مطالب مرتبط با کلیدواژه

تصحیح متون


۲۱.

ضرورت تصحیح مجدد دیوان نظام الدین استرآبادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شعرپژوهی سال دوازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۳) 29 - 61

کلیدواژه‌ها: نقد دیوان اشعار تصحیح متون چاپ مجلس نظام الدین استرآبادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۰ تعداد دانلود : ۲۹۴
نظام الدین استرآبادی از شاعران توانمد قرن نهم و دهم هجری است که شعرش از ابعادی چند اهمیت دارد، پیش تازی در تغییر سبک از عراقی به هندی و عنایت خاص به ادبیات شیعی، شعر او را در عهد خود کم نظیر ساخته است. دیوان نظام، نخستین بار در سال1391 از سوی کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی چاپ شد.<br /> نویسندگان مقاله با قیاس متن چاپ شده انتشارات مجلس شورای اسلامی با نسخه های مورد استفاده، نارسایی ها و خطاهای مصححان را در فرایند تصحیح بررسی کرده و ابیات نادرست بسیاری را تصحیح کرده و خطاهای مصحّحان را در موارد بسیاری نشان داده اند، در یک نگاه کلی، ایرادات یافت شده را می توان چنین بیان کرد: خوانش نادرست ابیات، گزینش نادرست نسخه بدل ها، بی توجّهی به اوزان عروضی، آشنانبودن به سنن نوشتاری کاتبان نسخ خطی و در نظر نگرفتن معنای ابیات، بی اعتنایی به محور عمودی متن و ارتباط بیت های پیشین و پسین. به این ترتیب به این نتیجه می رسیم که به دلیل وفور خطاهای یاد شده، ابیات آشفته فراوانی در نسخه چاپ شده مجلس راه یافته و به هیچ وجه نسخه قابل اعتمادی نیست، نمی توان آن را به عنوان تصحیح علمی پذیرفت، در نتیجه تصحیح مجدد این دیوان، ضرورتی انکارناپذیر است.
۲۲.

نقش امثال و حکم در تصحیح متون با تکیه بر بیتی از غزلیات سعدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال هشتم آذر و دی ۱۳۹۹ شماره ۳۵ 267-285

کلیدواژه‌ها: امثال و حکم تصحیح متون شمارخانه به بازار راست نیاید غزلیات سعدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۳ تعداد دانلود : ۴۵۳
در تصحیح متون، توجه به منابع جنبی و حتی گاه کتب امثال و حکم امری ضروری است. مصحح با توجه به مضمون و صورت های اصلی ضرب المثل ها می تواند بعضی از ابهامات متون کهن را برطرف کند. دایره کاربرد این مثل ها به مرور زمان محدودتر می شوند و برای کاتبان به صورت عباراتی مبهم درمی آیند و چه بسا دستخوش تغییر و تصرف شوند. برای نمونه، عبارت «شمارِ خانه به بازار راست نیاید» مثلی کهن و معادل است با «حساب و کتابِ آدمی در خانه با آنچه در بازار می بیند مطابقت نمی کند» و به عبارتی دیگر «گمانِ آدمی با واقعیت راست نمی آید». این مثل دست کم از قرن پنجم در نظم و نثر فارسی به کار رفته است و در روزگار ما نیز در آثار فارسی تاجیکی شواهد فراوان دارد، اما برای کاتبانِ دیوان سعدی ظاهراً عبارت آشنایی نبوده است و از این رو در بیشتر نسخه های خطی و در همه چاپ های موجود کلیات و غزلیات او، به صورت محرّف «عرضِ جامه» به جای «عرضِ خانه» آمده است و عموم شارحان غزل های سعدی هم، با اعتماد به متن و بی آنکه به تبدیل و تحریف آن توجه کنند، بیت را به گونه ای شرح کرده اند که هیچ رابطه ای با اندیشه سعدی نیافته است. در این نوشتار با استناد به بعضی از نسخ خطی دیوان سعدی و جست و جو در پیشینه و معنیِ آن، صورت صحیح بیت را پیشنهاد کرده ایم.
۲۳.

غایت شناسی نقد و تصحیح متون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد و نظریه ادبی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۸) 125-140

کلیدواژه‌ها: تصحیح متون متن پژوهی مخاطب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۳۱۱
در یکصد سال گذشته که تصحیح متون با روش های جدیدتر در ایران متداول شده، شاهد تصحیح فراوان متون کهن بوده ایم. این تصحیحات، عموماً نوعی تقلید و کپی برداری روش شناسانه از کارهای بزرگانی مانند محمد قزوینی، ملک الشعرای بهار، جلال الدین همایی، مجتبی مینوی و چند تن دیگر از استادان بزرگ این فن بوده که در آنها به ساختار ظاهری متنِ عرضه شده بسنده شده است؛ هرچند استادان بزرگی نیز در همین دوره به توسعه و رشد این فن کمک کرده و تصحیحات برجسته ای انجام داده اند. یکی از مهم ترین چالش های تصحیح متن در ایران معاصر، بی توجهی به مبانی نظری دانش تصحیح متن یا متن پژوهی است. فقر مبانی نظری، در بیشتر موارد، تصحیح متون فارسی را در حد یک مقابله ساده و مکانیکی با صفحه آرایی های علمی نما تنزل داده است. با توجه به ضرورت گفتمان سازی نظری در حوزه نقد و تصحیح متون، این نوشتار به سهم خود می کوشد تا به بررسی، تبیین و نقد غایت شناسی تصحیح متون در نگاه های گوناگون سنتی، مدرن و پسامدرن بپردازد. همچنین ارتباط میان فهم مخاطب و تصحیح متن به عنوان اصلی فراموش شده در حوزه های تئوریک تصحیح، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
۲۴.

ویراست/ تصحیحِ تازه ای که تازه نیست: بررسیِ انتقادیِ واپسین چاپِ دانش نامه علایی: منطق، طبیعیّات، موسیقی، الهیات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۱ بهمن ۱۴۰۰ شماره ۱۱ (پیاپی ۹۹) 69-89
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۲۰۶
در نوشته ی پیشِ رو به بررسیِ واپسین چاپِ دانشنامه ی علاییِ ابنِ سینا می پردازم که به همّتِ انتشاراتِ مولی منتشر شده است. در این راستا افزون بر تاریخچه ی چاپ و ویرایشِ دانشنامه ی علایی، و ترجمه های آن به زبان های اروپایی، تبارِ چاپیِ «تصحیحِ» منتشره ی مولی را نشان می دهم، و گوشه ای از درستی ها و نادرستی های رخ داده در کارِ خطیرِ ناشر و دیباچه نگارِ دانشنامه را گوشزد می کنم. نشان خواهم داد که چاپِ تازه حاویِ خطاهای روشی و بنیادینی است که باعث می شوند چاپِ مولی از نظرِ تصحیح و چاپ اثری ناکام باشد، و از نظرِ فلسفی مهم ترین نوآوریِ ساختاریِ ابنِ سینا را ضایع کرده باشد. خواهم گفت که دیباچه ی بلندِ دانشنامه ی چاپِ مولی هیچ پیوندی با متنِ کتاب ندارد و از نظرِ پژوهشی نیز چیزی به دانسته های پژوهشگران پیرامونِ دانشنامه ی علایی و فلسفه ی ابنِ سینا نمی افزاید. نتیجه خواهم گرفت که چاپِ انتشاراتِ مولی هیچ مزیتی بر چاپ های پیشین، که به صورتِ چاپی یا دیجیتالی در دسترسِ ابنِ سینا پژوهان قرار دارند، ندارد._x000D_ Here, I examined the most recent “edition” of Avicenna’s “Dānešnāmeh-ye ʿAlāyī” published by Mawlā Publishing house. With this aim, I provided an overview of the editorial and publishing genealogy of the Dānešnāmeh, and then of Mawlā’s edition. I considered a number of errors and shortcomings exhibited by the latter, whilst acknowledging some of its merits. Identifying certain systematic flaws in the editorial techniques that inform Mawlā’s edition, on the one hand, and a structural mistake that has entirely ruined one of the main philosophical innovations of the Dānešnāmeh, on the other hand, I detected that Mawlā’s “edition” is an unprofessional reprint of the previous editions done by Moʿīn, Meškāt and Bīneš. I observed that the long preface to the text bears no relation to the Dānešnāmeh, and provides scholars with no useful insight into either Avicennan philosophy or the Dānešnāmeh. Concluding that Mawlā’s “edition” is woefully lacking, I suggest that it has no advantage over the previous standard editions.
۲۵.

نگاهی به تلاش های مینوی در باب احیاء میراث مکتوب به ضمیمه فهرست کتب عکسی نسخ خطی ترکیه ارسالی به کتابخانه ملی به قلم او

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۲ مهر و آبان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۹۰) 71 - 102

کلیدواژه‌ها: مجتبی مینوی کتابخانه ملی کتابخانه های ترکیه میکروفیلم میراث مکتوب فهرستنگاری تصحیح متون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۲ تعداد دانلود : ۲۱۹
مقاله حاضر گزارشی از فعالیتهای میراثی استاد دکتر مجتبی مینوی است . نویسنده در این مقاله تلاش نموده ضمن طبقه بندی این فعالیتها در حوزه فهرستنگاری، تهیه میکروفیلم، تصحیحات متون کلاسیک و مقالات و یادداشت های  او در این حوزه به معرفی و سابقه این نوع فعالیتها توسط ایشان بپردازد. در پایان بر اساس سندی نویافته فهرست کتب عکسی که توسط مرحوم مجتبی مینوی در سال ۱۳۳۱ش. تحویل کتابخانه ملی شده است بازخوانی، تصحیح و ارائه شده است.
۲۶.

ضرورت چاپ مجدّد دیوان اثیر اخسیکتی به تصحیح عبّاس ماهیار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۸۹ 207 - 228

کلیدواژه‌ها: اثیر اخسیکتی عباس ماهیار تصحیح متون نظم فارسی در سده ششم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۲۲۹
اثیر اخسیکتی، سخنگوی نامور سده ششم هجری قمری است که دیوان وی باری به سال 1337 و باری دیگر به سال 1398 خورشیدی منتشر شده است و دکتر عبّاس ماهیار نیز این دیوان را به عنوان رساله دکتری خود تصحیح کرده است. با توجّه به حوزه مطالعات و معلوماتِ عبّاس ماهیار و اینکه سالیان دراز در تحقیق و تصحیح این دیوان صرف عمر کرده بود، تصحیح وی از دیوانِ اثیر اخسیکتی ، کارِ تصحیح این دیوان را چندین پله ارتقا داده است امّا این تصحیح در زمان حیات وی منتشر نشد و در سال 1399 با ویراستاری حمیرا زمرّدی منتشر شد. مقاله حاضر، پژوهشی است در دیوان اثیر اخسیکتی بر مبنای چاپ اخیر و در آن سنجشی با دو چاپ دیگر نیز صورت پذیرفته است و با توجّه به مشکلاتی که در این چاپ ها به خصوص چاپ اخیر وجود دارد، ضرورتِ چاپ دوباره این دیوان به صورتی منقّح، مطرح شده است
۲۷.

توضیح برخی مشکلات در تصحیح جدید تاریخ بیهقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۵۳) 37 - 53
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۲۱۶
تصحیح متون کهن از دشوارترین و در عین حال مهم ترین کارهای پژوهشی است؛ به ویژه برخی متون که به دلیل ارزش های ادبیاتی و برون ادبیاتیشان از متون دست اول و مهم به شمار می روند. تاریخ بیهقی یکی از این متون است که اهمیت فوق العاده ای از جهات گوناگون داراست و به همین دلیل چند بار تصحیح شده است. اخیراً نیز چاپ ارزشمندی از این کتاب با تصحیح محمد جعفر یاحقی و مهدی سیّدی منتشر شده که با استفاده از نسخ فراوان، بسیاری از مشکلات چاپ های پیش را مرتفع کرده است. با وجود ارزشمندی های تصحیح یاد شده، مشکلاتی به ویژه در توضیحات متن آن دیده می شود. نوشته حاضر به بررسی پاره ای از این موارد می پردازد، به امید آن که به حل برخی از آن ها کمک کند.
۲۸.

تصحیح متون از منظر اطّلاع شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۴ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۵۸) 85 - 108
تعداد بازدید : ۱۷۲ تعداد دانلود : ۱۴۳
اطّلاع شناسی دانشی نوپاست در حوزه علم اطّلاعات و دانش شناسی (کتابداری و اطّلاع رسانی سابق) از یک سو، و فلسفه اطّلاعات از سوی دیگر. روش آن، با عنوان روش تحلیل اطّلاع شناختی (رتا)، شامل مجموعه عملیاتی است در شش مرحله که می کوشد تا وضع کلّی فضای یک شیء یا پدیده را از حیث اطّلاع مندی مشخص سازد. این روش ظرفیت ها و قابلیت هایی دارد که در حوزه های مختلف دانش و از طریق مطالعات میان رشته ای نمایان می شوند و تصحیح متون، که مباحث نظری اش در ایران نسبت به مباحث عملی اش لاغرتر مانده است، یکی از حوزه هایی است که با «رتا» می توان به آن کمک کرد. در پژوهش حاضر نشان داده شده است که مصحّح، از منظر اطّلاع شناسی، ابتدا می کوشد تا خودِ متن را بشناسد. در گام دوم، بستر و فضایی را می شناسد که متن در آن پدید آمده و زیست کرده است. گام سومِ فرآیندِ تصحیحْ شناخت وضع مطلوب است که مصحّح قرار است به آن برسد. در گام چهارم، فاصله وضع موجود را با آن وضع مطلوب می سنجند. در گام پنجم، با شناختِ موانعِ تبدیل وضع موجود به وضع مطلوب، در رفع آن موانع می کوشند. در گام ششم مدّت زمانی که باید برای تبدیل وضع موجود به وضع مطلوب صرف شود، برآورد می گردد.
۲۹.

چند قاعده در کشف تصحیفات متون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۶بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۶۲) 185 - 214
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۲۲۷
تصحیفْ بدخواندنِ کلمه است به گونه ای که معنای آن تغییر پذیرد. تصحیف ممکن است به دلایل مختلف به متون راه یابد؛ یکی از مهم ترین آن ها می تواند شباهتِ ظاهری حروف الفبا باشد. در مقاله حاضر تلاش شده است تا بر پایه شکل ظاهری حروفِ الفبا، برخی از گونه های تصحیف و بدخوانی، در دسته هایی منظّم تبیین شود. در این دسته بندی ، به حروفی که اختلاف آن ها تنها در نقطه گذاری است (نظیر «ب» و «ت» و «پ» و «ث») پرداخته نشده است و تنها حروفی بررسی شده اند که در نگاه نخست ممکن است شباهتی آشکار به هم نداشته باشند (نظیرِ «ک» و «ل»). این مقاله زمینه ای خواهد بود برای تصحیح برخی از تصحیفاتِ راه یافته به متون، و راهکاری پیشنهاد می کند تا به کمک آن، مصحّحانی که در خوانش برخی کلمات مشکل دارند، بتوانند به صورت صحیح آن ها دست یابند.
۳۰.

نقدی بر تصحیح کتاب روح الارواح فی شرح اسماء الملک الفتاح(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۲ خرداد ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۳) 241-267
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۲۶۴
روح الارواح فی شرح اسماء الملک الفتاح نوشته شهاب الدین ابوالقاسم احمدبن منصور سمعانی(487 534ق) کهن ترین اثر مستقل در شرح اسماءالله به زبان فارسی است که بر روی برخی از آثار ادبی و عرفانی ازجمله کشف الاسرار میبدی تاثیر مستقیم گذاشته است. نثر این کتاب روان، سلیس، و در عین حال شاعرانه است و گاه برای بیان مفاهیم عرفانی از نثری آهنگین یا مسجع بهره برده است. این کتاب مشحون است از فواید ادبی، لغوی، زبانی و حکایات عرفانی. نجیب مایل هروی برای نخستین بار در سال 1368ش این کتاب را براساس پنج نسخه خطی در انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رساند که تا کنون چندین بار تجدید چاپ شده است. متاسفانه این تصحیح خالی از ایراد نیست و اشکالات عدیده ای در آن راه یافته است. جستار حاضر کوشیده است متن چاپ شده را با نسخ مورد استفاده مصحح به دقت مقابله کند و بخشی از ایرادهای اساسی این تصحیح، اعم از جاافتادگی ها، بدخوانی ها، تصحیف ها و رعایت نشدن اصل امانت داری در تصحیح متون، را نشان دهد. نتیجه این پژوهش حاکی از آن است که به سبب اشکالات متعددی که در متن روح الارواح راه یافته تصحیح مجدد آن ضروری است.
۳۱.

تأملی در کلمات الشعرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۴) 123-146

کلیدواژه‌ها: کلمات الشعرا محمد افضل سرخوش تذکره های فارسی سده ۱۱ق تصحیح متون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۲۱۵
کلمات الشعرا، تذکره شاعران فارسی زبان هند در عهد نورالدین جهانگیر تا اورنگ زیب بابری، تألیف محمد افضل متخلص به سرخوش، شاعر و نویسنده سده های ۱۱-۱۲ق، است. این کتاب اولین بار در سال ۱۹۴۲م در لاهور، سپس در سال ۱۹۵۱م در مدراس و آخرین بار در سال ۱۳۸۹ به تصحیح علی رضا قزوه در تهران منتشر شده است. قزوه در تصحیح کلمات الشعرا از دو چاپ قبلی و سه دستنویس آن بهره برده است. نگارندگان در این مقاله چاپ های پیشین این کتاب را با تصحیح قزوه مقابله کرده اند و به این نتیجه رسیده اند که چاپ قزوه از برخی جهات نسبت به آن ها برتر است، اما کاستی ها و ایرادات نسبتاً چشمگیری هم در آن مشاهده می شود که شماری از آن ها از جنبه های ذیل بررسی شده اند: صورت های نادرست (کلمات یا عبارات مغلوط)، نسخه بدل ها (گزارش ناقص، برتری بر متن، همسانی با متن، ناهماهنگی با متن)، و اشکالات کلّی و روش شناختی (تفاوت ضبط ها در مقدمه مصحح، جابه جایی و آمیختگی بخش ها، تکرار، نداشتن تعلیقات و ناقص بودن نمایه ها).
۳۲.

خوانش بینامتنی، دریافت بهتر از متون عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲۳ 89 - 112

کلیدواژه‌ها: بینامتنیت متون عرفانی تصحیح متون ترجمه متون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳ تعداد دانلود : ۱۴۰
غالباً برای دریافت بهتر یک متن به شرح، تفسیر یا تأویل آن پرداخته می شود. این کوشش برای یافتن معنا، اگر با فرض استقلال اثر به متن منظور بسنده کند، نتیجه کاملی در بر نخواهد داشت. حال آنکه اگر هر متن با توجه به متون پیشین و پسین خود خوانده شود، به درک بهتر معنای متن می انجامد. این نکته بویژه در متون عرفانی بخوبی قابل طرح است؛ زیرا آثار عرفانی در زبان فارسی با یکدیگر و نیز با متون عرفانی که به عربی نگارش یافته است پیوندی عمیق و ناگسستنی دارند. گاه متنی ترجمه متن دیگر به شمار می آید، گاه شرح آن و گاه ترجمه و شرح، هردو. بسیاری از متون نیز بی آنکه مستقیما ترجمه یا شرح متنی دیگر باشند، از ارتباط عمیق بینامتنی با سایر آثار برخوردارند. بینامتنیت یکی از رایج ترین اصطلاحات نقد ادبی معاصر است و این مفهوم را در بر دارد که یک متن با متون پیشین و پسین دارای ارتباط است. بنابراین هر متن را باید به یاری متون دیگر خواند و معنا کرد. خوانش بینامتنی آثار عرفانی نیز به درک بهتر و عمیق تر از معنای این متون می انجامد و حتی در تصحیح دقیق تر متن تأثیرگذار است. در این مقاله کوشش شده است ضمن تحلیل روابط بینامتنی در چند متن مهم عرفانی پیش از قرن هفتم هجری همچون شرح تعرّف، رساله قشیریه و دو ترجمه آن، کشف المحجوب و تذکره الاولیاء، نقش و تأثیر خوانش بینامتنی در دریافت معنی و نیز تصحیح دقیق تر این متون تبیین گردد.
۳۳.

ضرورت تصحیح مجدّد دیوان اثیرالدین اومانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۲۱ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۵ 189 - 214

کلیدواژه‌ها: نسخه خطی نقد و بررسی تصحیح متون دیوان اثیرالدین اومانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۱۸۲
اثیرالدین اومانی از شاعران قرن ششم وهفتم هجری است . تنها اثر برجای مانده از وی، دیوان اوست که شامل قصاید، غزلیات، قطعات، رباعیات و ترکیب بندها می شود. در شعر این شاعر پیوندی میان سبک های خراسانی و عراقی دیده می شود و به دلیل شمول آن بر الفاظ، اصطلاحات، کنایات و تعبیرات رایج عهد شاعر و نیز وجود اشارات تاریخی و ادبی فراوان، دقّت بیشتر در نقل دیوان مذکور، ضروری به نظر می رسید . تصحیح دیوان اثیرالدین اومانی در سال 1390 از سوی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی منتشرگردیده است و پژوهش حاضر بر اساس روش التقاطی، به بررسی و نقد اشکالات و سهوهای تصحیح نسخه مزبور می پردازد. با بررسی و تحلیل متن فوق برمبنای رویکرد التقاطی، اشکالات و لغزش هایی در آن متن، آشکار می شود که بدین قرارند: عنوان ناقص دیوان چاپی، ترجیحات نادرست در نسخه بدل ها، اغلاط نگارشی و املایی و رسم الخطّی، لغزش در ارجاع ها، اشتباهات علمی و لغزش هایی در فهرست منابع. از آنجا که هر نسخه خطی در حکم گنجینه ارزشمند فرهنگی و ادبی محسوب می شود بایسته است که برای حفظ اصالت این دیوان نیز اشکالات واردشده در تصحیح متن آن برطرف گردد.
۳۴.

«بگاه خوردن» یا «پگاه خوردن»؟: دو پیشنهاد برای تصحیح و تفسیرِ یک واژه از بوستان

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ خرداد و تیر ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۰۰) 187 - 196

کلیدواژه‌ها: سعدی بوستان بگاه پگاه خوردن تصحیح متون لغت شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۱۳۷
در حکایتی از باب دوم بوستان سعدی کلمه ای هست که در معتبرترین تصحیح ها به صورت «بگاه» ضبط شده و بیشتر شارحان بوستان معنای «به وقت» را برای آن در نظر گرفته اند. در مقاله حاضر، نویسنده نادرستی آن معنای رایج را با استناد به سخن شمس قیس رازی و شواهدی از متون منظوم و منثور کهن فارسی توضیح می دهد و دو معنای تازه برای آن کلمه پیشنهاد می کند که یکی از آنها بر تغییر ضبط «بگاه» مبتنی است.
۳۵.

تصحیح انتقادی یا تضییع انتفاعی؟ مروری بر ویراستی غیر علمی از شرح الإشارات والتنبیهاتِ اُرمَوی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ خرداد و تیر ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۰۰) 261 - 293

کلیدواژه‌ها: تصحیح انتقادی تصحیح متون الإشارات والتنبیهات شرح الإشارات والتنبیهات سراج الدین اُرمَوی عمار التمیمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳ تعداد دانلود : ۱۳۳
متون علمی کهنِ دانشمندان مسلمان میراث و یادگاری است نفیس و سودمند که باید با ویراست هایی صحیح و دقیق در دسترس دانش پژوهان قرار گیرد. بسیاری از ویراست هایی که تاکنون از این دست متون ارائه شده است، فاقد ویژگی ها و معیارهای معروفِ تصحیح انتقادی و عالمانه است و در نتیجه، شمار زیادی از این آثار به نحوی نامطلوب و نااستوار و گاه آکنده از اغلاط گوناگون به چاپ رسیده است. این ویراست های عیبناک، واجد اعتبار و لایق اعتماد نیست و استناد به آنها در تحقیقات، پیامدهای ناگواری دارد. در مقاله حاضر، پس از برشماری پاره ای از اصول و معیارهای کلّیِ ویراست های انتقادی و بازنمودن مهم ترین وجوه تمایز آنها از تصحیح های غیر انتقادی، ویراستی غیر علمی از شرح اشاراتِ سراج الدّین اُرمَوی (د: 682 ه .ق.) معرّفی و ارزیابی می شود. این بررسی و سنجش، نمودار آن است که چاپ شیخ عمّار التمیمی از شرح اشاراتِ اُرمَوی ویراستی است مغلوط و معیوب که هیچ یک از اصول و قواعد تصحیح انتقادی متون در آن به طور کامل و دقیق رعایت نشده است و از این رو کتاب مهمّ مزبور باید دوباره از نو تصحیح و منتشر شود.
۳۶.

شعر قطران تبریزی و لغت نامه دهخدا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه فرهنگستان دوره ۲۱ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۸۲) ویژه نامه تحقیقات ادبی 48 - 69

کلیدواژه‌ها: لغت نامه دهخدا قطران تبریزی نسخه های خطی تصحیح متون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۴۹
شماری از ابیات قطران تبریزی، گوینده معروف قرن پنجم هجری، در لغت نامه دهخدا به  عنوان شاهد آمده است. اهمّیت بعضی از این شواهد در آن است که آن واژه ها در شعر آن روزگار نمونه های فراوان ندارند. مؤلّفان لغت نامه ، غالباً در ذکر ابیات قطران، به منبع یا منابع کار خود اشاره ای نکرده اند؛ امّا بررسی های ما نشان می دهد که منبع اوّلیه آنان در ذکر این شواهد، بیشتر، فرهنگ های لغت کهن، دیوان چاپیِ شاعر، و احتمالاً بعضی نسخه های خطّی بوده است. سنجش و مقابله این ابیات با نسخه های خطّیِ شناخته شده از دیوان قطران ، ضبط های متفاوت و صورت های تازه ای از شعر او را به دست می دهد که، در بسیاری از موارد، سهوهای راه یافته به شواهد قطران در لغت نامه را تصحیح می کند. گفتنی است که گاه ضبط های متفاوتی از شعر قطران در لغت نامه نیز در تصحیح اشعار او کارگشا بوده است.
۳۷.

نگاهی به واژگان لغت فرس چاپ شادروان استاد عباس اقبال

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۵ مرداد و شهریور ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۰۷) 329 - 396

کلیدواژه‌ها: لغت فرس تصحیح متون نُغُل کندا / گندا سایه / سامه کوب شپور زوش پردخت خیره غمر بوز ترخانی پاسیدن / پسیدن غیبه کوزآبری پیهودن کراشیدن برفرود سمد جان بوز کپ خش تشتر بشار پیواز رنجگی یاری پچخیزیدن پدواز کیکیز پخس پاغوش بند ورغ آسال کن / آشال کن نغرجاق سوزن کرد تبتک نراب / نرهّ آب بیرم نفایه کالم پتول بربل نفام / نغام بربرده گیان نغن / لغن بروار گربان فنجا بخنو / پخنو غتفره خله دراى آسیان / آسی دنیدن هیمه گورى

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۶۹
کتاب لغت فُرس تألیف ابومنصور علی بن احمد اسدی طوسی به تصحیح و اهتمام شادروان عباس اقبال در سال 1319 به چاپ رسید. چنانکه در مقدمه کتاب آمده، این چاپ بر اساس سه نسخه خطی و یک نسخه چاپی که پاول هورن از مستشرقین آلمانی در سال 1898 به طبع رسانیده، تصحیح شده است. یادداشت ذیل نگاهی به برخی از واژه های این کتاب با بهره وری از متن های فارسی قدیم و کهن است.
۳۸.

پاسخی به نقد دیوان محمود و رکن بکرانی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۵ مرداد و شهریور ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۰۷) 543 - 555

کلیدواژه‌ها: دیوان محمود بکرانی دیوان رکن بکرانی تصحیح متون نقد متون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰ تعداد دانلود : ۴۴
این گفتار پاسخی است به نقد آقای فرزاد ضیایی حبیب آبادی بر دیوان محمود و رکن بکرانی که در شماره 206 مجلّه آینه پژوهش به چاپ رسیده است. آقای ضیائی در نقد خود، پیش از آن که با رعایت اخلاق به نقد اثر بپردازند، کوشیده اند که مصحّحان و پدیدآورندگان اثر را با الفاظ و تعبیرات توهین آمیز، آماج بدزبانی قرار دهند.