نقش خودکارآمدی، چشم انداز زمان و فشار همرنگی در گرایش به سوءمصرف مواد و سیگار کشیدن در دانشجویان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

شناسایی عوامل پیش بینی کننده ی گرایش جوانان به مواد مخدر گامی مهم در پیشگیری از این آسیب اجتماعی محسوب می شود. مطالعه ی حاضر با هدف بررسی نقش مجموعه ای از عوامل فردی و اجتماعی و تعامل آن ها در شکل دهی به وسوسه ی سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر در میان دانشجویان انجام شد . شرکت کنندگان 766 دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی بودند که به مقیاس های چشم انداز زمان و خودکارآمدی و سؤالاتی درباره ی میزان محبوبیت در میان خانواده و دوستان، وسوسه ی مصرف سیگار و مواد مخدر و فشار اجتماعی پاسخ دادند. به منظور تعیین پیش بین های گرایش به مصرف مواد مخدر و سیگار کشیدن از تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی استفاده شد. در گام اول متغیرهای جمعیت شناختی، در گام دوم خودکارآمدی، چشم انداز زمان، محبوبیت اجتماعی و فشار اجتماعی و در گام سوم تعامل فشار اجتماعی با سایر پیش بین ها وارد شد. دین داری، حال گرایی لذت طلبانه، محبوبیت در خانواده و فشار اجتماعی گرایش به سیگار کشیدن را پیش بینی کردند. گرایش به مصرف مواد مخدر نیز توسط وضع تأهل والدین، دین داری، خودکارآمدی، فشار اجتماعی و تعامل فشار اجتماعی با هرکدام از متغیرهای جنسیت، ادراک اخلاقمندی، خودکارآمدی، آینده گرایی و حال گرایی تقدیرنگر پیش بینی شد. بنا بر اثرات تعاملی، اثر فشار اجتماعی بر گرایش به مصرف مواد برای مردان و نیز افراد دارای خودکارآمدی، ادراک اخلاقمندی، آینده گرایی و حال گرایی تقدیرنگرِ پایین تر، قوی تر بود. علی رغم نقش قابل توجه فشار اجتماعی در شکل دهی به وسوسه ی مصرف مواد مخدر، این اثر توسط خودکارآمدی، ادراک اخلاقمندی و چشم انداز زمان تعدیل شد؛ بنابراین، طراحی مداخلاتی معطوف به این تعدیلگرها می تواند از آسیب ناشی از قرار گرفتن در معرض فشارهای اجتماعی بکاهد.