مطالب مرتبط با کلیدواژه
۴۱.
۴۲.
۴۳.
۴۴.
۴۵.
۴۶.
۴۷.
۴۸.
۴۹.
۵۰.
تزئینات
کاشی کاری در ایران از مهم ترین مظاهر بروز مفاهیم معنوی و عرفانی در هنر به شمار می رود که در تزیینات مساجد و اماکن مذهبی رکن اصلی را ایفا می کند. اصول فنی و هنری در تزیینات به ویژه کاشی کاری بسیار مورد توجه بوده است. هدف این پژوهش، مقایسه بنای امامزاده محروق و مسجد گوهرشاد به لحاظ نوع وتزیینات کاشی کاری است تا جلوه برجسته در این دو بنا با توجه به اینکه در یک دوره تاریخی و یک حوزه جغرافیایی انجام شده مشخص شود. در این جستار، با مطالعات اسنادی انجام شده، شاهد آن هستیم که نوع کاشی کاری های مسجد گوهرشاد و بنای امامزاده محروق یکسان بوده و کاشی ها بسته به فضای به کار رفته و نوع نقش آن ها متفاوت است. همچنین رنگ های به کار رفته تفاوت دارد. کاشی معقلی وکاشی هفت رنگ در هر دو مکان کاربرد بیشتری نسبت به انوا ع کاشی کاری دارد و آن به دلیل صرفه جویی در زمان بازسازی های و مرمت بنا بوده است. مسجد گوهرشاد به لحاظ گستردگی وقدمت کاشی کاری ها و همجواری آن با بارگاه امام هشتم بسیار بااهمیت و برجسته است.
مطالعه تطبیقی هنر کومیکوی ژاپنی و گره چینی ماسوله ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
کشور ژاپن و استان گیلان به دلیل قرارگیری در اقلیم های مشابه موجب شده تا مشخصه های معماری و هنری یکسانی همچون هنر کومیکو و گره چینی در هر دو منطقه ایجاد شوند. با توجه به آنکه تاکنون پژوهشی درباره مشابهت ها و تفاوت های میان هنر کومیکو و گره چینی صورت نپذیرفته است، تحقیق حاضر در تلاش خواهد بود تا به بررسی مؤلفه های شکل گیری دو هنر بپردازد. نگارندگان با بهره مندی از مطالعات تطبیقی و مقایسه ای، به دنبال پاسخ گویی به این سؤالات هستند؛ چه عواملی در شکل گیری هنر کومیکوی ژاپن و گره چینی ماسوله مؤثر بوده اند؟ نقوش هندسی هنر کومیکوی ژاپن و گره چینی ماسوله در چندین سطح دسته بندی می شوند؟ هنر کومیکوی ژاپن دارای چه شباهت و تفاوت هایی با هنر گره چینی ماسوله است؟ پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی و تطبیقی بوده و از تحقیقات کتابخانه ای و میدانی در شناخت گره چینی ها استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان دهنده آن است که عمده ترین عوامل مؤثر در شکل گیری هنر کومیکو، وجود مفاهیمی همچون؛ اشکال گیاهی، حیوانات، تعاملات فرهنگی با کشورهای چین و هند، البسه سنتی چین و ژاپن، عناصر معماری سنتی و محیط زندگی و زیست محیطی ژاپن است. مفاهیم شکل دهنده گره چینی ها به صورت های؛ اجرام آسمانی، نمادهای مذهبی، اسما و اعداد مقدس، اشکال هندسی ساده و پیچیده، الگوهای غیربومی، نقوش حیوانات و گیاهان بومی ماسوله هستند. از عمده تفاوت ها و شباهت های دو هنر، می توان به وجود ساختارهای هندسی پیچیده ، مصالح ساده و کالبد ظریف تر کومیکو ها نسبت به گره چینی ها اشاره کرد. کاربرد کومیکوها در تقسیم بندی فضاها و گره چینی ها در بازشوها است. اتصالات کومیکوها به صورت کام و زبانه و گره چینی ها به صورت های کام و زبانه و قواره بری است. نتایج پژوهش نشان دهنده وجود شباهت های فرمی، تأثیرپذیری مفاهیم مذهبی، تاریخی، به کارگیری اشکال گیاهی و نقوش جانوری یکسان در هنر کومیکو و گره چینی هستند.
اقتصاد و معماری قاجاری: عوامل اقتصادی در تاثیر پذیری معماری قاجار از غرب (با تأکید بر تزئینات نما)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات هنر اسلامی سال هجدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۸
116 - 139
حوزه های تخصصی:
پس از شکست های ایران در جنگ با روسیه تزاری، حاکمان قاجار نیاز به ایجاد ارتباطات گسترده با کشورهای غربی را به منظور هماهنگی با پیشرفت های آن ها در دستور کار قرار دادند. در این میان، گسترش روابط اقتصادی، بی عدالتی در توزیع ثروت و فقدان چهارچوب مداری بر افزایش سطح درآمد طبقه خواص و تشدید اختلاف طبقاتی تأثیر گذاشت. معماری قاجار و تزئینات آن نیز تحت تأثیر وضعیت اقتصادی این دوره تحت تأثیر معماری غرب قرار می گیرد و اشکال، نمادها و فنون تزئینی غربی مستقیماً وارد معماری ایران می شود. تاکنون علل تأثیرپذیری تزئینات معماری ایران از غرب در دوره قاجار در بستر وضعیت اقتصادی مورد بررسی قرار نگرفته است. هدف از این پژوهش تعیین وضعیت شاخص های اقتصادی دوره قاجار است تا ریشه تحولات در تزئینات معماری ایران را بر اساس آن مورد سنجش قرار دهد. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی-تاریخی و از طریق روش نظریه زمینه ای منطبق با نظریه مسئله محور کوربین سعی در استخراج کدهای باز، کدهای محوری و نهایتا انتخابی(شاخص ها) دارد تا از طریق آن رابطه تأثیرپذیری تزئینات معماری ایران از غرب را در زمینه تحولات اقتصادی بیان نماید. نتایج این پژوهش نشان دادند وضعیت نامطلوب شاخص های چهارگانه روابط بازرگانی، میانه روی و اعتدال، مصرف کالا و خدمات و دانش بررسی و کسب درآمد منجر به توانمندسازی طبقه خواص در مقابل ضعف بیشتر طبقه عوام شده است. این وضعیت از یک سو موجب انتقال مستقیم تزئینات غربی توسط خواص به بناهای اشراف شده است و از سوی دیگر به دلیل ضعف اقتصادی طبقه عوام، بسترهای مردم نهاد جذب و هماهنگی با پیشرفت های غربی فراهم نشده است.اهداف پژوهش:تعیین وضعیت شاخص های اقتصادی دوره قاجار.تبیین اثر اوضاع اقتصادی قاجار بر تأثیرپذیری تزئینات نما از غرب.سؤالات پژوهش:وضعیت شاخص های اقتصادی دوره قاجار چگونه است؟تزئینات معماری در دوره قاجار چه تأثیراتی از غرب پذیرفت؟
بررسی تزئینات کاشی کاری در مساجد دوره تیموریان (نمونه موردی: مسجد گوهرشاد مشهد و مسجد گوهرشاد هرات)
منبع:
فردوس هنر سال دوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۷
48 - 63
حوزه های تخصصی:
بیان مسئله: دوره تیموری یکی از دوره های درخشان هنر و معماری اسلامی محسوب می شود. در این دوره، پیشرفت های قابل توجهی در عرصه های مختلف تزئینات معماری صورت می گیرد. شیوه تزیین با کاشی معرق در عهد تیموری حکایت از آن دارد که هنرمندان این دوره در شیوه تزیینی به حد اعلای مهارت دست یافته بودند. در واقع، تزئین در این دوره، تحت تأثیر عوامل متعددی دست خوش تغییر و دگرگونی اساسی شده است. هدف پژوهش: از اهداف اصلی این پژوهش، مقایسه تطبیقی تزئینات دوره تیموریان شامل خطوط تزئینی، نقوش و رنگ های به کار رفته در کاشی کاری نمونه های موردی (مساجد گوهرشاد مشهد و هرات) می باشد. سؤال پژوهش: دو مسجد گوهرشاد و هرات که هر دو توسط یک نفر و در یک دوره ساخته شده اند، چه شباهت ها و تفاوت هایی در زمینه تزئینات با یکدیگر دارند؟روش تحقیق: این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و گردآوری اطلاعات و داده های مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه ای-اسنادی انجام شده است.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان می دهد که هم نشینی مقتدرانه نقوش گیاهی در کنار نقوش هندسی، از ویژگی هایی است که در این دوره آغاز شده است. همچنین معماری عصر تیموری را می توان اوج کاربرد رنگ در معماری دانست که نمونه آن در کتیبه های کوفی، نسخ و ثلث به رنگ طلایی در زمینه کاشی های آبی مشاهده می شود. این گونه به نظر می رسد که به علت گسترش وسیع معماری در دوره تیموری و فاصله مسجد گوهرشاد مشهد و گوهرشاد هرات با یکدیگر، تفاوت در اقلیم و تا حدودی مسائل فرهنگی و خصوصیت های قومی، باید شاهد تفاوت هایی بیش تر از آن چه در این دو مسجد می بینیم، باشیم. با بررسی و مطالعات انجام شده، به علت اشتراک دینی در این منطقه که خود می تواند عامل بسیار تعیین کننده ای باشد، نه تنها تفاوتی فاحش نمی توان دید، بلکه یک نوع وحدت و انسجام در طراحی ها و نقش ها وجود دارد.
مطالعه تطبیقی نقوش غربی و نقوش ایرانی عمارت های دوره قاجار (مورد پژوهی: عمارت باغ عفیف آباد شیراز)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات هنر اسلامی سال هجدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۸
692 - 714
حوزه های تخصصی:
یکی از عوامل مهم در زیبایی آثار معماری ایران در بسیاری از دوره های تاریخی، تزئینات و نقوش آن ها می باشد. در این میان، عمارت عفیف آباد شیراز یکی از آثار ارزشمند معماری ایرانی-اسلامی در دوره قاجاریه، ازلحاظ تزئینات و به خصوص نقاشی است. به همین سبب، بررسی و مطالعه نقوش این بنا می تواند موجب بازشناسی هویت فرهنگی و زمینه های مؤثر در شکل گیری آن ها گردد. مسئله این پژوهش، شناخت چگونگی تأثیر هنر و معماری دوره های مختلف تاریخ در نقوش این بنا می باشد. در این تحقیق از روش توصیفی–تحلیلی استفاده شده است. گردآوری اطلاعات به شکل کتابخانه ای و اسنادی و نیز به صورت میدانی انجام شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که نقوش موجود در عمارت عفیف آباد که اکثراً نقاشی سقفی و در برخی قسمت های بنا نقش برجسته های گچ بری و کاشی کاری، برگرفته از نقوش دوران باستان ایران نقش برجسته های هخامنشی- ساسانی و نیز نقوش دوران پس از اسلام در ایران و اکثر نقوش، طرح های غربی و اروپایی است که برگرفته از معماری کارت پستالی است زیرا هنر ایرانی در زمان قاجار به واسطه ارتباط این دوره با غرب، ورود اجناس و محصولات کشورهای اروپایی به ایران و حضور هنرمندان زیادی در این دوره به اروپا سبب رواج هنر و فرهنگ غرب در آثار معماری عصر قاجار شد.اهداف پژوهش:بررسی نقوش عمارت عفیف آباد شیراز، دسته بندی نقوش و ریشه یابی برخی مضامین آن.مقایسه نقوش ایرانی و غربی موجود در عمارت عمارت عفیف آباد شیراز.سؤالات پژوهش:نقوش موجود در عمارت عفیف آباد شیراز دارای چه مضامینی است؟نقوش کار شده در عمارت عفیف آباد شیراز از هنر و معماری کدام دوران الهام گرفته اند؟
بازشناسی الگوها و نقوش گره چینی و قواره بری در پنجره های ثابت و بازشوهای اسدمحله ماسوله(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
نگارینه هنر اسلامی سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴
58 - 73
حوزه های تخصصی:
هنر گره چینی مجموعه ای از اشکال هندسی است که بانظم و ترتیب هماهنگ در کنار یکدیگر قرارگرفته اند. شهر تاریخی ماسوله ازجمله بافت های تاریخی در استان گیلان است که در ساخت بازشوهای آن از آرایه های تزئینی متعددی استفاده شده است. هدف از پژوهش؛ شناخت گونه های تزئینی بکار رفته در بازشوهای اسدمحله ماسوله است. روش تحقیق؛ به صورت های توصیفی- تحلیلی و برای شناسایی انواع گونه های تزئینی بکار رفته در بازشوها از روش کتابخانه ای استفاده شده است. سؤالات پژوهش شرح ذیل است؛ بازشوهای ابنیه اسدمحله در چندین سطح دسته بندی می گردند؟ چه الگوهای گره چینی و قواره بری در بازشوهای ابنیه اسد محله ماسوله استفاده شده اند؟ نتایج تحقیق نشان دهنده آن است؛ آرایه های تزئینی بازشوهای ابنیه اسدمحله در سه سطح: پنجره های تلفیقی، بازشو سربریه های کتیبه ای و بازشوهای سربریه فاقد طرح حاشیه (تکی) دسته بندی می گردند. آرایه های تزئینی بازشوهای اسدمحله متشکل از پانزده الگوی گره چینی و قواره بری است. الگوهای گره چینی شمسه هشت مربع و قواره بری با طرح بته جقه دارای بیشترین تکرار در آرایه های بازشوهای اسدمحله را به خویش اختصاص داده اند. همچنین نتایج نشان دهنده آن است؛ سربریه های کتیبه ای و پنجره های تلفیقی دارای بیشترین الگوی گره چینی و قواره بری هستند و سربریه های فاقد طرح حاشیه (تکی) دارای کمترین الگوی گره چینی و قواره بری در بازشوهای ابنیه مسکونی اسدمحله ماسوله را به خویش اختصاص داده اند.
گونه شناسی فضای معماری ایستگاه های راه آهن شمال غرب ایران (مطالعه موردی: دوره قاجار تا عصر حاضر)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
هویت شهر سال ۱۶ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۲
63 - 80
حوزه های تخصصی:
راه آهن به عنوان دروازه ای برای ورود به شهر و دستاوردی از تکنولوژی، نشان دهنده ویژگی های فرهنگی هر جامعه بوده که در معماری ایستگاه-های آن نیز نمایان گشته، بااین وجود گونه شناسی فضای معماری ایستگاه های قدیمی راه آهن در ایران کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی با جمع آوری اطلاعات از اسناد و مشاهده میدانی از شاخص های فضای معماری 116 ایستگاه راه آهن شمال غرب ایران در چهار دوره (قاجار تا جمهوری اسلامی) شاخص های کالبدی هر دوره تحلیل شده است. نتایج حاکی از کاهش تنوع شاخص های به کار رفته در گذشت زمان می باشد، به گونه ای که به غیراز تعداد طبقات، نوع مصالح، سقف، تیپ، تناسبات پلان و میزان تزئینات تنوع خود را در دوره ی جمهوری اسلامی از دست داده و ساختار ایستگاه های راه آهن در این دوره به سمت سقف های تخت، یک تیپ پلانی و عموماً بدون تزئینات گسترش یافته است.
پژوهشی تحلیلی بر سفالینه های موسوم به گمبرون(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اثر دوره ۴۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۰)
۱۴۳-۱۲۸
حوزه های تخصصی:
در طول دوره صفویه، در کنار سایر پیشرفت های هنری مانند فلزکاری، تولید انواع سفال نیز رونق فراوانی داشت. در این عصر سفالینه های متنوعی تولید می شد که نه تنها بخش مهمی از نیازهای داخلی را تأمین می کرد، بلکه گاهی به کشورهای دیگر نیز صادر می شد. در این میان سفال موسوم به گمبرون یکی از نمونه های شاخص سفالگری اواخر این دوره محسوب می شد. امروزه نمونه های متعددی از این گونه سفالین زینتبخش موزه های مختلف داخل و خارج از کشور بوده که در برخی کتب و مقالات اشارات مختصری به آن شده است، اما عملاً می توان این گونه سفالین را یکی از گونه های کمتر شناخته شده سفالی دوران اسلامی به حساب آورد؛ چراکه تاکنون نه تنها شواهد تولید آن در کاوش های باستانشناسی به دست نیامده، بلکه کمتر محوطه باستانی در ایران نیز شناسایی شده که در کاوش های آن نمونه هایی از این ظروف سفالی به دست آمده باشد. با توجه به این موارد ضرورت داشت که در یک پژوهش مستقل دیگر به این گونه سفالین پرداخته شود و مستندات بیشتری درمورد آن ارائه گردد. نتایج این پژوهش نشان داد که سفال گمبرون از اواخر قرن یازدهم هجری به بعد در ایران شناخته شده و با وجود اهمیت صادراتی، در بین مردم ایران هم تا حدودی کاربرد داشته است. احتمالاً این سفال در مراکزی چون قم، نائین، اصفهان و کرمان تولید می شده و فرم و تزئینات آن نیز تا حد زیادی مشابه نمونه های صفوی و برخی سفالینه های چینی بوده است.
مصالح گزینی بر اساس سازگاری بومی- شخصیتی (درس آموخته هایی از معماری بومی ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مدیریت شهری دوره ۱۷ بهار ۱۳۹۷ شماره ۵۰
۳۷۲-۳۵۱
حوزه های تخصصی:
انتخاب مصالح از جمله چالش های مهم در معماری معاصر است. تا جایی که در ضوابط نماسازی بناهای امروزی محدودیتهایی برای انتخاب و بکارگیری آن در نظر گرفته شده است. ورود انواع مصالح به کشور نیاز به مبنای بومی-زیباشناختی آن را ضروری می سازد. چراکه در صورت غفلت از این موضوع چهره اصیل شهرها دچار اغتشاش روز افزون خواهد شد. پژوهش حاضر با بررسی مبانی بومشناختی و انطباق آن با تئوری های شخصیت شناسی سعی در کشف تفاوت های بومی-شخصیتی انتخاب و بکارگیری مصالح گوناگون دارد. سوال تحقیق را می توان چنین مطرح نمود: تفاوت بین شخصیت های گوناگون در انتخاب، فراوری و بکارگیری مصالح چیست و در بناهای منتخب چگونه نمود یافته است؟ از آنجاییکه تزئینات نیز به عنوان عاملی برای کشف تفاوت ها در بکارگیری مصالح اهمیت دارد به تفاوت شخصیت ها در انتخاب ساختار تزئینات نیز پرداخته شده است. روش تحقیق در ایجاد و ساختار بندی مبانی نظری، استدلال منطقی و در استنباط تفاوت بین مصالح و تزئینات منبعث از گوناگونی شخصیتهای بومی تفسیری می باشد. در این پژوهش براساس مبانی استدلالی، خشکی بوم موجب متفکر و قضاوت گر شدن، رطوبت موجب احساسی و ادراکی شدن، سرما موجب برون گرا شدن و گرما موجب درون گرا شدن شخصیت پایه می شود. درون گرایی شخصیت پایه موجب استفاده از مصالح طبیعی، ایجاد تمایز اندک بین ظاهر مصالح، استفاده از مصالح تک رنگ و عدم تمایل به مصالح شاخص کننده می شود. برونگرایی شخصیت پایه موجب استقبال از مصالح جدید، استفاده از مصالح با رنگ های متنوع یا اصلاح رنگ مصالح و ایجاد تمایز بین بخشهای مختلف بنا با تغییر در نوع یا چینش مصالح می گردد. متفکر بودن و قضاوت گری در شخصیت پایه موجب عدم ریسک پذیری در انتخاب مصالح، استفاده از مصالح بافت دار در کنار مصالح صیقلی، تمایل به نشان دادن ترتیب هندسی مصالح با ایجاد وضوح در مرز قطعات و بندکشی ها می شود. احساسی و ادراکی بودن شخصیت پایه موجب ریسک پذیری در استفاده از مصالح جدید، تمایل به اندود کاری روی سفت کاری، استفاده از مصالح طبیعی یا کمتر فراوری شده، استفاده از مصالح با تضاد کم در رنگ و بافت می گردد.
کاربرد هندسه معناگرا و تزئینات حُسن محور در شبستان مساجد، نمونه های موردی؛ مساجد ارزشمند معاصر ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
نقش جهان سال ۱۴ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱
۳۴-۱۷
حوزه های تخصصی:
اهداف؛ هندسه و تزئینات، از مهم ترین ارکان معماری مسجد و مسجد نیز مهم ترین رکن در معماری مسلمین است. با توجه به ابعاد کالبدی و معنایی مسجد، هندسه و تزئینات نیز علاوه بر کارکرد نظام دهی هندسی و آراستن فضا، موجب تجلی اسماء و صفات الهی در مسجد می شوند. مسئله اساسی، کاربرد دوگانه هندسه و تزئینات در بهبود طراحی معماری شبستان مساجد می باشد. ضرورت و اهمیت پژوهش، از اینروست که در معماری مسجد، اهمیت معنا و حسن کمتر از کالبد آن نیست و نباید فقط به کالبد مادی مسجد بسنده نمود. بهبود طراحی معماری شبستان مسجد با بهره مندی مناسب از هندسه و تزئینات، مهم ترین هدف پژوهش می باشد. روش ها؛ مساجد ارزشمند معاصر که میراث ماندگار معاصر تلقی می شوند، به عنوان نمونه های موردی انتخاب و از روش های تحقیق همبستگی، دلفی و پژوهش موردی و از ابزارهای پرسشنامه، مصاحبه، پیمایش و نرم افزارهای تحلیل آماری به کار استفاده شده است. ابتدا توسط مصاحبه و پرسشنامه از نخبگان دانش، سپس توسط پرسشنامه از متخصصین و در سه مسجد ارزشمند معاصر از کاربران مسجد نظرسنجی و داده ها توسط نرم افزارهای آماری، آنالیز شده اند. یافته ها؛ کاربرد هدفمند هندسه و تزئینات، علاوه بر بهبود طراحی معماری، باعث تجلی معنا و حُسن در شبستان مسجد می شود. نتیجه گیری؛ کاربرد مناسب هندسه و تزئینات در مساجد با بیان صحیح و کاربرد مصالح و فناوری های نوین، به ارتقاء روحانیت و معنویت شبستان می انجامد و مساجد در یک کالبد مادی و مصالح ساختمانی سرد و بی روح خلاصه نمی شوند و عناصر کالبدی مسجد واجد رمز، راز و نماد گرایی می شود.