اخلاق گفتگو در قرآن و حدیث؛ با تأکید بر مناظره های امام رضا(ع) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

هدف: دوران امامت امام رضا(ع)، دوره طلایی گفتگو و مناظره و اثبات برتری آموزه های قرآنی- اسلامی، به ویژه اسلام شیعی و دکترین امامت و نیاز دین به حجت و واسطه زنده و روزآمد میان خلق و خالق است و مناظره های رضوی(ع) آوردگاه عرضه فکر اهل بیت(ع) از اسلام است. این پژوهش پس از ارائه معیار مراء حق و باطل از دید آیات و روایات، مهم ترین مناظره های بین الادیانی و بین المذاهبی رضوی(ع) را که در ضمن هشت مجلس به نقل شیخ صدوق(ره) در کتاب «عیون أخبار الرضا» تجلّی یافته، با هدف کشف اخلاق مناظره و انحصاراً با رویکرد تأکید بر ترک مراء و مجادله مذموم در طول مناظره با حریف و با تأکید ویژه بر گریز از توهین به رقیب، که از سخت ترین مصادیق رعایت اخلاق به صورت عملی است، مطالعه کرده است. روش: شیوه گردآوری داده ها در این پژوهش، کتابخانه ای است؛ در نحوه استناد داده ها، از شیوه اسنادی پیروی می کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی- تحلیلی است. یافته ها: در دو مناظره مهم بین الادیانی و بین المذاهبی امام رضا(ع)، 17 مورد که از ظاهر آنها توهین به رقیب استفاده می شود، قابل پیگیری است. نتیجه گیری: این پژوهش نشان داد که هیچ یک از 17 مورد که به ظاهر کژرفتاری هایی از جمله: نسبت جهل و نادانی و نافهمی به مخاطب؛ نسبت غلط به مخاطب؛ نسبت وسواس فکری به مخاطب؛ نسبت مشابهت با یهود به مخاطب؛ نسبت ویل و ویح به مخاطب؛ خندیدن به مخاطب و ... را شامل می شود، عمل ضد اخلاقی و بر خلاف ادب اسلامی نیست.