آگاهی واجی

"هدف: در طی دهه های اخیر ارتباط میان نقص در مهارتهای آگاهی واجی با مشکلات خواندن بطور وسیعی پذیرفته شده است و عمده ترین علت نارساخوانی، مشکلات پردازش واجی در نظر گرفته شده است. اگر چه نتایج تحقیقات اخیر در زمینه سرعت نامیدن، حاکی از اینست که این مهارت منبع احتمالی دیگری جهت نارساخوانی می باشد. روش بررسی: پژوهش حاضر با هدف بررسی و مقایسه مهارتهای آگاهی واجی و سرعت نامیدن بر روی 58 کودک پایه دوم ابتدایی شهر تهران صورت گرفته است. 28 نفر از آزمودنیها نارساخوان و 30 نفر عادی بودند. تکالیف مورد استفاده در این تحقیق عبارت بودند از: آزمون آگاهی واج شناختی دستجردی (1381). کلیه اطلاعات جمع آوری شده در این پژوهش با استفاده از آزمونهای آماری تی مستقل و یومن ویتنی مورد تحلیل قرار گرفتند، همچنین همبستگی میان مهارتهای آگاهی واجی و سرعت نامیدن با استفاده از آزمونهای ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن در دو گروه آزمودنیها مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج حاصل از اجرای آزمونهای آماری حاکی از آن است که بین گروه نارساخوان و عادی در مهارتهای مذکور تفاوت معنی داری وجود دارد و گروه نارساخوان در هر دو مهارت ضعیف تر از گروه عادی می باشد. همچنین در این پژوهش میان مهارتهای آگاهی واجی و سرعت نامیدن همبستگی معنی داری وجود نداشت. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نیز همسو بسیاری از تحقیقات مشابه، نشانگر وجود مشکلات آگاهی واجی و سرعت نامیدن در افراد نارسا خوان است. از نظر دیگر عدم همبستگی معنادار میان دو مهارت می تواند نشانگر آن باشد که سرعت نامیدن مستقل از آگاهی واجی است."

آگاهی واجی عبارت است از مهارت کودک در تشخیص و تغییر اجزای گفتار که توسط سیستم نوشتاری بازنمایی می شود وعاملی مهم در یادگیری نوشتن به شمار می آید. شفافیت خط نیز به معنای میزان سهولت پیش بینی تلفظ از خط در نظر گرفته می شود. خط هایی که بازنمایی میان خط و تلفظ آن بسیار قابل پیش بینی است، خط شفاف (مانند ترکی، ایتالیایی و اسپانیایی) و خط هایی که بازنمایی میان خط و تلفظ در آنها غیرقابل پیش بینی است، خط تیره نامیده می شوند (مانند انگلیسی، فرانسه و عربی). هدف از انجام این پژوهش، درک بهتر عملکرد نوشتن کودکان طبیعی و خوانش پریش فارسی زبان از طریق آزمون های آگاهی واج شناختی و املای واژه ها با توجه به شفافیت و تیرگی خط فارسی است. به این منظور، تأثیر دو متغیر میزان آگاهی واج شناختی و شفافیت خط بر فرایند نوشتن کودکان طبیعی و خوانش پریش بررسی شد و نتایج به دست آمده با یافته های سایر مطالعات در این زمینه مورد مقایسه قرار گرفت. در این پژوهش، عملکرد 10 کودک فارسی زبان پسر (با میانگین سن 2/9 سال) که خوانش پریش رشدی معرفی شده و تحت آموزش بودند، با 20کودک طبیعی فارسی زبان پسر (با میانگین سنی 2/9 سال) که در مدارس عادی مشغول به تحصیل بودند، مقایسه شد. تحلیل داده های حاصل نشان داد که کودکان خوانش پریش تقریباً در تمام آزمون ها عملکرد ضعیف تری نسبت به کودکان طبیعی داشتند. نتایج مربوط به تأثیر شفافیت خط با فرضیه وابسته به خط همخوانی داشت؛ به این معنا که انجام آزمون های آگاهی واج شناختی مربوط به واژه های تیره برای هر دو گروه دشوارتر از انجام آزمون های مربوط به واژه های شفاف بود. تنها در آزمون تولید واژه های هم قافیه، عملکرد دو گروه کاملاً عکس یکدیگر بود؛ یعنی کودکان طبیعی واژه های تیره هم قافیه بیشتری و کودکان خوانش پریش واژه های شفاف هم قافیه بیشتری تولید کردند. نتایج پژوهش نشان داد که بیشترین درصد خطاهای کودکان طبیعی در آزمون املای واژه ها مربوط به خطاهای آوایی، و بیشترین درصد خطاهای کودکان خوانش پریش در این آزمون مربوط به خطاهای غیرآوایی است که با فرضیه نقص واج شناختی هم سویی دارد.

پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر برنامه آموزش تلفیقیِ (آموزش مستقیم و آگاهی واجی) در مقایسه با روش واج شناسی و آموزش مستقیم بر افزایش مهارت خواندن و حافظه کاری در دانش آموزان دختر با مشکلات خواندن پایه اول دبستان صورت گرفت. پژوهش با روش نیمه آزمایشی و طرح پیش آزمون- پس آزمون- پیگیری با گروه گواه اجرا شد. جامعه آماری شامل دانش آموزان دختر پایه اول دبستان شهر تهران بود. نمونه شامل 60 دانش آموز با ضعف خواندن (15 نفر در هر گروه) بودند که به روش هدفمند انتخاب شدند و در مداخله ای 13 جلسه ای (هر جلسه 80 دقیقه ) بر اساس برنامه تدوین شده آموزش دیدند. ابزارهای اندازه گیری شامل آزمون ریون رنگی، آزمون تشخیصی خواندن، حافظه ی کاری وکسلر و ماتریس های ریون بود. داده های حاصل از پیش آزمون و پس آزمون با استفاده از روش تحلیل واریانس چندمتغیره آمیخته تحلیل شدند. بر مبنای آنچه به دست آمده می توان گفت اگرچه گروه آموزش مستقیم نسبت به گروه آگاهی واجی در درک مطلب و حافظه ی کاری و گروه آگاهی واجی در مهارت آگاهی واجی پیشرفت بیشتری داشتند؛ اما گروه آموزش تلفیقی در واج شناسی و حافظه مستقیم پیشرفت بیشتری نسبت به دو گروه دیگر داشتند که به دلیل ترکیب یک روش آگاهی واجی همزمان با روش رفتاری آموزش مستقیم بود. بنابراین روش آموزش تلفیقی با توجه به اثرگذاری و اجرای آسان می تواند جایگزین مناسبی برای روش های مرسوم آموزش باشد.

زمینه و هدف: از آن جایی که دانش آموزان نارساخوان در آگاهی واجی مشکل دارند و از حرمت خود پایین تری برخوردارند، هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر تقویت آگاهی واجی بر بهبود خواندن و حرمت خود دانش آموزان نارساخوان بود. روش: روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری تمامی دانش آموزان نارساخوان مراجعه کننده به مرکز اختلال های یادگیری شکوفای شهر گرگان بود که 30 نفر از آنها به صورت در دسترس انتخاب و به طور مساوی در دو گروه آزمایش و گواه جای دهی شدند. ابزار پژوهش، آزمون خواندن نما ( کرمی نوری و مرادی، 1387) و مقیاس حرمت خود پپ (1999)   بود. گروه آزمایش 8 جلسه 60 دقیقه ای ، آگاهی واجی را به صورت گروهی آموزش دیدند. داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند . یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد آموزش آگاهی واجی بر خواندن واژه ها، درک واژه ها، تشخیص واژه های هم قافیه، حذف آواها و خواندن شبه واژه ها تأثیر معناداری داشته و باعث افزایش مهارت خواندن در دانش آموزان نارساخوان می گردد. همچنین این آموزش حرمت خود دانش آموزان نارساخوان را به طور معناداری افزایش داده است (0/01 > P ). نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت آموزش آگاهی واج شناختی در بهبود مهارت های خواندن، کیفیت آموزشی و افزایش احساس مثبت تحصیلی دانش آموزان با نارساخوانی تأثیر معناداری دارد.

در استان های دوزبانه کشور، میانگین دانش آموزانِ مردودی و ترکِ تحصیلیِ دوره ابتدایی به ویژه در سال های نخست بیشتر بوده است. به همین سبب، می توان ادعا کرد که دوزبانگی در عملکرد تحصیلی دانش آموزان تأثیرگذار است. یکی از مؤلفه هایی که می تواند تأثیر مستقیمی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان داشته باشد، میزان مهارت خواندن است. مهارت خواندن مشتمل بر پنج مؤلفه درک مطلب، درستی خواندن، سرعت خواندن، آگاهی واجی و میزان خزانه واژگان فارسی است. در این پژوهش، میزان مهارت خواندن دانش آموزان اول ابتدایی در منطقه های دوزبانه و یک زبانه بر پایه مولفه های موردِ اشاره و پیوند میانِ این مؤلفه ها مورد بررسی قرار گرفته است. روش پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی بوده و نمونه موردِ مطالعه از شهرهای تبریز و تهران گردآوری شده اند. در هر شهر به صورت جداگانه، 10 کلاس و در هر کلاس، 15 دانش آموز مشتمل بر150 دانش آموز پسر و دختر مورد توجه قرار گرفتند که به طور کلی مشتمل بر 20 کلاس و 300 نفر دانش آموز بودند. برای نمونه گیری از روش خوشه ای چند مرحله ای و در درونِ خوشه ها، از روش نمونه گیری تصادفی منظم استفاده شده است. ابزار پژوهش، برای سنجش سه مولفه درک مطلب، سرعت خواندن و صحت خواندن، آزمون سیاهه خواندن شفیعی و همکاران (2010 Shafiei et al.,) با پایایی77/0 بود. برای سنجش میزان آگاهی واج شناختی، از خرده آزمون آگاهی واجی سلیمانی و دستجردی (Soleimani & Dastjerdi, 2010) با پایایی90/0 بهره گرفته شد. برای تعیین میزان واژگان، از آزمون محقق ساخته بر اساس مطالعه نعمت زاده و همکاران (Nematzadeh et al., 2011) با پاپایی84/0 با روش آزمون- بازآزمون استفاده شد. آزمون های موردِ اشاره در نیمه دوم اردیبهشت ماه 1395 به اجرا درآمدند. یافته های تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تحلیل t مستقل نشان داد که میزان مهارت خواندن دانش آموزان یک زبانه و دوزبانه در دو مؤلفه درستی و سرعت خواندن تفاوت معناداری دارند. هر چند در سه مؤلفه درکِ مطلب و میزان آگاهیِ واجی و شمار واژگان تفاوت معنا داری بین دو گروه مشاهده نشد. همچنین برای بررسی پیوند میانِ مؤلفه های خواندن، از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد که یافته ها نشان داد پنج مؤلفه خواندن ارتباط معنا داری با یک دیگر دارند.

مقدمه: هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی برنامه آموزشی حافظه فعال بر بهبود توانایی حافظه فعال واج شناختی و آگاهی واجی دانش آموزان نارساخوان انجام شد. روش: این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون و گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمام دانش آ موزان پایه دوم و سوم تحصیلی بود که در مراکز ناتوانی یادگیری شهر تهران تشخیص نارساخوانی را دریافت کرده بودند و نمونه پژوهش شامل 30 نفر از آنها بود که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. ابزارهای پژوهش شامل مجموعه آزمون حافظه فعال برای کودکان (گثرکول و پیکرینگ، 2001) و آزمون آگاهی واج شناختی (سلیمانی و دستجردی کاظمی، 1389) بود. گروه آزمایش 16جلسه 30-35 دقیقه ای آموزش حافظه فعال را دریافت کردند و گروه گواه، هیچ آموزشی را دریافت نکردند. یافته ها: داده های پژوهش با استفاده از روش آماری تحلیل کوواریانس (آنکوا) تحلیل شدند. نتایج نشان داد که نمرات پس آزمون گروه آزمایش نسبت به گروه گواه در هر دو متغیر تفاوت معناداری پیدا کرده است که نشان دهنده تاثیر برنامه آموزشی بر بهبود توانایی حافظه فعال واج شناختی و آگاهی واجی گروه آزمایش است. همچنین اندازه اثرهای به دست آمده تاثیر برنامه آموزشی را به خوبی تایید کردند.

از آنجا که بر پایه یافته های پیشین، عمق خط بر رابطه بین سازوکارهای شناختی و خواندن تأثیر می گذارد، می توان الگوهای متفاوتی را با توجه به میزان شفافیت یا تیرگی نظام خطی زبان ها انتظار داشت. هدف اصلی از انجام این پژوهش بررسی رابطه آگاهی واجی، حافظه فعال واجی و نامگذاری خودکار سریع با سرعت خواندن و صحت خواندن در کودکان فارسی زبان بود. آزمودنی ها شامل 75 کودک فارسی زبان تک زبانه سالم و طبیعی (میانگین سنی 6/121 ماه) پایه های سوم، چهارم و پنجم از طبقه های اجتماعی متوسط و بالاتر شهر زاهدان بودند و از هر پایه، 25 کودک به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. 9 خرده آزمون برای سنجش متغیرهای ضریب هوشی، سرعت خواندن، صحت خواندن، حافظه فعال واجی، آگاهی واجی و نامگذاری خودکار سریع اجرا گردید. یافته ها نشان دادند که رابطه قوی و معنی داری بین نامگذاری خودکار سریع و سرعت خواندن وجود دارد. رابطه بین این متغیر و صحت خواندن متوسط و معنی دار بود. آگاهی واجی، رابطه نسبتاً قوی و معنی داری با سرعت خواندن و صحت خواندن داشت. حافظه فعال واجی با سرعت خواندن رابطه معنی دار و متوسطی داشت. این متغیر رابطه معنی داری با صحت خواندن نداشت. پیرامون رابطه نامگذاری خودکار سریع، آگاهی واجی و حافظه فعال واجی با خواندن می توان گفت این رابطه تا حدود زیادی شبیه رابطه ای است که بین این متغیرها و خواندن درخط های الفبایی ناپایدار نظیر انگلیسی و عبری گزارش شده است. یافته های پژوهش دلالت بر آن دارند که پیش بین های شناختی خواندن تا حدود قابل توجهی تحت تأثیر عامل شفافیت خط قرار می گیرند.

حوزه مفاهیم ریاضی که مشتمل بر شمارش، مقایسه و ارزش مکانی اعداد است یکی از بنیادی ترین حوزه هاست که تأثیرات بسیاری در زندگی روزمره فرد دارد. فرد ممکن است برای حل یک مسأله ریاضی راهبرد شمارش را به کار ببرد که سیستم واجی را درگیر می کند؛ چراکه در روند شمردن باید نمودهای واجی کلمات عددی را بازیابی کند که این از طریق حافظه کاری واجی امکان پذیر است. در این پژوهش سعی بر آن است تا به بررسی تأثیر آموزش آگاهی واجی بر عملکرد حوزه مفاهیم ریاضی دانش آموزان دختر پایه دوم ابتدایی پرداخته شود. بر همین اساس پژوهش حاضر که از نوع آزمایشی و کاربردی است، بر روی تعداد 140 نفر دانش آموز دختر پایه دوم دبستان شهر قوچان در سال تحصیلی 1402-1401 انجام شد. از این میان تعداد 70 نفر به عنوان گروه گواه و 70 نفر به عنوان گروه آزمایش انتخاب شدند. گروه آزمایش طی 10 جلسه 35-30 دقیقه ای در معرض آموزش آگاهی واجی قرار گرفتند. از هر دو گروه، هم در حوزه آگاهی واجی و هم در حوزه مفاهیم ریاضی، پیش آزمون و پس آزمون به عمل آمد. نتایج نشان داد آموزش مهارت آگاهی واجی بر افزایش نمره آزمون ریاضی (حوزه مفاهیم) در دانش آموزان دختر پایه دوم دبستان تأثیر معنی داری دارد. بدین ترتیب نتایج پژوهش حاضر همراستا با نتایج سایر پژوهش های انجام شده در این زمینه است. اما جنبه تفاوت این پژوهش با سایر پژوهش ها، تقسیم بندی مهارت آگاهی واجی بر مبنای سن و در نظر گرفتن حوزه های مختلف برای آزمون ریاضی بود. در این پژوهش صرفاً به حوزه مفاهیم پرداخته شده است.

در مقاله حاضر سعی بر آن است تا به بررسی تأثیر آگاهی واجی بر عملکرد ریاضی دانش آموزان دختر پایه دوم دبستان پرداخته شود. آگاهی واجی یکی از مهارت های اساسی است که در سنین اولیه رشد گفتاری زبان شروع به شکل گیری می کند و موفقیت در خواندن و نوشتن را در سال های بعد به همراه دارد. با توجه به نتایج پژوهش های انجام شده در این زمینه به نظر می رسد که بین مهارت آگاهی واجی و یادگیری ریاضی ارتباطاتی وجود دارد. به همین منظور جهت بررسی این موضوع، جامعه آماری پژوهش حاضر از بین دانش آموزان دختر پایه دوم دبستان شهر قوچان انتخاب شد . دانش آموزان به دو گروه گواه و آزمایش تقسیم شدند.گروه گواه در معرض آموزش آگاهی واجی قرار نگرفت و روند معمول آموزش را طی کرد و گروه آزمایش در معرض آموزش آگاهی واجی قرار گرفت. از هر دو گروه پیش آزمون و پس آزمون به عمل آمد. نتایج نشان می دهد که آگاهی واجی بر عملکرد ریاضی دانش آموزان دختر پایه دوم تأثیر معنی داری دارد که همراستا با پژوهش های انجام شده در این زمینه است.

حوزه کاربرد بالاترین سطح اجرا در ریاضیات است که شامل خرده آزمون های اندازه گیری، زمان و پول، تخمین و حل مسئله است. مهارت حل مسئله جوهر اساسی ریاضیات است و دانش آموزان بایستی بتوانند پس از آموزش و فراگیری مفاهیم ریاضی، مسائل مربوط به آن را حل کنند. در همین راستا، این پژوهش سعی بر آن دارد تا به بررسی تأثیر آموزش آگاهی واجی بر عملکرد حوزه کاربرد ریاضی دانش آموزان پایه دوم دبستان بپردازد. پژوهش حاضر که از نوع کاربردی و آزمایشی است بر روی تعداد 140 نفر دانش آموز دختر پایه دوم دبستان شهر قوچان در سال تحصیلی 1402-1401 با میانگین سنی 6/7 سال انجام شد. از این میان، تعداد 70 نفر به عنوان گروه آزمایش و 70 نفر به عنوان گروه گواه انتخاب شدند. گروه آزمایش طی 10 جلسه در معرض آموزش آگاهی واجی قرار گرفتند. از هر دو گروه هم در حوزه آگاهی واجی و هم در حوزه کاربرد ریاضی پیش آزمون و پس آزمون به عمل آمد. نتایج نشان داد که آموزش مهارت آگاهی واجی در حوزه کاربرد ریاضی در دانش آموزان دختر پایه دوم دبستان تأثیر معنی داری دارد. بدین ترتیب، نتایج پژوهش حاضر همراستا با نتایج سایر پژوهش های انجام شده در خارج از ایران در این زمینه است.  اما جنبه تفاوت این پژوهش با سایر پژوهش ها، تقسیم بندی مهارت آگاهی واجی بر مبنای سن و در نظر گرفتن حوزه کاربرد برای آزمون ریاضی بود.