آموزش زیست شناسی

بررسی ها نشان داده است خلاقیت امروزه عاملی مهم در زندگی است و ایجاد شغل و توانایی حل مسئله نیز در گرو افزایش خلاقیت افراد است. لذا ایجاد روحیه پرسشگری و ایده پردازی در علوم مختلف و از جمله زیست شناسی که سهم بسزایی در حل مسائل مهم دنیای امروز چه به لحاظ اجتماعی و چه از نظر زیست محیطی دارد، ضروری به نظر می رسد. با اینکه تقویت خلاقیت به میزان چشمگیری متاثر از آموزش است اما به نظر می رسد شیوه های سنتی تدریس در آموزش زیست شناسی پاسخگوی این نیاز نیست و به صورت چالشی جدی در این حوزه خود را نمایان می سازد. لذا هدف مطالعه حاضر ارائه راهکار هایی برای پرورش آموزش خلاق و ایده پرداز در آموزش زیست شناسی است. مقاله برای گردآوری داده ها از روش اسنادی و مشاهده و نیز برای تحلیل آنها از رویکرد توصیفی- تحلیلی بهره گرفته است. ارائه راهکارهایی برای رفع چالش ها و تقویت خلاقیت از مهمترین یافته های این پژوهش است. تقویت به کارگیری روش "آزمایش پایه" به جای روش "کلاس پایه" در آموزش زیست شناسی، تدریس استقرایی مبتنی بر فرضیه سازی و به کارگیری فنون انگیزشی در تدریس زیست شناسی، مهمترین یافته های این پژوهش است.

به کارگیری روش های فعال تدریس، یادگیری را به یک جریان دو سویه تبدیل می نماید و سبب تقویت مهارت های دانش آموزان می شود، هدف مقاله حاضر بررسی تأثیر روش تدریس با رویکرد ساختارگرایی بر میزان یادگیری، با تاکید بر حیطه ی درک مفهومی مبحث قلب درس زیست شناسی پایه دهم، دانش آموزان دختر شهرستان خاش است. روش این پژوهش طرح نیمه آزمایشی با دو گروه آزمایش و کنترل بود. جامعه ی آماری این پژوهش شامل همه ی دانش آموزان پایه دهم مدارس دخترانه ی شهرستان خاش در سال تحصیلی 1396-1395 است. برای جمع آوری اطلاعات و مبانی نظری از روش اسنادی و برای ارزیابی فرضیه ها از روش پرسشنامه (آزمون کتبی محقق ساخته ) استفاده شد. برای روایی آزمون ها از روایی صوری و محتوایی (نظر متخصصان) و برای بررسی پایایی آزمون ها، از روش کودر-ریچاردسون KR20 استفاده شده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج آزمون های پیشرفت تحصیلی گروه آزمایش نسبت به گروه گواه تفاوت معناداری نشان داد. همچنین خرده مقیاس درک مفهومی دانش آموزان گروه آزمایش پیشرفت بهتری نشان دادند. این نتایج نقش و اهمیت روش های فعال تدریس در یادگیری را نشان می دهد.

آموزش و پژوهش در حوزه های زیست شناسی به سایر علوم پایه و به خصوص علم شیمی نیازمند است. شناخت ساختار شیمیایی مولکولهای زیستی و واکنشهای آنها برای درمان بیماریها ضروری است. بیماری سرطان رشد غیر طبیعی سلولهایی در بدن است که از قبل سالم بوده اند. برای جلوگیری از رشد سلولهای سرطانی داروهای استفاده شده باید از طریق برهمکنش با DNA این سلولها از رشد آنها جلوگیری کنند. اولین دارویی که به عنوان داروی ضد سرطان معرفی شد کمپلکس دی آمین دی کلروپلاتین(II) یا سیس پلاتین است. این کمپلکس در داخل بدن اتمهای کلر خود را از دست داده و تبدیل به دی آمین دی هیدروکسوپلاتین(II) میشود. بعد از آن به دلیل داشتن ساختار مربع مسطح، در مجاورت DNA سلولهای سرطانی آنیونهای هیدروکسید کوئوردینه شده به کاتیون پلاتین(II) با اتمهای N7 بازهای آلی گوانین مجاور جابجا شده و پس از متصل شدن به DNA این سلولها موجب جلوگیری از رشد آنها میشود. کمپلکسهای پلاتین(IV) نسبت به پلاتین(II) پایداری بیشتری دارند ولی در محیط بیولوژیکی، در حضور آسکوربیک اسید و گلوتوتامیک اسید تبدیل به پلاتین(II) شده و همانند سیس پلاتین به مولکول DNA سلولهای سرطانی کوئوردینه می شوند. همچنین عملکرد کمپلکسهای طلا(III) برای از بین بردن سلولهای سرطانی همانند سیس پلاتین میباشد.

هدف این تحقیق شناخت تاثیر آموزش الکترونیکی با تاکید بر استفاده از تابلوی هوشمند در پیشرفت تحصیلی و انگیزه ی پیشرفت و مقایسه آن با روش سخنرانی در دانش آموزان در درس زیست شناسی است. روش این پژوهش، شبه آزمایشی در طرح دو گروهی مستقل(آزمایش و گواه)و با اجرای آزمون است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر در حال تحصیل در پایه دهم رشته علوم تجربی دوره متوسطه دوم شهر بروجن در سال تحصیلی 96-95می باشد. برای جمع آوری مبانی نظری و ادبیات تحقیق از روش اسنادی و برای ارزیابی فرضیه ها، از ابزار پرسشنامه(امتحان کتبی محقق ساخته) برای پیشرفت تحصیلی و از ابزار پرسشنامه استاندارد انگیزش تحصیلی هارتر برای سنجش انگیزش تحصیلی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل و ارزیابی فرضیه ها از نرم افزار آماری spss21 و با توجه به نرمال بودن داده ها از آزمون پارامتریک تفاوت میانگین دو جامعه (Tمستقل) استفاده گردید. یافته ها حاکی از تفاوت معنادار بین دانش آموزان گروه گواه و آزمایش از نظر انگیزش تحصیلی و پیشرفت تحصیلی درس زیست شناسی با استفاده از تابلوی هوشمند می باشد، این نتایج نقش واهمیت استفاده از فناوری به ویژه تابلوی هوشمند را به عنوان یک ابزار آموزش الکترونیکی در امر تدریس نشان می دهد.

هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی آموزش زیست شناسی به سه روش سخنرانی، نمایش فیلم آموزشی و تلفیقی بر میزان یادگیری زیست شناسی است. جامعه آماری، کلیه دانش آموزان پسر پایه یازدهم رشته علوم تجربی شهرستان البرز در سال تحصیلی 1397-1398 به تعداد 226 نفر بود. نمونه آماری انتخاب شده به تعداد 60 نفر در سه گروه تحت آموزش قرار گرفتند. پژوهش به روش نیمه آزمایشی (پیش آزمون – پس آزمون) انجام شده است که برای تعیین میزان یادگیری از آزمون پیشرفت تحصیلی محقق ساخته و برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی (میانگین، انحراف استاندارد، درصد فراوانی) و آمار استنباطی (آزمون های زوجی، دانکن و تحلیل واریانس یک طرفه) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد دانش آموزان تحت آموزش به روش تلفیقی در مقایسه با روش سخنرانی و نمایش فیلم آموزشی نمرات بالاتری کسب کردند و تفاوت معنی داری بین نمرات دانش آموزان گروه تلفیقی با دو روش دیگر وجود دارد، پس مداخله ی آزمایشی تلفیقی موجب افزایش یادگیری زیست شناسی شده است.

این مطالعه با هدف بررسی و لزوم رعایت مسائل اخلاقی و حقوقی در حوزه ی پژوهش و آزمایش بر روی حیوانات در چارچوب قوانین علمی و مقررات اسلامی انجام شد. استفاده از حیوانات در علوم زیست شناسی، پزشکی و آزمایشگاهی امری متداول در طول حیات انسان بوده است. امروزه بخش عظیمی از تحقیقات علوم زیستی بر روی موجودات زنده به ویژه حیوانات انجام می پذیرد. انجام بیشتر این آزمایش های علمی بر روی حیوانات همراه با درد و رنج بوده و بسیاری از این آزمایش ها موجب مرگ زودرس حیوانات می شود. این موضوع موجب بروز واکنش هایی درسراسر دنیا در دفاع از حقوق حیوانات و محافظت از گونه هاى در حال انقراض شده است. این مقاله از نوع مروری نظام مند بوده که بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از منابع اینترنتی و تحقیقاتی، به بررسی قوانین و مقررات موجود در باب حقوق و جنبه های اخلاقی استفاده از حیوانات آزمایشگاهی پرداخته است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که به موازات افزایش کاربرد جانوران در آزمایشگاه های مراکز آموزشی و همگام با پیشرفت فناوری های نوین، شدت و حدت بحث های اخلاقی درباره زنده شکافی جانوران در مدارس و دانشگاه ها نیز بالا گرفته و لزوم ادامه زنده شکافی جانوران مورد تردید واقع شده است. اما با این وجود موفقیت طرفداران حقوق جانوران اندک می باشد.

موجودات زنده فرصت هایی را برای جلب علاقه دانش آموزان و ایجاد تجربیات آموزشی متنوع فراهم می کنند. در این میان، مراقبت انسانی و رفتار با حیوانات می تواند یکی از مهم ترین جنبه های آموزش زیست شناسی باشد که طیف وسیعی از دستورالعمل های مشاهده ای و آزمایشی را دربر می-گیرد؛ درعین حال دانش آموزان را برای ادامه تحصیل در رشته های مرتبط با زیست شناسی و پزشکی، تشویق و آماده کند. مطالعات خارج از کلاس مانند سپردن مسئولیت نگهداری و مراقبت از حیوانات در خانه و بازدید از پارک های جانورشناسی نیز فرصتی را برای آموزش اصول رفتاری، ریخت شناسی، اکولوژیکی و تکاملی جانوران فراهم می کند که لزوماً در کتاب های درسی یافت نمی شوند، اما می توانند محتوای کتاب ها را تقویت کنند و درعین حال تشویق به مطالعه بیشتر و تأمل متفکرانه شوند. در این مطالعه مروری که با استفاده از مقالات سایت های گوگل اسکولار ، پاب مد و ساینس دایرکت ؛ در محدوده زمانی 1980 تا 2021 و کلیدواژه های آموزش زیست شناسی، جانوران، آزمایش و اخلاق انجام شد. هدف مقاله حاضر این است که علاوه بر معرفی مزایای استفاده از حیوانات در آموزش زیست شناسی، ملاحظات اخلاقی مربوط به آزمایش بر روی حیوانات زنده و پرورش افراد آگاه و سالمی که برای موجودات زنده ارزش و احترام قائل هستند، موردنقد و بررسی قرار گیرد.

امروزه آموزش زیست شناسی با چالش های بسیاری روبه رو است. شاید به جرئت بتوان گفت که بیشتر مس ائل اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی موجود، با آموزش صحیح به وجود نمی آمدند و از همین راه قابل حل اند.در این پژوهش با عنوان کردن آموزش به عنوان یکی از مولفه های سرمایه انسانی ، ویژگی های آموزش زیست شناسی در ایران و در کشور های منتخب را بررسی نموده و رویکرد های مختلف در این کشورها را به صورت تطبیقی مقایسه می نماییم.در ابتدا، برنامه های آموزش زیست شناسی در کشورهای دیگر به منظور بررسی جایگاه آن در این کشور ها مورد توجه قرار گرفته و سپس چالش هایی که آموزش زیست شناسی در ایران با آن مواجه است و راهکارهای بهبود آن مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش این گونه نتیجه گیری می شود که ارتقای جایگاه واقعی علم زیست شناس ی نیازمند تغییرات روزآمد کارشناسی در س رفصل ها و متون درسی متناسب با پیش رفت های علمی و نیازهای جامعه اس ت. به علاوه، توجه به روش های صحیح آموزش عملی زیست شناسی به همراه بهینه سازی امکانات آموزشی، در تعمیق و تفهیم مفاهیم زیس تی و انتقال مهارت های علمی و فرهنگی لازم به دانش آموزان بسیار تأثیرگذار خواهد بود.

هدف این پژوهش، مقایسه میزان موثر بودن روش تدریس نقشه مفهومی در مقایسه با روش تدریس سخنرانی در آموزش زیست شناسی می باشد. در این پژوهش از روش سنجش میزان یادگیری با استفاده از پرسش نامه و اخذ آزمون استفاده گردید. جامعه آماری در این مطالعه دو گروه شاهد و گروه آزمایش، دانش آموزان پسر دو کلاس دوازدهم رشته علوم تجربی شهر تبریز به تعداد 72 نفر بوده است. موضوع با روش سخنرانی برای گروه اول و روش تدریس نقشه مفهومی برای گروه دوم مورد استفاده قرار گرفت و میزان اثربخشی این دو روش در یاددهی موضوع مورد تدریس با اخذ پیش آزمون و پس آزمون، مورد ارزیابی قرار گرفت. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری Spss تجزیه و تحلیل شدند. براساس نتایج، عملکرد دانش آموزان در نمرات پس آزمون گروه آزمایش بهتر از عملکرد دانش آموزان گروه کنترل بوده، یادگیری و یادداری به دنبال تدریس به روش نقشه مفهومی، به طور معناداری بیشتر بود (005/<P ) بر اساس نتایج حاصل، تدریس به روش نقشه مفهومی علاوه بر افزایش میزان یادگیری و یادداری دانش آموزان، در ایجاد ارتباط بین مفاهیم مختلف و نظم بخشیدن به جریان منطقی مفاهیم مفید بوده است. لذا این شیوه آموزشی در یاددهی برای دبیران توصیه می گردد.

پژوهش حاضر پژوهشی کیفی است که با هدف بررسی تأثیر کج فهمی های مفاهیم شیمی در آموزش مباحث زیست شناسی متوسطه دوم انجام شده است. نمونه گیری در این پژوهش به صورت تصادفی ساده است. جامعه آماری پژوهش را همه دانش آموزان دختر پایه دوازدهم تجربی منطقه جوادآباد استان تهران در سال تحصیلی 140۱-140۰ تشکیل می دهند. نمونه ای شامل ۳۷ دانش آموز از دو مدرسه متوسطه دوم برای پاسخ گویی به سؤال های پرسش نامه انتخاب شدند. پرسش نامه شامل ۱۰ سؤال زیست شناسی مرتبط با مفاهیم شیمی بود که براساس اطلاعات به دست آمده از مصاحبه با دبیران زیست شناسی و شیمی طراحی شده بود. در این مصاحبه دبیران شیمی به مفاهیمی که دانش آموزان بیشتر در آن ها دچار کج فهمی می شوند اشاره کردند و دبیران زیست شناسی مباحثی را که ارتباط تنگاتنگی با مفاهیم شیمی دارند و کج فهمی در آن ها آموزش را دچار اختلال می کند مشخص کردند. بعد از بررسی پاسخ های دانش آموزان در مصاحبه ای از آن ها خواسته شد در خصوص پاسخ های خود توضیح دهند تا درک و برداشت آنان و چرایی شکل گیری برداشت غلط در ذهن دانش آموزان مشخص شود. سپس به بررسی کج فهمی های رایج دانش آموزان و دلایل ایجاد این کج فهمی ها پرداخته شد. نتایج به دست آمده نشان داد علت اصلی کج فهمی دانش آموزان در بعضی از مباحث زیست شناسی وجود کج فهمی در مفاهیم شیمی پیش نیاز آن ها ست. در نهایت راهکارهایی برای رفع این کج فهمی ها پیشنهاد شده است.