کج فهمی

هدف از مطالعه حاضر، بررسی تصورات و کج فهمی های دانش آموزان پایه سوم ابتدایی درباره پدیده های تبخیر و میعان است؛ مفاهیمی که هم در برنامه درسی مدارس و هم در زندگی روزانه اهمیت فراوان دارند. 132 نفر از دانش آموزان دختر پایه سوم ابتدایی در سال تحصیلی 94-1393 به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای مرحله ای از چهار آموزشگاه از چهار مرکز استان انتخاب و در این مطالعه شرکت داده شدند. برای گردآوری اطلاعات، از یک آزمون تشخیصی حاوی ده سؤال باز-پاسخ بهره گیری شد و پاسخهای دانش آموزان در قالب توضیحات داده شده و همچنین شرکت در مصاحبه نیمه ساختاریافته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای ارزیابی میزان درک دانش آموزان، از روش ارزیابی مفهومی استفاده شد. بررسی پاسخ های داده شده به سؤالهای پرسشنامه نشان داد که دانش آموزان پایه سوم ابتدایی کج فهمی های بسیار در زمینه پدیده های تبخیر، میعان و تاثیر گرما بر آنها دارند و نمی توانند در بسیاری از موارد شبیه سازی شده، آموخته های خود درباره تبخیر و میعان را به خوبی به کاربندند. همچنین آموخته های آنان در پایه های پایین تر نتوانسته است مانع بروز این کج فهمی ها شود و علی رغم درک مفهومی تبخیر و میعان از طرف برخی از آنها، همچنان نیاز است که در آموزش مفاهیم مرتبط با چرخه آب و تغییر حالت مواد از مایع به گاز و به عکس، توجه و دقت بسیار به عمل آید. بر پایه این یافته ها ضرورت دارد تا در بازبینی برنامه های درسی و مواد آموزشی علوم تجربی دوره ابتدایی، در سازماندهی مفاهیم مرتبط با تبخیر، میعان و مدل سازی آنها در کتابهای درسی توجه ویژه مبذول شود.

هدف از مطالعه حاضر، بررسی کج فهمی های دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی درباره مفهوم گرما و دماست. مفاهیمی که هم در برنامه درسی مدارس و هم در زندگی روزانه اهمیت فراوانی دارند. تعداد 136 نفر از دانش آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی از چهار آموزشگاه منطقه 6 شهر تهران انتخاب شدند و در این مطالعه شرکت داده شدند. برای گردآوری اطلاعات، از یک آزمون تشخیصی حاوی پنج سوال باز پاسخ و چندگزینه ای استفاده شد و سپس پاسخ های دانش آموزان در قالب توضیحات داده شده و همچنین شرکت در مصاحبه نیمه ساختار یافته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که دانش آموزان تصورات و کج فهمی های گوناگونی درباره مفهوم گرما و دما دارند که قبلاً در هیچ منبعی گزارش نشده است. بر پایه این یافته ها ضرورت دارد تا در بازبینی برنامه های درسی و مواد آموزشی علوم تجربی دوره ابتدایی که اخیراً توسط وزارت آموزش و پرورش در حال انجام است، در سازماندهی مفاهیم مرتبط با گرما و دما و مدل سازی آن ها در کتاب های درسی توجه زیادی مبذول  گردد.

بر اساس نظریه ساختن گرایی، دانش آموزان هنگام ورود به هر مرحله یا موقعیت جدید آموزشی، در مورد موضوع آموزشی، با توجه به تجارب قبلی شان، دارای مجموعه ای از باورهای درس و غلط هستند، بنابراین در مورد موضوع جدید آموزشی نیز ممکن است تصورات نادرستی در ذهن آن ها شکل گیرد. آن دسته از تصورات دانش آموزان که با اصول علمی پذیرفته شده مغایر بوده یا در تناقض باشد و فراگیران به وسیله آن ها قادر به توضیح درست پدیده های علمی نباشند، "کج فهمی" یا مفاهیم جایگزین نامیده می شود. کج فهمی ها در یادگیری به ویژه یادگیری علوم اهمیت زیادی دارند. محققان زیادی در کشورهای مختلف کج فهمی های فراگیران در موضوعات مختلف را بررسی کرده اند. هدف این تحقیق تشخیص کج فهمی های دانش آموزان در یادگیری مفاهیم الکتروشیمی در دوره متوسطه است. برای این منظور از بین دانش آموزان دوره پیش دانشگاهی مناطق آموزشی مختلف شهر تهران در سال تحصیلی 87-1386 به طور تصادفی 331 دانش آموز از مناطق 2، 5، 6، 9 و 16 انتخاب شدند که شامل 141 نفر پسر و 190 نفر دختر بودند. به منظور شناسایی کج فهمی های رایج دانش آموزان از پرسش نامه ای حاوی هفت پرسش چهارگزینه ای و یک پرسش باز پاسخ استفاده گردید. پرسش ها دربرگیرنده مفاهیم اکسایش- کاهش، پتانسیل های الکترودی، مفهوم آند و کاتد، چگونگی کامل شدن مدار الکتریکی در سلول های گالوانی، الکترود استاندارد هیدروژن و نقش پل نمکی در سلول های الکتروشیمیایی بود. از تحلیل هر سؤال، کج فهمی های دانش آموزان در آن موضوع استخراج گردید. موارد شناسایی شده از کج فهمی های رایج دانش آموزان می تواند در بهبود روش های تدریس و تهیه محتوای آموزشی مورد استفاده قرار گیرد.

هدف از مطالعه حاضر، بررسی تصورات و کج فهمی های دانشجومعلمان علوم تجربی درباره ماهیت تبخیر، سرعت تبخیر سطحی و فشار بخار است. مفاهیمی که هم در برنامه درسی مدارس و هم در زندگی روزانه اهمیت فراوانی دارند. تعداد 84 نفر از دانشجومعلمان در سال تحصیلی 94-1393 به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای مرحله ای از دو پردیس «دانشگاه فرهنگیان» در شهر تهران انتخاب شدند و در این مطالعه شرکت کردند. برای گردآوری اطلاعات، از یک آزمون تشخیصی حاوی پنج سؤال بازپاسخ استفاده شد و پاسخ های دانشجومعلمان در قالب توضیحات داده شده و همچنین شرکت در مصاحبه نیمه ساختاریافته (10 مورد) مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. بررسی پاسخ های داده شده به سؤال های پرسش نامه نشان داد که دانشجو معلمان علوم تجربی کج فهمی های زیادی در زمینه تبخیر، سرعت تبخیر سطحی و فشار بخار دارند و نمی توانند در بسیاری از موارد شبیه سازی شده، آموخته های خود درباره مفاهیم پایه ای را به خوبی مورد استفاده قرار دهند. بر پایه این یافته ها ضرورت دارد تا در بازبینی برنامه های درسی و مواد آموزشی رشته کارشناسی و کاردانی علوم تجربی، در سازمان دهی مفاهیم مرتبط با تبخیر، سرعت تبخیر، فشار بخار و مدل سازی آن ها در کتاب های درسی دقت بیشتری به عمل آید.

در دوره ی ابتدایی ، تعدادی از مباحث ریاضی، مفهومی و وتعداد دیگری ، شهودی هستند و احتمال دارد در تدریس مباحث مفهومی کج فهمی در بین دانش آموزان ایجاد شود. هدف این تحقیق بررسی کج فهمی های مفاهیم مربوط به حجم و گنجایش در بین دانش آموزان پایه ی ششم ابتدایی بود. طرح پژوهش حاضر با توجه به ماهیت موضوع و اهداف مورد نظر، از نوع تحقیقات توصیفی- مقایسه ای و همچنین تحلیل کیفی است. نمونه آماری عبارت است از تعداد 353 نفر دانش آموز پایه ی ششم ابتدایی که از جامعه آماری دانش آموزان پایه ی ششم ابتدایی آموزش و پرورش ناحیه 3 تبریز انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات شامل پرسشنامه ارزیابی کج فهمی حجم و گنجایش بود. داده های بدست آمده به صورت کیفی تحلیل شد که نتایج نشان داد اغلب دانش آموزان پایه ی ششم ابتدایی در درک درست مفاهیم حجم و گنجایش مشکل دارند. در مقایسه درک دو مفهوم نتایج نشان داد که میزان کج فهمی در مفهوم گنجایش بیشتر است.

مطالعه و بررسی درک دانشجومعلمان درباره مفاهیم علمی ضروری تر از مطالعه درک دانش آموزان است، چرا که وجود کج-فهمی در بین معلمان بر یادگیری دانش آموزان تاثیر منفی می گذارد. هدف از این مطالعه بررسی میزان درک دانشجومعلمان رشته آموزش شیمی از برخی مفاهیم الکتروشیمی و مقایسه آن با نتایح حاصل برای دانش آموزان است. در این پژوهش 47 نفر از دانشجومعلمان رشته آموزش شیمی دانشگاه فرهنگیان مشارکت داشتند و به منظور شناسایی کج فهمی های رایج از پرسشنامه ای حاوی هفت پرسش چهارگزینه ای که دربرگیرنده برخی مفاهیم اصلی مرتبط با الکتروشیمی بود، استفاده گردید. آزمون درشرایط عادی کلاس و بدون اطلاع قبلی دانشجویان برگزارگردید. به منظور ارزیابی میزان درک آنها از مفاهیم مرتبط و استخراج کج فهمی های احتمالی، پاسخهای دانشجومعلمان پس از جمع آوری مورد تحلیل آماری و توصیفی قرارگرفت. نتایج پژوهش نشان داد که اگرچه در مقایسه با دانش آموزان میزان درک دانشجومعلمان در بسیاری از موارد بسیار بالا است اما برخی دانشجومعلمان در درک مفاهیم مرتبط با الکتروشیمی دارای کج فهمی هایی مشابه با کج فهمی های دانش آموزان دوره متوسطه هستند. علاوه بر تحلیل نتایج حاصل، از طریق مصاحبه با جمعی از دانشجویان برخی علل بروز این کج فهمی ها شناسایی گردید.

در پژوهش حاضر به بررسی کجفهمیهای دانش آموزان و دانشجومعلمان در مفاهیم سینتیک شیمیایی، جرم اتمی – مول و انحلال پذیری میپردازیم. در این پژوهش تعداد 88 نفر از دانشآموزان پایه های دهم و یازدهم مقطع متوسطه دوم منطقه ی 17 شهر تهران و 49 نفر از دانشجومعلمان رشته ی آموزش شیمی مرکز آموزش عالی شهید بهشتی تهران مشارکت داشتند. برای انجام این پژوهش از روشهای توصیفی - تحلیلی و تحقیق میدانی و به منظور جمع آوری اطلاعات از تستهای دو ردیفی (دو سویه) معروف به تستهای تشخیصی کج فهمیهای شیمی (CMDT) استفاده شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که با وجود تفاوت قابل توجه در میزان درک دانشجومعلمان و دانشآموزان از مفاهیم سینتیک شیمیایی، جرم اتمی – مول و انحلال پذیری، وجود کجفهمی در بین دانشجومعلمان بسیار جدی تراست زیرا دانشجومعلمان، معلمان آینده این سرزمین بوده و وظیفه آموزش این مفاهیم را به عهده خواهند داشت بنابراین اگر دانشجومعلمان دچار کجفهمی باشند، این کجفهمیها را در آینده به دانش آموزان خود نیز منتقل کرده و این موضوع به صورت یک چرخه تا ابد ادامه پیدا خواهد کرد همچنین از طریق مصاحبه با تعدادی از دانش آموزان و دانشجومعلمان برخی علل بروز کجفهمی در این مباحث شناسایی شده است.

ضرورت درک صحیح مفاهیم علمی از سوی معلمان سبب شد تا پژوهش حاضر، با هدف شناسایی کج فهمی های دانشجو معلمان، درباره ی مفاهیم گرما، دما و تبادل گرمایی انجام شود. در این مطالعه، ابتدا 74 نفر از دانشجومعلمان علوم تربیتی پردیس دخترانه فاطمه الزهرا – اهواز، با مدارک دیپلم علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی فیزیک به صورت تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. سپس، از پرسش نامه ای مشتمل بر 5 سوال تشخیصی چهار گزینه ای درباره گرما، دما و تبادل گرمایی استفاده شد. پاسخ های دریافتی از دانشجومعلمان، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در گام نخست، کج فهمی های دانشجومعلمان شناسایی و سپس، با نوع دیپلم آنها مقایسه شد. بررسی ها نشان داد، کج فهمی هایی بالای 50 درصد در بین همه ی دانشجویان، خصوصا دیپلمه های انسانی وجود دارد. در گام بعدی، به مقایسه و بررسی نتایج بدست آمده از مرحله اول با کج فهمی دانش آموزان ابتدایی در رابطه با این موضوع پرداخته شد. یافته های این پژوهش، حاکی از بالاتر بودن درک کامل دانشجومعلمان نسبت به دانش آموزان بود.

هدف از این پژوهش، بررسی کج فهمی های دانش آموزان پایه دوازدهم در مبحث اسید- باز است. جامعه آماری این پژوهش، دانش آموزان پایه دوازدهم دو مدرسه شهر رشت که در سال تحصیلی 1400-1399 در رشته های علوم تجربی و ریاضی– فیزیک در حال تحصیل اند، میباشد. نمونه آماری شامل 47 نفر از دانش آموزان است که به طور تصادفی انتخاب شدند. به عنوان ابزار گردآوری داده ها، آزمون تشخیصی چهار گزینه ای سه ردیفی اسید- باز طراحی و استفاده گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش مناسب با آزمون سه ردیفی استفاده شد و درک دانش آموزان در سه دسته فهم علمی، عدم درک و کج فهمی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که دانش آموزان در مفاهیم اسید – باز دچار کج فهمی هستند. دانش آموزان به ترتیب از فراوانی بیشتر به کمتر در مفاهیم الکترولیت، غلظت یون هیدرونیوم در محلول اسیدی رقیق، واکنش خنثی شدن، تمایز غلظت تجزیه ای و غلظت تعادلی اسید، تشخیص اسیدها و بازها، مفاهیم یونش و تفکیک، درجه یونش، یونش اسیدهای چند پروتوندار و تفاوت مفاهیم قدرت و غلظت اسید کج فهمی دارند. کج فهمی های شناسایی شده میتواند در بهبود روشهای یاددهی- یادگیری و تهیه محتوای آموزشی مناسب مورد استفاده قرار گیرد.

هدف: تمام پیشرفت ها و دستاوردهای بشری محصول یادگیری است. با توجه به اهمیت آموزش علوم، استفاده از روش های نوین تدریس برای یادگیری مفهومی فراگیران ضروری است. یکی از این روش ها، روش تدریس با رویکرد مدل سازی است که در آن، برای تشریح مباحث درسی از مسائل دنیای واقعی استفاده می شود و دانش آموزان به صورت گروهی این مسائل را حل می کنند که می تواند به درک مفهومی مطالب منجر شود. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیر آموزش مفاهیم فیزیک به روش مدل سازی بر بهبود یادگیری و رفع کج فهمی های دانش آموزان است. روش: برای این منظور یک نمونه با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای به حجم 40 نفر از جامعه آماری دانش آموزان پسر سال دوم تجربی شهرستان دامغان انتخاب شد و به طور تصادفی ساده در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. برای سنجش یادگیری و رفع کج فهمی های دانش آموزان از آزمون محقق ساخته که روایی و پایایی آن سنجیده شده، استفاده گردید. در تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی، تحلیل استنباطی کواریانس، آزمون کلموگراف اسمیرنوف و خی دو استفاده شد. یافته: نتایج این پژوهش نشان داد که آموزش به روش مدل سازی بر بهبود یادگیری و اصلاح کج فهمی ها تاثیر مثبت دارد. در واقع نتایج تحقیق حاکی از آن است که با مدل سازی می توان فرآیند شکل گیری ساختار دانش در فراگیران را بهبود بخشید و میزان درک آنها را از مفاهیم علوم افزایش داد که می تواند برای مدرسان علوم تجربی و متولیان آموزش علوم حائز اهمیت باشد.

دو مفهوم حجم و گنجایش که در دوره ابتدایی آموزش داده می شوند با آموزش بسیاری از مفاهیم، در دوره های دیگر ارتباط دارند. مفاهیم حجم و گنجایش با مسئله درک شهود افراد در ارتباط هستند و باعث ایجاد کج فهمی یا بدفهمی در بین افراد جامعه می شوند. این کج فهمی می تواند در بین معلمان دوره ابتدایی نیز رخ دهد. هدف این تحقیق بررسی کج فهمی های مفاهیم مربوط به حجم و گنجایش در بین معلمان پایه ششم ابتدایی ناحیه 3 آموزش وپرورش تبریز در سال تحصیلی 1398-1399 بود. روش پژوهش حاضر با توجه به ماهیت موضوع و اهداف موردنظر، از نوع تحقیقات آمیخته (کمی-کیفی) است. نمونه آماری عبارت از تعداد 140 نفر معلم پایه ششم ابتدایی بود که از جامعه آماری معلمان ششم ابتدایی ناحیه 3 آموزش وپرورش تبریز، به صورت تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. همچنین تعداد 20 نفر از معلمان دارای کج فهمی که به صورت هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات شامل پرسشنامه ارزیابی کج فهمی حجم و گنجایش و همچنین مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. معلمان به سؤالات پرسشنامه پاسخ دادند و در مرحله بعد، تعدادی از معلمان دارای کج فهمی، در مصاحبه شرکت کردند. نتایج پژوهش نشان داد که بسیاری از معلمان در مفهوم حجم و همچنین، در مفهوم گنجایش کج فهمی بارزی نشان می دهند. نتایج تحقیق حاضر ضرورت بازآموزی معلمان پایه ششم را در مفاهیم حجم و گنجایش مورد تأکید قرار می دهد.

هدف این پژوهش بررسی کج فهمی های دانش آموزان پایه نهم از پیوندهای شیمیایی است. پژوهش از نوع پیمایشی بوده است. جامعه آماری تمامی دانش آموزان پایه نهم شهرستان رباط کریم که در سال 1401-1400 مشغول به تحصیل هستند، بود که از بین آن ها 200 دانش آموز پایه نهم (100 دختر و 100 پسر) به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش یک پرسشنامه پژوهشگرساخته شامل 17 سوال از مباحث مرتبط با پیوندهای شیمیایی علوم تجربی پایه نهم بود که روایی آن توسط دو نفر از اعضای هیئت علمی شیمی دانشگاه فرهنگیان و دو نفر از دبیران علوم تجربی که در پایه نهم تدریس می کردند، تایید شد. پایایی پرسشنامه با روش آلفای کرونباخ 75/0 محاسبه شد. سوالات پرسشنامه در سه مقوله مفهوم پیوند شیمیایی، پیوند یونی و پیوند کووالانسی دسته بندی شد. داده ها با کمک نرم افزار SPSS26 مورد تجزیه و-تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین کج فهمی مربوط به عدم درک ماهیت و نحوه تشکیل پیوندهای یونی و کووالانسی بود. نتایج تحلیل واریانس تک متغیری نشان داد که از نظر ترکیب متغیرهای وابسته بین گروه دختران و پسران در متغیرهای مستقل شامل مفهوم پیوند شیمیایی (000/0=Ƞ2، 05/0p>، 489/8= F)، پیوند یونی (000/0=Ƞ2، 05/0p>، 082/0= F) و پیوند کووالانسی (000/0=Ƞ2، 05/0p>، 367/0= F) تفاوت معنی دار وجود ندارد.

کج فهمی های دانش آموزان در زمینه ی گرماشیمی ریشه در عوامل متعددی دارد که شناسایی و بررسی این عوامل می تواند در رفع آن ها مؤثر باشد. در این مقاله که به روش تحلیلی-توصیفی صورت گرفته است، ابتدا یافته های حاصل از تحقیق پژوهشگران کشورهای مختلف در زمینه ی کج فهمی های دانش آموزان در گرماشیمی مورد بررسی قرار گرفت و سپس با طرح پرسش نامه ای شامل 10 سؤال (چندگزینه ای، صحیح و غلط و تشریحی) و قرار دادن آن در اختیار 64 نفر از دانش آموزان پسر پایه ی یازدهم ریاضی دبیرستان نمونه دولتی طالقانی ناحیه 4 شهر تبریز در سال تحصیلی 1402-1401، به قلم تحریر درآمده است. بر اساس نتایج به دست آمده، این گونه برآورده شد که بیشتر دانش آموزان در درک مفاهیم گرماشیمی دچار کج فهمی هستند و این مفاهیم را به طور کامل نیاموخته اند و این امر ممکن است منجر به اشتباهات متعدد در حل مسائل شیمی شود. بنابراین با انجام این پژوهش، سعی براین بود که کج فهمی های دانش آموزان مشخص شود تا معلمان در حین تدریس، راهکارهایی را برگزینند که این گونه کج فهمی ها را به حداقل برسانند.