نقش مورفولوژی و آمایش شهری در ارتقاء تاب آوری کالبدی- فضایی مطالعه موردی: کلانشهر اصفهان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

نظریه نوظهور «تاب آوری شهری» با نگاه جامع به همه ظرفیت های اجتماع، به سرعت در حال جایگزینی روش های ناکارآمد سنتی مدیریت بحران در رویارویی با تعدد و تنوع روز افزون فجایع در جهان است. هدف این پژوهش، با توجه به جایگاه مهم کلانشهر اصفهان در سلسله مراتب شهری، تحلیل وضعیت تاب آوری و تعیین عوامل اصلی و میزان اثرگذاری هر یک از آنها در ارتقاء تاب آوری اصفهان به وسیله مدلسازی ریاضی در قالب مدل EDRI، با تمرکز بر محیط مصنوع به ویژه مورفولوژی و آمایش شهری است. روش تحقیق: روش کلی پژوهش توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف، زیربنایی و کاربردی است. در این جهت، با گزینش و بومی سازی شاخص ها به روش مطالعات کتابخانه ای، در رویکردی جامع سه شیوه مستقل جمع آوری و ارزیابی داده، شامل «بررسی میدانی و آماری»، «مصاحبه خبرگان به روش دلفی» و «افکارسنجی خانوار»، با استفاده از روش های تحلیل آماری، همبستگی کانونی، آزمون T و «مدل رگرسیونی چند متغیره پیش بین تاب آوری»، به کمک نرم افزارهای SPSS و R مورد استفاده قرار گرفت. بررسی ها گویای همبستگی مناسب و مستقیم شاخص های عملیاتی مطرح، همچنین تاب آوری «کالبدی- فضایی» پایین تر از متوسط اصفهان با مقدار 66/2، به کمک طیف لیکرات پنج سطحی 1 (بسیارضعیف) تا 5 (عالی) است. پیشنهادها: بر اساس نتایج، اولویت نخست برنامه ریزی ارتقاء تاب آوری از نظر کسب پایین ترین امتیاز، حوزه «آمایش و مورفولوژی شهری» با مقدار 53/2 و پس از آن «شاخص برخورداری» با 61/2 و «کیفیت مسکن» با مقدار 69/2 می باشد. میزان تأثیر بهبود شاخص ها در ارتقاء تاب آوری، بر اساس «مدل رگرسیونی پیش بین تاب آوری» حاصل پژوهش نیز، با ضرایب تأثیر 264/0 برای شاخص «آمایش و مورفولوژی شهری»، 164/0 برای «کیفیت مسکن» و با اختلاف بسیار جزئی مقدار 162/0 درخصوص «شاخص برخورداری» مؤید همین اولویت بندی برنامه ریزی و اقدام از منظر وزن مؤلفه ها و همچنین اهمیت آمایش شهری در ارتقاء تاب آوری است.