محمدتقی خویی، شاعر و عارفی گمنام (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

   غنا و پرمایگی عرفان و ادبیات ایران زمین باعث شده تا بسیاری از عارفان و شاعران در هر عهد و دوره ای ناشناخته و گمنام باقی بمانند. آن گونه که یا به طور کلی از آنان اطلاعات موثق و درخوری جز نام و نشانشان باقی نیست، یا در شرایط بهتر به شکل ناقص و جسته گریخته از خلال برخی متون به مختصری از احوال آنان می توان دست یافت. از این خیل کثیر، می توان به محمدتقی خویی، یکی از عارفان و شاعران عصر قاجار اشاره کرد. وی در عرفان از مریدان محمدجعفر کبودرآهنگی (ملقب به مجذوب علیشاه همدانی) بود. از محمدتقی خویی چند اثر به جا مانده که از همه مهم تر کتابی است منثور و بسیار ارزشمند با نام آداب المسافرین ، او در این اثر، پس از بیان شرایط سفر و مسافر، به تاریخ عرفان و تصوف از ابتدا تا زمان خود می پردازد که بخش اخیر آن یعنی مطالبی که به عرفان و عارفان روزگار مؤلف اختصاص دارد، از بهترین و قدیم ترین اطلاعاتی است که در باب تصوف عهد قاجار به جا مانده و تا کنون نیز به چاپ نرسیده است. در مقاله حاضر ضمن معرفی کتاب آداب المسافرین به شرح احوال و آثار محمدتقی خویی خواهیم پرداخت و در پایان نیز متن مصحِّح زندگینامه خودنوشت وی را از انتهای آداب المسافرین تقدیم خوانندگان می کنیم.