زهرا یارعلی

برخلاف تصور رایج از موزه ها با رسالت حافظان میراث مادی، امروزه آنها به عنوان نهادی آموزشی هستند که با توجه به افزایش در خطر قرار گرفتن فرهنگ ها، از میان رفتن مرزها، تبادلات و تأثرهای فرهنگی و نبودِ ادراک و برتری جویی به دیگر فرهنگ ها ، به مکانی مؤثر برای شناسایی دیگر فرهنگ ها و توسعه توانش بینافرهنگی بازدیدکنندگان بدل شده اند؛ ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف دستیابی به راهبردها و راهکارهای توسعه تجارب بینا فرهنگی در موزه ها و ارائه تجاربی برای توسعه هدفمند آنها در قالب کاربردی، درصدد بر آمده تا با انتخاب هدفمند و بررسی برنامه پانزده موزه با زمینه بینافرهنگی و سنجش عملکردهای آنها با اتکا به نظریه صلاحیت بینافرهنگی بنت و بایرام و تحلیلی کیفی نشان دهد که بین تجارب طراحی شده و نحوه ادراک آنها در این فضای پویا و چند فرهنگی چه رابطه ای وجود دارد و آن را به عنوان یک مجموعه راهبردی ارتقای صلاحیت بینافرهنگی برای اجرا در دیگر موزه ها پیشنهاد کند. یافته های به دست آمده بیانگر رویکرد موزه ها به ارائه داده، پیرامون دیگر فرهنگ ها از طریق اجرای رویدادهای بینافرهنگی و ایجاد روایت بینافرهنگی شبکه ای و چیدمان بینافرهنگی اشیاست، البته با هدف اگاهی بخشی و همچنین توسعه خود اکتشافی و حس سازی، کشف بصری و تجربه فرهنگ دیگری، در ایجاد یک فرایند گفت وگو مدارانه و برابر بر پایه هم رتبگی فرهنگ ها تلاش می کند تا سبب تقلیل تمایز میان فرهنگ ها و برانگیختن حسِ کنجکاوی، علاقه و لذت دیداری مخاطبان شده و با کسب مهارت از منظر بایرام و گذر از مراحل صلاحیت بینافرهنگی نظریه بنت، به ادراکی بینافرهنگی دست یابد.  

این مقاله به بررسی تناسبات نمای سردر چند نمونه از بناهای شاخص صفوی در شهر اصفهان به عنوان مهم ترین آثار این دوره پرداخته است. نمونه هایی که مورد سنجش و بررسی قرار گرفته اند عبارتند از: مساجد شیخ لطف الله، جامع عباسی (مسجد شاه سابق یا مسجد امام)، حکیم و مدرسه چهارباغ (مادر شاه). مسئله مورد توجه تناسبات به کار رفته در نمای سردر این بناها به عنوان ابزاری در جهت خلق آثاری خردمندانه و مطلوب است. با توجه به اهمیت سردر بناها به عنوان عناصری شهری در دوره صفوی به نظر می رسد در طراحی نمای سردر این بناها تناسبات مشخصی به کار رفته است؛ همچنین تفاوت در کارکرد و اهمیت، تمایز در تناسبات را نیز در پی داشته است. این پژوهش بر مبنای الگوهای نظری معماری و به روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است و فرآیند بررسی شامل استفاده از روش های هندسی است. برای تعیین تناسب نمای سردر نسبت ارتفاع به عرض در بخش های مختلف هر ورودی مورد سنجش قرار گرفته است. یافته های به دست آمده با تناسبات ایرانی، چون پنج ضلعی و شش ضلعی منتظم تطبیق داده شده است. نتیجه بررسی حاضر نشان می دهد مسجد جامع عباسی از تناسبات متمایزی در نمای سردر نسبت به سایر موارد برخوردار است؛ در حالی که نمای سردر سایر موارد دارای تناسباتی مشترک هستند. مستطیل نمای سردر مسجد جامع عباسی حاصل از تناسبات مشتق از پنج ضلعی منتظم است و تناسبات به کار رفته در نمای سردر سایر بناها از تناسبات مشتق از شش ضلعی منتظم برگرفته شده است.