حسنعلی پورمند

نقد کهن الگویی یکی از رهیافت های اصلی نقد ادبی معاصر و مبتنی بر نقد روان شناختی است که به کشف ماهیت کهن الگوها و نقش آن ها در ادبیات می پردازد. آثار عرفانی همچون بسیاری از آثار ادبی دیگر منعکس کننده نمادین کهن الگوهاست. بررسی موردی حاضر خوانشی یونگی از داستان زن صالحه در الهی نامه عطار است. در پژوهش حاضر سعی شده تا با رویکردی توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، مبانی نظری دیدگاه یونگ و کهن الگوهای مورد نظر او به اختصار معرفی شوند. این پژوهش با محور قراردادن شخصیت ها، موقعیت ها و نمادهای کهن الگویی به تحلیل داستان می پردازد و نشان دهنده قابلیت های بالای این اثر در حیطه ناخودآگاه روان آدمی و سرشار از کهن الگوها است. آن چه از پژوهش حاضر مستفاد می شود این است که حکایت مورد بحث از ظرفیت بالای تاویل بر مبنای نظریات روان کاوانه یونگ برخوردار است. زن صالحه که کهن الگوی قهرمان در شخصیت او حاکم است در موقعیت کهن الگویی سفر با طی کردن فراز و فرودهای مختص این کهن الگو و پشت سر گذاشتن نیروهای ناخودآگاه جمعی نظیر پیر دانا، ولادت مجدد، آنیموس، سایه و پرسونا به مرحله خودشناسی و فردیت دست یافته و مراحل سلوک را به بهترین شکل به سرانجام رسانده است.

این مقاله پژوهشی پیرامون تخت های ایرانی در دوره باستان از سلسله ایلامیان تا پایان سلسله ساسانیان و آغاز اسلام در ایران است. هدف پژوهش شناسایی و معرفی گونه های متفاوت تخت های ایرانی و بیان چگونگی آن ها در این دوره است. پژوهش درصدد پاسخ گویی به سؤال های ذیل است: 1. شکل های مورد استفاده در طراحی تخت های ایرانی در دوره باستان کدامند؟ 2. مفاهیم مرتبط با نقوش تخت های ایرانی در دوره باستان چیست؟ پژوهش حاضر از لحاظ روش پژوهشی توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر آیکونوگرافی است. شیوه گرد آوری داده ها کتابخانه ای و میدانی است. نتیجه حاصله چنین بود که مبلمان ایرانی در دوره باستان، در عین تفاوت های بسیار، مسیری ممتد را در روند طراحی طی کرده است. در هر دوره شاهد به کارگیری نقش مایه های حیوانات اساطیری، اشکال هندسی و ساده در طراحی مبلمان هستیم که هر یک متناسب با باورهای مذهبی، کاربرد و درجه اجتماعی افراد، مورد استفاده قرار می گرفته است. به این ترتیب خدایگان، شاهان و ساتراپ ها در مراسم آیینی و رسمی از مبلمان با طراحی پیچیده تر و پرکارتر به کار می بردند و در ضیافت ها و مراسم غیر رسمی، مبلمان ساده تر توسط آن ها و نیز مردم عادی مورد استفاده قرار می گرفت.

نقشه و نقشه نگاری موضوعاتی کهن در تمدن اسلامی است. نقشه های جغرافیایی دوره اسلامی، همواره از منظر پژوهشگران علومی چون جغرافیا و تاریخ تحلیل و بررسی شده اند، اما به لحاظ زیبایی شناسی عناصر تصویری و نوشتاری، کمتر مورد توجه بوده اند. پژوهش حاضر به منظور تعیین ویژگی ها و ارزش های بصری نقشه های جغرافیایی در جهان اسلام، با تمرکز بر نقشه های نسخه خطی المسالک و الممالک موجود در کتاب خانه و موزه ملی ملک، صورت گرفته است. روش استفاده شده توصیفی تحلیلی بوده و اطلاعات ضروری تحقیق با به کارگیری روش های کتاب خانه ای و مشاهده، جمع آوری شده است. مهم ترین یافته پژوهش حاضر این است که عناصر بصری این نقشه ها برای نشان دادن عوامل و مناطق جغرافیایی، ساده شده اند. نیز این عناصر از مکاتب نگارگری پیشین و هم عصر خود تأثیر پذیرفته اند و از باورهای اصلی حاکم بر مکتب نقشه نگاری بلخی هم متأثر بوده اند. این نقشه ها را به لحاظ اصول ترسیم و بازنمایی، می توان نمونه های پیشین نقشه های کنونی دانست.

سیزده فرش و فرشپاره شرقی از سده های شانزدهم و هفدهم که در تاریخ هنر به فرش های پرتغالی شناخته می شوند، از منظر طرح و نقش جالب توجه و چشمگیرند، چه یک صحنه دریایی شامل کشتی ها و اشخاص اروپایی به علاوه مردی مغروق و هیولایی سر از آب به در کرده را در بخش لچک ها جلوه گر می سازند. مطالعات فرش شناسی با تردید گاه این فرش ها را به ایران و گاه هند نسبت می دهند. در این جستار فرش های پرتغالی در پیوند با مینیاتورهای دریایی دربار مغولان هند به کارزار تحقیق و تفحص روانه شده اند. چشم انداز و هدف پژوهش حل معمای پیچیده کشف هویت فرش هاست، چنان که سؤال اصلی پیرامون مکان و زمان بافت آن ها مطرح شده است. در اینجا روش تحقیق تطبیقی با نگرش تاریخی به کار بسته شده است و اطلاعات حاصل از طریق مطالعه کتابخانه ای به دست آمده است. ماحصل پژوهش حاکی از آن است که نخستین فرش های پرتغالی، که از طرح و نقش ظریف تر و صحنه دریایی کامل تر برخوردارند، در دربار امپراطور اکبرشاه مغول در پنجاب طی دهه پایانی سده شانزدهم در لوای یک جریان قوی توجه به نقوش اروپایی که از چند دهه پیش آغاز شده بود، بافته شدند. فرش های ساده تر در طی چند دهه بعد، خارج از دربار و در مناطق بافندگی پررونق مغولان مانند آگرا، فتحپور سیکری و لاهور به قصد تجارت و عرضه به بازار اروپایی بافته شدند. در طراحی فرش های پرتغالی، لااقل نقش سه هنرمند دربار مغول، نقاشان مشکین و کیسو و دهرراس بازشناسی می شود که به نحو بارزی نقش مشکین پررنگ تر و مشخص تر از دیگران است.

پیشرفت فناوری در جوامع گوناگون مسیرهای متفاوتی را طی می کند. در ایران نیز در دوره های مختلف مسیرهای متفاوتی طی شده است. مظفرالدین شاه در سفرهایی که به فرنگ داشت، اجناس زیادی برای عقب نماندن مردم ایران از سایر ممالک با خود به ایران می آورد. اما سؤال این جاست که در حقیقت چه مراحلی طی می شده تا این پدیده ها در میان مردم رواج یابند؟ این مراحل چه ویژگی هایی داشتند؟ چه رابطه ای بین مراحل پذیرش پدیده های نوین در ایران در این دوران با آن چه در دنیا اتفاق می افتد وجود دارد؟ و در نهایت چه رابطه ای میان مراحل رواج و مؤلفه های پذیرش این فناوری ها وجود دارد؟ در این پژوهش به روش توصیفی، تطبیقی و تحلیل تاریخی به بررسی حضور سه فناوری تازه وارد در زمان مظفرالدین شاه (سینماتوگراف، اتومبیل و چرخ خیاطی) پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد که هر سه فناوری در سه مرحله کلی دربار، اشراف و رواج در جامعه ایرانی حضور پیدا کرده اند و با توجه به مؤلفه های آگاهی، نیاز، سیستم قدرت، بیگانه ستیزی و وضعیت اقتصادی، ایران در آن زمان، نسبت به معیار جهانی با تأخیر بیش تری پدیده های نوین را پذیرفته است. روش های مقاومت در برابر پذیرش هم علاوه بر نفی ایدئولوژیک و نفی عقلانی، شامل اسطوره سازی و وحشت بوده است.

با ورود دستبافت­های شرقی به اروپا از دوران باستان این بافته­ها اغلب با نام­هایی که از شرق همراه آن­ها به غرب می­رفت، شناخته می­شدند. از آنجا که در سده­های اسلامی، مورها، که مسلمانان مسیحی شدۀ اروپا بودند، نقش زیادی در رواج این واژه­ها داشتند، بیشترین ظهور دستبافت­های شرقی در اروپا و به ویژه شبه جزیرۀ ایبری(پرتغال و اسپانیا) به صورت واژگان عربی است. از جانب دیگر به سبب ناشناخته بودن ساختار بافته­های شرقی برای اروپاییان، در فرهنگ لغات پرتغالی و اسپانیایی همۀ این واژه­ها معادل یکدیگر قرار گرفته­اند. این پژوهش با روش تاریخی به کند و کاو در اسناد و کتب کهن پرتغالی و اسپانیایی پرداخته و چگونگی و کیفیت حضور دستبافت­های شرقی در این سرزمین­ها را از سده­های میانه به بعد مورد مطالعه قرار داده است. با توجه به دست­آوردهای این پژوهش، در پرتغال و اسپانیا حداقل از سدۀ چهاردهم میلادی قالی شرقی کم و بیش نمونۀ نوعی و مظهر اسباب و لوازم خانه شناخته می­شده است که واژۀ آلکاتیفا معرف آن بوده است. بیشتر این قالی­ها از هند به وسیلۀ تجارت به شبه جزیرۀ ایبری رسیده­اند و در مقابل قالی­های ایرانی به سبب گرانی نقش کمی در دکوراسیون داخلی آن­ها بر عهده داشته است.

رسام عرب زاده از جمله هنرمندان معاصر در حوزه طراحی و تولید فرش است. اکثر آثار ایشان حاوی عناوین مختلف ادبی، فرهنگی، عرفانی و فلسفی است. عناوینی که رسام عرب زاده برای آثارش برگزیده نشان از قایل شدن اهمیت به عنوان اثر، علاوه بر خود اثر هستند. در این جستار، سعی بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از نشانه شناسی، عناوین و متون مرتبط با آن در آثار ایشان مورد بررسی قرار گیرد. پژوهش حاضر ضمن بررسی عناوین آثار منتخب(۱۲مورد) از آثار رسام عرب زاده به دنبال پاسخ گویی به این سوالات است که، چه ارتباطی بین دال(عنوان) و مدلول(متن) وجود دارد؟ و آیا عناوین آثار رسام عرب زاده در خوانش مفهوم متن اثر دخالت دارد؟ نتایج پژوهش نشان می دهد، ضمن این که عنوان در آثار وی، مهم ترین و اساسی ترین درگاه ورود به آن اثر است، ارتباط تنگاتنگی با مفاهیم آن اثر دارد. از سویی، ذهن خواننده را به چالش کشیده، فرضیه هایی برای او مطرح ساخته و او را به خوانشی عمیق از متن اثر تحریک می کند. عنوان در آثار رسام عرب زاده در خوانش متن آثار بسیار موثر بوده و در اغلب موارد به عنوان بخشی از اثر نیز می تواند باشد.  

مدال ها جدا از جنبه تاریخی، یکی از نمودهای فن و هنر دوره های اخیر تاریخ هنر ایران هستند. نخستین جنبه اهمیت این موضوع ماندگاری این آثار و انتقال سنت های فرهنگی و هنری دوره های مختلف است. مطالعه این آثار که می توانند در شاخه جواهرات و مسکوکات بررسی شوند، به جهت ویژگی های مفهومی و نمادین، ویژگی های تزئینی و ویژگی های بصری حائز اهمیت است. مدال ها که ساخت آنها از دوره قاجار بیشتر رونق گرفته است، به لحاظ بررسی سبک هنری دوره های معاصر هنر ایران نیز دارای اهمیت هستند، و زمینه مناسبی برای بررسی تحولات در ویژگی های بصری مدال ها از دوره قاجار تا زمان حاضر می باشند. بررسی تطبیقی مدال های قاجار، مدال های پهلوی و مدال های جمهوری اسلامی می تواند به شناسایی تفاوت ها و شباهت های فرهنگی هنری این دوره ها و تفاوت های هنری شان کمک نماید. هدف این پژوهش پی بردن به سیر تحولات تجسمی مدال های افتخار در سه دوره یاد شده و درک تفاوت ها و شباهت های تجسمی مدال های این سه دوره است. سوال این پژوهش این است که چه تحولات تجسمی ای در خصوص مدال های افتخار در سه دوره قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی به وجود آمده است و چه تفاوت ها و شباهت های تجسمی ای بین مدال های این سه دوره وجود دارد؟ این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و بررسی نمونه های موزه ای انجام شده است و شیوه تحلیل آثار بر اساس بررسی اصول و قواعد تجسمی به کار رفته در ویژگی های ظاهری مدال ها است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که مدال های قاجار به لحاظ شکل و تزئین یکنواخت تر بوده اند و میان عناوین مختلف این مدال ها شباهت های زیادی وجود دارد، مدال های دوره پهلوی از نظر نقش و تزئینات متنوع تر هستند ولی در نمادهای استفاده شده در این دو دوره شباهت هایی دیده می شود، مدال های دوره جمهوری اسلامی علاوه بر نقوش و تزئینات از نظر شکل نیز تنوع زیادی دارند و میان نمادهای این دوره با دوره های قبل تفاوت زیادی دیده می شود.

یکی از اهداف غایی معماری این است که محلی را به مکانی قابل بهره برداری و سکونت تبدیل کند، بدان معنا که ذات نهفته و بالقوه حاضر در عناصر محیط را عیان نماید؛ از این رو مطالعه مکان بسیار حائز اهمیت است. از سوی دیگر نقطه آغار مفهوم پدیده شناسی در شاخه علوم فلسفی است، اما هرگز در فلسفه محدود نشده و دامنه نفوذ خود را در علوم مختلف دیگر، از جمله معماری در بر گرفته است. رویکرد پدیده شناسی در مورد یک پدیده، تفکر در ماهیت درونی و آشکار سازی ذات آن است. کریستین نوربری شولتز به عنوان یکی از برجسته ترین چهره های پدیده شناسی در مکان و معماری مسکونی تأثیر بسیار عمیقی در گسترش این گفتمان داشته است. در این پژوهش، با استفاده از ابزارهای گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات اسنادی و برداشت های شخصی میدانی تلاش شده است تا مفاهیم و اصول مرتبط با مفهوم مکان و پدیده شناسی مکان، بررسی و واژه خانه تحلیل شود. در این راستا ابتدا پدیده شناسی فلسفی که مبدأ و تبلور مفهوم پدیده شناسی در معماری است، بررسی و در کنار آن، تفحصی در آراء و نظریات کریستین نوربری شولتز در حوزه مفهوم پدیده مکان و پدیده شناسی مکان شده است. سپس، مفهوم خانه، محل قرار و سکونت همراه با آرامش انسان مورد واکاوی قرار گرفته است و در ساختار خانه با شاخص مفهومی مکان از دیدگاه شولتز مطابقت داده شد و به عنوان نمونه موردی، یکی از خانه های ارزشمند تاریخی ایران (خانه بروجردی های کاشان) مورد کنکاش قرار گرفت.

با ورود دستبافت های شرقی به اروپا از دوران باستان این بافته ها اغلب با نام هایی که از شرق همراه آن ها به غرب می رفت، شناخته می شدند. از آنجا که در سده های اسلامی، مورها، که مسلمانان مسیحی شده اروپا بودند، نقش زیادی در رواج این واژه ها داشتند، بیشترین ظهور دستبافت های شرقی در اروپا و به ویژه شبه جزیره ایبری(پرتغال و اسپانیا) به صورت واژگان عربی است. از جانب دیگر به سبب ناشناخته بودن ساختار بافته های شرقی برای اروپاییان، در فرهنگ لغات پرتغالی و اسپانیایی همه این واژه ها معادل یکدیگر قرار گرفته اند. این پژوهش با روش تاریخی به کند و کاو در اسناد و کتب کهن پرتغالی و اسپانیایی پرداخته و چگونگی و کیفیت حضور دستبافت های شرقی در این سرزمین ها را از سده های میانه به بعد مورد مطالعه قرار داده است. با توجه به دست آوردهای این پژوهش، در پرتغال و اسپانیا حداقل از سده چهاردهم میلادی قالی شرقی کم و بیش نمونه نوعی و مظهر اسباب و لوازم خانه شناخته می شده است که واژه آلکاتیفا معرف آن بوده است. بیشتر این قالی ها از هند به وسیله تجارت به شبه جزیره ایبری رسیده اند و در مقابل قالی های ایرانی به سبب گرانی نقش کمی در دکوراسیون داخلی آن ها بر عهده داشته است.

ارائه تصویر شاه در هر دورهای، مفاهیم و مقاصد خاصی برای حکومت بههمراه داشته و از جنبه های مختلفی به آنها پرداخته شده است. در پژوهش حاضر به بررسی دلایل و چگونگی حضور تصویر شاهانه در آثار هنری و مطالعه تطبیقی بین دو دوره فتحعلیشاه و ناصرالدینشاه میپردازیم تا ازطریق بررسی رابطه بین هنر و سیاست، تغییرات بازنمایی و روشهای بصری مورد استفاده برای انتقال اهداف مورد نظر حکومت و تفاوتهای میان آنها را در هریک از دوره ها آشکار کنیم. فرضیه پژوهش حاضر، تأثیر متفاوت ابزار و سازوکارهای هنری هر دوره بر بیان اقتدار، اِعمال قدرت و مشروعیت و کاربرد آن است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی و بهکارگیری نمونه آثاری با تصویر شاهانه و بررسیهای تاریخی به تحلیل و مقایسه ساختارهای دو دوره مذکور میپردازیم. نتایج مبیّن آن است که بهرغم حضور هردو پادشاه در یک سلسله و اینکه ظاهراً باید در هردو دوره با یک هدف به تکثیر تصویر شاه بر آثار هنری و تولیدات گوناگون پرداخته شده باشد، در واقع کاربرد تصویر فتحعلیشاه بهدلایل گوناگون سیاسی و اجتماعی، در عین مصرف داخلی در کشور، بیشتر برای نمایش شکوه باستانی به ارث رسیده به سلسله نوپای قاجار و اثبات اقتدار به قدرتهای اروپایی بوده است و حضور ناصرالدینشاه حتی برروی اسکناس و روزنامه، همزمان با تغییرات بسیار در درجه رؤیتپذیری شاه، که متأثر از تغییر تکنولوژی و عامل تحول در گفتمان آن دوره بود، بیشتر برای تحکیم پایه های قدرت در حال از دست رفتن در جامعه داخلی کاربرد داشته است.

أراد بریخت من المسرح أن یتحول إلی منبر للحوار ولیس منصه للأوهام، ووضع مفهوماً جدیداً للإبداع المسرحی عرف ب "التغریب" أو "المسرح الملحمی"، الذی یهدف إلی حث دائره النقد فی ذهن المتفرج. إن هذا المفهوم یستند إلی فکره "صناعه ما هو غریب" وهذا ما یحوله إلی فعل شعری، وکان بریخت یهدف من مفهومه هذا إلی انتزاع الانفعال من الإنتاج المسرحی وإیجاد تباعدیه بین المشاهد و شخصیات المسرحیه وانفکاک الممثلین عن أدوارهم. وتحویل المتفرج السلبی الی مشاهد فعال و ایجابی. هذا ویُعدُّ أصغر فرهادی من أهم المخرجین السینمائیین الإیرانیین، وهو من القلائل الذین یملکون نمطاً خاصاً بهم، وفیلم البائع من أهم أفلامه حیث إننا فی هذا المقال نسعی إلی أن نُظهر الطریق الذی سلکه هذا الفیلم من أجل إیجاد مشاهدین متفاعلین وایجابیین، وبقراءه کافیه لفیلم البائع ومن خلال محورین رئیسیین وهما الشخصیات وحواراتها والثانی هو الجانب الإخراجی، حیث یمکننا أن نری طریقه تشکیل هذا الجمهور، وذلک من خلال المنطق الاستقرائی لهذا الفیلم مع آراء برتولت بریخت، وأسباب تأثیر فیلم "فروشنده" (البائع) علی الجمهور حیث سوف یتم تحلیله من خلال مفاهیم التباعدیه والتماهی. ویبدو أن فرهادی یستخدم نفس الأسالیب غیر المباشره لبریخت، للوصول إلی المشاهد الفعال ویجبر الجمهور علی التفکیر، وذلک من خلال وسائل وطرق غیر مباشره. ولکن بطبیعه الحال، فإن أسلوب فرهادی لا یتناقض مع خلق تماهی الجمهور مع شخصیات الفیلم، وبالإضافه إلی خلق نوع خاص وحدیث من التباعدیه بطریقته الخاصه وذلک من خلال حرکات الکامیرا، الدیکور، الدیکوباج، التأطیر الفیلمی، والسرد الروائی. لأنه وفی العصر الحالی أمام موضوعات عادیه وبمعالجه عادیه للقصه، فإن ذلک لا یجبر ولا یدعو المشاهد للتفکیر.

خوشنویسی، از معدود هنرهای سنتی است که با توجه به مشخصات هندسی اش، فرم و قالب های مختلفی را تجربه نموده و به هنر مدرن معاصر، پیوند خورده است.در این نوشتار، به تحلیل نسبت های خط نستعلیق و ترکیب بندی حاصل از آن مبتنی بر فرایند ادراک گشتالت پرداخته و تلاش شده تا به سؤال ذیل پاسخ داده شود: چگونه می توان با استفاده از اصول نظریه ی گشتالت، روش و اصولی معرفی نمود که امکان سنجش ترکیب های متفاوت آثار خوشنویسی با خط نستعلیق را فراهم نماید؟ این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای، ساماندهی و با روش توصیفی، تحلیلی و آماری ارزیابی شده است. در این پژوهش، ابتدا سه اثر خوشنویسی با خط نستعلیق در قالب های چلیپا، سیاه مشق و قطعه ترکیبی معرفی و با استفاده از قوانین گشتالت تحلیل شده اند؛ سپس به کمک یک پرسش نامه، قطعه ای ترکیبی با چهار ترکیب بندی و گشتالت متفاوت ارائه شده و مورد سنجش قرار گرفته است. نتیجه ی این داوری نشان داده است که ضمن اهمیت بالاتر بودن درصد خوشنویسان انتخاب کننده بهترین ترکیب، اکثریت افراد خوشنویس و غیرخوشنویس شرکت کننده در نظرسنجی، همان ترکیبی را انتخاب کرده اند که یک خوشنویس چیره دست خلق نموده است. لذا ارتباط دو سویه ی اجرای اثر و نقد اثر خوشنویسی با اصول نظریه گشتالت مشخص شده است.

سبک در عام ترین معنا عبارت از الگوها یا صفات متمایز و مشخص اثر یا آثار است که کاملاً وابسته به صورت اثر هنری است و سبک شناسی، روشی برای دسته بندی آثار در یک زمینه مقرّر بر مبنای تشابهات شکلیِ آنان است. زمینه های پدیدآورنده اثر هنری که منجر به شکل گیری سبک های مختلف می گردد، در نگاه سنت گرایان اغلب سیاق اجتماعی و فرهنگی دوره ها در مناطق مختلف است که در چارچوب سنّت که مجموعه ای از حقایق و اصول جاری شده از منبع الهی است، قرار می گیرد. با توجه به تفاوت های بنیادینِ معماری اسلامی به عنوان بخشی از معماری سنّتی با سایر انواع معماری، روش خاص سبک شناسی آن می بایست مورد شناسایی قرار گیرد. پژوهش بنا بر هدف بنیادی و بنا بر ماهیت آمیخته است و روش تحقیق از نوع تحلیل محتواست که با نگاهی تحلیلی – تطبیقی به آراء سنّت گرایان در باب سبک و سبک شناسی، در پی تبیین الگویی برای سبک شناسیِ معماری اسلامی است. ویژگی مشترک همه آثار معماری اسلامی، فرازمانی و فرامکانی بودن اصول و محتوای آن است، اما این اصول زمانی که دوره های تاریخی مختلفی را تجربه می کنند و یا در مناطق جغرافیایی متفاوت ظهور می یابند، با توجه به تجربه ذهنی از دوره های تاریخی گذشته و یا سبقه شکلی و فنیِ معماری در آن مناطق، شکل خاص خود را می یابند. بدین ترتیب دو متغیّر تاریخ و جغرافیا در کاربری های مختلف معماری به عنوان متغیّر مستقل، ویژگی های صوری را حاصل می شوند و لذا شناخت سبک آثار، از پردازش داده های شکلی و تحلیل تأثیرات این دو متغیّر در انواع کاربری های آثار معماری اسلامی ممکن می گردد. در واقع ویژگی های مشترک سبک های تاریخی و سبک های جغرافیایی آثار، بیان گرِ ویژگی سبکی معماری اسلامی و تفاوت های سبک های مختلف تاریخی و جغرافیایی، شکل دهنده سبک شناسیِ معماری اسلامی است.

برج های مخابراتی که به عنوان نشانه هایی در مقیاس شهر مورد استفاده قرار می گیرند، برای تبدیل شدن به نماد باید در سطوح مختلفی با شهروندان پیوند و در آنها احساس تعلق ایجاد کنند. در حوزه بین رشته ای معماری و طراحی شهری که نگارندگان آن را طراحی کلان معماری می نامند، عملکرد کلان برج و مجموعه ای که برج در آن قرار دارد و پیوند آن با فضاهای شهری مد نظر قرار می گیرد. در این تحقیق، برج میلاد و هشت نمونه مشابه آن در نقاط مختلف دنیا معرفی و تحلیل گردیده اند. این برج ها از منظر طراحی کلان به نسل های مختلفی تقسیم می شوند که در نسل های اخیر، عملکرد تفریحی شهری و پیوند با شهر، پررنگ تر دیده شده است. مجموعه برج میلاد، از نظر زمانی هم نسل با نسل های جدید و از نظر عملکردی هم نسل با برج های نسل میانی می باشد و از نظر تعریف عملکردی کلان، در ایجاد پیوند با زندگی شهری موفقیت چندانی نداشته است.    

به واسطه نقد متون، می توان به شناخت و آگاهی بیش تر نسبت به موضوعِ موردبررسی، دست یافت. به این ترتیب از میان انواع نقد، نقد نشانه شناسانه و از میان نظریات نشانه شناسان مختلف، نظریات بارت انتخاب شده است. بارت ادامه دیدگاه سوسور را در نشانه شناسی پیش گرفت و دیدگاه یک معنایی سوسور را ارتقا داد. او سه سطح معنایی دلالت صریح، دلالت ضمنی و اسطوره را برای نشانه تعریف کرد. با توجه به پیش گرفتنِ شیوه پست مدرن و تلاش برای استفاده از کنایه و استعاره در محصولات توسط طراحان گوناگون، بعضی از طراحان در این میان به شهرت بیش تری نسبت به سایرین دست یافته و آثار آنان بیش تر موردتوجه قرار گرفت. از میان این طراحان فیلیپ استارک به عنوان طراح ش اخص انتخاب شده است. س ؤالی که در این پژوه ش مورد کاوش قرار گرفته این است که چه ویژگی نشانه شناسانه ای در آثار فیلیپ استارک، طراح فرانسوی، باعث ایجاد تمایز میان آنها با سایر محصولات شده و آنها را در دنیای طراحی شاخص کرده است؟ به این ترتیب، این مقاله کوششی است برای نقد، بررسی و تحلیل بخشی از آثار استارک، بر اساس این نظر که به روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی انجام گرفته و جمع آوری داده ها به صورت کتابخانه ای و اسنادی بوده است. بخشی از آثار این طراح انتخاب و از دیدگاه نشانه شناسی بارت مورد تحلیل قرار گرفتند؛ با توجه به بررسی های صورت گرفته مشاهده شد که آثار استارک تلاشی هستند برای خلق موقعیت جدید برای کاربر و فعال سازی ذهن او برای خلاقیت و تجربیات جدید که برای نیل به این هدف، او از جابه جا کردن سطوح معنایی مدنظر بارت در نشانه شناسی بهره گرفته است.

این مقاله به بررسی تناسبات نمای سردر چند نمونه از بناهای شاخص صفوی در شهر اصفهان به عنوان مهم ترین آثار این دوره پرداخته است. نمونه هایی که مورد سنجش و بررسی قرار گرفته اند عبارتند از: مساجد شیخ لطف الله، جامع عباسی (مسجد شاه سابق یا مسجد امام)، حکیم و مدرسه چهارباغ (مادر شاه). مسئله مورد توجه تناسبات به کار رفته در نمای سردر این بناها به عنوان ابزاری در جهت خلق آثاری خردمندانه و مطلوب است. با توجه به اهمیت سردر بناها به عنوان عناصری شهری در دوره صفوی به نظر می رسد در طراحی نمای سردر این بناها تناسبات مشخصی به کار رفته است؛ همچنین تفاوت در کارکرد و اهمیت، تمایز در تناسبات را نیز در پی داشته است. این پژوهش بر مبنای الگوهای نظری معماری و به روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است و فرآیند بررسی شامل استفاده از روش های هندسی است. برای تعیین تناسب نمای سردر نسبت ارتفاع به عرض در بخش های مختلف هر ورودی مورد سنجش قرار گرفته است. یافته های به دست آمده با تناسبات ایرانی، چون پنج ضلعی و شش ضلعی منتظم تطبیق داده شده است. نتیجه بررسی حاضر نشان می دهد مسجد جامع عباسی از تناسبات متمایزی در نمای سردر نسبت به سایر موارد برخوردار است؛ در حالی که نمای سردر سایر موارد دارای تناسباتی مشترک هستند. مستطیل نمای سردر مسجد جامع عباسی حاصل از تناسبات مشتق از پنج ضلعی منتظم است و تناسبات به کار رفته در نمای سردر سایر بناها از تناسبات مشتق از شش ضلعی منتظم برگرفته شده است.