مستشرقین

ما دراین مقاله در پی آنیم تا چالش های فراروی زبان عربی و همچنین مقدار تأثیری که بر روی این زبان داشته را مورد بررسی قرار دهیم، و همچنین نقش دشمنان و مستشرقین و غرب زده هایی که خواستار جایگزینی زبان عامیانه با فصیح هستند، نیز یکی دیگر از اهداف این گفتار می باشد. اما سؤال های این مقاله بدین ترتیب است: 1. مهم ترین چالش های معاصر که زبان عربی با آن مواجه استکدامند؟ 2. چه کسانی از این جریان منفی حمایت می کنند؟ 3. به چه میزان دشمنان در این مسیر موفقیت کسب نموده اند؟ در این نوشتار فرض بر این است که چالش های جهانی شدن و دعوت به زبان عامیانه و لهجه ها از طرف مستشرقین و غرب زدگان، عاملی در جهت تضعیف این زبان می باشد. با وجود این تلاش های فراوان، دشمنان نتوانسته اند موفقیتی چشم گیر کسب نمایند.

غزوات حضرت محمد (ص) یکی از مباحثی است که در تاریخ زندگانی پیامبر اسلام (ص) مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در مورد اینکه آن حضرت با چه انگیزه و اهدافی به این جنگ ها اقدام نمود، تحلیل ها و سخن های فراوان و گاه متعارضی ایراد گردیده است. اکثر مستشرقان اهداف جنگ های پیامبر (ص) را مادی و در راستای سلطه سیاسی و اقتصادی بر دیگران می دانند و برخی انگیزه هایی همچون کسب مال، گسترش اسلام، نفی حرمت ماههای حرام و ... را مطرح کرده اند. این نوشتار با بررسی چند فرضیه از فرضیه های مطرح شده در زمینه انگیزه پیامبر اسلام از اقدام های نظامی، خط بطلانی بر فرضیه های موجود (از دیدگاه مستشرقان) کشیده و اثبات می کند که این جنگ ها نه تنها بصورت تجاوزکارانه و با انگیزه خشونت طلبی نبوده بلکه در مقابل تهدیدات و پیمان شکنی متجاوزان بوده است و جنبه تدافعی دارد.

یکی از حوادثی که در منابع تاریخی علمای اسلامی ثبت شده و در سال 61هجری قمری در سرزمین کربلا رخ داده است واقعه عاشوراست. این حادثه تاریخی نه تنها موردتوجه و علاقه تحقیقی مسلمانان واقع شده، بلکه نظر بسیاری از اندیشمندان غیرمسلمان و مستشرقین را نیز به خود جلب کرده است. می توان گفت پیش از یک قرن است که برخی از مؤسسات شرق شناسی به مباحث اسلامی ازجمله تبیین حادثه عاشورا و عزاداری امام حسین(ع) پرداخته اند. با بررسی های انجام شده دراین مقاله می توان به این نتیجه رسید که هرچند مستشرقان سبب آشنایی غیرمسلمانان با تمدن اسلامی، به ویژه عزاداری واقعه عاشورا بوده اند و به باورهای گوناگونی رسیده اند، ولی به نظر می رسد از ایرادات عمده کار مستشرقان، استناد آنان به منابع کمتر مورد اعتماد و بی توجهی به آثار بزرگان شیعه و زیارت نامه ها و ادعیه ائمه اطهار (ع) بوده است. روش کار در این پژوهش کتابخانه ای و پژوهشی بوده است.<br />  

مسلمانان در هجرت به مدینه مجبور به ترک زندگی و همه سرمایه خود شدند. آن ها که روزی از متمولین مکه بودند در اوج سختی و عسرت زندگی جدید خود را در مدینه آغاز کردند. برخی مستشرقین برآنند که در این شرایط، مهاجرین مال باخته به منظور ایجاد شغل و کسب درآمد کاروان های تجاری قریش را هدف حمله و غارت خود قرار دادند. با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی مدینه، روابط تجاری قبایل با قریش و پیمان های میان اوس و خزرج و قبایل اطراف مدینه باید گفت نه تنها این امر نمی توانست سبب قوت اقتصادی و کسب درآمد و شغل برای مسلمانان شود بلکه غارت کاروان ها و ایجاد ناامنی در مسیرها، اقتصاد مدینه نوپا را با چالش های جدی روبه رو می کرد. یهودیان نیز که موقعیت اقتصادی و اجتماعی شان در خطر قرار می گرفت در برابر این اقدامات بی تفاوت نمی ماندند. چنین هدفی نه تنها مستند به شاهد و دلیلی نیست بلکه حتی با منافع اقتصادی مسلمانان نیز در تعارض است.

انقلاب اسلامی ایران، مهم ترین انقلابی است که شگفتی اندیشمندان جهان را برانگیخت. زیرا متفکران عالم در متن این حرکت با پدیده ای به نام مذهب و نقش آفرینی روحانیت، روبه رو می شوند که از نظر بسیاری از آنها، نماد جُمود و تحجّر شناخته می شدند. انقلاب اسلامی پس از گذشت چهار دهه از پیروزی، از جنبه های گوناگون مورد مطالعه قرار گرفته است. یکی از مهم ترین محورهای مطالعاتی که مستشرقین در این سال ها بر روی آن تمرکز کرده اند، نقش مدیریت روحانیت در انقلاب اسلامی است. تحقیق حاضر به دنبال این است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، به ارزیابی نظریات مطرح پیرامون این مسئله بپردازد. نتایج علمی این تحقیق، حکایت از این دارد که مستشرقین به علت عدم شناخت صحیح از ماهیت انقلاب اسلامی، رهبری آن و تردید در توان علمی اسلام، نتوانسته اند تحلیل درستی از نقش مدیریت روحانیت در انقلاب اسلامی ارائه دهند.

آلمانی ها قبل از کشورهای دیگر اروپایی با حافظ آشنا شدند. آدام اولئاریوس مترجم اولین هیأتی بود که از آلمان به ایران آمد. او در سفرنامه اش، اطلاعاتی از ادبیات ایران به دست داد، که سبب آشنایی شارل رویچکی با حافظ و ترجمه چند غزل از او به زبان لاتین و آلمانی گردید. اولین ترجمه کامل دیوان حافظ توسط فون هامر در سال 1812 به انجام رسید. گوته از این ترجمه بهره برد و دیوان غربی شرقی خود را سرود.  پس از او مترجمان دیگری چون روکرت، پلاتن، هلموت ریتر، دامر و.. .  به ترجمه دیوان حافظ همت گماشتند. انگلیسی ها نیز در قرن هجدهم با حافظ آشنا شدند.  توماس هاید برای اولین بار، غزل نخست حافظ را به لاتین ترجمه کرد. نخستین اروپایی که اشعار حافظ را به فرانسه و انگلیسی برگرداند، ویلیام جونز بود. پس از او، مترجمان بسیاری چون ریچاردسون ، گرترود بل ، نیکلسون و... به این امر اهتمام ورزیدند. فرانسویان، دیرتر از کشورهای دیگر حافظ را شناختند. تاورنیه اولین جهانگرد فرانسوی است که از محبوبیت حافظ در میان ایرانیان مطالبی ارائه داد. گرچه مترجمینی چون دوفرمری، نیکلا، دوویلر، آرتورگی و...تحت تأثیر حافظ قرار گرفتند ولی هیچ کدام نتوانستند تمامی اشعار حافظ را ترجمه کنند. در امریکا نیز شکل گیری مکتب تعالی گرایی، گرایش به ادبیات شرق را رواج داد. امرسون از بنیان گذاران این مکتب، نخستین بار اشعار حافظ را برای آمریکایی ها ترجمه کرد.  

  امر به معروف و نهی از منکر از فروع دین و بر خواسته از تعالیم قرآن، سیره ی پیامبر] و ائمه ی اطهار= بوده و یکی از پایه های اصلی تفکر شیعه را شکل می دهد که درباره ی آن کتاب ها و رساله های زیادی نوشته شده است. مستشرقان نیز از قرن 12 میلادی شروع به بحث و بررسی آیات و اعتقادات اسلامی کرده اند. در دوران معاصر با ایجاد زمینه های پیش آمده از جمله علم گرایی، رویکرد مستشرقان؛ علمی و اثربخش شده است. از جمله کسانی که در این باره  کتاب نوشته مایکل کوک است. کتاب وی با عنوان « امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه اسلامی » ترجمه شده است. کوک بر این عقیده است که در دو کتاب از منابع حدیثی چهارگانه ی شیعه، تنها بیست حدیث در مبحث امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد؛ که نیمی از این احادیث شامل پند و اندرز و بدون محتوای عقیدتی است و این احادیث بر اهمیت نهی از منکر و زوال آن در آینده، تأکید دارد. از آنجا که منابع حدیثی شیعه در مقایسه با منابع حدیثی اهل سنت از جهت حجم و تدوین احادیث، مقدم بوده و مستقل از اهل سنت عمل کرده است، با تتبع در این منابع می توان به احادیث زیادی درباره ی امر به معروف و نهی از منکر و آثار انجام یا ترک آن دست یافت. به نظر می رسد یکی از عوامل طرح چنین دیدگاه هایی، عدم دسترسی به منابع حدیثی شیعه در این باره است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و جستجوی کتابخانه ای و مجازی تنظیم شده است.

پژوهش حاضر به بررسی دیدگاه دکتربدوى و آیت الله جوادی آملی پیرامون خاستگاه وحی، با تکیه بر امّی بودن پیامبر (ص( با روش توصیفی- تحلیلی می پردازد. بحث اصالت سندی قرآن از زمان نزول آن مطرح شده و امروز نیز دنبال می گردد. برخی انتساب قرآن به خداوند را به چالش کشیده وآن را به پیامبر نسبت داده اند. قرآن و اندیشمندان اسلامی هرکدام بر مبنای گرایش به مکاتب مختلف کلامی، فلسفی و عرفانی، چیستی وحی قرآن را مطرح کردند. تلاش این نوشتار بر آن بوده است که با بررسی دیدگاه دکتربدوی، فیلسوف اسلامی نومعتزلی وآیت الله جوادی آملی فیلسوف متألّه، برخورد آنان با مسأله خاستگاه وحی و امّی بودن پیامبر را با توجه به هدف و مبنای فکری آنان و روشی که در مواجهه با آن پیش گرفته اند، بررسی و غایت حاصل از هر کدام را تبیین نماید.  یافته های تحقیق حاکی است که دکتر بدوی با روش زبان شناسی جدلی در موضع دفاعی و نقضی به مسأله نگریسته است. وی با معرفی پیامبر امی بر بعثت بر تمام جهانیان به برداشت غیرتام از شأن نبی اکرم می رسد. آیت الله جوادی آملی، باروش برهان عقلی و نقلی، ضمن  پیراستن ساحت وحی از وهم، خیال و اسارت در حسّ و تجربه، قرآن را تنزل یافته از ذات اقدس الهی و پیامبر را تلقی کننده حقیقت آن از مقام لدن، نزد خداوند سبحان دانسته است. این مقاله تحلیلی با روش عقلی و نقلی به خاستگاه وحی پرداخته و داده های کتابخانه ای را با تحلیل انتقادی پردازش نموده است.  

 مسئله مورد بررسی پژوهش حاضر، برگرفته از آرای سید جمال الدین اسدآبادی و مرتضی مطهری است که باور به قضا و قدر را در سرنوشت جوامع تأثیرگذار می دانند. در پژوهش حاضر، نظریه اجتماعی دو متفکر مسلمان با شیوه تطبیقی بررسی شده است. نظریه اجتماعی اسدآبادی درباره باور به قضا و قدر، بیشتر تاریخی- تجربی است و بازه زمانی آن، تاریخ قبل و بعد از اسلام و قلمرو مکانی آن، تاریخ جهان است. نظریه اجتماعی مرتضی مطهری درباره باور قضا و قدر، بیشتر تاریخی- فلسفی است و بازه زمانی آن، تاریخ بعد از اسلام و قلمرو مکانی آن، بیشتر تاریخ اسلام و کشورهای اسلامی است. هر دو معتقدند فهم مستشرقین از قضا و قدر نادرست است. اما اسدآبادی این فهم نادرست را مغرضانه و هدفمند و مطهری غیرمغرضانه و ناشی از اطلاعات اندک مشترقین و تأکید بیش از حد بر آیات قرآن بدون در نظر گرفتن آرا و اندیشه های پیامبر و امامان می داند. هر دو معتقدند که چگونگی فهم قضا و قدر بر پیشرفت و انحطاط کشورهای مسلمان مؤثر است و در حال حاضر، فهم نادرست از قضا و قدر در کشورهای مسلمان موجب خمودگی و سستی و مانع پیشرفت آن ها است.