فروغ پارسا

فروغ پارسا

مدرک تحصیلی: دکتری الهیات (علوم قرآن و حدیث)، دانشگاه قم
رتبه علمی: دانشیار مرکز پژوهشی مطالعات علوم قرآنی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
پست الکترونیکی: phorough.parsa@gmail.com
لینک رزومه

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۷ مورد.
۱.

تحلیل انتقادی دیدگاه برخی خاورشناسان درباره عربی بودن زبان قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 71 - 89

کلید واژه ها: خاورشناسان قرآن کریم زبان عربی لوگزنبرگ مینگانا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۶۶
زبان قرآن در شمار مباحثی است که خاورشناسان ادعاهای ویژه ای درباره آن بیان کرده اند. در واقع ایده اقتباس قرآن از عهدین و دیگر کتاب های مقدس به گونه ای در بحث زبان هم مطرح شده و برخی دانشمندان غربی به غیر اصیل بودن زبان عربی قرآن اعتقاد دارند. آلفونس مینگانا قرآن را صرفاً اقتباسی از کتاب مقدس دانسته و ادعا می کند، زبان سریانی نقش مهمی در مبادی اسلام داشته و فرهنگ واژگانی و دستور زبان عربی قرآن از سریانی نشأت گرفته است. کریستف لوگزنبرگ نیز در کتابی با عنوان خوانش سیرو آرامی از قرآن که در آستانه سده 21 میلادی منتشر شده، آرامی بودن زبان قرآن را مطرح کرده است. این جستار با تتبع در مطالعات زبان شناسان عرب و آثار کتیبه شناختی و باستان شناختی یافت شده به زبان عربی، نشان داده که زبان عربی پیش از ظهور اسلام در جزیره العرب وجود داشته و البته قرآن کریم موجبات اعتلا و تکامل این زبان را به وجود آورده است.
۲.

تحلیل انتقادی دیدگاه خاورشناسان درباره تعابیر قرآنی «اخت هارون» و«بنت عمران»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیایی ۲۵) 73-97

کلید واژه ها: اخت هارون مریم کتاب مقدس قرآن کریم تیپولوژی پیش نمون شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷ تعداد دانلود : ۹۰
برخی خاورشناسان در جهت تثبیت نظریه اقتباس، انگاره خطاهای قرآنی درباره َاعلام و شخصیت های متون مقدس پیشین را مطرح کرده اند. مقاله حاضر با توجه به شیوه تفسیری «پیش نمون شناختی» در فرهنگ دینی کلیسایی و نیز استفاده از نظریات مفسران مسلمان پیشین درباره تعابیر قرآنی «اخت هارون» و «بنت عمران» به مریم3 ، به بازخوانی و حل مشکلات فهم این عبارات قرآنی پرداخته و نظریات خاورشناسان را به چالش کشیده است. مفسران مسیحی با استفاده از روش تفسیری پیش نمون شناختی (تیپولوژی)، شخصیت های تنخ را به افراد بعدی در عهدجدید، مرتبط می سازند. این پژوهش با کنکاش در این روش تفسیری به دنبال بررسی تاثیر آن در فهم عبارات قرآنی مذکور است. توجه به کاربرد نام «هارون» در تنخ و عهدجدید و همچنین استفاده های استعاری از واژگانی نظیر «اخت»، «بنت» و «ابن»، در بینامتنیت کتاب مقدس و قرآن کریم، مورد توجه این پژوهش است. در مواجهه با تفسیر پیش نمون شناختی مسیحی، قرآن در مواردی با این نوع برداشت های تفسیری همراهی دارد که در حد یک روش فهم قابل اعتنا می باشد
۳.

مطالعات تفسیری قرآن کریم در ایران معاصر؛ جریان ها و رویکردها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۸ 33 - 52

کلید واژه ها: تفسیر قرآن کریم جریان های تفسیری گفتمان این همانی دیانت و سیاست ایران پس از انقلاب اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۴۷
مطالعات تفسیری در ایران در بازه زمانی چهار دهه پس از تأسیس جمهوری اسلامی گسترش قابل ملاحظه ای داشته است. این جستار با تحلیل شرایط تاریخی و اجتماعی این دوران و گفتمان های موجود به جریان شناسی مطالعات تفسیری اهتمام داشته و در فضای فرهنگی ایران دو جریان تفسیری را شناسایی کرده که هر یک به نوبه خود طیف های مختلفی را در خود گنجانده اند. جریان تفسیری نخست، جریانی است مبتنی بر گفتمان این همانی دیانت و سیاست است که به مؤلفه های این گفتمان یعنی ضرورت دخالت روحانیت در سیاست، ولایت فقیه و جامعیت احکام قرآنی باور دارد و با توجه بدان ها به تفسیر قرآن اهتمام نموده است. جریان دوم، جریانی است که بدون لحاظ و سوگیری نسبت به گفتمان این همانی دیانت و سیاست و مؤلفه های آن به تفسیر قرآن مبادرت کرده است. چارچوب نظری این پژوهش نظریه هرمنوتیک دریافت) (reception theory است که به نقش مفّسر و شرایط تاریخی و سیاسی وی در تفسیر متن اهمیت می دهد. در جریان تفسیری همسو با گفتمان این همانی دیانت و سیاست، تفاسیری با رویکردهای فلسفی و عقل گرایانه، اجتماعی و نیز واعظانه تألیف شده اند. در جریان غیر همسو، طیف های مختلف مفسّران سنتّی، سنتی نوگرا، قرآن بسنده، علمی نگر، اخلاقی، تربیتی و هرمنوتیکی مدرن  گرد آمده اند.   
۴.

بازخوانی تفسیر « لا إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ»در پرتو نظریه انسجام و پیوستگی قرآن و نسبت آن با آزادی دین و عقیده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال سیزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۹ ۷۰-۵۳

کلید واژه ها: آیه 256 بقره لا اکراه فی الدین آزادی عقیده نظریه انسجام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۱ تعداد دانلود : ۲۲۹
فراز «لا اکراه فی الدین» توسط مفسران در ادوار مختلف به گونه های متفاوت تفسیر شده است. گروهی جواز آزادی عقیده را از آیه برداشت نموده و گروه دیگر آن را در تعارض با آیات قتال و ارتداد دانسته اند. تمایز و گوناگونی فهم و دریافت مفسران از آیات قرآن از سویی مربوط به پیش فرض های ذهنی مفسّر و از سویی دیگر با عوامل تاریخی و فضای فکری و فلسفی هر دوران ارتباط دارد، چنانکه در دوران معاصر به دلیل غلبه الگوواره فلسفی مدرن، آزادی انسان در پذیرش دین و عقیده به مثابه یکی از حقوق مسلم بشری فرض شده است. این جستار تلاش کرده در چارچوب نظریهانسجام و پیوستگی قرآن به بازخوانی تفسیر فراز قرآنی فوق بپردازد. بر پایه نظریه انسجام، تفسیر آیات باید با توجه به روح کلی قرآن و در ارتباط با همه عناصر و مفاهیم اصلی متن قرآن مجید صورت گیرد. این مطالعه نشان داده است که آموزه «لا اکراه فی الدین» حق آزادی عقیده و آزادی انتخاب دین برای افراد بشری را به رسمیت شناخته و احکام مربوط به قتال و جهاد در چارچوب نظریه انسجام قرآن نباید معارض و ناسخ این آموزه قرآنی تلقی گردد و به گفته برخی از مفسران مربوط به شرایط خاص تاریخی اجتماعی است.
۵.

رویکردها و روش های نقد حدیث در الزامات و تتبع دارقطنی از نظر براون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 173 - 200

کلید واژه ها: جاناتان براون دارقطنی الزامات و تتبع صحیحین رویکردها و روش های دارقطنی نقدهای دارقطنی از صحیحین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۱۶۲
جاناتان براون به نقد حدیث توجه ویژه نشان داده و در بررسی های علمی، به الزامات و تتبع دارقطنی نیز پرداخته است. این مقاله دیدگاه و موضع وی را در مورد رویکردها و روش های نقد حدیث در الزامات و تتبع دارقطنی می کاود. گردآوری اطلاعات در این اثر به روش کتابخانه ای- رایانه ای و پردازش آن ها به روش توصیفی تحلیلی است. براون شناخت عقیده و روش دارقطنی را با مطالعه آثارش به ویژه الزامات و تتبع دنبال می کند. براون درمی یابد رویکرد دارقطنی به حدیث، اغلب پرداختن به سندهاست؛ در روش شناسی نیز بیشتر آثارش ناظر به سند و علل آن یا وضع و هویت راویان است، افزای ش را هم برای سند و هم برای متن می پذیرد. براون باور دارد جامع ترین دفاع طرفداران حدیث از صحیحین این است که انتقاد دارقطنی، تنها در موارد استثنایی پذیرفتنی است. براون با رویکرد تبیینی تحلیلی و اطلاع رسانی بی طرفانه به این باور می رسد که دارقطنی با نگارش الزامات و تتبع ثابت کر ده است شیفته صحیحین بوده است؛ بنابراین عقاید او در نقد صحیحین ، نقش قابل اعتنایی نداشته، بلکه بررسی و اصلاح دارقطنی ناشی از دقت عمل او در بررسی حدیث بوده است.
۶.

تحلیل مبانی فکری و گرایش های اندیشگی فیض کاشانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 119 - 134
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۱۶۱
محمد بن مرتضی معروف به مولی محسن فیض کاشانی از مشاهیر شهر کاشان در سده یازدهم و دوران صفویان است. زندگی فیض کاشانی مقارن با نهادینه شدن مذهب شیعه در ایران بوده و وی در جهت گسترش آموزه های شیعی آثار گران سنگی در فلسفه، عرفان، اخلاق، فقه، تفسیر و حدیث تألیف کرده است. فیض کاشانی تحت تأثیر دیدگاه های حکمی (فلسفی، عرفانی) و نیز اخباری گری استادان خود قرار داشته همچنین از سنّت های رایج در بوم کاشان بهره برده است. این جستار آثار فیض کاشانی را با روش کتابخانه ای و با رویکرد تحلیلی تاریخی مورد پژوهش قرار داده است. تتبع در شرایط تاریخی و اجتماعی و آثار فیض نشان می دهد فیض کاشانی برخلاف برخی گزارش ها اخباری نبوده است. در واقع فیض کاشانی به گونه خلاقانه ای در آثارش موفق شده دیدگاه های حکمی و اخباری استادان خود را تلفیق کند. از نگاه فیض، عقل و وحی و عرفان با هم سازگاری دارند و همه گونه آموزه های فلسفی و عرفانی در خلال حدیث امامان شیعه قابل دستیابی است. فیض کاشانی بر اساس نتیجه این جستار، برای حل تعارض اخباری گری و حکمت گرایی رهیافت تأویل گرایی را برگزیده است.
۷.

An Introduction to the Evolution of the Paradigm of the Comprehensiveness of the Qur'an in Relation to the Dominant Political Discourse in Iran after the Islamic Revolution

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۱, Issue ۱, July ۲۰۲۰ 117 - 127

کلید واژه ها: Comprehensiveness of Quran Discourse of Identity of Religion and Politics Imam Khomeini Iranian Commentators after the Islamic Revolution

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۱۲۴
"Comprehensiveness of the Holy Qur’an" is a paradigm that has been taken from some Qur’anic phrases and expressions. This paradigm has had different meanings in different periods. "Comprehensiveness of the Qur'an" has been interpreted by some as the existence of all the news of the past and future in the Qur'an or the description of all beings or the inclusion of the Qur'an on all sciences and technologies. Many commentators have considered the comprehensiveness of Qur’an related to the human needs for reaching guidance. This study, by analyzing the evolution of the paradigm of comprehensiveness of the Qur'an, has shown that by proposing the discourse of the identity of religion and politics by Imam Khomeini and the dominance of this discourse in the cultural atmosphere of Iran after the Islamic Revolution; the paradigm according to some commentators has been defined as one of the components of this discourse and means the existence of comprehensive Qur'anic rules, laws and programs.
۸.

مطالعه تطور تاریخی تفسیر و فهم برخی آموزه های صلح آمیز قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیایی ۱۳) 19-46

کلید واژه ها: قرآن کریم صلح آزادی عقیده آزادی بیان مفسران متقدم مفسران معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۶ تعداد دانلود : ۴۱۴
قرآن کریم سرشار از آموزه های صلح آمیز و مهرگستر و دین اسلام از آغاز پیدایی منادی صلح و رحمت برای همه انسان ها بوده است. خداوند متعال در سراسر قرآن و شروع هر سوره با صفت رحمان و رحیم نام برده شده و احترام به کرامت انسانی و تنوع فرهنگی، هم زیستی مسالمت آمیز و تشویق به همکاری و هم افزایی در شمار آموزه های پر بسامد این کتاب آسمانی است. در این میان آیاتی از قرآن کریم که همگان را به صلح و مدارا دعوت کرده در مناسبات اجتماعی حایز اهمیت ویژه ای هستند. این جستار با توجه به گستره معنایی صلح در دنیای معاصر به طور خاص تفاسیر مختلف از آیات مربوط به صلح (در برابر جنگ) ، آزادی عقیده و آزادی بیان را در ادوار مختلف تاریخی بررسی نموده است. مطالعه تطور تاریخی آراء مفسران ذیل آیات منتخب که بنابر ظاهر حاوی آموزه های مداراجویانه و صلح آمیز هستند، نشان می دهد شرایط تاریخی و سیاسی و پیش فرض های مفسّر در فهم و تفسیر او از آیات نقش بسزایی داشته است. این مطالعه از سوی دیگر باین نتیجه رسیده که مفسران دوران معاصر درمقایسه با متقدمان بیش تر به مفاهیم صلح، آزادی، گفتگو و تعامل توجه و تمرکز کرده اند.
۹.

دیدگاه مفسران و قرآن پژوهان معاصر درباره اشتغال زنان: نقد و تحلیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال سوم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۱۱) 1528 - 1541

کلید واژه ها: اشتغال زنان مفسران قرآن پژوهان معاصر نقد و تحلیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۱۷۵
مسئله اشتغال زنان در حوزه برابری حقوق زنان و مردان مطرح شده است. برای توضیح و تفسیر آیات قرآنی که این موضوع را مطرح می نمایند، همواره سوالاتی در این زمینه مطرح می شود. این پژوهش با روش اسنادی کتابخانه ای، ضمن گزارش آرای مفسران و قرآن پژوهان معاصر با محوریت آیات ۳2 سوره نساء و ۳۳ سوره احزاب، به تحلیل و نقد نظرات آنها می پردازد. مفسران و قرآن پژوهان در این حوزه به دو دسته مخالفان و موافقان تقسیم می شوند. ضمن آنکه موافقان اشتغال زنان نیز خود به دو گروه موافقان مشروط و مطلق تقسیم می شوند. نتایج بحث نشانگر این است که؛ موافقان مطلق، استقلال و شغل را حق طبیعی زنان می دانند، حال آنکه موافقان مشروط معتقدند که زنان حق شرکت در فعالیت های اجتماعی و اقتصادی را دارند، اما اولویت برایشان خانه و رسیدگی به فرزندان است. شرط حضور آنان در جامعه نیز رعایت حجاب و شئونات اسلامی است. مخالفان این حوزه معتقدند اشتغال زنان با مسئولیت همسری و مادری آنان تداخل دارد، بنابراین حضور آنان در جامعه مثبت نیست. گویی تفاسیر موافقان مشروط که برای کرامت و آزادی زنان ارزش قائل-اند، در این زمینه تطابق بیشتری با نیازهای جامعه امروزی دارند.
۱۰.

مطالعه تطبیقی برخی وجوه زیبایی شناسی سوره مریم از دیدگاه زمخشری و سید قطب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 151 - 166

کلید واژه ها: زیبایی شناسی سوره مریم زمخشری سید قطب بلاغت تصویرپردازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۴ تعداد دانلود : ۴۲۴
زیبایی به مثابه امر خوشایند و سازگار با سرشت و طبع بشر همواره مورد توجه فیلسوفان و اندیشمندان بوده اگرچه پیدایی دانش زیبایی شناسی مربوط به سده 18 میلادی است، قرآن پژوهان متقدم درخلال بحث درباره اعجاز بیانی قرآن کریم از منظر دانش بلاغت درباره زیبایی قرآن سخن گفته اند که مهم ترین ایشان جارالله زمخشری (د 538 ق) است که در تفسیر خود بیش از همه به بلاغت قرآن توجه کرده است. سید قطب اما به مثابه مفسر قرآن کریم در دوران معاصر با تأثیر از مطالعات ادبی نوین با استفاده از نظریه تصویرپردازی هنری وجوه زیبایی شناسی قرآن را مطرح نموده است، هدف از انجام این پژوهش، بررسی روشمند وجوه زیبایی شناسی قرآن از دیدگاه دو مفسر قرآن در فاصله زمانی نسبتاً دور از یکدیگر بوده و سوره مریم با توجه به ویژگی های ساختاری و مضمونی خاص به عنوان میدان و نمونه پژوهش انتخاب گردیده است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که زمخشری مؤلفه های بلاغی چون تقدیم و تأخیر، تقابل، فصل و وصل، گزینش واژگان متناسب با معنا از جهت دلالت، مفرد یا جمع بودن، تعریف و تنکیر را در سوره مریم بیان کرده است. در مقابل، سید قطب با توجه به نقش عناصر گفت وگو، حرکت، سایه های واژه و موسیقی در تصویرپردازی صحنه های سوره مریم، تأثیر خیال پردازی و مجسم سازی واژگان در روان مخاطب را نشان داده است. مقایسه دیدگاه این دو مفسر در تبیین وجوه زیبایی شناختی سوره مریم نشان می دهد، علیرغم تمایز رویکرد ایشان، برخی شباهت ها نیز در این میان قابل تشخیص است.
۱۱.

درآمدی بر تمایز جایگاه مادری در آموزه های قرآنی و روایی با منزلت مادر در منابع فقه شیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۲۹)

کلید واژه ها: مادر الحاق فرزند به پدر حضانت ولایت بر فرزند قرآن حدیث فقه شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۰ تعداد دانلود : ۲۶۵
مادر به مثابه یکی از والدین در آموزه­های قرآنی و روایی شیعه اهمیت زیادی دارد و منزلت والایی برای وی در نظر گرفته شده است.احترام به والدین بویژه مادر، امری است که بلافاصله پس از مسأله توحید در آیات قرآن مورد توجه قرار گرفته و مادر انبیاء الهی ؛ موسی و عیسی علیهما السلام مخاطب وحی قرار کرفته­اند. در سخنان پیامبر (ص) و امامان شیعه (ع) نیز جایگاه بلند مادر تأکید شده است.در همان حال منابع فقه شیعی در کتابهای مختلف به تناسب احکامی را در مورد حقوق مادر بیان کرده­اند. این جستار نشان داده که امتیازهای حقوقی مادر در منابع فقهی به هیچ روی مساوق مقام و جایگاه مادر در آموزه های قرآنی نیست. بنظر می­رسد منابع فقهی به مادر صرفاً به مثابه ظرفی برای نگهداری و پرورش نطفه نگریسته اند ، چنان که پس از وضع حمل، فرزند را ملحق به پدر دانسته و از این رو به در بحث انساب، شیردادن، حضانت، قیمومیت و ولایت برای مادر حقوق در خوری قایل نشده­اند.این در حالی است که آموزه­های قرآنی فرزند را ملحق به هردوی والدین دانسته و بویژه حضانت فرزند برای مادر را تأیید و تأکید کرده است
۱۲.

درآمدی بر کاربست نظریة دریافت در تحلیل تاریخ تفسیر شیعه مطالعة موردی: تفاسیر شیعی قرن چهاردهم هجری در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال اول تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ 1-23

کلید واژه ها: تاریخ ایران قرن چهاردهم هجری مفسران شیعی سیدجمال الدین اسدآبادی تفسیر عصری اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۱ تعداد دانلود : ۳۵۷
نظریة دریافت تازه ترین تحول در دانش تفسیر است که در آن بر نقش خواننده در فهم و دریافت او از متون تأکید می شود. این نظریه به نوعی با تاریخ دریافت پیوند دارد و پیروان آن درصددند نشان دهند که چگونه فهم و تفسیر متون و به طور خاص متون مقدس طی زمان در فرهنگ ها و جمعیت های گوناگون تغییر کرده است. درواقع نظریة دریافت بر آن است که خوانندگان و مفسران در خلأ با متن برخورد نمی کنند، بلکه همگی جایگاهی اجتماعی و تاریخی دارند و این واقعیت در چگونگی تفسیر آن ها از متون تأثیر می گذارد؛ اگرچه متن قرآن کریم در خلال قرون، پس از نزول تا امروزه، نزد همة مسلمانان ثابت بوده و تغییری نکرده، تفسیر و تبیین آن تاریخ پرفرازونشیبی را سپری کرده است. نظریة دریافت محمل مناسبی برای بررسی های تاریخی در زمینة تفاسیر قرآنی است. در این جستار به طور خاص تفاسیر دانشمندان شیعی ایرانی از قرآن کریم در قرن چهاردهم بررسی شده است که جایگاه تاریخی، سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی مفسران به میزان زیادی فهم و خوانش آنان از متن مقدس را تحت تأثیر قرار داده است. غالب مفسران در بازة خاص تاریخی قرن چهاردهم و درپی حرکت احیای دینی سیدجمال الدین اسدآبادی رویکرد عصری اجتماعی در تفسیر را برگزیده اند. در این رویکرد، دانش های نوین بشری برای تفسیر قرآن به کار می روند و به گونة بی سابقه ای آیات و اشارات قرآنی برای پاسخ گویی به مشکلات و مسائل اجتماعی ازجمله استعمار، استبداد، حقوق زنان، مالکیت اشتراکی، و مشروعیت نهادهای مدنی استفاده می شوند.
۱۳.

درآمدی بر سنت های انتقال حدیث: خاستگاه اِسناد و اعتبار آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۸

کلید واژه ها: حدیث اسناد جعل احادیث خاورشناسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۵۴۲
اِسناد به معنای نام بردن از راویان از سنت های ابداعی مسلمانان برای حفظ حدیث است. برخی از خاورشناسان تلاش کرده اند اصالت حدیث مسلمانان را مخدوش کرده و به ویژه نظام اِسناد را برساخته و خاستگاه آن را متأخر و در حدود اواسط سده دوم معرفی کنند. در مقابل از سوی مسلمانان و نیز برخی دیگر از خاورشناسان مطالعاتی انجام شده که به گونه ای مستدل و موجه، اصالت حدیث و نظام اِسناد را تبیین می کند. مسلمانان معتقدند نظام اِسناد در زمان صحابه وجود داشته و اسانید همگی اصالت دارند. بررسی جوامع متقدم نشان می دهد این سنت برای انتقال حدیث احتمالاً خیلی زود آغاز شده ولی نام بردن از اِسناد رویه معمول نبوده بلکه به تدریج غلبه یافته است. این سنت احتمالاً از نیمه سده اول آغاز شده و به تدریج تکامل یافته است. بوم های مختلف اسلام در به کارگیری اِسناد رویه های مختلفی داشته اند، ولی تا اواخر سده دوم این سنت فراگیر شده است.
۱۴.

قرائت زن گرایانه از قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۱۴)

کلید واژه ها: تفسیر قرآن زبان عربی برابری جنسیتی قرائت زنانه مدافعان حقوق زن تفسیر هرمنوتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹۳ تعداد دانلود : ۱۰۱۴
حرکت های دفاع از حقوق زن مسلمان، که تحت تأثیر جنبش فمینیسم غربی در جهان اسلام شکل گرفته بود، در اواخر قرن بیستم قرائت زن گرایانه از قرآن را پدید آورد. این قرائت با اعتقاد به این که رسول خدا (ص) در پانزده قرن پیش با توجه به آیات قرآنی ارزش و شخصیت ویژه ای به زن داد، بر آن است که پس از رسول خدا، قرآن دست خوش تمایلات مردسالارانة مفسران شده است. قرائت زن گرایانه از قرآن با توجه به برابر بودن زن و مرد در آفرینش ایدة برابری حقوقی زن و مرد را مطرح می کند. این قرائت رویکرد هرمنوتیک و موضوعی در تفسیر آیات قرآن را در حکم مبنای روش شناختی خود مطرح می کند و توجه به ماهیت جنسیتی و قواعد زبان عربی در تفسیر از قرآن را ضروری می داند. طرف داران این قرائت معتقدند بر این اساس می توان بسیاری از آموزه ها و احکام قرآنی مربوط به زن، هم چون تعدد زوجات، حجاب و دیگر مسائل حقوقی زنان را به گونه ای دیگر تبیین کرد.
۱۵.

سید محمدباقر شفتی و دخالت در حکومت بر اساس نظریه نیابت فقها از امام زمان (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: دوران قاجار سید محمد باقر شفتی گیلانی نیابت عامه فقیه از امام وحید بهبهانی مشروعیت سلطنت تاریخ اصفهان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : ۲۳۵۱ تعداد دانلود : ۱۰۰۹
سید محمدباقر شفتی گیلانی، از عالمان قرن سیزدهم و معاصر فتح علی شاه و محمدشاه قاجار، موفق شد در برهه کوتاهی در شهر اصفهان حکومت غیررسمی شرعی پدید آورد. تصرف در وجوهات شرعی قدرت اقتصادی قابل ملاحظه ای برای شفتی به ارمغان آورده بود و این عامل باعث نگرانی حکومت مرکزی شده بود. مستمسک شفتی در این کنش سیاسی، به تأسی از استادش وحید بهبهانی، اعتقاد وی به نظریه نیابت عامه فقیه از امام غایب بود؛ بر اساس این نظریه، در زمان غیبت امام (ع)، فقیهان در برخی امور، از جمله قضاوت، جانشین و نایب امام (ع) هستند و باید به جای ایشان اموری را اجرا کنند. نظریه نیابت عامه فقیه از امام غایب از قرن پنجم هجری قمری به بعد تحولاتی داشت و مخصوصاً در دوره قاجار تکامل پیدا کرد. این جستار، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، نشان می دهد که دخالت شفتی در امور حکومتی مبتنی بر نظریه نیابت فقیه از امام زمان (ع) بوده و تفاوت وی، با دیگر فقیهان مکتب وحید بهبهانی، صرفاً در چگونگی تلقی وی از مشروعیت سلطنت بوده است. درواقع، به جز شفتی دیگر فقیهان شیعی آن دوران حرکتی برای برپایی حکومت انجام نداده بودند و سلطنت شاهان قاجار را مشروع می دانستند.
۱۶.

در پاسخ نقد کتاب «حدیث در نگاه خاورشناسان»

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۲ مرداد و شهریور ۱۳۹۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۲۹) 92 - 94
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۰ تعداد دانلود : ۳۲۲
در شماره 127 مجله آینه پژوهش مقاله ای با عنوان «معرفی و نقد کتاب: بررسی حدیث شناسی خاورشناسنان: تبیین و تحلیل یا ترجمه و تدیون؟!» به چاپ رسید. خانم پارسا نویسنده کتاب «حدیث در نگاه خاورشناسان» است که آقای سید علی آقایی در مقاله پیش گفته، به معرفی و نقد کتاب ایشان اقدام کرده بودند. در این شماره مجله پاسخ خانم پارسا به نقد آقای آقایی درج و ارائه می گردد.
۱۷.

خاستگاه و مصادر فقه اسلامی در نگاه خاورشناسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و مبانی حقوق اسلامی پاییز و زمستان ۱۳۸۹ شماره ۲
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶۳ تعداد دانلود : ۱۴۵۲
فقه اسلامی، یکی از مهم­ترین مباحثی است که خاورشناسان در خلال مطالعات خود درباره­ی اسلام به آن پرداخته­اند. نقطه­ی عزیمت مطالعات آنها، این ایده بوده که نظام حقوق اسلامی، از نظام حقوقی یهودیت و نیز رومی اقتباس شده است. در همین رابطه خاستگاه فقه اسلامی، مورد مناقشه قرار گرفته است. با اینکه بسیاری از آنها دیدگاه مسلمانان درباره­ی ابتنای فقه بر قرآن و سنت را پذیرفته اند، برخی از آنها معتقدند فقه اسلامی، در قرآن و سنت نبوی ریشه ندارد؛ بلکه آرای صحابه و تابعین و فقهای متأخر اسلامی که اندیشه­های خود را از ملل دیگر گرفته­اند، در پیدایی نظام فقهی اسلام تأثیر داشته­اند. در همان حال، دانشمندان غربی، در پژوهش­های فقه شناختی خود، نمونه هایی از موارد تشابه قوانین اسلامی با قوانین یهود و یا رومی را مطرح کرده اند. دانشمندان مسلمان از سویی توجه همگان را به این مطلب جلب کرده­اند که همه­ی ادیان الهی برای هدایت بشر آمده و ناگزیر احکام عبادی و مدنی مشابهی دارند. از سوی دیگر، با بررسی موارد متعدد نشان داده اند که قوانین عبادی و نیز احکام حقوقی و جزایی فقه اسلامی، با قوانین یهود و نیز رومی تفاوت ماهوی دارند. همچنین در مواردی از قبیل قاعده­ی فراش و نیز قاعده­ی ثبوتیه نشان داده اند که این دو در سنت های عرب پیش از اسلام متداول بوده و به هیچ روی از قوانین رومی اقتباس نشده­اند.
۱۸.

روحانیت مسیحی و تداوم رویکرد جدلی

نویسنده:
منبع: بینات سال هفدهم تابستان ۱۳۸۹ شماره ۲ (پیاپی ۶۶)
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳۴ تعداد دانلود : ۷۶۹
پیش گفتارقرآن به عنوان کتاب مقدس مسلمانان،در آموزه های اعتقادی و غیر اعتقادی اعم از فرهنگی ـ اقتصادی و سیاسی نقش بنیادینی داشته است.به همین دلیل از دیر باز مورد توجه غرب بوده است.گزارش های تاریخی بیان گر آن است که با ورود سپاهیان مسلمان به سرزمین های اروپایی در اوایل قرن هفتم میلادی،مسیحیت غربی به اهمیت این کتاب پی برد.ولی احتمالاً خاستگاه نخستین ردیه های مسیحیت بر قرآن در کلیساهای شرقی نوشته شده است.رویکرد جدلی غرب بر ضد اسلام و قرآن در خلال قرون وسطی همچنان ادامه داشت و با آتش جنگ های صلیبی بر حرارت آن افزوده می شد.تنها پس از سقوط سلطه کلیسا و دوران روشن گری بود که این ارتباط اندکی آشتی جویانه شد.درواقع پس از قرن شانزدهم ـ با تاسیس آکادمی های اسلام شناسی در اروپا ـ دانشمندان غربی به فکر ترجمه قرآن افتادند و تلاش کردند به گونه ای علمی درباره این کتاب پژوهش کنند.از اواسط قرن نوزدهم میلادی با تحول الهیات مسیحی و پیدایی مطالعات تاریخی درباره زندگی مسیح(ع)، مطالعه سیره پیامبر اسلام(ص)نیز در دانشگاه های اروپایی رونق تازه ای گرفت.این مطالعات بیش از همه به قرآن معطوف شد.در اواسط قرن نوزدهم ـ که مقارن حاکمیت اثبات گرایی در جهان اندیشه بود ـ قرآن پژوهی در غرب رویکردی شکاکانه پیدا کرد.اگر چه در دو سه دهه اخیر به دلیل پیدایی پارادایم فرهنگ محوری در علوم انسانی، مطالعات واقع بینانه ای درباره قرآن صورت پذیرفته است،ولی عملکرد تعصب آمیز روحانیت مسیحی نشان می دهد،ایشان تا به امروز(یعنی دهه اول سده بیست و یکم)همچنان رویکرد جدلی و عناد آمیز خود نسبت به قرآن کریم را ادامه می دهند.در این جستار تلاش شده آثار متقدمی که با حمایت کلیساهای مسیحی بر ضد قرآن نگاشته شده به گونه ای فهرست وار مرور گردد.ملاحظه این آثار و پیشینه رویکردهای جدلی نسبت به قرآن،نشان می دهد،حرکت اخیر برخی روحانییون مسیحی ناشی از همان کینه دیرینه نسبت به اسلام است.
۲۰.

سنت‌های نقل حدیث در بررسی تطبیقی دیدگاه های خاورشناسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۸۷ شماره ۸۸

کلید واژه ها: تاریخ حدیث خاورشناسان سنتهای نقل حدیث موتسکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷۴
خاورشناسان همواره به سنت¬های نقل حدیث به عنوان عوامل مؤثر بر وثاقت و اعتبار تاریخی حدیث می¬نگریسته¬اند. بسیاری از ایشان می¬اندیشیند: بدلیل آرای برخی صحابه مبنی بر ممنوعیت و عدم جواز نگارش حدیث، نقل حدیث بنیادی شفاهی داشته و از این رو در معرض تغییر و تحریف قرار گرفته است. در مقابل، اندیشمندان مسلمان با مدارک و مستندات فراوان ثابت¬می¬کنند برغم برخی مخالفت¬ها، نگارش حدیث خیلی زود آغاز شده است. از سوی دیگر هارالد موتسکی، خاورشناس معاصر، با استفاده از روش¬شناسی نوین در حدیث¬پژوهی نشان می¬دهد در قرون اولیة اسلامی، سنت¬های نقل حدیث، ترکیبی (شفاهی ـ کتبی) بوده و نمونه¬هایی از کتابت حدیث در قرن اول قابل مشاهده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان