اکرم حسینی

بیان مسئله: د ر سال های اخیر نزد یکی روزافزون د و رشته هنری معماری و سینما که از خصوصیات و تأثیرات د وسویه یک د یگر کاملاً آگاه اند به یک مبحث جد ى آکاد میک تبد یل شد ه است. سینما به عنوان یک رسانه پرمخاطب و ابزار بیانی تأثیرگذار، از طریق بازنمایی فضای معماری سهم مهمی را د ر خلق معنا، برقرای ارتباط حسی با مخاطب، بیان روایت و شخصیت پرد ازی بر عهد ه د ارد . اما آنچه د ر سینمای ایران مورد غفلت قرار گرفته است نظریه پرد ازى د قیق د ر رابطه با تعامل میان رشته اى میان این د و حوزه و راهکارهای بهره گیری از ظرفیت های مد یوم معماری د ر راستای تجلی معنا د ر فضای حاکم بر فیلم است.هد ف پژوهش: این پژوهش د ر پی واکاوی کارکرد د راماتیک کالبد و عناصر فضای معماری د ر سینمای اصغر فرهاد ی، به طور خاص فیلم «فروشند ه»، و کشف مضامین آشکار و پنهان نشانه های متن فیلم است.روش پژوهش: د ر این مطالعه با استفاد ه از روش تحلیل محتوای کیفی و چارچوب نشانه شناسی سوسور، یافته های تحقیق به صورت توصیفی-تحلیلی ارائه شد ه است.نتیجه گیری: نتایج حاصل از مطالعه مبین این نکات است که د ر سینمای فرهاد ی ساختار معمارانه فضا نه فقط به عنوان پس زمینه د استان، بلکه همچون عاملی د خیل د ر روند فیلم ها، با رفتار شخصیت ها و د رونمایه آثار منطبق بود ه و به تنهایی مؤید احساسات و حتی اد راک معانی خاص هر فیلم هستند . همچنین هر عنصر و المانی از فضای معماری براساس مقاصد معنایی و نشانه شناختی خاصی بازنمایی می شود . به علاوه نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که د ر فیلم «فروشند ه» حجمی گسترد ه از نشانه ها به صورت کاملاً محسوس و هد فمند د ر قالب کالبد و عناصر فضایی معماری گوناگون همچون خانه، رنگ، نور، بافت، بازشو و اشیا به کار گرفته شد ه تا روایت د راماتیک د استان و انتقال معانی نهفته آن، تعریف عملکرد و حالات کاراکتر ها و برانگیختن احساسات بینند ه حاصل شود.

در حال حاضر، سالخوردگی جمعیت و عوامل تأثیرگذار بر آن از مباحث مورد توجه سیاست گذاران و برنامه ریزان کشور است. در این زمینه تفکیک شاخص های مورد نظر در مناطق شهری و روستایی در تنظیم و حتی پیش برد برنامه های لازم کمک شایانی خواهد کرد. لذا، هدف از این مطالعه مقایسه تطبیقی عوامل موثر بر سالخوردگی در مناطق شهری و روستایی استان های ایران در دو دوره آماری 1390 و 1395 است. روش پژوهش این مطالعه توصیفی تحلیلی، از نوع تحقیقات کاربردی بوده و شیوه های جمع آوری اطلاعات اسنادی است. جمعیت کشور (به تفکیک مناطق شهری و روستایی) به عنوان جامعه آماری مورد مطالعه قرار گرفته است. برای جمع آوری داده ها از سالنامه آماری کشور و سرشمارهای عمومی نفوس و مسکن طی سال های 1390 و 1395 استفاده گردیده است. در پژوهش حاضر برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل تحلیل معادلات ساختاری و نرم افزارهای مرتبط نظیر SPSS و Excel استفاده شده است. براساس نتایج بدست آمده مشخص شد، شاخص سالمندی در دو دوره مورد بررسی دارای روندی صعودی بوده و این روند صعودی در مناطق شهری بسیار قابل توجه است. همچنین، نتایج مقایسه شاخص میزان خام موالید نشان از تفاوت معنی دار و مثبت بین مناطق شهری و روستایی (با نفع مناطق شهری) و در شاخص های نرخ باروری کل و نرخ تجدیدنسل نشان از تفاوت معنی دار و منفی بین مناطق شهری و روستایی (با نفع مناطق روستایی) در هر دو دوره آماری مورد بررسی را دارد.

در ده ههای اخیر توسعه عمودی شهرها ناشی از محدودیت زمین شهری و به تبع آن کمبود فضاهای باز و سبز کافی در شهرها در کنار تغییرات حاصل شده در ساختار اجتماعی کشور سبب توجه برنامه ریزان و طراحان شهری به تأمین فضای سبز و فضای عمومی مورد نیاز شهرها گردید. به عنوان را هحلی شتاب زده، الگوی پار کهای غربی با تصور پاسخگویی به هر سه نیاز، به عنوان الگوی غالب طراحی فضاهای سبز عمومی شهری مورد استفاده قرار گرفت. در این شتاب، باغ ایرانی که همواره در طول تاریخ ایران به عنوان الگوی رایج منظرسازی مورد استفاده قرار می گرفته و پژوهش های بسیاری در ابعاد گوناگون زیبایی شناختی، روان شناسی، معنایی و پایداری آن ها انجام گردیده است، زیر سایه پار کهای غربی قرار گرفت. تحقیق پیش رو با هدف پاسخگویی به این سؤال مطرح می شود که چگونه می توان از الگوی باغ ایرانی به جای پارک های غربی جهت تأمین فضاهای سبز عمومی شهری استفاده نمود؟ این هدف با بررسی ویژگ یها و معیارهای فضاهای عمومی و مقایسه تطبیقی آ نها با خصوصیات کالبدی و فعالیتی باغ ایرانی محقق خواهد شد. تحقیق در گام نخست به شیوه تحلیلی به بررسی میزان پاسخگویی الگوی پارک های غربی به شرایط اجتماعی، اقتصادی و اقلیمی ایران خواهد پرداخت. سپس ب هدلیل نیاز به بررسی علمی قابلیت کاربست ویژگ یهای فضاهای شهری در باغ ایرانی از تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ) AHP ( استفاده خواهد شد. نتیجه آنکه الگوی باغ ایرانی، با پذیرش تغییرات کالبدی و فعالی تهای اجتماعی متناسب آن، می تواند جایگزین مناسبی برای پار کهای غربی به عنوان فضای سبز عمومی شهری باشد تا از این طریق هم به اهداف فضاهای عمومی شهری پاسخ داده شود و هم با اعطای کارکرد و فعالیت مجدد به الگوی باغ های ایرانی گامی درخور جهت معاصرسازی و احیای آن برداشته شود.

هدف از این تحقیق بررسی و تحلیل فضایی شاخص های شهر هوشمند و عوامل مؤثر بر آن از طریق  شش شاخص حکمروایی، مردم، زندگی، پویایی، محیط، و اقتصاد هوشمند است. روش پژوهش این تحقیق تحلیلی- توصیفی و آزمون همبستگی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از مدل های کمی تصمیم گیری های چندمعیاره آنتروپی، ضریب پراکندگی، تحلیل خوشه ای، و تحلیل رگرسیون استفاده شده است . حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر انتخاب شد. روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی ساده و تخصیص متناسب است. بر اساس نتایج به دست آمده، شاخص شهر هوشمند در محله 8 شهریور با امتیاز تاپسیس 0.799 واقع در منطقه 3 در رتبه نخست هوشمندی در بین محله های شهر است که بیشترین ضریب تأثیر در این محله مربوط به شاخص های زندگی هوشمند با امتیاز 0.29 است. رتبه آخر این رده بندی مربوط به محله کوهنورد با امتیاز 0.16 واقع در منطقه 2 شهر ارومیه است. همچنین، میزان هوشمندی بین شاخص های تلفیقی در رتبه بندی مناطق پنج گانه، منطقه 3 با وزن 1 و منطقه 4 با وزن 0.001 به عنوان دو قطب متضاد برخوردار و محروم در سطح محله مطر ح اند. بین حکمروایی و شاخص های تلفیقی شهر هوشمند ارتباط همبستگی معناداری مشاهده نشد . شاخص ضریب پراکندگی نشان می دهد در بین شاخص های مختلف بیشترین میزان نابرابری در شاخص های مردم هوشمند با مقدار 0.86 و کمترین میزان نابرابری در شاخص های محیط هوشمند با مقدار 0.40 وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون توأم نشان می دهد از بین شاخص های شش گانه، شاخص های زندگی و اقتصاد هوشمند بیشترین سطح معناداری را در تبیین و پیش بینی شهر هوشمند دارند .

با افزایش محبوبیت روش های بهینه سازی در علوم مختلف، معماران نیز با اهداف گوناگون به استفاده از این روش ها در طراحی و اجرای ساختمان پرداخت هاند. نحوه ی کارکرد و ویژگی های ه رکدام، با توجه به جدید بودن آ نها در معماری، ناشناخته است. در این تحقیق، ضمن تدوین مبانی روش های بهینه سازی تکاملی، با مرور 77 مطالعه پیشین که در حوزه ی ساختمان، از الگوریتم های بهینه سازی استفاده کرده اند؛ به بررسی میزان کارایی رو شها در دستیابی به اهداف معماری و ساخت، ب ه روش تحلیل محتوای متن اقدام م یگردد. الگوریتم های بهینه سازی با شش هدف مختلف در معماری پیاده سازی شد هاند؛ از این اهداف، بیشترین کاربرد مربوط به بهینه سازی نظام فضایی در کاربری مسکونی و بهینه سازی انرژی در ساختمان های اداری است. در بررس ی انجام شده، الگوریتم ژنتیک پرکاربردترین الگوریتم تکاملی و بهینه سازی انبوه ذرات، رایج ترین روش در تحقیقات مبتنی بر هوش جمعی است. با توجه به برخورد عمدتاً نظری پژوهشگران با این موضوع، طراحان نیازمند تعاملات بین رشته ای بیش تر با سایر محققین ب هویژه متخصصین کامپیوتر جهت پیاده سازی و عملیاتی شدن کاربرد الگوریتم ها می باشند.

با وجود اینکه قبل از اسلام هر کدام از فعالیت های آموزشی و عبادی مستلزم برخورداری از فضای کالبدی ویژه خود بوده اند، در قرون اولیه بعد از اسلام، فضاهای عبادی به عنوان عملکرد ثانویه به سمت آموزش متمایل گشته اند. از دوره سلجوقیان لازمه وجود فضاهای آموزشی به صورت اختصاصی مطرح گشته و در دوره های بعد نیز پیگیری شده و در عصر صفویه به اوج خود رسیده است. تعداد زیادی از این مدارس تمایل به مجاورت و ادغام با مساجد داشته اند. قطعا گستردگی زمان و مکان تاسیس این آثار، سبب برخورداری از تنوع بسیار در مشخصات کالبدی آن ها شده است. این تحقیق جهت تبیین ساختار، نسبت و میزان پیوند حوزه فضای آموزشی و فضای عبادی در مسجد-مدرسه ها در دو دوره قاجار و صفویه با هدف پاسخ گویی به این سوال شکل گرفته است که پیکره بندی دو کالبد مسجد و مدرسه نسبت به هم چگونه شکل گرفته و این موضوع از چه متغیرهای فیزیکی در هر کدام از دو دوره تبعیت می نموده است. تحقیق با استفاده از ترکیب روش های توصیفی تحلیلی و مقایسه تطبیقی انجام گردیده است. بدین منظور 43 مسجد-مدرسه مربوط به دوره صفوی و قاجار انتخاب و متغیرهای نوع دسترسی به دو فضا، نسبت ارتباط دو فضا با هم و با فضاهای بینابینی مشترک مانند حیاط و ایوان و هم چنین موقعیت قرارگیری دو فضا در سطح و نسبت مساحت فضای مسجد و مدرسه در هر یک بررسی گردیده است. تعداد بیشتری از نمونه های مورد بررسی در هر دو دوره صفوی و قاجار، بر اساس بیشترین و ساده ترین حد مجاورت و هم پیوندی شکل گرفته اند. در این نمونه ها دسترسی به دو فضا از یک ورودی مشترک صورت گرفته، هر دو فضا در یک سطح ساخته شده و در اطراف یک حیاط مشترک قرار گرفته اند و این متاثر از نسبت فضای مسجد و مدرسه در ساختار کلی فضا نبوده است. در دوره صفوی دو فضا پیوند زیادی با هم داشته و به سادگی در مجاورت حیاط با ورودی و دسترسی مشترک شکل گرفته اند. در دوره قاجار تنوع پیکره بندی بیشتر شده و دو فضا به سمت استقلال بیشتری پیش رفته اند، با این وجود هیچ گاه ارتباط دو فضا مطلقا قطع نشده است.

امروزه با توجه به گستردگی متغیرهای تاثیرگذار بر طراحی معماری، از کامپیوتر به عنوان ابزاری در تعامل با فرایند طراحی جهت یافتن راه حل های بهینه و با کارایی بالا استفاده می گردد. با توجه به محدودیت های موجود در استفاده از این روش ها برای طراحان و مطرح بودن طراحی نظام فضایی پلان به عنوان یکی از پرسابقه ترین پرچالش ترین مسائل طراحی از نظر تعداد پارامترهای تاثیرگذار، در این تحقیق پس از بررسی انتشاراتی که در آن ها طراحی نظام فضایی معماری با استفاده از الگوریتم های بهینه سازی انجام شده است به شیوه تحلیل محتوای متن و مقایسه دو الگوریتم ژنتیک و بهینه سازی انبوه ذرات به عنوان نمایندگان دو گروه از الگوریتم های تکاملی در یک مساله ی مبنا، الگوریتم بهینه سازی انبوه ذرات به دلیل همگرایی سریع تر و کیفیت بالاتر انتخاب گردید. پس از معرفی و بررسی امکانات، محدودیت ها و نحوه ی کاربرد آن در طراحی نظام فضایی پلان، پیاده سازی راهکار عملیاتی آن برای بهینه سازی نظام فضایی شامل 1- تعیین اهداف مساله، معیارها و محدودیت ها، 2- عددی سازی و کمی کردن معیارها و محدودیت ها و 3- تعیین تابع برازندگی و پیاده سازی آن در پلتفرم برنامه نویسی NET. و به زبان #C همراه با محیط گرافیکی به عنوان رابط کاربری جهت تسلط و درک بیشتر کاربران از فرآیند انجام گردید.

در دهه های اخیر کمبود مسکن و کیفیت نامطلوب آن، همواره به عنوان یکی از معضلات اجتماعی - اقتصادی در کشور ما مطرح بوده است. انعطاف پذیری با امکان ایجاد سازگاری و یا تغییر در کالبد و فضا جهت استفاده های گوناگون از آن، یکی از اساسی ترین مفاهیمی است که به بهبود کیفی فضای سکونت منجر می گردد. علی رغم این که در معماری سنتی ایران انعطاف پذیری از مفاهیم کلیدی و بنیادین در بین عناصر اجتماعی و فضایی شکل دهنده به ساختار معماری بوده، با این وجود در همه دنیا به صورت عام و در ایران به گونه ای خاص تر، از توجه به اصول تأمین کننده انعطاف پذیری در مسکن غفلت شده و توجه به طراحی مسکن انعطاف پذیر فقط در حوزه مطالعات و پژوهش های دانشگاهی معماری باقی مانده و تمایلی از طرف هیچ کدام از حوزه های برنامه ریزی و طراحی مسکن در کشور جهت استفاده از قابلیت های انعطاف پذیری در طراحی مسکن دیده نمی شود. در این مقاله صرف نظر از گونه گونی و تنوع در مفهوم انعطاف پذیری، به صورت جامع به آسیب شناسی و دلایل عدم تحقق انعطاف پذیری در حوزه مسکن معاصر ایران پرداخته خواهد شد. به این منظور عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، کالبدی و غیره که به گونه مستقیم یا غیرمستقیم به عنوان مانعی در مسیر شکل گیری و تحقق مسکن منعطف، شناسایی گردیده اند، با ابزار تحلیلی سیستم دینامیک- روش مطالعه و مدیریت سیستم های بازخوردی پیچیده، واکاوی، تحلیل و مدون خواهند شد. نتایج این تحقیق می تواند به برنامه ریزی جهت برطرف ساختن موانع کلیدی گرایش به انعطاف پذیری در مسکن معاصر ایران منجر گردد.

آسایش خانواده و فراهم آمدن امکان ارتباط و تعامل مناسب اعضای خانواده با یکدیگر و حتی با سایر نزدیکان، نیازمند طراحی مناسب سازمان فضایی مسکن می باشد. با توجه به نیازهای متفاوت هر کدام از اعضای خانواده در هر سن و موقعیت، فضاهای مسکن باید به گونه ای طراحی گردند تا علاوه بر پاسخ گویی به نیازهای جسمی و روانی هر یک از اعضاء، مانع ارتباط مناسب آن ها نیز نگردد زیرا بی توجهی به این مقوله، سبب تقویت فردگرایی و وارد آمدن صدمات جبران ناپذیری به بنیاد خانواده خواهد شد. با در نظر گرفتن نقش معماری به عنوان زمینه ساز شکل گیری نوع خاصی از رفتارها، هدف تحقیق، ارائه نحوه طراحی معماری به گونه ای می باشد که طی آن، نه تنها فضای کالبدی مسکن به عنوان مانعی در مسیر تعاملات بین فردی خانواده عمل نکرده، بلکه به عنوان زمینه ساز شکل گیری تعاملات خانواده نیز مطرح گردد. جهت نیل به این هدف، داده های حاصل از متون و پرسش نامه های باز تهیه شده به روش کیفی_ تحلیل محتوی متن_ مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. در نهایت دستور زبان طراحی قلمروهای فضایی مسکن به منظور بهبود تعامل اعضای خانواده در حوزه های طراحی قلمروهای فردی، قلمروهای جمعی، فضاهای ارتباطی و مفاصل و هم چنین موقعیت قلمروها نسبت به یکدیگر و نسبت به ساختار کلی مسکن مورد مطالعه و تدوین قرار گرفت.

پژوهش حاضر درصدد بررسی تأثیر مضامین حکمت اشراق سهروردی در معماری مساجد شیعی پس از انقلاب در شهر تهران است. در گام اول به واسطه روش تحقیق کیفی و به صورت توصیفی و تحلیلی با جمع آوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و اسنادی سه مسجد شاخص دوره صفویه (مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله، مسجد چهارباغ) مورد بررسی قرار گرفت و شاخص های موردنظر فلسفه اشراق به منظور تدوین چارچوب نظری و مدل مفهومی پژوهش، استخراج و دسته بندی شده و سپس به الگوی معماری ای که در راستای همان مفاهیم  است، اشاره و سپس مورد بررسی قرار گرفته است. در گام دوم  23 مسجد شاخص شهر تهران که در چهار دهه اخیر در مناطق مختلف تهران احداث شده اند باتوجه به نظر متخصصان و خبرگان در این حوزه به کمک نمونه گیری هدفدار انتخاب شدند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد مؤلفه های معماری حکمت اشراق در دو حوزه کالبد و تزئینات مساجد چهار دهه اخیر تأثیرگذار بوده اند. از میان مساجد شهری تهران، به ترتیب مسجد بقیه الله الاعظم با کسب امتیاز 12و مساجد جامع الرسول سعادت آباد و حضرت ابوالفضل با کسب امتیاز مساوی10 بیشترین قرابت به مساجد دوره صفوی و کم ترین تأثیرپذیری شامل مسجد نظام مافی و مسجد ولیعصر باکسب امتیاز مساوی 2 است؛ همین طور بین مساجد دانشگاهی به ترتیب، مسجد دانشگاه علامه طباطبایی با کسب امتیاز 9 و مسجد دانشگاه های صنعتی شریف و علم و صنعت با کسب امتیاز 8 بیشترین قرابت به مساجد دوره صفوی و کم ترین تأثیرپذیری به مسجد کوی دانشگاه با کسب امتیاز 1 اختصاص داده شده است. اهداف پژوهشی:بررسی مضامین حکمت اشراق سهروردی در معماری.بررسی نمود عناصر معماری برگرفته از حکمت اشراق سهروردی در مساجد شیعی پس از انقلاب.سؤالات پژوهشی:مضامین حکمت اشراق سهروردی در معماری کدامند؟آیا عناصر معماری برگرفته از حکمت اشراق سهروردی در معماری مساجد شیعی پس از انقلاب نمود یافته است؟