مظفر چشمه سهرابی

هدف : هدف این پژوهش، ارائه مدلی به منظور سنجش سطح آمادگی تجارت الکترونیکی کتابخانه های دانشگاهی ایران است. روش پژوهش : این پژوهش در 2 بخش انجام شده است. در بخش نخست، برای شناسایی ابعاد آمادگی و تعیین چارچوب نظری پژوهش، تحلیل محتوای کمّی 29 مدل موجود آمادگی الکترونیکی، 9 مدل پذیرش تجارت الکترونیکی و مرور ادبیات فاوا درکتابخانه ها صورت گرفت و سپس ارزش رتبه بندی شده ابعاد در مدلهای مورد مطالعه، مشخص شد. در بخش دوم، برای تعیین میزان اهمیت ابعاد، مطالعه موردی بر روی جامعه آماری کتابخانه دانشگاهی شهر اصفهان صورت گرفت. روش پژوهش در این بخش از نوع پیمایشی و با استفاده از تحلیل عاملی و پرسشنامه محقق ساخته بود. در ادامه، ابعاد بر اساس میزان اهمیت به دست آمده ارزش گذاری گردید. از متوسط ارزشهای رتبه بندی شده که هر بُعد از مراحل اول و دوم به دست آورد، برای طراحی مدل استفاده شد. یافته ها: برای سنجش سطح آمادگی تجارت الکترونیکی کتابخانه های دانشگاهی، 17 بُعد در دو مقوله آمادگی سخت شامل بُعد دسترسی و آمادگی زیر ساخت فاوا و مقوله آمادگی نرم شامل ابعاد ویژگیهای سازمانی، اطلاعاتی، مالی، امنیت اطلاعات، نیروی انسانی، فرهنگ سازمانی، تجارت الکترونیک، مدیریت، میزان مقررات حقوقی و قانونی و سیاستها و راهبردهای مربوط به فاوا و تجارت الکترونیک، ارتباط با محیط بیرونی، میزان خدمات و فعالیتهای نیازمند به فاوا و میزان استفاده از فاوا، آمادگی محصولات، آمادگی عاملهای مربوط به مشتریان، تأمین کنندگان و رقبا، شناسایی گردید. در مطالعه موردی، عامل میزان استفاده از فاوا دارای بیشترین میزان اهمیت (987/0) و عامل آمادگی عاملهای مربوط به رقبا، دارای کمترین میزان اهمیت (598/0) در آمادگی الکترونیکی است.بر اساس یافته های پژوهش، مدل آمادگی تجارت الکترونیکی کتابخانه های دانشگاهی ایران طراحی شد.

مقدمه: تقلب و سرقت علمی، ارزش مجامع علمی و مدارک و داشته های آن را خدشه دار می کند. اثرات آن بر تولید کنندگان واقعی علم مانند دانشمندان، مؤلفین، مصنفین و دیگر صاحبان قلم، بدین صورت پدیدار خواهد شد که دیگر تمایلی به تولید علم نخواهند داشت و دست از نوشتن برخواهند داشت. همچنین از آن جا که نتایج پژوهش های دانشگاهیان و متخصصان به ویژه در علوم پزشکی در تعامل با حیات انسان ها هستند، این امر بسیار مهم جلوه می کند. از این رو پژوهش حاضر، با هدف گونه شناسی سوء رفتارهای پژوهشی به شناخت انواع روش ها و شیوه های ارتکاب، پرداخته است. روش بررسی: این تحقیق مطالعه ای کیفی به روش مصاحبه ی عمیق بود. افراد مشارکت کننده شامل 21 نفر از صاحب نظران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال 91-1390 بود. نمونه گیری به روش هدفمند انجام گرفت و تا اشباع اطلاعات ادامه یافت. تحلیل داده ها همزمان با جمع آوری اطلاعات با رویکرد تحلیل موضوعی انجام گرفت. یافته ها: تحلیل داده ها منجر به استخراج 40 موضوع و 6 روش کلی گردید که بیانگر تجارب صاحب نظران در زمینه ی انواع شایع تقلب و سرقت علمی می باشد. شش موضوع اصلی و کلی به دست آمده از پژوهش شامل پژوهش های تکراری، انطباق غیر اصولی، اقتباس غیر اصولی، مجعولات، سهام بخشی و منفعت طلبی است. هر کدام از این موضوعات نیز دارای زیر موضوعاتی می باشد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاکی از این است که مرز بین سرقت علمی و صداقت در علم بسیار نامحسوس است و از آن جایی که شیوه های بسیار گوناگونی وجود دارد، بایستی نهادی در کمیته های پژوهشی دانشگاه ها به منظور آموزش افراد در زمینه ی پرهیز از انواع تقلب و سرقت علمی وجود داشته باشد. همچنین افزایش اطلاع رسانی از انواع تخلف های علمی و مجازات های مربوط می تواند در کاهش ارتکاب تخلف و افزایش اطلاعات در دستگاه های حقوقی کشور به منظور روزآمد کردن قوانین مربوط مؤثر واقع شود.

پژوهش حاضر به بررسی وضعیت و روند پذیرش موتورها و ابرموتورهای جستجو در بین کاربران دانشگاه اصفهان براساس نظریه اشاعه نوآوری راجرز پرداخته است. هدف اصلی از انجام این پژوهش، بررسی نرخ پذیرش و شناسایی قابلیت ها و ابزارهای مؤثر در پذیرش موتورها و ابرموتورهای جستجو در بین کاربران دانشگاه اصفهان بوده است. روش پژوهش، توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه آماری این پژوهش شامل دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه اصفهان بوده است که تعداد 351 نفر از آنها به عنوان نمونه و براساس روش نمونه گیری تصادفی- طبقه ای انتخاب شده اند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه بوده و برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی و استنباطی نظیر میانگین،آزمون t، و آزمون ناپارامتری کروسکال- والیس (آزمون H) استفاده شده است. براساس نتایج پژوهش، آزمون های t وکروسکال- والیس نشان دادند که میانگین پذیرش موتورها و ابرموتورهای جستجو توسط کاربران دانشگاه اصفهان از نظر جنسیت و مقطع تحصیلی و دانشکده از لحاظ آماری معنی دار نبوده و فقط از نظر جنسیت در پذیرش موتورهای جستجوی تخصصی معنی دار بوده است. دیگر نتایج حاکی از آن بود که دوستان کاربران، در چگونگی پذیرش موتورهای جستجوی عمومی و راهنماهای موضوعی و استادان در چگونگی پذیرش موتورهای جستجوی تخصصی و ابرموتورها نقش مهمی داشته اند. بیشترین محل آشنایی کاربران با موتورها و ابرموتورهای جستجو در دانشگاه بوده است. اضافه بر این، نتایج پژوهش نشان داد که منحنی آهنگ پذیرش نوآوری در میان نمونه مورد پژوهش نرمال و S شکل نیست. همچنین، مقایسه بین استفاده از صفحات ساده و یا پیشرفته جستجو در گوگل نشان داد که در بین کاربران نسبت به صفحه جستجوی ساده، گرایش بیشتری وجود دارد و این امر نظریه راجرز را تأیید کرد. نتایج دیگر پژوهش نشان داد که انصراف از نوآوری فقط در مرحله تصمیم گیری نیست و این امر با نظریه راجرز در تضاد بود

مقدمه: امروزه نقش نمایه به عنوان یک ابزار اساسی در بازیابی اطلاعات بر کسی پوشیده نیست. پژوهش حاضر به شناسایی میزان انطباق کلید واژه های فارسی و انگلسی در عنوان ها و چکیده های فارسی و انگلیسی پایان نامه های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اصطلاح نامه ی پزشکی فارسی و سرعنوان موضوعی پزشکی (MeSH) که مهم ترین اصطلاح نامه ها در حیطه ی پزشکی هستند، پرداخته است. روش بررسی: این پژوهش به روش تحلیلی بود که به صورت پیمایشی در سال 1390 انجام گرفت. جامعه ی پژوهش آن را 2942 پایان نامه ی تحصیلی در مقاطع ارشد و دکترا تشکیل دادند. محیط پژوهش در 8 کتابخانه ی دانشکده ای دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بود که به صورت تصادفی طبقه ای، 340 مورد از آن ها انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. گرد آوری اطلاعات با استفاده از چک لیست محقق ساخته و مراجعه به کتابخانه ها و مشاهده ی مستقیم پایان نامه ها صورت گرفت. با توجه به ماهیت پژوهش، پایایی ندارد و روایی پژوهش نیز با بررسی 10 مورد بر اساس چک لیست اولیه و انجام اصلاحات مطابق نظر دو نفر از متخصصان کتابداری انجام شد. در تجزیه و تحلیل یافته ها از آزمون های آماری غیر پارامتریک (2χ) و ضریب همبستگی استفاده شد. یافته ها: بین میزان انطباق کلید واژه های فارسی و انگلیسی با پزشکی فارسی و MeSH رابطه ی معنی داری وجود دارد. در این میان ساختار کلید واژه ها بیشتر به سمت ساختار ترکیبی و تک واژه ای و بیشتر کلید واژه ها نیز از چکیده انتخاب شدند. همچنین بیشتر کلید واژه های انتخابی انگلیسی بودند. نتیجه گیری: انتخاب کلید واژه ها در انتهای چکیده ی پایان نامه ها یک نمایه سازی آزاد است. آشنا شدن با کلید واژه های محققان می تواند راهگشایی برای تدوین و ویرایش ابزارهای مستند سازی در حیطه ی علوم، به خصوص علوم پزشکی باشد.

هدف: تحقیق حاضر با هدف بررسی تطبیقی وضعیت کتابخانه های عمومی شهرستان های استان کردستان در مقایسه با استانداردهای ایفلا انجام گرفته است. روش شناسی: روش تحقیق توصیفی و اطلاعات این تحقیق از طریق پرسشنامه، مشاهده، و مصاحبه تلفنی با مسئولان کتابخانه ها گردآوری شده است. یافته ها: یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها، بیانگر نارسایی در ابعاد گوناگون کتابخانه های عمومی شهرستان های استان کردستان از جمله ساختمان و فضای فیزیکی، مجموعه کتابخانه ها، و تعداد مراجعین است. کتابخانه های عمومی شهرستان های استان کردستان از نظر نیروی متخصص در سطح پایین تری نسبت به استانداردهای ایفلا قرار دارند. نتایج کلی پژوهش حاکی از آن است که سطح کتابخانه های عمومی شهرستان های استان کردستان از استانداردهای ایفلا پایین تر می باشد، و از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند. در این راستا پیشنهاداتی جهت بهبود وضعیت این کتابخانه ها ارائه شد. نتیجه گیری: توسعه و اعتلای سطح دانش و استعدادهای روحی و ذهنی همه اقشار جامعه از جمله اهداف کتابخانه های عمومی به عنوان نهادی اجتماعی و فرهنگی به شمار می رود. جهت نیل به این اهداف گسترش کتابحانه ها و ارائه خدمات رایگان به مردم اهمیت قابل توجهی می یابد. در این راستا نه تنها رشد کمی کتابخانه ها بلکه در نظر گرفتن معیارهایی جهت بهبود وضعیت کیفی کتابخانه ها بایستی مورد توجه قرار گیرد. یافته های این پژوهش می تواند راه گشای مسئولان و مدیران کتابخانه های عمومی در جهت شناسایی نیازهای اطلاعاتی کاربران کتابخانه های عمومی باشد و همچنین می تواند در برنامه ریزی های آتی کتابخانه های عمومی، از طریق شناسایی کمبودها و نقاط ضعف کتابخانه ها و مجموعه آن ها، در فراهم آوری منابع اطلاعاتی مدیران کتابخانه ها را راهنمایی نماید.  

هدف: هدف از انجام این پژوهش بررسی کاربرد پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکترای رشته ی علوم کتابداری و اطلاع رسانی در کتابخانه های شهر اصفهان است. روش: روش پژوهش حاضر کیفی است. جامعه آماری تحقیق شامل 26 نفر از مدیران و معاونان کتابخانه های شهر اصفهان و 54 عدد پایان نامه کارشناسی ارشد و دکترای کتابداری و اطلاع رسانی انجام شده برای کتابخانه های شهر اصفهان است. به دلیل کوچک بودن حجم جامعه، از روش سرشماری بهره جویی شد و کل جامعه مورد مطالعه قرار گرفت. برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختار یافته و برای تجزیه و تحلیل داده ها از مقایسه مداوم در رویکرد نظریه زمینه ای استراس و کوربین در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده شد. یافته ها: یافته ها در 12 مقوله معرفی شد. مقوله ی کاربرد به عنوان مقوله ی اصلی در نظر گرفته شد. مقولات دیگر این پژوهش شامل: شناخت، سیستم اطلاع رسانی و ارتباطی، مدیریتی، ساختار و محتوای پایان نامه، حقوقی، سازمانی، فرهنگی و پشتیبانی بود که هر کدام به نحوی بر کاربرد پایان نامه ها در کتابخانه تأثیر گذار هستند. اولویت های پژوهشی شنا سایی شده در این پژوهش نیز به عنوان یکی از گزینه های مؤثر در کاربرد یافته های پایان نامه ها مطرح شد. این مقولات، موانع و راهکارهای مؤثر بر کاربرد پایان نامه ها را معرفی می کنند. ارتباط این مقولات به صورت با واسطه، بدون واسطه و ترکیبی است. نتایج: نتایج حاکی از عدم استفاده از پیشنهادات و نتایج پایان نامه های رشته کتابداری و اطلاع رسانی در کتابخانه های شهر اصفهان بود. مدیران این کتابخانه ها عواملی چون ضعف سیستم اطلاع رسانی و ارتباطی، ضعف مدیریتی، مسائل و مشکلات حقوقی، فرهنگی، مالی و پشتیبانی، سازمانی، ضعف تخصصی اساتید کتابداری و مشکلات مربوط به ساختار و محتوای پایان نامه را به عنوان موانع اصلی کاربرد نتایج پایان نامه ها معرفی کردند.

هدف: هدف سنجش میزان رعایت استانداردهای طراحی ساختمان کتابخانه با الگو برداری از دیدگاه انجمن کتابداران امریکا در طراحی ساختمان کتابخانه های مرکزی دانشگاهی شهر اصفهان است. روش/ رویکرد پژوهش: شش ساختمان کتابخانه مرکزی دانشگاهی در شهر اصفهان با استفاده از چک لیست وارسی و برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی استفاده شده است. یافته­ها: تنها در دو کتابخانه دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه اصفهان بیش از 50 درصد استانداردهای طراحی ساختمان کتابخانه رعایت شده است. همچنین، دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه پیام نور - از نظر رعایت استانداردهای ساختمان - به ترتیب بیشترین و کمترین امتیاز هار به دست آوردند. نتیجه­گیری :44 درصداز استانداردهای ساختمان کتابخانه در طراحی ساختمان کتابخانه های مرکزی دانشگاهی شهر اصفهان رعایت شده است.

هدف: هدف اصلی این تحقیق تعیین سطح سواد اطلاعاتی دانشجویان سال آخر کارشناسی دانشگاه علم و صنعت ایران- واحد اراک (سال تحصیلی 88- 1387) در محیط دیجیتال است تا بتواند توجه برنامه ریزان آموزشی و پژوهشی دانشگاه را به ضرورت گسترش مهارتهای اطلاع یابی و سواد اطلاعاتی در میان دانش آموختگان جلب نماید. روش شناسی:این پژوهش به روش پیمایشی تحلیلی و با ابزار پرسشنامه انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش شامل 213  دانشجوی سال آخر کارشناسی می باشد که کل جامعه مورد مطالعه قرار گرفت و از میان آنها 83% به پرسشنامه پاسخ دادند. مبنای آزمون سواد اطلاعاتی در این تحقیق، استاندارد انجمن کتابخانه های آموزشی و پژوهشی آمریکا،استاندارد انجمن کتابخانه های نیویورک، استاندارد جامعه بین المللی تکنولوژی آموزشی و معیار های مرکز خدمات آموزشی آمریکا بوده اند. داده ها با روش های آمار توصیفی و استنباطی همچون درصد فراوانی،آزمون t  مستقل و آنالیز واریانس و با کمک نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده اند. یافته ها: جامعه پژوهش در تشخیص نیاز به اطلاعات در سطحی پایین تر از حد متوسط قرار دارند، اما از نظر مهارت های دستیابی، ارزیابی و استفاده از اطلاعات، همچنین آشنایی با مسائل حقوقی اطلاعات و نیز بهره مندی از مهارتهای پیش زمینه سواد اطلاعاتی ودرک اهمیت اطلاعات در سطحی بالاتر از متوسط قرار دارند. موثر ترین عامل در سطح سواد اطلاعاتی نیز یادگیری غیر رسمی از طریق استادان و دوستان اعلام شده است. نتیجه گیری: نتیجه نهایی نشان می دهد که سواد اطلاعاتی دانشجویان سال آخر کارشناسی بالاتر از حد متوسط با میانگین نمره 36/2 است.  به عبارتی فرضیه اول پژوهش مبنی بر پایین بودن سواد اطلاعاتی دانشجویان در محیط دیجیتال، مورد تایید قرار نگرفته است. اما فرضیه های دیگر پژوهش مبنی بر هم سطحی سواد اطلاعاتی دانشجویان رشته های مختلف تحصیلی-روزانه و شبانه و دختر و پسر- تایید شده اند.  

هدف: هدف اصلی این پژوهش، مشخص نمودن سطح سواد اطلاعاتی دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه است. روش: این پژوهش به روش پیمایشی- توصیفی و با کمک پرسشنامه انجام گرفته است و جامعه آماری آن را 181 نفر از دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی (شامل 158 دانشجوی دوره دستیاری تخصصی و 23 دانشجوی دوره کارشناسی ارشد) تشکیل می دهد. یافته ها: نتایج بررسی نشان می دهد که مهارت جامعه پژوهش در درک درست نیاز اطلاعاتی با میانگین نمره 60/3، در راهبردهای جست وجوی اطلاعات با میانگین نمره 69/3، در مکان یابی و دستیابی به اطلاعات با میانگین نمره 12/3، در استفاده از اطلاعات با میانگین 43/3، در ترکیب اطلاعات جدید با دانسته های قبلی خود با میانگین 29/3، از لحاظ ارزیابی نتیجه فرآیند جست وجو در رابطه با رفع نیاز اطلاعاتی شان با میانگین 09/3 در حد مطلوبی می باشند. در نهایت، نتایج کلی پژوهش وضعیت سواد اطلاعاتی دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه را با میانگین 37/3 بالاتر از حد متوسط نشان می دهد. اصالت/ارزش: این مقاله با تکیه بر مدل شش مهارت بزرگ آیزنبرگ و برکویتز به شناسایی توانمندی های سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی پرداخته است. و بر مبنای این مدل سعی در کشف و بررسی این که آیا دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه مجهز به این مهارت ها هستند و آیا نیاز به کسب این توانایی ها را در خود احساس می کنند این مطالعه انجام شده است.

 در این پژوهش هدف آن بوده است که تولیدات علمی مهندسی ایران طی سالهای 1990 تا 2008 در پایگاه اطلاعاتی دایالوگ تجزیه و تحلیل شود. دایالوگ مجموعه ای با بیش از 900 پایگاه اطلاعاتی است که نمایه استنادی علوم آی. اس. آی. را نیز با عنوان سای سرچ از سال 1990 تاکنون تحت پوشش قرار می دهد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و با استفاده از روش علم سنجی و تحلیل استنادی انجام شده است. تعداد مدارک نمایه شده نویسندگان ایرانی در نمایه استنادی علوم در بازه زمانی مذکور 8396 مدرک بوده است. نرخ رشد تولیدات علمی حوزه مهندسی ایران در طی این مدت، 24 درصد به دست آمد و پر تولید ترین و پر استنادترین نویسنده ها نیز شناسایی شدند. بیشترین حجم مدارک ایرانی نمایه شده در پایگاه اطلاعاتی دایالوگ مربوط به موضوع مهندسی شیمی و مهندسی برق بوده است. مجله Chemistry & Chemical Engineering Iranian Journal of با 348 مدرک بیشترین تعداد تولیدات را منتشر کرده است. در بین دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی، دانشگاه صنعتی شریف بیشترین تکرار نام را در بین مدارک بازیابی شده این حوزه به خود اختصاص داده است. مقالات با 24/97 درصد بیشترین سهم از انواع مدارک منتشر شده در مجلات آی. اس. آی. را دارند و زبان انگلیسی با 8/99 درصد، زبان عمده مدارک منتشر شده است. بیشترین میزان مشارکت نویسندگان ایرانی در انتشار مدارک با کشور های آمریکا و کانادا بوده است.

هدف از این پژوهش ارائه نمایی کلی از روند حاکم بر شمارگان منتشر شده مجله کتابداری و اطلاع رسانی آستان قدس رضوی از بهار 77 تا بهار 87 بوده است. برای این کار از 11 مؤلفه سهم مشارکت نهادها، رتبه ها و مدارک علمی نویسندگان مقاله ها، سهم مقاله ها بر حسب منبع استخراجی آنها، میزان مشارکت گروه های علمی تخصصی، روشها و تکنیکهای به کار گرفته شده در مقاله ها، منابع و مآخذ مقاله های منتشر شده در نشریه، کیفیت جلد و صحافی شمارگان مختلف نشریه، شیوه دسترسی به شمارگان نشریه، بررسی دستاوردهای نشریه و تعیین روند حاکم بر شمارگان منتشر شده از نظر تعداد مقاله های به چاپ رسیده در نشریه به تفکیک سال، استفاده شده است. روش مورد استفاده در تحقیق، توصیفی کاربردی پیمایش از نوع تحلیل محتواست. طی این پژوهش، در مجموع 339 مقاله در 39 شماره مجله با استفاده از 11 مؤلفه مزبور بررسی گردید. بر اساس یافته های پژوهش، سهم نهادهای علمی - پژوهشی داخل و خارج کشور در ارائه مقاله به نشریه 7/71 % بوده است. از مجموع 339 نویسنده مقاله ها، مؤلفان با رتبة علمی استادی بیشترین تعداد از نویسندگان مورد بررسی را به خود اختصاص داده اند. مقطع تحصیلی نویسندگان 93 مقاله دکتری و 73 مقاله کارشناسی ارشد بوده است. در مجموع 10 گروه علمی- تخصصی در ارائه مقاله به نشریه مشارکت داشته اند. 33% از مقاله ها برگرفته از کارهای علمی – پژوهشی قبلی بوده است. از مجموع منابع و مآخذ مورد استفاده در نگارش مقاله ها، 3/64% از منابع لاتین استفاده شده است. از لحاظ نوع منابع و مآخذ به کار رفته، مقاله ها قبل از کتابها و پایان نامه ها قرار گرفت که نشان میدهد محققان این حوزه بیشتر مقاله محور هستند. کیفیت جلد و صحافی شمارگان مجله نیز تغییر و تحولات درخور توجه داشته است. به طور کلی، نتایج به دست آمده نشان دهنده وضعیت مطلوب کمّی و کیفی نشریه کتابداری و اطلاع رسانی آستان قدس میباشد

ظهور فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در دهه های اخیر، نه تنها تحولات چشمگیری را در جوامع ایجاد کرده، بلکه زمینه ساز مطالعات نظری و تحقیقات تجربی فراوانی نیز بوده است. در این مقاله رابطه متقابل فناوری و جامعه مورد توجه قرار گرفته است و نخست، دو جریان فکری عمده مربوط به فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، که یکی، فناوری را عامل اصلی دگرگونی های اجتماعی معرفی می کند و دیگری، عناصر و ساختارهای اجتماعی را دلیل این تحولات می داند، و سپس نظریه های مربوط به جامعه شناسی استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، بویژه، سه رهیافت مشهور نوآوری، اشاعه و تصاحب معرفی و تجزیه و تحلیل شده اند. افزون بر این، تلاش شده است به کمک پژوهش هایی که در حوزه جامعه شناسی استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در فرانسه و امریکای شمالی صورت گرفته اند، جایگاه و نقش استفاده کنندگان از این فناوری ها به بحث گذاشته شود. تجزیه و تحلیل مکاتب فکری مربوط به فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی نشان می دهد، هیچ کدام از این دو جریان فکری، به تنهایی قادر نیستند عملکرد یک فناوری را به طور دقیق بررسی کنند. در نتیجه، بررسی و تجزیه و تحلیل متون این حوزه، ظهور مکتب فکری جدیدی را نوید می دهد که بیانگر نوعی تغییر نگرش به استفاده کنندگان فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و پیدایش تفکر استفادکننده فعال به جای منفعل است.

امروزه بهره گیری از وب به عنوان یک محیط برای تولید، اشاعه واستفاده از اطلاعات علمی و فنی جزئی از زندگی روزمره دانشمندان است. اگر چه تحقیقات بی شماری درباره استفاده از خدمات و سرویس های متعدد وب به صورت واحد وجود دارد، اما تحقیقات اندکی وجود دارد که نشان دهد چگونه گروههای مختلف اجتماعی به ویژه دانشمندان از بخش های مختلف وب مرئی و نامرئی برای فعالیت های آموزشی و پژوهشی خویش استفاده می کنند. در این پژوهش، ابتدا مفهوم وب مرئی و نامرئی هم از جنبه فنی و هم از نقطه نظر استفاده تبیین می شود. سپس ضمن تعیین سهم وب مرئی و نامرئی در ذخیره و اشاعه اطلاعات علمی و فنی، به بررسی وضعیت استفاده محققان از وب مرئی و نامرئی بر اساس تیپ شناسی استفاده ها پرداخته خواهد شد. این پژوهش بر اساس روش تحقیق کیفی و با استفاده از مصاحبه مستقیم انجام شده است. جامعه آماری تحقیق متشکل از کلیه محققان، محققان- مدرسان و دانشجویان دکترا در حوزه علوم طبیعی در شهر گرونوبل فرانسه می باشد. تعداد نمونه این پژوهش ۷۵ نفر هستند که به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل ایده آل تیپ ماکس وبر استفاده شده است.

پژوهش حاضر به مطالعه مقایسه ای سواد رسانه ای در بین دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران می پردازد. سواد رسانه ای دارای مهارت های تحلیل، ارزشیابی، گروه بندی، استقرا، قیاس، ترکیب و خلاصه سازی است. روش تحقیق این مطالعه مبتنی بر پیمایش است. میدان تحقیق یا جامعه ی مورد مطالعه شامل تمام دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1390 است. به منظور تعیین حجم نمونه از فرمول نمونه گیری کوکران استفاده شد، و حجم نمونه نهایی بالغ بر 264 نفر تخمین زده شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای بود که محقق آن را ساخته بود و در آن از مقیاس پنج درجه ای لیکرت استفاده شده بود. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط اساتید مجرب تایید و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ 85/0 تعیین شد. برای گردآوری اطلاعات، پرسشنامه هایی بین 264 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران توزیع شد که در مجموع 251 پرسشنامه تکمیل و برگشت داده شد. داده های پژوهش به کمک نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و در پایان یافته های پژوهش حاکی از آن بود که سطح سواد رسانه ای در بین دانشجویان دو دانشگاه در یک سطح و در سطح بالاتر از متوسط و مطلوب است.