سلاح های هسته ای

در روابط بین الملل معاصر، تحریم ها ابزارهایی برای حل و فصل اختلافات و دستیابی به اهداف سیاسی خاص تلقی می شوند که غالباً انعکاسی از نارضایتی اعضای قدرتمند شورای امنیت از رفتار بین المللی و داخلی سایر اعضا می باشد. طی سال های اخیر، تحریم هایی علیه کره شمالی و ایران اعمال شده تا این کشورها را وادار به کنار گذاشتن برنامه های هسته ای خود کنند. اعمال و تشدید تحریم ها علیه کره شمالی و ایران با توجه به منافع اقتصادی و استراتژیک متفاوت اعضای دائم شورای امنیت در مناطق مختلف جهان به گونه ای تبعیض آمیز شکل گرفته است. همین امر موجب شده تا موضوع و هدف تحریم ها علیه کره شمالی و ایران هماهنگی و همخوانی نداشته و اعمال نفوذ و چانه زنی گسترده کشورهایی چون چین و روسیه، نقش مهمی در میزان شدت تحریم های اعمال شده علیه این دو کشور داشته باشد. در این پژوهش سعی بر آن است تا با مطالعه مقایسه ای تحریم های اعمال شده علیه کره شمالی و ایران، میزان تاثیرگذاری کشورهایی همچون چین و روسیه بر نوع مقابله با ایران و کره شمالی در عرصه نظام بین الملل مورد ارزیابی قرار گیرد.

بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران براین باورند که اسرائیل پیشرفته ترین برنامه هسته ای خاورمیانه را در اختیار دارد. اسرائیل در قبال توانایی هسته ای خود موضعی مبهم اتخاذ کرده و سیاست ابهام هسته ای را پیگیری می کند، به گونه ای که دارا بودن سلاح اتمی را نه تایید و نه رد می کند. این سیاست منافعی را برای اسرائیل در پی داشته است. مهمترین دلایل پیگیری ابهام هسته ای سیاست توسط اسرائیل عبارتند از :1- ایجاد بازدارندگی در مقابل خطراتی که امنیت ومنافع اسرائیل را تهدید می کند. 2- ادامه یافتن کمک های ایلات متحده به اسرائیل. رهبران اسرائیل بر این باورند که ادامه موضع کنونی ابهام برای امنیت اسرائیل لازم است وبسیاری از کارشناسان اسرائیلی نیز معتقدند که هیچ سیاست جایگزینی برای ابهام هسته ای وجود ندارد. این پژوهش تا حد امکان دلایل پیگیری این سیاست را مورد بررسی قرار می دهد.

از سال ١٣٩١ (٢٠١٢)، وجود، اعتبار و ماندگاری فتوای مقام معظم رهبری علیه سلاح های تخریب جمعی، از سوی برخی مطبوعات غربی مورد سؤال قرار گرفت و با نگاهی غیرعلمی نفی شد. این مقاله در پی بررسی علمی سؤال مزبور و دریافت پاسخ صحیح به آن است. افزون بر ارائه منابع و متون فتوا که حکمی شرعی حکومتی است به ریشه های تاریخی و استحکام منطقی آن نیز توجه شده است. هدف از این کار، ارائه اطلاعات درست و روشن و بررسی چرایی صدور چنین حکمی، اهمیت و اعتبار آن و دریافت نسبت آن با اصول و قوانین بین المللی است. ارتباط آن نیز با برخی از مهم ترین مشکلات مربوط به صلح و امنیت بین المللی مورد توجه قرار گرفته است. در این زمینه، به بررسی کم وکیف همسویی های فتوا، به ویژه در بعد حقوقی، با اصول بین المللی منع اشاعه و خلع سلاح هسته ای پرداخته ایم. این بررسی نشانگر آن است که فتوای مزبور، هم بر پایبندی ایران به منع سلاح های تخریب جمعی تأکید دارد و هم در چارچوب ترتیبات بین المللی پادمان هسته ای، بر حق غیرقابل انتزاع ایران به توسعه علمی و فناوری و استفاده صلح آمیز از انرژی و فناوری هسته ای توجه دارد. همچنین، در موارد مهم چندی، تعهد پذیرفته شده از سوی ایران به واسطه این فتوا، از جامعیت و ماندگاری ماهیتاً برتری نسبت به ان. پی.تی برخوردار است و لذا می تواند به عنوان زیربنای مستحکمی برای ساخت و توسعه اعتماد بین المللی نسبت به برنامه هسته ای ایران و نیز در حکم پشتوانه ای قوی و ماندگار در حمایت از اصول بین المللی منع سلاح های تخریب جمعی تلقی شود. با توجه به نقش تعیین کننده آن نسبت به برنامه هسته ای ایران، لازم است در سطح ملی، سازوکار قانونی و اجرایی یافته و نیز در عرصه تعاملات بین المللی به نحوی برتر مورد بهره برداری قرار گیرد

رسالت دین مبین اسلام، تأمین سعادت دنیوی، اخروی و آرامش انسان می باشد. رسیدن به این هدف الزاماتی دارد؛ از جمله آنها پذیرش صلح و امنیت در روابط اجتماعی و بین المللی بعنوان اصل اولیه است. پذیرش این اصل بدان معنا است که هر عامل برهم زننده صلح ممنوع می شود. در این میان عوامل مختلفی می تواند امنیت انسان ها را به مخاطره بیندازد که تولید، انباشت و استفاده از تسلیحات هسته ای باتوجه به آثار و خطرات فراوان اش به صورت جدی مورد توجه همگان قرار گرفته است. سوال این است که باتوجه به ادله مختلف شرعی حکم فقهی تولید، انباشت و استفاده از سلاح های هسته ای چیست؟ یافته های تحقیق بیانگر آن است که هر فعالیتی پیرامون این تسلیحات نه تنها با تفکرات اسلامی ناسازگار است، بلکه رفتاری غیرعقلانی و فاقد منافع احتمالی است. از نظر منابع فقهی، تولید، انباشت و استفاده از این نوع سلاح ها هیچ توجیهی جزء بازدارندگی ندارد؛ و این در حالی است که سلاح های هسته ای امروزه نقش دیگری غیر از بازدارندگی پیدا کرده اند و زمینه بر هم زدن صلح و امنیت جهانی را به دنبال دارند.

در این مقاله با استفاده از روش توصیفی اسنادی، تلاش شده است ضمن بررسی مؤلفه های سلاح های کشتارجمعی، تعریفی جامع از سلاح های کشتار جمعی ارائه شود. در ادامه برخی ابعاد سلاح های کشتار جمعیمطابق با معیار ارائه شده، بر اساس آراء دین شناختی مقام معظم رهبری امام خامنه ای (مدظله العالی) بررسی شده است. بر اساس یافته های پژوهش منظور از سلاح های کشتارجمعی سلاح هایی است که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از راه تخریب محیط زیست یا تخریب سازه های ساخت بشر به انسان ها آسیب می رساند و این آسیب رساندن برگشت ناپذیر است یعنی امکان ترمیم و بهبود به وضع اولیه را ندارد یا به کشتار گروهیِ انسان ها منجر می شود و نمی توان در کاربرد این سلاح ها و آسیب رسانی آن ها میان نظامیان و غیرنظامیان تفکیکی داشت؛ به گونه ای که هرگاه از این سلاح ها استفاده می شود در کنار نظامیان، شمار بسیاری از غیرنظامیان هم کشته می شوند یا آسیب می بینند. همچنین بررسی بیانات مقام معظم رهبری امام خامنه ای (مدظله العالی) نشان می دهد که از نظر ایشان استفاده از سلاح های کشتارجمعی نه تنها به کشتار و تخریب گسترده منجر می شود؛ بلکه میان آحاد ملت، نظامی و غیرنظامی، کوچک و بزرگ، زن و مرد و کهنسال و خردسال تمایزی قائل نمی شود و آثار ضدبشری آن مرزهای سیاسی و جغرافیایی را در می نوردد؛ حتی به نسل های بعدی نیز خسارت های جبران ناپذیر وارد می سازد؛ بنابراین هرگونه استفاده و حتی تهدید به استفاده از این سلاح، نقض جدی مسلم ترین قواعد بشردوستانه و مصداق بارز جنایت جنگی به شمار می آید و به لحاظ شرعی حرام است.

تضمین صلح مستلزم تغییر الگوی دیدگاه مردم نسبت به خود و دیگران است براین اساس می توان حدس زد که جهان بدون سلاح هسته ای دقیقاً شبیه به دنیایی است که انسان آرزوی زندگی در آن را دارد بسیاری از ما متقاعد شده ایم که استفاده از بمب هسته ای در هیروشیما و ناکازاکی در 6 و 9 اوت 1945 فاجعه انسانی بود که در حافظه تاریخ پاک نخواهد شد. جهان کنونی، جهان سلاح های هسته ای آزاد است در واقع، تمام جهان به آزمایشگاه عظیمی تبدیل شده و ما فراموش کرده ایم که ما به یک خانواده مشترک انسانی تعلق داریم و چگونه است که با وجود اینکه 90 درصد از جمعیت جهان طرفدار حذف کامل سلاح های هسته ای هستند هنوز 13 صنعت تسلیحات هسته ای همچنان به کار خود ادامه می دهد این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ این سوال است آیا اخلاق تاثیری در عدم گسترش سلاحهای هسته ای دارد یا خیر؟ نتایج این تحقیق نشان می دهد که اخلاق در کنار تعهدات قراردادی می تواند نقش موثری در کنترل خلع سلاح هسته ای داشته باشد.

ممنوعیت توسل یا تهدید به استفاده از زور در روابط بین المللی اصلی بنیادین در نظام حقوق بین الملل محسوب می شود که صرفاً پذیرای دو استثنای دفاع مشروع و نظام امنیت جمعی سازمان ملل متحد شده است . اینکه آیا حقوق بشردوستانه بین المللی به آن درجه از رشد و استحکام نائل شده که کاربرد یا تهدید به استفاده از سلاح های هسته ای را حتی در مقام دفاع مشروع تحت تأثیر قرار دهد در پرتو نظریه مشورتی دیوان بین المللی دادگستری (1996) محور بحث این مقاله را تشکیل می دهد.

چین و آمریکا با اینکه به لحاظ اقتصادی به یکدیگر نیاز دارند، اما به لحاظ مسائل راهبردی رقیب هم محسوب می شوند. یکی از این موارد مهم که نمایانگر اختلاف و رقابت آنها است، بحران در شبه جزیره کره است. مهار و کنترل سلاح های هسته ای کره شمالی به ویژه در یک دهه گذشته از اولویت های اساسی سیاست خارجی آمریکا بوده و لذا موجب فعالیت گسترده واشنگتن در این شبه جزیره در اتحاد با کره جنوبی شده است. درگیری و تقابل احتمالی در شبه جزیره، تهدیدی مهم برای امنیت سرزمینی و ثبات چین است؛ لذا موضوع هسته ای کره شمالی تبدیل به دغدغه ای مهم برای سیاست خارجی چین شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که چین در حال حاضر نزدیک ترین متحد کره شمالی، بزرگ ترین تأمین کننده غذا، سوخت و ماشین آلات صنعتی و پرنفوذترین کشور بر کره شمالی است. چینی ها تلاش دارند که توسعه برنامه های هسته ای و تولید موشک های بالستیک کره شمالی را متوقف کنند، زیرا درگیری و بحران در شبه جزیره کره، پیامدهای زیان باری برای اقتصاد چین خواهد داشت و از سوی دیگر، تلاش دارند که از بحران کره شمالی برای تأمین منافع خود در برابر آمریکا در موضوعاتی مانند تایوان و تبت بهره گیری کنند. بررسی دیپلماسی چین در قبال بحران کره شمالی و بهره گیری از این بحران در رقابت استراتژیک با آمریکا مهم ترین هدف این پژوهش است.