رشد هوشمند شهری

فرسودگی بافت های شهری مساله ای است که اغلب شهرهای کشور با آن مواجه اند و ساماندهی این گونه بافت ها از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از راهکارهای مطمئن و عملی پیش و روی برنامه ریزان شهری، امکان سنجی بازآفرینی این گونه بافت هاست تا سطوح قابل بازآفرینی را که برای جامعه شهری از سطح نسبتاً خوب و قابل تحملی برخوردارند، تعیین نماید. از این رو، پژوهش حاضر با هدف امکان سنجی بازآفرینی بافت های فرسوده براساس رویکرد هوشمند شهری به صورت توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است. جامعه آماری شامل ساکنان بافت مرکزی فرسوده شهر ایلام (جمعیت: 12676 نفر) است که تعداد 384 نفر از آنها به روش نمونه گیری خوشه ای به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته است که از طریق روایی صوری و پایایی آلفای کرونباخ به میزان (701/0) تأیید شد. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک آزمون (t تک نمونه ای)، تکنیک (Fuzzy AHP) و تلفیق آن با لایه های GIS انجام شد. یافته ها نشان داد که وضعیت بافت فرسوده شهر ایلام از نظر شاخص های رشد هوشمند شهری نامناسب است. بررسی لایه های رقومی حاکی از آن داشت که برخی از شاخص ها (از جمله اندازه قطعات، دسترسی به خدمات، دسترسی های اصلی و فرعی) در وضعیت مناسب و برخی دیگر (از جمله زمین بلااستفاده، تراکم جمعیت، نسبت جنسی، جمعیت فعال، نرخ اشتغال و نسبت سواد) در وضعیت نامناسبی است. در نهایت 3/2 هکتار از محدوده بافت فرسوده شهر شامل محدوده میدان 22 بهمن، ابتدای خیابان اشرفی اصفهانی منتهی به چهارراه رسالت، ضلع شمالی چهارراه مقاومت، ضلع شمالی میدان امام و محدوده پارک کودک بیشترین اولویت را برای بازآفرینی دارا هستند. شماره ی مقاله: ۱۶

رشد هوشمند شهری بیان کننده آن نوع از توسعه است که در آن ترویج حیات مدنی و سرزندگی اجتماعی، حمل و نقل عمومی و کاستن از اثرات نامطلوب زیست محیطی، در صدر ملاحظات برنامه ریزان و طراحان شهری قرار می گیرد و احیای شهر به عنوان محیط سالم و فعال که بتواند آینده ای مطلوب را برای تمام شهروندان تامین نماید. هدف مقاله حاضر، سنجش توزیع فضایی شاخص های رشد هوشمند شهری در شهر کرمان می باشد. روش شناسی تحقیق، توصیفی - تحلیلی است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از مدل های کمی وکیفی برنامه ریزی Waspas و   FuzzyTopsis استفاده شده است. نتایج به دست آمده از تکنیک چند شاخصه fuzzytopsis   نشان می دهد، مناطق شهر کرمان از نظر رشد هوشمند شهری به ترتیب منطقه یک (رتبه 3) با مقدار (462/0)؛ منطقه دو( رتبه 1) با مقدار (643/0)؛ منطقه سه (رتبه2) با مقدار (559/0)؛ و منطقه چهار (رتبه4)  با مقدار (441/0) را داراست. نتایج به دست آمده از تکنیک Waspas نشان می دهد از نظر شاخص های کالبدی، مناطق4،3،2،1 به ترتیب رتبه های 4،2،1،3؛ از نظر شاخص های اقتصادی -  اجتماعی، مناطق 3،2،1 و4 به ترتیب رتبه های 4،3،1،2 ؛ از نظر شاخص های زیست محیطی، مناطق 1،2،3،4 به ترتیب رتبه های 2،3،4،1 و در نهایت با استفاده از شاخص های دسترسی، مناطق 4،3،2،1 به ترتیب رتبه های 2، 1، 3، 4 را به دست آوردند.

جهت دست یابی بهتر به اهداف رشد هوشمند شهری نیاز به سنجش میزان تطابق محدوده های مختلف جغرافیایی با اصول و شاخص های رشد هوشمند شهری احساس می شود، بر همین اساس هدف از تحقیق حاضر سنجش میزان انطباق محلات شهر مشهد با رشد هوشمند شهری است. ازاین جهت در پژوهش حاضر با استفاده از روش وزن دهی سوآرا (SWARA) و روش رتبه بندی واسپاس (WASPAS) و همچنین به کارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به تحلیل و ارزیابی 26 شاخص رشد هوشمند شهری در 156 محله شهر مشهد و سپس رتبه بندی هر یک از محلات این شهر از نظر میزان انطباق با شاخص های رشد هوشمند شهری پرداخته شده است. روش تحقیق مورداستفاده در این پژوهش توصیفی – تحلیلی است. نتایج تحلیل ها بیانگر این نکته است که محلات آزادشهر، 10 دی و کوه سنگی به ترتیب دارای بالاترین رتبه و در مقابل محلات شهید باهنر، موعود و کشاورز دارای پایین ترین رتبه از نظر انطباق با شاخص های رشد هوشمند شهری بوده اند. از نظر شاخص های موردپژوهش، محلات شهر مشهد بیشترین انطباق را با اصل کاربری اراضی مختلط و کم ترین انطباق را با اصل ایجاد فرصت های متنوعی از حمل ونقل دارا می باشند. همچنین، نحوه پراکندگی محلات سازگار با رشد هوشمند شهری دارای وضعیتی نسبتاً متمرکز است که تا حدی نشان دهنده بی عدالتی فضایی در شهر مشهد می باشد، به طوری که عمدتاً محلات شرق، جنوب و شمال غربی شهر مشهد، کم ترین انطباق را با شاخص های رشد هوشمند شهری دارند. درنتیجه می توان گفت که وضعیت میزان انطباق محلات شهر مشهد با شاخص های رشد هوشمند شهری متوسط و تا حدودی نسبتاً کم می باشد.

در سال های اخیر افزایش جمعیت در سطح شهرها و در پی آن گسترش و خزش شهرها باعث شده تا برنامه ریزان و مدیران شهری به دنبال راهکارهایی جهت مدیریت بهینه این شرایط باشند. راهبرد رشد هوشمند شهری به عنوان الگویی نوین توسعه شهری از منظر آینده پژوهی جهت کنترل پراکندگی شهری و افزایش پایداری شهرها در ابعاد مختلف و توجه به آن از ضرورت و اهمیت خاصی برخوردار است. هدف از تدوین این مقاله؛ تحلیل ساختاری رشد هوشمند شهری با رویکرد آینده پژوهی در شهر الیگودرز می باشد. این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی و ازلحاظ ماهیت تحلیلی و اکتشافی می باشد. در پژوهش مذکور ابعاد مختلف رشد هوشمند شهری مورد تحلیل قرار گرفت. در خروجی نرم افزار میک مک انواع متغیرهای دووجهی، مستقل، تنظیمی، تأثیرگذار و تأثیرپذیر شناسایی شدند. یافته ها نشان می دهد که مجموع روابط ارزش عددی یک برابر 682 رابطه از نوع تأثیر ضعیف، ارزش عددی 2 برابر 1439 رابطه از نوع تأثیرگذاری متوسط و درنهایت ارزش عددی 3، برابر با 653 رابطه از نوع تأثیرگذاری قوی می باشد. همچنین متغیرهای مانند تصمیم گیری هوشمند و نوآورانه در سازمان ها و نهادها؛ اشتغال پایدار و بروز رسانی و بهینه سازی زیرساخت های شهری تأثیر مستقیم بر رشد هوشمند شهری دارند.

به دنبال مسائل زیست محیطی، مبحث توسعه پایدار در سال 1987 از طریق گزارش براندلند مطرح گردید. در همین زمینه، نظریه پردازان برنامه ریزی شهری مقوله شهر پایدار و در قالب آن رشد هوشمند را در دستور کار قرار دادند. در این پژوهش، هدف؛ بررسی شاخص های رشد هوشمند شهری در شهر مشهد بر اساس سه شاخص فشردگی، زیست محیطی و دسترسی به تفکیک مناطق شهرداری می باشد. روش اصلی مورد استفاده در این پژوهش، روش توصیفی/ تحلیلی می باشد که با استفاده از تکنیک ANP انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در شاخص فشردگی که از روش های پیشنهادی تسای و مدل های هلدرن، هرفیندال و هندرسون استفاده شده، منطقه یک با امتیاز 150/0، در شاخص دسترسی به وسایل حمل و نقل همگانی و مسیرهای ویژه دوچرخه که با استفاده از روش شعاع خدمات رسانی در GIS تحلیل شده، منطقه ثامن با امتیاز 166/0 و در شاخص زیست محیطی که با استفاده از روش های مختلف در GIS مورد سنجش قرار گرفت، منطقه یازده با امتیاز 163/0 بهترین وضعیت را داشته اند. در نهایت نیز با تلفیق و تحلیل شاخص های مورد سنجش این پژوهش در مدل ANP، مشخص گردید که منطقه هشت شهرداری مشهد با امتیاز 108/0 بهترین ساختار رشد هوشمند شهری را در میان مناطق شهر مشهد داراست. همچنین با استفاده از تحلیل خود همبستگی فضایی موران در نرم افزار GeoDa مشخص گردید که میان شاخص های دسترسی و زیست محیطی در میان مناطق شهر مشهد تفاوت معنی داری وجود ندارد. 

یکی از تصمیمات بسیار مهم و استراتژیک در امر بانک داری، مکان یابی شعب بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری است. در عصر حاضر به دلیل وجود رقابت بین بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری برای جذب بیشتر منابع، تسلط بر مؤلفه های مؤثر بر تجهیز منابع مالی اهمیت ویژه ای یافته است. مکان استقرار شعب بانک ها، محرکی مهم در جذب مشتریان است و بازاریابان بانکی باید آن را به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند. از این رو، این پژوهش با هدف مکان یابی شعب  بانک ملی در شهر ایلام و تعیین پهنه های مناسب با رویکرد هوشمند شهری به صورت توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است. مراحل طی شده در امر مکان یابی بانک شامل تهیه لایه های اطلاعاتی برای هر معیار، طبقه بندی هر لایه اطلاعاتی بر اساس میزان ارزش با استفاده از تحلیل سلسله مراتب فازی و ترکیب همه لایه های اطلاعاتی و اعمال ضرایب نهایی مدل FUZZYAHP و تهیه نقشه نهایی بوده است. پس از انجام محاسبات و بررسی های لازم، بیشترین وزن به معیار «نزدیکی به کاربری تجاری» (227/0) و کمترین وزن به معیار «فاصله از دسترسی محلی» (012/0) تعلق گرفت. با توجه به وزن معیارها و همپوشانی لایه ها در نهایت مکان های بسیارمناسب با مساحتی معادل 11 هکتار؛ پهنه با استقرار مکانی مناسب با مساحتی معادل 195 هکتار؛ پهنه با استقرار مکانی نسبتاً مناسب با مساحتی معادل 803 هکتار؛ پهنه با استقرار مکانی نامناسب با مساحتی معادل 327 هکتار؛ و پهنه با استقرار مکانی بسیار نامناسب با مساحتی معادل 730 هکتار برای استقرار شعب جدید بانک ملی در شهر ایلام مشخص گردید. بهترین پهنه ها برای احداث شعب جدید بانک ملی بخش هایی از منطقه 2، 3 و 4 هستند.

شهرنشینی شتابان و محدویت زمین و منابع زیستی، ضرورت توسعه پایدار شهری را بیش از پیش، برای جوامع شهری و کلان شهرها، تأکید نموده است. یکی از راهبردهای دستیابی به توسعه پایدار شهری، شکل پایدار شهر است که نقشی تأثیرگذار و تعیین کننده در پایداری محیط های شهری دارد. براین اساس، هدف این پژوهش، بازتعریف و تعیین استراتژی توسعه فیزیکی و شکل پایدار شهر اصفهان، برای دستیابی به توسعه پایدار شهری در چشم انداز سال 1414 (2035) می باشد. روش این تحقیق از نظر هدف، کاربردی- توسعه ای و از نظر روش، ترکیبی از روشهای اسنادی، تحلیلی، علّی و پیمایشی است و ابزار جمع آوری داده های تحقیق نیز پرسشنامه محقق ساخته می باشد که با توجه به اهداف و ماهیت پژوهش و برای دستیابی به اجماع نظری در شناخت و ارزیابی قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدهای توسعه شهری اصفهان، با استفاده از 879 نمونه از جامعه آماری پژوهش، شامل شهروندان، کارشناسان و مدیران شهری اصفهان و با مصاحبه تکمیلی با 25 نفر از منتخبی از کارشناسان و مدیران شهری، حاصل شده و با استفاده از روش ضریب همبستگی پیرسون و با نرم افزار SPPS، تحلیل و ارزیابی شده است. همچنین، برای بازتعریف و تدوین استراتژی توسعه فیزیکی و شکل پایدار شهر اصفهان و تکمیل مراحل ارزیابی داده های تحقیق، از روش تحلیل راهبردی SWOT و ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (IFE) و ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (EFE) استفاده شده و استراتژی های توسعه فیزیکی و شکل پایدار شهر اصفهان، شامل رشد پراکنده با شکل شهر گسترده یا گسسته و استراتژی رشد هوشمند شهری با شکل شهر فشرده، تحلیل و ارزیابی شده است. بر اساس نظرات منتخبین شهروندان، کارشناسان و مدیران شهری و همچنین، ماتریس SWOT و با ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، شامل قوت&zwnjها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدها و با ارزیابی امتیازات استراتژی های توسعه شهری، نتیجه گرفته می شود که استراتژی رشد هوشمند شهری و شهر فشرده، با مجموع امتیازات نهایی 08/3 و 11/3 برای عوامل داخلی و خارجی و با رویکرد استراتژی تهاجمی، استراتژی منتخب و بهینه برای توسعه فیزیکی و شکل پایدار شهر اصفهان می باشد.