فصاحت و بلاغت ابن مقفع همواره مورد توجه و موضوع بحث مورخان وسخن شناسان متقدم و متأخر بوده است . راز فصاحت و بلاغت و منشأ تعلیمات وی موضوع این مقاله است که در مورد آن اشارات متفاوتی در کتب تاریخ به چشم می خورد . عموم محققان بر این عقیده اند که : - زبان فارسی را در فارس نزد پدرش آموخته است. - در بصره با زبان و ادب عربی آشنا شده و با علمای عصر خویش آمد و شد داشته. - درولاء ال اهتم به سر برده و این خاندان به علم و ادب شهرت داشته اند. - از ابوجاموس ثوری تعلیم گرفته. با عبدالحمید کاتب ارتباط داشته و از او تأثیر پذیرفته است . اگر چه هر یک از موارد فوق به نوبه خود در بلاغت ابن مقفع بی تأثیر نبوده ولی هیچیک را نمی توان علت اصلی بلاغت وی دانست. بلکه منشأ اصلی این امر آشنایی او با خطب و رسائل امام علی بن ابی طالب(ع) است. برای اثبات این مدعا استدلالهایی را آورده ایم از جمله: - تأکید برخی از محققان و صاحبنظران از متقدمان. - اعتراف خود ابن مقفع. - مقایسه آثار ابن مقفع با خطب و رسائل علی (ع) و دریافت وجوه مشابهت فراوان میان آنها از حیث اسلوب نگارش و اخذ و اقتباس ابن مقفع از علی (ع).
