رویا

در این مقاله، متامورف فراتر از یک تکنیک انیمیشن، و به عنوان شیوه ای بیانی که ساختار استعاری دارد، مورد مطالعه قرار می گیرد. منظور از ساختار استعاری، ساختاری دو بخشی است که در آن دو شکلی که قرار است به هم تبدیل شوند، دارای شباهت های ظاهری و یا مفهومی با یکدیگرند. این شباهت، عامل جانشینی و معناسازی است. همچنین این تکنیک را می توان قابل مقایسه با شعر و رویا که مصادیق تخیل شاعرانه اند، دانست. هدف اصلی این پژوهش، تعیین شباهت های ساختاری میان تکنیک متامورف و تخیل شعرگونه است. درک شیوه بیانی متامورف، با توصیف انواع مورف در نمونه های انیمیشنی و مطالعه تطبیقی ساختار آنها با ساختار انواع شیوه های بیان در نظریات رومن یاکوبسن در زبان شناسی امکان پذیر می باشد. برای شناسایی ساختار تخیل شعرگونه، از نظریات زیگموند فروید در تحلیل رویا استفاده شده است. طی این پژوهش درخواهیم یافت که تکنیک متامورف، بستر مناسبی را جهت به تصویر کشیدن تخیل شاعرانه در اختیار فیلمساز انیمیشن قرار می دهد، که با استفاده از قواعدی که در مقاله مشخص شده است، می تواند مسائل خیال انگیز و رویاگونه را به کمک آنها به تصویر کشد.    

در روایاتِ صحیحِ از اهل بیت علیهم السلام فرقِ «نبیّ» با «رسول» اینگونه بیان شده که، «نبیّ» در خواب فرشته را می بیند و صدای او را می شنود اما «رسول» علاوه بر این مواهب، می تواند در بیداری هم فرشته را مشاهده کند. فرق بیان شده در روایات اهل بیت علیهم السلام این سوال را در ذهن وجود می آورد که، «چه ارتباطی بینِ معنای تحلیلی دو واژه «نبیّ» و «رسول» با دیدارِ فرشته وحی در «خواب» و بیداری وجود دارد؟» معنای تحلیلیِ واژه «نبیّ» نشان می دهد که این وصف در لغت از مصدر «نباوه» به معنای «رفعت» و «بلندی» است و بر معنای مُشرف از بلندی و خبردار از حوادث مهم پیش از وقوع آنها دلالت دارد و به همین دلیل در فرهنگ دینی وصفِ افرادی بلند مرتبه است که به مدد الهی در «رویا» و از طریق فرشته اموری غیبیِ و مربوط به آینده نیک و بد قوم خود را می بینند و پیش از وقوع آن امور، در قالب بشارت و انذار به قوم خود خبررسانی می کنند. همچنین معنای تحلیلیِ واژه «رسول» نشان می دهد که این واژه در لغت وصف فردی است که عزم و انگیزه او در اثر انبعاثی خیلی شدید بسیار تقویت شده و در نتیجه انجامِ ماموریتی خاص برای او آسان شده است. این وصف در فرهنگِ دینی وصفِ نبیّینی است که در اثر دیدارِ اعجازگونه هیات اصلی فرشته وحی در بیداری، عزمِ و انگیزه آنها بسیار تقویت شده و با وجود کمی یاران، می توانند سختی های تبلیغ دین را به خوبی تحمل کنند.

خواب، رؤیا و مرگ از پدیده های مرموز و پرشگفت بشری است که پیوسته ذهن انسان را به خود مشغول داشته است. اندیشمندان، عارفان، روانشناسان و... همگی تلاش کرده اند تا از زاویه نگاه خویش پرتوهایی به این عوالم ناشناخته افکنده، گوشه هایی از آن را روشن و تشریح کنند. در اندیشه دینی خواب و مرگ هر دو مسئول انتقال روح به عالم ملکوت اند و از این رو شباهت بسیاری به یکدیگر دارند، با این تفاوت که در مرگ انتقال دائم روح صورت می گیرد و در خواب انتقال موقت. مولوی با بهره گیری از اندیشه های قرآن و حدیث، علاوه بر خواب و مرگ طبیعی، انواع دیگر این دو پدیده را از منظر عرفانی مورد توجه قرار داده است. در این پژوهش تلاش شده است تا با بررسی خواب و مرگ از دیدگاه عرفانی، ارتباط این دو از نظر مولوی تشریح و تبیین گردد.

«خواب» و «رویا» مضامینی هستند که در قرآن، احادیث، روایات، متون عرفانی، ادبی و از جنبه علمی بسیار مورد توجه بوده، به طوری که، کتب و مقالات فراوانی در این زمینه به رشته تحریر درآمده است. «خواب» و «رویا» جزیی از زندگی و حیات موجودات زنده است که در این بین برای انسان، به عنوان خلیفه الله، معنا و مفهوم خاص خود را دارد. در قرآن کریم و احادیث از «خواب» و «رویا» تعابیر متعددی آمده است و در متون عرفانی و ادبی نیز از زوایای مختلف به این حالت در زندگی بشر پرداخته شده و بسیار مورد توجه است. از طرفی از جنبه علمی نیز بر ضرورت «خواب» برای سلامت انسان تاکید شده است. در این مقاله سعی بر آن است تا این دو حالت خواب هم از دیدگاه قرآن و هم از دیدگاه عرفان و فلسفه مورد مطالعه قرار گیرد. کلید واژه ها: