بهروز ایمانی

تکمله اللّطائف و نزهه االظّرائف تألیف ابومحمّد عبدالعزیز بن عثمان الحبری، از متون فارسی ناشناخته در سده 5ق است که احمد بن محمّد بن منصور ارفنجنی (زنده در 475ق) در کتاب قصص الانبیاء خود از این اثر و مؤلّف آن نام برده و استفاده بسیار از آن کرده است. چنان که ارفنجنی اشاره کرده، حبری در اثر خود، جز قصص انبیا، فائده های دیگر نیز جمع کرده و آنها را در قالب حکایت، لطیفه، نکته و ... بیان نموده است. دستنویس منتخبی از تکمله اللّطائف و نزهه الظّرائف به یشماره 3/ 1697 در کتابخانه اسعد افندی نگاهداری می شود که در این گفتار به معرّفی آن پرداخته شده است.

این گفتار پاسخی است به نقد آقای فرزاد ضیایی حبیب آبادی بر دیوان محمود و رکن بکرانی که در شماره 206 مجلّه آینه پژوهش به چاپ رسیده است. آقای ضیائی در نقد خود، پیش از آن که با رعایت اخلاق به نقد اثر بپردازند، کوشیده اند که مصحّحان و پدیدآورندگان اثر را با الفاظ و تعبیرات توهین آمیز، آماج بدزبانی قرار دهند.

بیاض شماره 2854 کتابخانه شهید علی پاشا (استانبول – کتابخانه سلیمانیه) مجموعه ای است شاملِ مطالب منظوم و منثور که آن را قطب الدّین یحیی بن علاءالدّین محمود زنگی عجم قلندرکرمانی در حدود سال 786ق. تدوین و کتابت کرده است. یکی از فواید مترتّب بر این بیاض، وجود اشعار نویافته ای از سرایندگان پارسی گوی است، بویژه سروده هایی از شاعران معاصر جامع و کاتب بیاض که بیشتر در کرمان و شیراز می زیستند.

کتاب التّاج، اثر ابونصر مهدی بن احمد بن مهدی، متن کرامی به فارسی از قرن پنجم هجری است که در معارف و مسائل دینی، مشتمل بر 23 باب، به رشته تألیف درآمده است. زنجیره راویان مؤلّف کتاب، از بزرگان نحله کلامی کرامیه، همچون عبد السّلام بن محمد بن هیصم (درگذشته 442ق)، پدر مولّف، احمد بن مهدی (از اصحاب محمد بن هیصم)و... است. ظاهراً مؤلّف خراسانی بوده و در نیشابور می زیسته است. کتاب التاج ، اطّلاعاتی درباره برخی از رجال کرامی در اختیار می گذارد و از نظر ویژگیهای زبانی و دستوری نیز قابل توجّه است و واژگان و ترکیبات کهن پارسی نیز در آن به کار رفته

عامل انسانی اصلی ترین نقش را در بروز حوادث دارد. یکی از سیستم هایی که بروز خطاهای انسانی در آن می تواند تواند به حادثه ای فاجعه بار منتهی شود، نیروگاه ها است. این مقاله با هدف بررسی ارتباط بین حوادث و خطاهای انسانی و فرایندی اتاق فرمان نیروگاه سیکل ترکیبی بهبهان انجام شده است. پس از مصاحبه با کارشناسان اتاق کنترل نیروگاه، شغل ها مشخص و با تکنیک HTA، تجزیه و تحلیل شدند. با تکنیک HEART که یکی از ابزارهای ارزیابی قابلیت اطمینان انسان است، احتمال خطاها مشخص شد. نتایج در بخش تکنیک HEART نشان داد که بالاترین میزان احتمال خطا در آشنایی با کار دستگاه کنترل است. در تکنیک HEIST، خطاهای انسانی از نقطه نظر علل به وجود آورنده آنها، مورد بررسی قرار گرفتند که یافته ها نشان داد که بیشترین مورد خطا مربوط به مرحله تشخیص وضعیت بوده و مشاهده و جمع آوری اطلاعات در رده دوم قرار گرفته است. به منظور کاهش خطای انسانی، بهبود عملکرد کارکنان و جلوگیری از بروز خطای ناشی از عوامل انسانی، راهکارهای کنترلی مانند دستورالعمل های کاری مناسب، کیفیت آموزش کارکنان، رعایت قوانین و مقررات و .... پیشنهاد می شود.

یکی از ابیات قابل تأویل و تفسیر در حدیقه الحقیقه سنایی، بیت «صوفیان در دمی، دو عید کنند/ عنکبوتان، مگس قدید کنند» است. وجود نمادها و استعاره های عرفانی در این بیت، همچون «دو عید صوفیان»، «عنکبوتان» و «مگس قدید کردن» سبب توجه ارباب معرفت به آن شده است و از روزگار سنایی تا دوره قاجار، چندین تفسیر و تعبیر راجع به آن از منظر عرفان و کلام نگاشته شده است. کهن ترین تأویلات مربوط به این بیت، از عین القضات همدانی و جدیدترین آن، از کوثر همدانی (عارف دوره قاجار) است. در تفسیرهای موجود، اختلاف دیدگاه ها، بیشتر راجع به تعبیر «دو عید» است و اکثر گزارندگان، آن را به فنا و بقا تعبیر کرده اند. با توجه به این که دنیانکوهی، یکی از مفاهیم محوری در اشعار سنایی، به ویژه حدیقه الحقیقه و قصاید اوست و او دنیاپرستان را به جانوران و حیواناتی چون سگ، گربه، زاغ، مور، مگس، کرکس و عنکبوت مانند کرده است لذا گزارندگان بیت مذکور، تفسیر درستی از نمادهای «عنکبوت» و «مگس قدید کردن» عرضه کرده اند که عبارت از دنیاپرستان و مشغول بودن به تعلقات دنیوی و اغراض نفسانی است. در این مقاله، ضمن معرفی گزاره های تحقیق شده درباره این بیت، چهار گزاره دیگر نیز بررسی شده است.

مرآت عشاق رساله ای است در گزارش اصطلاحات صوفیان شامل یک مقدّمه و دو مطلب. توجه عمده مؤلف به تأویل الفاظ استعاری است و از آنها با عنوان «اشارات خاص» یاد کرده است. مرآت عشاق با استفاده از نسخه های ناقص، و از مؤلّفی ناشناخته، انتشار یافته است. در مقاله حاضر، نویسنده اثر با توجّه به قرائن موجود و شناسایی نسخه ای کامل، کهن و معتبر از آن، معرّفی شده است.