بررسی نظریه انتخاب عقلانی از دیدگاه پوپر و صدرالمتألهین (مقاله پژوهشی حوزه)

چکیده

نظریه انتخاب عقلانی یکی از مهم ترین و مشهورترین نظریه ها در علوم انسانی و تبیین کنش های انسانی است. بسیاری از اندیشمندان علوم انسانی و اجتماعی این نظریه را خصلت عصر مدرن و علوم انسانی جدید می دانند. از این میان، کارل پوپر نیز آن را شاه کلید و یگانه راه فتح و فهم علوم انسانی دانسته است. وی ضمن تعریف عقلانیت به عمل متناسب با موقعیت و شرایط، معتقد است منطق موقعیت بر مبنای اصل عقلانیت تنها و بهترین ابزار برای فهم، تبیین و پیش بینی کنش های انسانی است. از سوی دیگر براساس مبانی حکمت متعالیه، از جمله تعریف عقلانیت به عملی که انسان را به قرب الهی می رساند، انتخاب عقلانی نظریه ای محدود و ناکارآمد به شمار می آید. نظریه جامع و کامل نیز نظریه انتخاب اختیاری است که هم به عوامل مستقیم کنش، یعنی باورها و انگیزه ها و هم عوامل غیرمستقیم کنش، مانند عوامل طبیعی و اجتماعی توجه دارد. در این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی و مقایسه ای، نظریه انتخاب عقلانی از دیدگاه پوپر و صدرا بررسی شده است. نتیجه اینکه دیدگاه صدرالمتألهین به دلیل تعریف دقیق عقلانیت و توجه به عوامل مختلف مستقیم و غیرمستقیم کنش، دیدگاهی کامل تر و کارآمدتر از دیدگاه پوپر است.