انتخاب پیمانکار

هر ساله تعداد بسیار زیادی پروژه در بخش فناوری اطلاعات (حوزه نرم افزار) توسط شرکت ها و سازمان های دولتی و غیردولتی تعریف شده و برای اجرا به دست پیمانکاران سپرده می شود، نکته ی جالب این جاست که بنابر تجربه های گذشته بسیاری از این پروژه ها ناتمام متوقف می شوند و یا به نتیجه ی دلخواه نمی رسند. با توجه به بررسی های به عمل آمده بسیاری از علل شکست این پروژه ها به طور مستقیم و یا غیرمستقیم به پیمانکار مجری پروژه مرتبط می شود. این مسئله نشان می دهد، جهت حصول نتیجه ی دلخواه از اجرای پروژه های فناوری اطلاعات باید در انتخاب پیمانکاران نهایت دقت را به خرج داد. با توجه به اینکه نکات اصلی در یک مسئله ی انتخاب، روش انتخاب، معیارهای مورد استفاده و اهمیت هر کدام از آن هاست، بنابراین در این پژوهش سعی شده است که به این سؤالات پاسخ داده شود. برای انجام این کار از چارچوب کارت امتیازی متوازن فناوری اطلاعات و روش دلفی برای تعیین معیارهای ارزیابی استفاده و بیش از 25 معیار شناسایی شده است. سپس با استفاده از پرسشنامه و روش آنتروپی اهمیت هر معیار تعیین شد و در نهایت معیارهای تعیین شده به کمک مدل پیشنهاد شده در این پژوهش در یک پروژه واقعی بهکارگرفته شدند.

یکی از مهم ترین مسائلی که سازمان های پروژه محور با آن مواجه اند، مسئله برون سپاری فعالیت ها به منظور تمرکز بر مدیریت یکپارچه آن هاست. صنایع ساخت وساز پروژه ای نیز با توجه به ماهیت خود و گستره کاری وسیعی که دارند، از این امر مستثنی نیستند. انتخاب پیمانکار بر مبنای کمترین قیمت پیشنهادی، نه تنها نتوانسته است از مخاطرات پیش روی کارفرمایان و سرمایه گذاران این صنعت بکاهد، بلکه با وجود توسعه روش های پیش ارزیابی، همچنان از جمله عوامل اصلی در ناکامی پروژه ها و تشدید ریسک های سرمایه گذاری در این حوزه است. در این مقاله، حل مسئله انتخاب و ارزیابی مجدد پیمانکاران با استفاده از روش ناپارامتریک تحلیل پوششی داده ها (DEA) ارائه می شود. تمایلات کارفرمایان بر به کارگیری تعداد زیاد معیارها از طرفی و مواجهه با تعداد اندک پیمانکاران در مناقصات اجرایی به سبب تخصصی بودن کارها از طرف دیگر موجب افزایش تعداد پیمانکاران در مرز کارایی خواهد شد؛ لذا به منظور رفع این مشکل، مدلی تلفیقی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی بازه ای(IAHP) و تحلیل پوششی داده ها توسعه داده می شود. فرایند تحلیل سلسله مراتبی بازه ای به سبب وجود داده های نادقیق در قضاوت خبرگان مدنظر قرار می گیرد. نتایج حاصله، نشان از این قدرت تفکیک پذیری بالای مدل پیشنهادی دارد.

تصمیم گیری دقیق برای انتخاب پیمانکاران در راستای مدیریت یک پروژه، از مهمترین عوامل موفقیت و افزایش بهره وری یک پروژه می باشد. به نحویکه استخراج یک مدل کاربردی از مجموعه عوامل موثر بر انتخاب پیمانکاران، می تواند نقش مهمی در بهبود عملکرد پروژه داشته باشد، بنابراین، ارائه مدل مذکور، هدف اصلی این تحقیق بنیادین – کاربردی می باشد. رویکرد این تحقیق، تلفیق پژوهش های کیفی وکمی بوده وجامعه آماری آن، خبرگان مدیریت پروژه می باشند. درگام نخست ساختار مدل، با تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده از رویکرد تئوری داده بنیاد، شکل گرفته است. درگام بعدی جهت آزمودن مدل مفهومی تحقیق و فرضیه ها از روش تحلیل عاملی تأییدی و معادلات ساختاری مبتنی بر واریانس با استفاده از متد حداقل مربعات جزئی استفاده شده و پردازش داده های تحقیق به کمک نرمافزار اسمارت پی ال اس انجام گردیده است. در گام آخر جهت بهبود و کاربردی کردن مدل، از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی فازی، وزن معیارها سنجش شده و اولویت بندی آنها تعیین گردیده است. درنهایت با استفاده از تکنیک تاپسیس فازی، یک نمونه کاربردی از انتخاب پیمانکار، پیاده سازی شده است. نتایج به دست آمده، نشان می دهد؛ برای انتخاب کارآ یک پیمانکار، می توان بااستفاده از مدل ارائه شده و براساس ضرایب تعیین شده و اولویت بندی زیرمعیارهای توانمندی رفتاری و فنی، امکانات شرکت واهداف برونسپاری ، به شرایط تصمصیم گیری مطلوبی دست یافت.

شتاب روزافزون روند توسعه موجب گشته تا انتخاب پیمانکار با لحاظ شاخص های هزینه، مدت و کیفیت مطلوب به عنوان عاملی مهم در موفقیت طرح های صنعتی محسوب گردد. در این مقاله با تلفیق تئوری مطلوبیت چندشاخصه (MAUT) و الکتره یک (Electre I)، مدلی جهت انتخاب پیمانکار پروژه های ساختمانی ارائه می گردد. در این راستا ضمن بررسی پیشینه موضوع، معیارها و شاخص های مربوط شناسایی و دسته بندی شدند.سپس با استفاده از نظرات خبرگان، معیارها و شاخص های اصلی تعیین و وزن های متناظر آنها نیز تدوین گردید. در گام بعد با فرض خنثی بودن دیدگاه تصمیم گیرنده نسبت به ریسک، توابع مطلوبیت تک شاخصه محاسبه شدند و ماتریس تصمیم بر مبنای مطلوبیت های متناظر با سطوح و مقادیر شاخص ها در هر یک از گزینه های تصمیم تشکیل گردید. سپس با بهره گیری از روش الکتره یک، گزینه های تصمیم رتبه بندی شدند. بر اساس یافته های این تحقیق، جهت دستیابی به منافع بلند مدت سازمان انتخاب پیمانکار باید بر اساس مجموعه ای جامع از معیارها و شاخص ها صورت گیرد. با تلفیق تئوری مطلوبیت چندشاخصه و روش الکتره یک، ضمن بهره گیری از نقاط قوت هر دو روش مدلی کاربردی با بروندادی قابل اطمینان جهت انتخاب پیمانکار پروژه های ساختمانی ایجاد می گردد.