تذکره الأولیاء و البیاض و السواد (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

عطّار نیشابوری در تذکره الأولیاء از منابعی استفاده کرده که غالباً به زبان عربی بوده است. شفیعی کدکنی، مصحّحِ تازه ترین چاپِ تذکره الأولیاء در مقدمّه کتاب، یازده اثر را به عنوان منابع اصلی عطار معرفی کرده، که یکی از آن ها، کتاب البیاض و السّواد خواجه علیِ حسن سیرجانی است. در این مقاله، با توجه به قرائن برون متنی و درون متنی درباره چگونگی و میزان استفاده عطار از بیاض و سواد بحث شده است. همچنین، در یک بررسیِ تطبیقی بین اقوال مشایخ تصوّف در تذکره الأولیاء و البیاض و السواد و سایر منابع اصلی تذکره ، میزان و چگونگی استفاده عطّار از این کتاب مشخص شده است. حاصل این مقایسه کشف حدود 550 قول و حکایت مشترک در این دو کتاب است که 94 موردِ آن ها منحصراً در البیاض و السواد دیده می شود. در پایان، نتایج پژوهش در جدولی ارائه شده است.