تملق

مدح و ستایش به شکل های گوناگون در آیات و روایات اسلامی مورد توجه قرار گرفته و وقوع خارجی یافته، و ممدوح و محبوب خداوند تلقی شده و مورد توجه معصومین (ع) قرار گرفته است، از همین روی تقسیم بندی از صور گوناگون مدح و ستایش در کتاب و سنت و بررسی آنها حایز اهمیت است، از سویی عنوان مدح و ستایش مورد توجه فقهای اسلام نیز واقع شده و همانند برخی از دیگر عناوین اخلاقی در مکاسب محرمه و موارد دیگری از فقه مورد بررسی قرار گرفته، از این رو با توجه به وقوع خارجی مدح و ستایش در کتاب و سنت و ممدوح بودن آن و نیز با توجه به گفتگو از آن در اخلاق اسلامی، بررسی حرام بودن مدح یا حرام نبودن آن در فقه نیز ضروری می نماید.

این مقاله به بررسی استفاده تملق در میان ایرانیان از منظر اجتماعی عملی می پردازد. اَشکال آن، در نامه های شخصی که توسط مردم عادی به رئیس جمهور احمدی نژاد نوشته شده است، مورد مطالعه قرار گرفته اند. هدف عمده تحقیق این است که آیا می توان هیچگونه تعمیمی در باب بهره گیری از تملق و عواملی که بر آن تاثیرگذارند، قائل شد؟ هدف دوم مورد مطالعه این است که چه ویژگی هایی از این اشکال برای مخاطب [خواننده نامه] به طور واضحی شناخته شده اند؟ به علاوه، این مقاله، بر این تمرکز دارد که چگونه بهره گیری از تملق در اسناد مکتوب می تواند به خوبی بر اساس منظرهای نظری معاصر مبتنی بر داده های گفتاری همچون نظریه براون (brown) و لوینسن (levinson) و نظریه محورهای مؤدب بودن کامری (comrie) و طرح مخاطب بل (bell) تبیین شود. جوانب مختلف شامل وجود تملق و سطوح آن، نسبت بین سطح تملق و جنس و سن نویسندگان نامه ها مطالعه شده است. نتیجه حاکی از آن است که رابطه مستقیمی میان سن و تملق وجود دارد، اما رابطه معناداری میان جنس و تملق نیست.

یکی از چالش های مهم مدیران سازمانی، توانمندی در زمینه پرهیز از رفتارهای مخرب است؛ رفتارهایی همانند تملق سازمانی که می تواند بر نگرش و ادراک نیروی انسانی تأثیر منفی داشته باشند. پژوهش حاضر، به منظور فهم پدیده تملق سازمانی انجام شده است. روش تحقیق به صورت کیفی و مبتنی بر نظریه پردازی داده بنیاد است. نمونه گیری به روش نمونه گیری نظری و با بهره مندی از تکنیک های هدف مند و گلوله برفی انجام شد و برمبنای آن 20 مصاحبه با خبرگان سازمان های دولتی صورت گرفت. تحلیل داده های به دست آمده از مصاحبه ها طی فرایند کدگذاری باز، محوری و انتخابی، به الگوی تملق سازمانی برمبنای نظریه پردازی داده بنیاد در شش وجه منتهی شده است: 1. شرایط علی (منفعت طلبی و سطح پایین مهارت و توانمندی نیروی انسانی)، 2. پدیده اصلی (تملق سازمانی)، 3. شرایط مداخله گر (سبک رهبری و ویژگی های شخصیتی)، 4. شرایط زمینه ای (فرهنگ سازمانی و ساختار سازمانی)، 5. راهبردهای اصلی (عدم شفافیت در فرایندهای سازمانی و ضعف الگوهای شایسته سالارانه) و 6. پیامد اصلی (افت سرمایه اجتماعی و افزایش رفتارهای منفی در سازمان).

تملق از جمله صفات ناپسندی است که جنبه اجتماعی داشته و ظاهرگرایی، ریاکاری و نفاق را در جامعه گسترش می دهد. اهداف این پژوهش که از نوع کیفی است و با روش تحلیلی- استنباطی انجام شده عبارتند از : بررسی مفهوم، دلایل و ریشه های تملق گویی و پیامدهای آن، بازشناسی راهکارهای تربیتی و آموزشی برای مقابله با این رذیلت اخلاقی. برای نیل به اهداف مذکور، در این پژوهش، ضمن بررسی اجمالی ریشه های تاریخی این رذیلت اخلاقی، تمایز بین تملق و تمجید مورد بحث قرار گرفته و سپس، ریشه ها و مضرات تملق، بررسی شده است. در گام بعدی، با کنکاش در آیات، روایات و آراء اندیشمندان مسلمان، برخی روش های مقابله با تملق گویی در قالب «راهکارهای تربیتی» پیشنهاد شده که مهمترین آنها عبارتند از آگاهی بخشی و معرفت افزایی نسبت به مضرات تملق، برخورد قاطع و علنی با تملق گویی، بی اعتنایی به تملق گو، جایگزینی فضای نقد به جای تملق و ترویج فرهنگ تمجید و سپاس.

حکم «مَدح من لایستحقُ المَدحَ أو یستحقُ الذمَ» از نظر امام خمینی(ره) چکیده انسان فطرتأ خواهان شنیدن یا گفتن عبارت های ستایش آمیز است و از سوی دیگر زندگی اجتماعی بدون تشویق و تحسین و تجلیل از شایستگان بسترساز پیشرفت و تعالی نخواهد بود. ستایش ها یا مفهوم و جهت گیریِ انسانی وحق شناسانه دارد و یا آلوده به ریا، مصلحت اندیشی و منفعت طلبی است. تملق و چاپلوسی از مصادیق بارزِ ستایش هایی است که به مفعت طلبی و نفاق آلوده شده و مشمول حکمِ «مدح من لایستحق المدح أو یستحق الذم» می باشد. بسیاری از فقها، در کتب اخلاقی و فقهی، به این مهم پرداخته اند. این پژوهش، به بررسی دیدگاه امام خمینی(ره) در باره ی تملق پرداخته است؛ امام خمینی(ره) از جمله فقهای معاصر است که مدح و ذم و حکم فقهی آن را در اندیشه های خود تبیین نموده است. پیشینه ی علمی و اندیشه های ناب امام خمینی(ره) به دلیل بهره مندی گسترده از دانش های اسلامی چون فقه، اصول، تفسیر و کلام و... نه تنها بیان گر عمق اندیشه های ایشان است؛ بلکه به وضوح بیان کننده ی مفهوم و گستره ی آسیب رسانی پدیده ی تملق و چاپلوسی در عرصه های حیات فردی و جمعی می باشد. بر این اساس، از آموزه های اخلاقی و معنوی ایشان از جمله در زمینه ی چاپلوسی و نکوهش آن، بهره برده تا تأثیر مثبت و سازنده در ذهن و رفتار مخاطبان بر جای گذارد. در این پژوهش با روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، به صورت توصیفی- تحلیلی، از کلام و آثار اخلاقی و معنوی امام خمینی(ره) در زمینه ی چاپلوسی و نکوهش آن بهره برده تا با نگاه به متون اسلامی و دینی، زمینه پیش بردن مباحث اخلاقی در جامعه فراهم گردد. کلیدواژه ها: مدح، ذم، تملق، کذب، أغراء به جهل، اغفال.

هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر تملق کارکنان و ارتباط آن با پیشرفت شغلی در اداره کل ورزش و جوانان استان اصفهان بود. روش تحقیق از نوع همبستگی وبه لحاظ هدف کاربردی بود که به شکل میدانی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش، کلیه کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان اصفهان بود. از آنجایی که حجم جامه آماری کم بود، (99 نفر) نمونه آماری برابر با جامعه آماری در نظر گرفته شد. با استفاده از سنجه های مطالعات پیشین پرسشنامه تحقیق طراحی شد، برای اطمینان از روایی پرسشنامه، پرسشنامه نهایی با تایید و جمع بندی نظرات 12 تن از اساتید رشته مدیریت ورزشی تنظیم شد. پایایی پرسشنامه های تحقیق با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای همه پرسشنامه ها بیشتر از 0/70 محاسبه گردید. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی واستنباطی (ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون) استفاده شد. نتایج نشان داد متغیرهای فردی یعنی کانون کنترل و ماکیاولیزم با تملق ارتباط معناداری داشتند(p≤0/05) اما از بین دو متغیر موقعیت شامل سبک رهبری و ابهام نقش تنها متغیر سبک رهبری با تملق ارتباط معنادار داشت (p≤0/05). همچنین، معناداری رابطه مثبت بین تملق کارکنان و پیشرفت شغلی آنها مورد تایید قرار گرفت(p≤0/05).همچنین مشخص شد، سبک رهبری نسبت به ماکیاولیزم و کانون کنترل پیش بینی کننده بهتری برای تملق کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان اصفهان است و تملق کارکنان با ضریب Beta(402/0) پیش بینی کننده مناسبی برای پیشرفت شغلی کارکنان می باشد، در نتیجه مشخص شد فاکتور منفی تملق بر پیشرفت شغلی کارکنان تاثیر گذار است.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، واکاوی سیره و روش نبی مکرم اسلام(ص) در خصوص شخص متکلّف که دارای شخصیت دوگانه در مراودات اجتماعی است، بود. روش: روش تحقیق در این مقاله، روش تحلیل داده ها و بررسی آیات و روایات به صورت تطبیقی است؛ زیرا تحقیقات موجود در این زمینه بیشتر به جنبه فردی این خصیصه توجه داشته اند، در حالی که توجه به اثرات اجتماعی این موضوع در منظر روایات بیشتر مورد توجه واقع شده است. یافته ها: در این پژوهش، ویژگی های شخص متکلّف که موجب نابهنجاری اجتماعی می شوند، شناسایی و در بیانات معصومین(ع) تبیین شد و راهکارهای مواجهه با آنها ارائه شد تا راهنمایی برای بهتر زیستن در جامعه مدنی اسلامی باشد. نتیجه گیری: ویژگی هایی که برای شخص متکلّف در روایات ذکر شده است، نشان از آن دارد که بعد اجتماعی این صفت رذیله، از بعد فردی آن، با اهمیت تر است. همچنین روشن شد که نبی مکرم اسلام(ص) این نوع رفتار نابهنجار را ناپسند دانسته وکاملاً طرد فرموده اند.