عروسک

ایران و هند تمدن هایی کهن با ریشه های عمیق و مشترک اند، که بی شک حضور و گستردگی آیین ها در این دو تمدن نقش مهمی ایفا می کند. درباره پیدایش خاستگاه نمایش در ایران پیش از اسلام تا کنون بحث ها و نظریات مختلفی بیان شده است. در میان نظریات مختلف در این باب، دیدگاه خاستگاه آیینی اساس نظرگاه ما را در این بحث تشکیل خواهد داد. در این پژوهش، ابتدا به اختصار، نظر این گروه از پژوهندگان بیان می شود. آن گاه با فرض پیشینگی خیمه شب بازی بر نمایش انسانی و با اتکا به شواهد باستان شناختی از تمدن های کهن جیرفت و شهر سوخته و مقایسه آن ها با یافته های مشترک از تمدن کهن سند، و امتزاج وسیع فرهنگی در این مناطق، در هزارة سوم پیش از میلاد، دیدگاه نگارندگان درباره منشأ نمایش در ایران ارائه خواهد شد.

هدف: هدف پژوهش حاضر بیان نقش عروسک و بازی های عروسکی در جذب کودکان 3 تا 12ساله به کتابخانه عمومی روستایی است. همچنین این مقاله گزارشی پژوهشی از طرح عروسک دانا در کتابخانه حضرت ولیعصر (عج) روستای مبارک آباد استان قم ارائه می کند که به منظور ایجاد شوق مطالعه در کودکان در این کتابخانه انجام شده است. عروسک دانا به عنوان مخاطبی برای قصه خوانی و اجرای نمایش های عروسکی در کتابخانه است و با ایجاد فضایی صمیمی زمینه ای برای رشد تخیل کودک و شوق و انگیزه او به مطالعه را فراهم می کند. عروسک دانا آن عروسکی است که کودک دوستش دارد و برای داناکردن او قصه خوانی می کند و در برنامه های کتابخانه مشارکت فعال تری دارد. روش: این پژوهش به روش اقدام پژوهی (برنامه ریزی، اقدام، مشاهده و بازتاب) انجام شده است و در پی مشکل اساسی جذب مستمر مخاطب کودک به کتابخانه حضرت ولیعصر روستای مبارک آباد صورت گرفته است. با مطالعه پژوهش های صورت گرفته درباره انگیزه های مطالعه، کتاب درمانی، فعالیت های ترویج کتاب خوانی و نظایر آن، طرحی موسوم به «عروسک دانا» تدوین شده است. در مرحله اقدام این طرح، عروسک هایی در کتابخانه قرار داده شد و سپس از کودکان خواسته شد با عروسک های خود به کتابخانه بیایند و با خواندن قصه و داستان عروسک ها را دانا کنند. برای گزارش نتایج طرح، آمارها از نرم افزار سامان نهاد کتابخانه های عمومی استخراج شده و بازتاب های طرح ذکر شده است. یافته ها: در مرحله مشاهده، نتایج آزمون کای اسکوئر نشان می دهد با برنامه ریزی و اجرای طرح عروسک دانا برای کودکان، آمار عضویت و امانت آن ها نسبت به قبل افزایش یافته است، اما این افزایش برای اعضای بزرگ سال اتفاق نیفتاده است. اصالت/ارزش: اجرای طرح عروسک باعث جذب و افزایش امانت در کودکان شده است. این پژوهش گزارشی از اجرای یک طرح اقدام پژوهی توسط کتابداران برای کودکان را در محیط کتابخانه عمومی روستایی ارائه می دهد.

از آن جا که به نظر غالب روان شناسان خلاقیت در سال های اول زندگی کودک ظهور می کند و در آغاز با تخیل همراه است، بدون تردید تخیل از مهم ترین عواملی است که تفکر خلاق را ممکن می سازد؛ لذا توجه به مسئله آفرینش های ذهنی در دوره کودکی، فوق العاده حائز اهمیت است. هدف پژوهش حاضر بررسی میزان تأثیرگذاری پویانمایی آثار نقاشی کودکان بر خلاقیت آنان است. جامعه آماری این پژوهش شامل 82 نفر کودکان پیش دبستانی دختر و پسر در ناحیه هفت مشهد است که به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شده است. ابزار پژوهش شامل نقاشی های ترسیم شده توسط کودکان، عروسک و پویانمایی ساخته شده از روی همان نقاشی ها است. داده های جمع آوری شده در این پژوهش برآیند نمرات خلاقیت استنباط شده از نقاشی های کودکان در پیش آزمون و پس آزمون بود که از طریق نمره گذاری سه نفر از اساتید متخصص در حوزه خلاقیت و به ویژه خلاقیت کودکان به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش مقایسه بین گروهی پیش آزمون، پس آزمون استفاده شد و داده ها با استفاده از آزمون تی همبسته تجزیه و تحلیل شد. همچنین برای مقایسه نمرات دو گروه دختر و پسر از تی مستقل استفاده گردید. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که پویانمایی و حرکت در ایجاد انگیزه و همچنین خلاقیت کودکان تأثیر چشمگیری دارد، و تفاوت معنی داری بین نمرات پیش آزمون و پس آزمون کودکان دختر و پسر، وجود دارد.

گلین بالا عروسک و نوعی اسباب بازی سنتی زنان و دختران بیشتر مناطق آذربایجان است. بیشتر این مناطق گلین بالاهای مخصوص به خودشان را دارند که از نظر ساختار فیزیکی و کارکرد نمادین اجتماعی آن با هم متفاوت هستند. در این مطالعه موردی بر گلین بالاهایی تمرکز شده است که خانواده ها در روستای آلوارس شهرستان سرعین می سازند. عروسک گلین بالا در میان مردم روستای آلوارس هم به نوعی نشان دهنده نقش دختران روستا و به عبارتی آموزش وظایف و مسئولیت اجتماعی آینده آن هاست. به بیان دیگر، گلین بالا از نظر اجتماعی مقیاس کوچک زنان آلوارس و نقش آن ها در خانواده را برای کودکان بازتولید می کند. در قصه گلین بالا مردم آلوارس آیتم زمانی و مکانی تا حدودی لحن و رنگ ساختاری فرهنگ مردم آلوارس را شامل شده است. شرایط اقلیمی و زیستی قصه نشان می دهد مکان قصه کوهستانی است که زمستان های طولانی و سختی دارد و تابستان های کوتاه و خنکی در آن موج می زند. در جای جای قصه پر است از شرایط زندگی اجتماعی سختی که در زمستان طی می شود. مشکل راه و وسایل حمل و نقل با اکوسیستم طبیعی این روستای کوهستانی سنخیت دارد که باز در داستان به آن اشاره می شود. در تحلیل و تفسیر مردم شناختی این مقاله از نظریه انسان شناسی نمادین و تفسیری استفاده کرده ایم. گلین بالا از نظر فرم ظاهری و کارکرد نمادین آن با دیگر گلین بالاها تفاوت هایی جزئی دارد. قصه منتسب به این گلین بالا مخصوص مردم آلوارس است. قصه ای با این تم و موضوع در داستان های شبیه آن کمتر دیده می شود.

حضور گسترده عروسک در همه اعصار از پیدایش بشر گرفته تا دنیای پست مدرن امروزی می تواند گواه وجود عروسک به منزله هویتی مستقل باشد. اما این ادعا برمبنای پرداختن به عروسک با رویکرد درزمانی است و به نظر می رسد مطالعات کافی در زمینه بررسی ابعاد هویتی آن با رویکرد هم زمانی وجود ندارد. همچنین، گاهی مرز میان اشیای صحنه، عروسک، و بازیگر در اجرا به حدی کم رنگ می شود که به سختی می توان عروسک را از آنان تفکیک کرد و به نظر می رسد استقلال هویتی او در سایه ای از تردید قرار دارد. هدف از مطالعه حاضر اثبات وجود عروسک به منزله هویتی مستقل است. روش تحقیق توصیفی، تحلیلی، و تطبیقی است و با استفاده از منابع کتابخانه ای. در این شیوه با درنظرگرفتن معانی هویت و با نگاهی به مسیری که فلاسفه (به ویژه ملاصدرا) در جهت احراز هویت موجودات استفاده می کنند و تطبیق این روش ها با عروسک وجوه خارجی، ذهنی، و رفتاری هویت عروسک تعیین می شود. سپس، به تحلیل و بررسی تشابهات و تمایزات این وجوه با اشیای صحنه و بازیگران پرداخته می شود. نتایج تحقیق بیانگر اثبات عروسک به منزله هویتی مستقل است. در این مطالعه الگویی متمرکز برای تشخیص هویت همه انواع عروسک ارائه شده است.

هر مکان دارای بار معنایی مختص به خود است. در اجراهای تئاتر، انتخاب مکان و شناخت روابط میان عوامل اجرایی در مکان اجرا، می تواند به انتقال معنای موجود در ذهن کارگردان کمک کند. کارگردانان معاصر دست به تقسیم بندی جدید فضا در اجراهایشان زده اند و فضا را به شکل های متفاوتی به کار گرفته اند و رابطه ی میان بازیگران و تماشاگران را تغییر داده و گونه های جدیدی را به تئاتر معرفی کرده اند. از میان آنها می توان به ریچارد شکنر اشاره کرد. توجه او به مشارکت تماشاگر و تاثیر آن بر اجرا، سبب شده است که گونه ی جدیدی را با عنوان تئاتر محیطی معرفی کند. در تئاتر محیطی، مرز تفکیک کننده ی جایگاه تماشاگر و بازیگر حذف می شود و فعالیت تماشاگران بر اجرا تاثیر می گذارد و روابط جدیدی بین تماشاگر و بازیگر شکل می گیرد. حال با توجه به این که در تئاتر عروسکی به واسطه ی حضور عروسک با روابط بیشتری میان عروسک و عروسک گردان و تماشاگران روبرو هستیم، هدف از این پژوهش این است که، با توجه به ساختار اجراهای شکنر بتوان با روش تحلیلی- تطبیقی، مکان را در تئاتر عروسکی بررسی کرد. نتایج نشان می دهد که حذف مرزهای مکانی در تئاتر عروسکی، می تواند روابط جدیدی را میان عوامل اجرایی در تئاتر عروسکی سبب شود.  

امر مضاعف به خصلتی پارادوکسی اطلاق می شود که ابژه در آن واحد جاذبه و دافعه ایجاد می کند و یک جور تنافر در قوای شناخت پدید می آورد و ممکن است به طرزی ناراحت کننده خود را نشان دهد و در حالی که ممکن است آشنا به نظر برسد غریبه نیز جلوه می کند هدف از مطالعه حاضر چگونگی پدید آمدن امر مضاعف در آثار عروسکی است که تسریع کننده ی ارتباط سه جانبه عروسک ، بازی دهنده و تماشاگر و برای باور به زنده بودن در طول اجرا است . به همین منظور در ابتدا به نظریه دریافت که به مواجه مخاطب با اثرهنری و درک و تفسیر آن برای رسیدن به نوعی شناخت وضع شده پرداخته می شود و در ادامه با تکیه بر نظریه دوبینی که فرآیند تخیل تماشاگر برای زنده انگاری اشیا و عروسک ها بر روی صحنه را مورد مکاشفه قرار می دهد وقوع امر مضاعف تبیین می شود .روش تحقیق توصیفی ، تحلیلی ، کتب و مقالات خارجی و داخلی و استفاده از منابع کتابخانه ای است . در این مطالعه با در نظر گرفتن معانی امر مضاعف و با نگاهی به داستان مرد شنی اثر هوفمان و چگونگی وقوع امر مضاعف به بررسی آن در حوزه تئاتر عروسکی پرداخته می شود

مفاهیم علوم اجتماعی روشی برای تفسیر و تاویل آثار هنری هستند. این آثار در پرتو خوانش پذیری با این مفاهیم ژرفا می یابند و با جامعه معاصر می شوند. مفهوم بدن های رام فوکو برخاسته ازنظریه ی دانش- قدرت که به روش های انضباطی برای بهبود و افزایش کیفیت و کمیت کار می پردازد، انسان را به بدن رام فرومی کاهد و این جایی است که عروسک می تواند تجسم شکلی آن باشد که به تدریج از مرحله ی ساخت تا جان بخشی بدنی مطیع تحت فرمان و رام برای اجرای نمایش می شود. عروسک نخی که به لحاظ شکلی یکی از پیچیده ترین گونه های عروسک و به لحاظ معنایی یکی از نمادین ترین آن هاست و انسان نمایانه ترین جلوه اش در اپرای عروسکی نخی است، تجسم مشخصی از بدن رام هست. انضباط حاکم بر تولید یک اپرای عروسکی نخی، مراحلی مشابه انصباط فوکو در سربازخانه و کارگاه می سازد و عروسک نخی را به مثابه بدن رام معرفی می سازد. این تجسم شکلی برای این شیوه ی اجرایی دلالت هایی معنایی می سازد که هنرمند عروسکی با به کار گیری آن ها می تواند خوانشی عروسکی بر اساس متون مرتبط از این مفهوم بسازد و به اثری منسجم هم سو با معنای بالقوه ی آن دست یابد

آیین باران خواهی یکی از آیین های به جا مانده از دوره باستان است که ریشه در باورها و اعتقادات دینی و اسطوره ای دارد. امروزه، این آیین در بسیاری از شهرها و روستاها به شکل های گوناگون اجرا می شود. آیین باران خواهی به وسیله ساخت عروسک باران توسط زنان و کودکان به اجرا درمی آید. با نگاهی به گذشته، می توان چنین استنباط کرد که انسان با توجه به ناتوانمندی هایی که در مقابل پدیده های طبیعی داشته به خلق ایزدان و خدایان به عنوان نیروی ماوراء الطبیعه پرداخته تا راهی برای غلبه بر مشکلات و سختی ها داشته باشد. یکی از این خدایان که به شکل الهه آب نمود می یابد «آناهیتا » است که با الهه «ایشتر » در فرهنگ بابلی مطابقت دارد. نوشتار حاضر،با توجه به اهمیت آب در زندگی مردم به نحوه اجرای آیین طلب باران و نقش عروسک ها و تأثیرپذیری آنها از باورهای مربوط به الهه آناهیتا در آذربایجان غربی پرداخته و به دنبال نشان دادن آیین نمایشی باران خواهی به عنوان بازتابی از باوری فرهنگی و ریشه دار در بین ایرانیان می باشد. روش پژوهش حاضر، توصیفی بوده که با بهره گیری از روش مصاحبه رسمی، مشاهده مستقیم و مطالعات کتابخانه ای انجام پذیرفته است.