جنگ مدرن (1243 1218 ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اندیشه دفاعی جنگ مدرن تاریخ نگاری دوره فتحعلی شاه قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۲۹۷
ایران در مواجهه با نبردهای ویرانگر روسیه تزاری در موقعیت تدافعی قرار گرفت. مسأله  نوشتار پیش روی بررسی علل شکل گیری اندیشه دفاعی و ابعاد آن در روایت کنش گران فکری (مورخان، شاعران، عالمان دینی) دوره فتحعلی شاه قاجار است. دستاورد تحقیق با روش تحلیل تاریخی بیانگر آن است که یادآوری خاطره های قوی یا کهن الگوهای سرزمینی ایران برای بسط گذشته پر افتخار تاریخی و در راستای مواجهه با وضعیت انحطاط و عبور از بحران صورت گرفته است که این امر هم هوشیاری مخاطبان را نسبت به تهدید بیرونی برانگیزند و هم نمادهای سرزمینی دینی را با هدف تأکید بر ضرورت دفاع از حدود و ثغور، بازتولید کنند. این سنخ از کنش های چندوجهی، آگاهی بخشی تاریخی را به مثابه یک پراکسیس اجتماعی (برنامه عمل) در شرایط بحران، به عنوان دال مرکزی اندیشه دفاعی برجسته سازی کرد. در نتیجه، موارد متعددی از نمادهای دینی مذهبی در جنگ با کهن الگوها و واقعیت های روزمره تلفیق شدند. بازنمایی نگاه اسطوره ای، الگوهای تاریخی، قهرمان محوری، استناد و بهره گیری از متون مقدس مذهبی و دینی، طرح اهداف عالی انسانی در چهره سپاهیان اسلام هر یک انعکاس دهنده بخشی از ابعاد اندیشه دفاعی بودند که منابع معرفتی به طرح و انعکاس آنان پرداخته اند.
۱۳.

العلاقه بین الترجمه والنقل الثقافی فی إیران عصر ناصر الدین شاه القاجاری نموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: النقل الثقافی حرکة الترجمة عهد القاجار المجتمع المنشیء المجتمع المستهدف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۳۹۲
هذه المقاله تهتمّ بدراسه العلاقه بین الترجمه والنقل الثقافی فی عصر ناصر الدین شاه القاجاری، وعلی منهجیه الدراسه التاریخیه یمکننا القول بأنّ فی القرن الثالث عشر الهجری واجهت إیران أحداثا مختلفه فی العالم. فی هذه الفتره اتجهت أوروبا إلی الشرق رغم اجتیازها التطورات السیاسیه، الفلسفیه والصناعیه. أصبحت الترجمه فی هذا المجال، قناهً للنقل الثقافی حتی تنقل منجزات المجتمع المنشیء للمجتمع المستهدف.لم یکن هذا النقل، نقلاً ساذجا بل تمّ تشکیل ازدواجیه (المصالحه- الصراع) التی استمرت فتره طویله، خاصه مع وعی الجماعات الثقافیه للمجتمعات الشرقیه بطبیعه التطورات والنصوص الأوروبیه المشتقه منها. تمّ اختیار معاییر مختلفه للترجمه من بین المترجمین وبعض المؤسسات الدولیه التی أسّست للترجمه. وقد یکون بإمکاننا أن نعتبر المعاییر الداخلیه والخارجیه هی الأسباب الرئیسه لذلک. حدّدت العوامل الداخلیه، أعمالها وقیمها وأنماطها التی قدّمتها حیث یتعلق هذا الأمر بالدوافع الموجوده لکل مترجم. تتعلق المعاییر الخارجیه أیضًا بالسلطه السیاسیه ودورها فی اختیار الآثار للترجمه.
۱۴.

تحول «مکتب» شیخی به «فرقه» شیخیه (تمهیدات نظری- تاریخی در فرایند شکل گیری فرقه شیخیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رهبری کاریزماتیک ساخت اجتماعی فرقه فرقه شیخیه مکتب شیخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۵ تعداد دانلود : ۵۵۷
مکتب شیخیه، اندیشه ای است که در سال های ابتدایی عصر قاجار ظهور می کند و بر دو ستون اخباریگری و تصوف استوارشده  است. این اندیشه اگرچه در ابتدا توسط شیخ احمد اَحسائی، به عنوان دریافتی باطنی و عرفانی از مذهب رسمی تشیع در کنار سایر مکاتب فقهی، کلامی و عرفانی و فلسفی تشیع مطرح می شود، اما به تدریج بر اثر شیوه اجتماعی طرح عقایدش به فرقه تبدیل می شود. هرچند غالباً تلاش شده است این تحول به مواضع کلامی و صحت وسقم آن ها در نسبت با متون دینی شیعه امامیه نسبت داده شود، در این مقاله سعی کرده ایم، تطور ایشان از مکتب به فرقه را از منظر نقشِ فرم های ساخت یابی اجتماعی موردمطالعه قرار داده و سازوکارهای آن را مورد واکاوی قرار دهیم. پرسش محوری در مطالعه حاضر این است که: چه سازوکار اجتماعی عقاید و سیره عملی شیخیه را مهیای تحول از مکتب به فرقه کرده است؟ به عبارت دیگر جایگاه دیالکتیک بین نظر و عمل در شکل گیری یک سازمان اجتماعی – دینی چگونه بوده است؟ به نتایج فوق رسیده ایم: شیخی ها از سه سازوکار عمده در صورت بندی عقایدشان برای نیل به شکل اجتماعی فرقه استفاده می کردند؛ نخست؛ آشنایی زدایی، دوم؛ ترسیم و ترکیب مجدد هندسه عقاید کهن، سوم؛ تمایز گذاری و مرزبندی مبتنی بر رهبری کاریزماتیک و فردگرایانه.
۱۵.

بازنمایی آیین عیاری در داستان امیرارسلان دوره ناصرالدین شاه قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: داستان های عامیانه امیرارسلان عصر ناصرالدین شاه قاجار آیین عیاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۸ تعداد دانلود : ۴۰۳
یکی از مهم ترین منابع تاریخ فرهنگی- اجتماعی ایران، مطالعه داستان های عامیانه هر دوره تاریخی است. داستان سرایان با توجه به اوضاع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی زمان خود داستانی را ساخته و پرداخته می کنند؛ در این میان آداب و رسوم و آیین های زنده و پویای آن دوره خودنمایی می کند. یکی از آیین های ایرانی که در داستانهای دوره های مختلف تاریخی به وفور دیده می شود، آیین عیاری است. این آیین که از ایران باستان به یادگار مانده است را می توان در روایت های شفاهی و داستان های مکتوب گوناگون در طول تاریخ ایران دید. پژوهش حاضر بر آن است که به این مساله بپردازد که آیین عیاری چگونه در داستان امیر ارسلان بازنمایی شده است. دستاورد تحقیق نشان می دهد که با وجود اینکه از زمان شکل گیری این آیین تا دوره قاجار زمان زیادی گذشته و این آیین کمرنگ شده است؛ اما داستان امیرارسلان که یکی از مشهورترین داستانهای عامیانه نوشته شده در این دوران است، هنوز نشانه هایی از آن را در خود جای داده است.
۱۶.

مراحل سه گانه تحول دولت در ایران دوره ناصرالدین شاه قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ناصرالدین شاه قاجار سبک جدید عصر گذار کارکرد دولت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ فرهنگی-اجتماعی-اداری ایران
تعداد بازدید : ۳۹۸۵ تعداد دانلود : ۱۱۸۹
دوره ناصرالدین شاه از منظر اندیشه و کنش سیاسی دربردارندة وضعیت گذار از سلطنت مطلقه به سبک جدید است. این دگرگونی در قالب ظهور سوژه های جدید و طرح گزارة دولت مدرن و جدایی دولت از دربار هویدا شد. مسئله نوشتار حاضر در قالب پرسش های زیر صورت بندی و طراحی می شود که گفتمان دولت مدرن در دوره ناصری چه بود؟ گزاره های این گفتمان به کدام امر ارجاع می دهد و چه سوژه هایی به بیان گزاره های آن پرداختند؟ استراتژی های گفتمان چگونه شکل گرفت و چه کردارهایی زمینه تداوم گفتمان را شکل داد؟ مسلّم است که ناصرالدین شاه در 1276ه.ق در حکمی شش وزیر را به ریاست وزارتخانه ها منصوب کرد که در برابر شاه مسئول بودند. بیست و دو سال این وزارتخانه ها در حال ادغام و تغییر بودند و قوانین جدیدی نوشته می شد تا اینکه شاه قاجار متأثر از سفرهای فرنگ در فرمانی به وزراء اعلام کرد در هر قسم از امور دولت از جزئی و کلّی مختار و مجازند و هرچه را وزراء صلاح بدانند شاه قاجار فرامین آنان را مردود نخواهد کرد. این تغییر سخن در باب حاکمیت و الگوی اداره امور به دربار محدود نماند بلکه از وظایف پادشاه در برابر مردم هم سخن گفته شد. هم زمان نیروهای اجتماعی از جمله متفکران جدید از قانون و ملت سخن گفتند و نقد را به دربار کشاندند. این رخداد به معنای نوعی گسست از وضع پیشین قابل تفسیر است، گسستی که در پی شکل گیری گروهی از متفکران جدید و البته با تغییر شیوه سخن گفتن آنان دربارة دربار رخ داد و نشانه های آن به دربار هم کشیده شد.
۱۷.

تداوم و تغییر در مولفه های امنیت اجتماعی در ایران دوره ناصری(1313-1264ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قانون امنیت اجتماعی ناصرالدین شاه قاجار مفهوم شهروندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱۲ تعداد دانلود : ۷۹۰
امنیت اجتماعی در پرتو تغییرات درونی ایران در عرصه قدرت سیاسی- حوزه عمومی و نیز تحولات جهان بیرونی قرن نوزدهم دچار قبض و بسط مفهومی و معنایی گردید. ارزیابی این مساله که امنیت اجتماعی چرا و تحت تاثیر چه عواملی، موضوع توجه برخی نخبگان قدرت و اندیشمندان جدید قرار گرفت و کدام مولفه ها در توسعه مفهومی- کارکردی آن اثرگذار بودند، محور نوشتار حاضر است. با کاربست روش تحلیل تاریخی می توان گفت در دوره ناصری در نتیجه ورود مفاهیم نوین و ضرورت ایجاد نهادهای جدید جهت اداره مطلوب امور از یک سو و رشد آگاهی اجتماعی و طرح رویکردهای جدید به مساله حقوق اجتماعی شاهد تغییر نسبی در مفهوم و گستره کارکردی امنیت اجتماعی علیرغم تداوم نگرش و ساختارهای بازتولیدکننده گفتمان غالب پیشین و ساختارگرا به مساله امنیت اجتماعی هستیم که نوعی زیست دوگانه و وضعیت بینابین و ترکیبی را رقم زد. بخش های فعّال حوزه عمومی از طریق انتقال مفاهیم جدیدی چون قانون گرایی، حقوق اجتماعی، تشکیل نهادی حقوقی و انتظامی جدید، رشد شهرنشینی و توسعه آموزش و درک افراد جامعه از حقّ شهروندی تقویت شد و نخبگان جامعه جهت نیل به خواسته های خود در عرصه امنیت فردی- اجتماعی و طرح مفهوم امنیت ملّی درصدد تغییر در ساختار سیاسی- اجتماعی با تشکیل نهادهای جدید برآمدند. بدین ترتیب، ساختار جدید ضمن توسعه نهادهای اجتماعی و تقویت حوزه عمومی گامی مهم در راستای پیشبرد پروسه تحول در ابعاد امنیت اجتماعی و بسترسازی و اجرائی کردن وضع جدید برداشت.
۱۸.

بهره مندی از یافته های روان شناختی در تحلیل تاریخی؛ یک مرور انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ فرهنگی رهبران سیاسی روانشناسی تاریخ روان تاریخی بیوگرافی روانی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ پزشکی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگری
تعداد بازدید : ۱۳۳۴ تعداد دانلود : ۷۵۲
برای کاربرد یافته های روانشناختی در تحلیل های تاریخی یک زیربنای نظری قوی وجود دارد چرا که روان شناسی مطالعه رفتار انسان در حال و تاریخ مطالعه رفتار و تجربه انسان در گذشته است. به نظر می رسد برای این کاربرد دو دوره به هم مرتبط می توان قائل بود؛ در دوره نخست دیدگاه های رویکرد روان تحلیل گری فرویدی در تحلیل ویژگی های شخصیتی رهبران سیاسی مورد استفاده قرار گرفت و تصمیم رهبران سیاسی در شکل گیری رویدادهای تاریخی را با چنین نگاهی تفسیر کردند. مشکلات رویکرد روان تحلیل گری باعث ظهور رویکرد دوم یعنی دیدگاه-های روان شناسی بین نسلی در تحلیل های تاریخی شده است به گونه ای که تغییر در روش های فرزندپروری به پیش برنده تغییرات اجتماعی دانسته شد و این اعتقاد بوجود آمد که نگرش ها و رفتارها با کودک و سیر تکاملیِ فرزندپروری، تاریخ را شکل می دهد. برای چنین ادعای تاریخی، شواهد نظری روان شناختی (دیدگاه ویگوتسکی) وجود دارد اما همچنان فقدان حمایت تجربی را می توان ضعف عمده این رویکرد دانست. در این مقاله این ادعاها با یک رویکرد انتقادی مرور خواهد شد و در پایان به منظور بهره مندی از دانش روان شناسی در تحلیل تاریخی توصیه هایی خواهد شد.
۱۹.

ارزیابی و نقد مسئله کشف حجاب از منظر رابطه قدرت و سیاست های فرهنگی(1320-1305ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کشف حجاب مدرنیزاسیون جنسیت دوره پهلوی تاریخ زنان پوشش فرهنگی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی تاریخی تاریخ ایران
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ برنامه ریزی و مهندسی فرهنگی
تعداد بازدید : ۱۲۱۸ تعداد دانلود : ۶۱۵
هدف اصلی در تحقیق پیش رو تبیین چگونگی تشخیص رابطه علمی بین «تأثیر نظام قدرت و سیاست های اجرایی آن» بر تحول فرهنگ حجاب زنان دوره پهلوی اول است. دستاورد تحقیق حاضر نشان می دهد که مسئله کشف حجاب دوره اوّل پهلوی در نسبت بین قدرت جنسیت، باید اقدامی از سوی نظام قدرت برای تغییر بسترهای فرهنگی، در قالب برنامه ها و اهداف توسعه، دانست؛ ساختار سیاسی قائل به پیش فرض همبستگی بین دو مفهومِ حجاب توسعه بود و بر مبنای آن سیاست های اجرایی خاصی در دستور کار قرار گرفت، حال آن که در عرصه وضع قوانین حمایت از حقوق خانواده و زنان، که می توانست نگاهی عمیق و آسیب شناسانه نسبت به بهبود وضعیت زنان باشد، عملکرد چندانی نداشت. نظام قدرت قائل به تقدّم تغییرات ظاهری و مدیریت پوشش اجتماعی (کشف حجاب) بر تحول بنیادین از جمله تغییر ذهنیت ها، وضع و اجرای قوانین حمایتی، توسعه آموزش اصولی زنان با هدف اعمال تغییر در مدیریت بدن، و نیز توسعه حضور زنان در بیرون از خانه بود. این گونه، در اثر اتخاذ سیاست توسعه، بین تغییر نوع پوشش زنان با برنامه های اجرایی قدرت سیاسی نسبت و ارتباطی تنگاتنگ برقرار شد که قابل بررسی، ارزیابی، و نقد تاریخی است.
۲۰.

حوزه های کاربستِ رویکرد تاریخ فرهنگی در تحلیل تاریخ قاجاریه (مطالعه و ارزیابی منابع سفرنامه ای)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مردم شناسی تاریخ فرهنگی سفرنامه نویسی تاریخ قاجاریه روش جزئی نگر اجتماعی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ مطالعات فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی تاریخی
تعداد بازدید : ۸۰۰ تعداد دانلود : ۵۴۱
نوشتار حاضر به طرح این مساله می پردازد که با کاربست رویکرد تاریخ فرهنگی چه حوزه های موضوعی و معرفتی در بررسی منابع سفرنامه نویسی دوره قاجاریه، امکانِ طرح می یابد؟ آثار این خوانش بر خلق معانی جدید در پژوهش تاریخی چیست؟ در ارزیابی نقّادانه ی متون سفرنامه خارجی مشخص است که علی رغم برخی خلاء ها، دربردارنده ی رویکرد مردم شناختی، انسان شناسی فرهنگی به جامعه، فرهنگ و تاریخ ایران از یک سو، و طرح این مسائل با رویکردی جزئی نگرانه اجتماعی از سوی دیگر، هستند که هر دو منظر معرفتی و روش شناختی مذکور در چارچوب رویکرد تاریخ فرهنگی می تواند در کشف و ارایه حوزه های موضوعی و مساله شناسی پژوهش اثرگذار و به خوانش های جدید و موثر در تحلیل تاریخ قاجاریه انجامد. دستاورد نوشتار حاضر نشان داده است که سیاحان در مساله شناسی خود، عمدتاً به وضعیت و تغییرات اجتماعی، تحلیل فرهنگی از گذشته در پرتو حال، توجه به کار میدانی در پژوهش یا مشاهده ی صبورانه مسائل ، عملیاتی کردن روش های کمّی متمرکز بوده و با طرح معانی و مفاهیم با روشِ جزئی نگر اجتماعی به فراهم شدن زمینه شکل گیری تبیین های چندگانه از مسائل تاریخ اجتماعی و فرهنگی دوره قاجار کمک کرده اند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان