فریبا میراسکندری

تحقیر زنان شاغل در محیط های کاری از جمله آسیب های اجتماعی شایعی است که پیامدهای متعددی می تواند داشته باشد. پژوهش حاضر تلاشی است برای مطالعه درک و تصوران زنان شاغل از تحقیر اجتماعی و راهبردهایی که آنها در مقابل تحقیر اجتماعی اتخاذ می کنند. برای تحلیل این مسئله از روش کیفی (نظریه زمینه ای) استفاده شده است و با بهره گیری از روش نمونه گیری هدف مند با 40 نفر از زنان شاغل شهرستان ماکو مصاحبه نیمه ساخت یافته انجام شده است. برای اعتبار و اعتمادبخشی به داده ها، از قابلیت اعتبار یا اعتبارپذیری، انتقال پذیری، قابلیت اعتماد و قابلیت تأیید استفاده شده است. پس از تحلیل اطلاعات بر اساس مراحل سه گانه کدگذاری (باز، محوری، گزینشی) در خصوص درک و تصور زنان شاغل از تحقیر در مرحله کدگذاری باز، 25 مفهوم یا کد باز استخراج شد و در مرحله کدگذاری محوری پس از بررسی دقیق میان مفاهیم و برقرای پیوند بین مفاهیم، 5 مقوله بدست آمد که نشان دهنده درک و تصور زنان شاغل از تحقیر اجتماعی می باشد. این مقولات عبارتند از: کلیشه های جنسیتی، تبعیض جنسیتی؛ خشونت ؛ بی اعتمادی، و تجاوز به حقوق زنان. با انتزاع و ترکیب 5 مقوله محوری تحقیق در مرحله کدگذاری گزینشی، مقوله هسته نهایی تحت عنوان تحقیر اجتماعی ظهور کرد که تمامی مقولات محوری را تحت پوشش قرار می دهد. همچنین زنان در موقعیت تحقیر با سه واکنش یا راهبرد رو به رو می شوند: پذیرش وضع موجود، مقاومت و بازاندیشی.

ابعاد شناختی سبک زندگی یکی از پیچیده ترین و دیریاب ترین ابعاد سبک زندگی است. این ابعاد، الگوها و طرح واره هایی هستند که شهروندان با کمک آن ها واقعیت را فهم کرده و جهان پیرامون خود را معنادار می کنند. زیربنای سویه های عینی سبک زندگی بر این سویه های شناختی مبتنی هستند. برای دست یابی به این ابعاد از سبک زندگی روش های مختلفی وجود دارد که از آن جمله می توان به نمادهای موجود در بازی ها و نیز آیین های سنتی اشاره کرد. با بررسی نمادها در هر فرهنگی می توان به باورها، عقاید، و شبکه های ارتباطی آن مردم دست یافت. می توان رفتارهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و روانی اقوام گوناگون را معناشناسی و تحلیل کرد. این بدان معناست که نمادها تجلی حس تعلق و احساس وابستگی فرهنگی مردم در هر منطقه خاص است و هر روز در زندگی آن ها تکرار می شوند و درک خاصی از هویت را تقویت می کنند. این پژوهش با رویکرد توصیفی – تحلیلی و همچنین با استفاده از روش مشاهده ای با هدف تحلیل مردم شناختی تعریف صاحب نظران مردم شناسی و کاربرد نمادها در برخی از رسوم و سبک زندگی مردم تنکابن انجام شده است. مردم تنکابن مانند بسیاری از دیگر مناطق سرزمین ایران از رسوم گوناگون و نمادهای مختلف بهره می برند. برخی از این آیین ها مانند برکت مرغانه، تشخیص کله پاچه، عدد صد برای شکارچیان، و کفشدوزک در مراسم مختلف مردم این سامان هر یک بیان گر پاره ای از اعتقادات و باور های مردمان این سامان است. یافته های این پژوهش نشان دهنده آن است که نمادها در این آیین ها بیشتر برای گریز از ابهام آینده کارکرد دارند. همچنین بررسی این نمادها نشان دهنده چند خصلت فرهنگی مهم در سبک زندگی مردم تنکابن است که زمینه را برای رشد فالگیری فراهم آورده است. خصلت هایی چون: خوش بینی مثبت به آینده، پیوند با طبیعت، ابهام پذیری پایین، و وطن دوستی.

هدف از این مقاله بررسی مردم نگارانه یکی از شیوه معیشت زندگی تاریخی مردمان کندلوس است که با توجه به تحولات بسیار زیاد شیوه های معیشت متاسفانه در حال افول است. در این نوشته پس از اشاره ای مختصر از تاریخ و جغرافیای کندلوس و معیشت و دامپروری مردم به چگونگی یاریگری و مشارکت در زمینه دامداری گوسفندان در دهه های گذشته می پردازد و در پی پاسخ به پرسش های زیرین است. نظام همیاری و تعاون در گذشته چگونه بوده است؟آدمی چگونه قرنها در کنار هم بر اساس قوانین نانوشته زیستند؟ نحوه خودیاری و گاهشماری در میان دامداران چگونه بوده است؟ میزان و سهم مشارکت آنان چگونه تعیین و تقسیم می شد؟ سود حاصله از کار جمعی را چگونه تقسیم می نمودند؟ جایگاه این شغل در نظام اجتماعی به لحاظ اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در کجا قرار داشت؟ سهم زنان و فرزندان در این یاریگری به چه میزان بوده است؟ در این مقاله سعی شده است علاوه بر توصیف چگونگی زندگی چوپانان کندلوس و نظام خودیاری و مشارکت ضمن پاسخگویی به سئوالات مطروحه به برخی از زوایای پنهان زندگی انان نیز بپردازد. روش این مطالعه روش مشاهده مشارکتی و مصاحبه بوده است و به صورت توصیفی تدوین خواهد شد.

زمینه و هدف: تحولات اجتماعی چند دهه گذشته در سطح جهانی، نظام خانواده را با تغییرات، چالش ها و مسائل متعددی روبرو ساخته و با تنزل کارکردهای زیستی، اجتماعی، شناختی و عاطفی خانواده منجر به افزایش گرایش به طلاق گردیده است. این پژوهش با هدف مدل سازی معادلات ساختاری گرایش به طلاق با تأکید بر مهارت های ارتباطی، حل تعارض و حل مسائل زندگی زناشویی انجام شد. مواد و روش ها: جامعه آماری تحقیق، کلیه زوجین شهر کاشان بودند که ۳۸۳ نفر از آن ها با استفاده از روش تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. ابزارهای مورداستفاده، مقیاس های گرایش به طلاق قادرزاده و همکاران (۱۳۹۱)، مقیاس حل تعارض رحیم (۱۹۸۳) و مقیاس مهارت های ارتباطی و حل مسئله یارمحمدی واصل و همکاران (۱۳۸۹) بودند. روش تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آموس و معادلات ساختاری انجام شد. یافته ها: نتایج نشان دادند که مهارت های ارتباطی، حل مسئله و حل تعارض و تضادهای زناشویی رابطه معنی دار و معکوسی با گرایش به طلاق دارند (۰۵/۰ > .(P همچنین، مهارت های ارتباطی از طریق مهارت های حل مسئله و مهارت های حل تعارض و تضادهای زناشویی با گرایش به طلاق در ارتباط بود (۰۵/۰> p ). تحلیل مسیر روابط میان شاخص ها نشان داده که مهارت های حل مسئله بیشترین اثرگذاری مستقیم (۳۴/۰-) و کلی (۴۰/۰-) را بر گرایش به طلاق داشته و بیشترین اثرگذاری غیرمستقیم بر گرایش به طلاق، متعلق به مهارت های ارتباطی بوده است (۰۹/۰-) . نتیجه گیری: یافته های به دست آمده نشان دادند که مهارتهای ارتباطی در بهبود حل مسئله و حل تعارض نقش معناداری دارد و از این طریق در کاهش گرایش به طلاق نقش موثری ایفاد می کند؛ لذا برخورداری از مهارت های ارتباطی با تنزل تعاملات و مراودات میان زوجین و کاهش مسائلی که درنهایت منجر به تعارض و تضاد میان زن و شوهر می گردد، میل به طلاق را کاهش می دهد.

ویروس کرونا که از اواخر سال 1398 در ایران شیوع یافت و متعاقب آن در تمامی استان ها و شهرهای کشور همه گیر شد. در کنار شرایط تحریم های بین المللی به بحرانی اجتماعی تبدیل شده است که تمامی بخش های جامعه را درگیر خود کرده است. در این تحقیق با در نظر گرفتن چارچوب نظری حکمرانی خوب در حوزه سلامت و بهره گیری از مدل منافی و همکاران(2019) و با روشی تحلیلی – انتقادی، سعی در ارزیابی سیاست های اتخاذ شده توسط نهادهای تصمیم گیر دولتی در زمینه بیماری کرونا داشتیم که با تحلیل واقعیت های میدانی بر اساس اصول در نظر گرفته شده، می توان گفت که سیاستگذاری های اتخاذ شده در غیاب جامعه مدنی و بخش خصوصی نشان از عدم موفقیت دولت در مقابله با این ویروس می باشد.

رحم اجاره ای در حال تبدیل شدن به یکی از راهکارهای مهم موجود جهت مقابله با ناباروری در زوج های نابارور است. هدف محققان در این تحقیق تشریح تجربه زیسته زنان اجاره دهنده رحم است که عموماً از اقشار ضعیف، مطرود و در حاشیه جامعه اند. این پژوهش به صورت کیفی با استفاده از روش پدیدارشناسی انجام شده است. مشارکت کنندگان در این تحقیق 34 نفر زن درگیر در پروسه رحم جایگزین در شهر تهران اند که از میان آن ها 14 مورد زنان اجاره دهنده رحم، 14 مورد مادران واقعی، 3 مورد پزشکان و 3 مورد نیز واسطه های مرتبط با پدیده رحم اجاره ای هستند. مصاحبه ها در بازه ای یازده ماهه (1398) تا زمان حصول اشباع نظری ادامه یافته است و از مشارکت کنندگان با استفاده از تکنیک های مصاحبه پدیدارشناسانه داده های لازم به دست آمده است. همچنین، برای تحلیل داده ها از تکنیک تحلیل سه مرحله ای گراندد تئوری استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که زنان اجاره دهنده رحم عموماً از ضعیف ترین اقشار اجتماعی هستند و عموم این زنان سرپرست خانوار هستند. آن ها عموماً در مناسبات حاکم بر تولید فرزند نقشی منفعلانه را ایفا می کنند و با آنان به مثابه یک کالا/ شیء یا ظرف حامل جنین برخورد می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که اجاره دهی رحم مستلزم انسان زدایی از زنان گیرنده و سلطه همه جانبه بر کلیه ابعاد زیستی شان است. مناسبات حاکم، مجموعه قوانین و کیفیت سلطه زنان گیرنده جنین را در موقعیتی تحت نظارت قرار داده است. نتایج کلیدی پژوهش، که از حضور مستمر محققان در میدان و مصاحبه با واسطه ها و پزشک های درگیر در این عمل منتج شده است، نشان می دهد که با توجه به شمار بسیار بالای متقاضیان زنان اجاره دهنده رحم، در صورت وضع نشدن قوانین حمایتی شاهد گسترش این روابط و شدت یافتن سطح بهره کشی از زنان خواهیم بود.

فرهنگ و امنیت پایدار، محوری ترین موضوع در یک منطقه جغرافیایی است.با پیروزی انقلاب اسلامی دخالت های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بیگانگان شروع گردید و با نفوذ در مناطق کردی به دنبال برانگیختن آتش تعصبات مذهبی، فرهنگی و قومیتی در منطقه، ایجاد ناامنی کنند، اما این توطئه بیگانگان و با هوشیاری مردم خنثی شد. امروز نقش فرهنگی مردم در ایجاد امنیت پایدار شهرستان مریوان بسیار تاثیرگذار می باشد و بدون امنیت پایدار در مقابل تهدیدات و آسیب ها نمی تواند به امنیت مناسب دست پیدا کرد. درهم تنیدگی مسائل امنیتی با شرایط فرهنگی و اجتماعی ما را بر آن داشت که در ارتباط با شهرستان مریوان پیرامون نقش فرهنگی مردم در امنیت پایدار آن منطقه به یک تحقیق و پژوهش علمی به روش مردم شناسی ژرفانگر و به صورت میدانی، مشارکتی به طور مستقیم، با استفاده از اسناد معتبر کتابخانه و مراکز علمی و از ابزار تحقیق (دوربین فیلم برداری، دوربین عکاسی، ضبط صوت، نقشه...) مبادرت ورزیم در این راستا از مکتب نظری کارکردگرایی برونیسلاو مالینوفسکی استفاده و برای جامعه آماری تحقیق 40 نفر از نخبگان، مردم عادی، مسئولین، دانشجویان، پیشمرگان کرد مسلمان انتخاب شده است. در سوالهای تحقیق به مواردی چون: 1. نقش فرهنگی مردم در امنیت پایدار شهرستان مریوان چگونه بوده است؟ 2. نهاد های مردمی بر کدامیک از مسایل امنیت پایدار اثرگذاشته اند؟ اشاره داشته ایم. باتوجه به پرسش های، انجام یافته، نتایج حاصل در تحقیق نشان می دهد که فرهنگ مردم این شهرستان با وجود جاذبه های طبیعی گردشگری و اقتصادی، از امنیت پایدار مناسبی برخوردار بوده است.

مقاله حاضر با روشی توصیفی تحلیلی و با هدف انجام تحلیل مضمونی کیفیِ قوم نگارانه، درپی بازخوانی و برشمردن مختصات مطالعاتی است که در حوزه فرهنگ و ادبیات عامه قوم بلوچ در دست است. بر این اساس، با ارائه شمایی کلی و توصیفی وبا دسته بندی و استخراج شاخصه های این آثار، ظرفیت های پژوهشی آن ها از نظر مؤلفه های نظری و روشی ارزیابی شده است. بر اساس یافته ها، می توان دو دسته از آثار را در این حوزه شناسایی کرد؛ نخست، آثاری که در آن ها صرفاً به جمع آوری داده ها و یا انتظام بخشی به متون فولکلوریک بلوچی بسنده شده است و دوم، آثاری که پژوهشگرانِ سعی کرده اند شرح هایی درباره متون جمع آوری شده از سوی خود یا دیگران، ارائه کنند. وجود و حضور چنین مختصات ارزشمندی سبب غنای ظرفیت های تحقیقی این آثار شده است. این ظرفیت ها در چهار محور اصلی جای می گیرد که عبارت اند از: داشتن توصیفات دقیق و انجام تحلیل تفسیری؛ توجه به عوامل و بسترهای شکل گیری موضوعات مورد مطالعه؛ پرداختن به موضوعات به منزله جزئی از یک سازوکار کلی در فرهنگ؛ صورت دادن طبقه بندی و ارائه مقولات و الگوهای معنایی. بر همین مبنا، در نهایت و بر پایه بینشی مردم شناختی، نوعی چشم انداز ترسیم شد که با تکیه بر آن می توان به شناخت عمیق تری از ساختارهای ذهنی و اندیشگانی خالقان فرهنگ و ادبیات عامه بلوچی دست یافت. .

محققان در این پژوهش از طریق روش پدیدارشناسی و با استفاده از نظریه کارکردگرایی به بررسی تجربه زیسته زنان درگیر در پدیده رحم اجاره ای دست زده اند. مشارکت کنندگان در این تحقیق، از طریق حضور در مراکز درمان ناباروری انتخاب شده اند. به نظر می رسد با توجه به نرخ بالای ناباروری در ایران، فاصله شدید طبقاتی و سیطره نظم جنسی مردانه، شاهد گسترش رشد سریع این روش جدید بارداری در کشور خواهیم بود. نتایج تحقیق نشان می دهد که گرچه زنان با استفاده از این روش دارای فرزند می شوند، اما داغ ناباروری در آنها از بین نمی رود. همچنین زنانی که از طریق مادری جایگزین دارای فرزند می شوند احساس می کنند که تجربه آنها از مادر بودن کامل نیست و یک تیپ از مادری ناقص را تجربه می کنند، به همین سبب آنها با استفاده از برخی تمهیدات، به مشارکتِ پرستارانه از مادرجایگزین دست می زنند تا از این طریق، در فرایند بارداری و مادرشدن سهیم شوند. ما در این تحقیق نشان دادیم که چگونه این روش از فرزندآوری موجب کالایی شدن فرایندهای فرزندآوری و مادری شده است.

یکی از مهم ترین بخش های هر فرهنگ، ادبیات عامه است که شامل ابعاد مختلفی است. در مطالعه پیش رو با تمرکز بر فرهنگ و ادبیات عامه قوم بلوچ، قصد داریم دریابیم زنان بلوچ در حماسه های این قوم عمدتاً در چه ابعادی به تصویر در آمده اند و در اجتماع و خانواده دارای چه موقعیتی هستند. به این ترتیب، هدف اصلی پژوهش، شناسایی و تفسیر سازوکاری است که در فرهنگ و ادبیات عامه قوم بلوچ و به طور اخص حماسه های این قوم در نهایت، موجد موقعیت و جایگاهی خاص در ارتباط با زنان بلوچ می شود. به همین دلیل، برای دستیابی به این منظور، از روش کیفی مردم نگاری و نیز روش اسنادی بهره برده ایم. برای تفسیر بهتر داده های به دست آمده نیز برخی نظریات فمنیستی همچون فمینیسم رادیکال، فمینیسم سوسیال و نیز فمینیسم لیبرال را استفاده انتقادی می کنیم تا از این طریق دریابیم آیا مسائلی که از بطن داده ها استخراج می شود، در چارچوب های یاد شده قابل بررسی یا به نحوی دیگر قابل تفسیر است. یافته های حاصل از کاربست روش های مذکور نشان می دهد که تصویری که از زنان ارائه شده است، بر برخی ابعاد و تصاویر خاص دلالت دارد، ازجمله: بر هم زننده صلح و روابط پایدار سران قدرت؛ قدرتمند، ثروتمند و دارای جاه و مقام؛ زیرک، باهوش و باتدبیر؛ دلیر، شجاع و ستیزه جو؛ تیماردار و تسکین دهنده آلام و برهم زننده روابط خانوادگی با انجام قضاوت های نادرست. درمجموع، با تمامی مضامین به دست آمده به این نتیجه دست یافتیم که زنانی که در حماسه های بلوچی از آن ها سخن گفته شده است، دارای ارزش ها، موقعیت ها و امتیازات به نسبت یکسان با مردان هستند.