پیدایش مساجد در یزد؛ بازشناسی معماری مساجد سده های نخستین منطقه یزد (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
سیر تاریخی معماری مسجد در یزد را، مانند هر منطقه دیگری باید از سده های نخست هجری پی گرفت. در این بازه زمانی· آثار معماری اندکی در منطقه یزد به جا مانده است و متون تاریخی هم اشارات درخوری در این باره ندارند، از این رو گفتگو درباره این آثار، ازجمله مساجد، گام برداشتن در تاریکی محسوب می شود. در متون جغرافیای تاریخی سده سوم و چهارم هجری از چهار مکان دارای منبر در یزد نام برده شده است. شناخته-شده ترین مساجد سده های نخست هجری· مسجد جامع فهرج در حوالی شهر یزد است، اما درباره دیگر مساجد از این دست کم تر گفتگو شده یا آگاهی و اسنادی چندانی در دسترس نیست. پرسش پژوهش این است که، مساجد نخستین یزد کدامند، چه زمانی بنیاد یافته و از چه الگوی مکانی و معماری برخوردار بوده اند؟ روش پژوهش از گونه «تاریخی تحلیلی» است که با استناد به متون معتبر تاریخی، احضار شواهد موجود و تحلیل آن ها پیش خواهد رفت. مقصود این است که به پیدایش گونه بنای مسجد در منطقه یزد پرداخته و قواعد حاکم بر معماری این بناها بازشناخته شود. نتیجه این پژوهش نشان داد که در شهرها و قرای معتبری که در یزد وجود داشته، با فاصله دست کم دو سده از ورود مسلمانان، مساجدی در قامت یک اندام شهری یا روستایی ساخته شد. شواهد مساجد نخستین در کثه (یزد)، فهرج، خویدک، میبد، نایین و ابرکوه وجود دارد این مساجد از گونه شبستانی و مبتنی بر جرز و دیوار باربر اند، نه بناهای ستون داری که در دیگر مناطق شناخته می شوند. این بناها که ابعاد بزرگی ندارند، ویژگی های مشترک فضایی و فناوری ساخت دارند و همگی با ساخت مایه خشت و گِل بنا شده اند.The genesis of mosques in Yazd; Recognizing the architecture of mosques of the first centuries Hijri in Yazd region
The architectural history of the mosque in Yazd, like other regions, should be started from the first centuries of Hijri. There are few buildings left in Yazd region during this period of time, and there are no clear references in this regard in the historical books, so talking about these buildings, including mosques, is considered a step in the dark. In the historical geography texts of the 3rd and 4th centuries of Hijri, four places with pulpits in Yazd are mentioned. The most famous mosques of the first centuries of Hijri are Masjed- e jame Fahraj near Yazd city, but other mosques are less discussed or there are not many documents available. The research question is, which are the first mosques in Yazd, when were they founded and what kind of location and architecture did they have? The research method is of the "historical-analytical" type, which will proceed by referring to authentic historical texts, seeing the available evidence and analyzing them. The aim of the research is to investigate the origin of the mosque in Yazd region and to recognize the architectural rules of these buildings. The result of this research showed that in the old cities and villages that existed in Yazd, at least two centuries aim the arrival of the Muslims, the mosque was built as an urban or rural space and element. There are evidences of the first mosques in Katha (Yazd), Fahraj, Khavidak, Meybod and Nain, and Abarkouh can be added to this list. These mosques are of the nave type and are based on masonry columns and load-bearing walls, not pillared buildings that are known in other regions. These buildings, which are not large in size, have common features of space and construction technology, and they are all built with clay and mudbrick materials.
تبلیغات
