رهبری دانشگاهی

"در این پژوهش به شناسایی سرمایه ی اجتماعی در اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و نیز نقش رهبری آموزش عالی در پدیدآوری این سرمایه در گروه های آموزشی دانشگاه پرداخته شده است. در این پژوهش علی-مقایسه ئی، 101 نفر از اعضای هیئت علمی به روش تصادفی طبقه ئی برای نمونه برگزیده و بررسی شده اند. برای گردآوری داده ها دو پرسش نامه ی سرمایه ی اجتماعی... "

دانشگاه های اسلامی به عنوان یکی از پدیده هایی که از دیرباز در سطح سنتی و مدرن در بستر آموزش عالی شکل گرفته اند، شرایط و الزامات ویژه ای می طلبند که یکی از اصلی ترین آن ها رهبری اینگونه از دانشگاه هاست. این پژوهش به دنبال استخراج یک الگوی مفهومی جهت رهبری دانشگاه اسلامی است؛ بدین منظور از روش آمیخته اکتشافی استفاده شده است و بر اساس استراتژی داده بنیاد نوخاسته در بخش کیفی، و روش توصیفی پیمایشی در بخش کمّی، الگوی رهبری دانشگاه اسلامی استخراج گردید. جامعه آماری پژوهش در هر دو بخش کیفی و کمّی، صاحب نظران مدیریت و رهبری اسلامی با تحصیلات دانشگاهی یا با سابقه حضور در عرصه های مدیریتی دانشگاه ها می باشند که با نمونه ۱۹نفری، مصاحبه های عمیق بخش کیفی انجام پذیرفت و پس از برگزاری جلسه گروه کانونی و نهایی سازی مدل اولیه، در بخش کمّی با مراجعه به نمونه ۱۳ نفری، اعتبار مدل مستخرج سنجیده شد. در نهایت از مجموع ۷۷۸ کد باز اولیه، ۶۴ کد انتخابی و ۹ کد نظری استخراج شد؛ لذا الگوی رهبری دانشگاه اسلامی متشکل از ۹ بُعد اسلام مداری، انگیزه بخشی آرمانی، آینده نگری و مآل اندیشی، تربیت محوری، تکلیف محوری هدف مدار، خودسازی مداری، عدالت محوری، علم محوری و فرهنگ سازی ارائه گردید و ابعاد مذکور در الگوی نهایی رهبری دانشگاه اسلامی با مقوله های سازمان دهنده، شامل اصول و مبانی، اقتضائات دانشگاه اسلامی، مبانی بینشی و منشی رهبر و پیروان، و اهداف رهبری دانشگاه اسلامی سازمان دهی گردید.

پژوهش پیش رو با هدف ارائه مدلی برای رهبری اثربخش دانشگاه جامع علمی-کاربردی کشور انجام شده است. در این پژوهش از نظرات دانشمندان و محققان ایران و جهان در حوزه رهبری و مدیریت آموزش عالی و بویژه از چارچوب ها و مدل های رهبری اثربخش کالج های اجتماع محور و مراکز آموزش عالی فنی و حرفه ای در جهان بهره گرفته شد. روش مطالعه این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه اجراء توصیفی-پیمایشی است. همچنین از نظر داده ها در زمره پژوهش های آمیخته، طرح اکتشافی قرار دارد. جامعه آماری پژوهش کلیه مدیران دانشگاه در سطح ستادی و روسای مراکز آموزشی می باشد. برای پاسخ به سوال های پژوهش، پژوهشگر با بررسی ادبیات پژوهش و مصاحبه نیمه ساختمند انجام شده، 54 شاخص به عنوان گویه های اصلی پرسشنامه تعیین و برای تعیین روائی و پایائی از روائی محتوا و سازه و از آلفای کرونباخ استفاده شد و به روش نمونه گیری طبقه ای نسبتی در میان 330 نفر از اعضای جامعه آماری توزیع و جمع آوری شد. نتایج به دست آمده حاصل از آزمون t تک گروهی و تحلیل عاملی اکتشافی و با استفاده از تکنیک مدل یابی ساختاری، مدل نهایی رهبری اثربخش دانشگاه متشکل از 2 بُعد (بُعد نقش و مسوولیت و بُعد صلاحیت و شایستگی رهبری اثربخش دانشگاه) و 9 مولفه و 54 شاخص به دست آمد.

هدف پژوهش حاضر، تبیین نقش رهبران دانشگاهی در ارتباط با بالندگی اعضای هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی است و بر اساس نوع هدف، توسعه ای و به لحاظ روش، کیفی است. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند از نوع گلوله برفی با تعداد 10 نفر از اعضای هیئت علمی و مدیران و رؤسای دانشگاهی در حوزه آموزش عالی که دارای اطلاعات غنی و کلیدی در خصوص موضوع پژوهش بودند به عنوان جامعه موردمطالعه انتخاب و مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام شد. پس از انجام مصاحبه، متن مصاحبه ها با استفاده از تحلیل مضمون تجزیه وتحلیل شدند. نتایج حاصل از این پژوهش، 81 زیرمقوله (مفاهیم) مرتبط با نقش رهبری دانشگاهی در ارتباط با بالندگی اعضای هیئت علمی را در 12 مؤلفه اصلی و قابل دسته بندی در سه طبقه کلی بعد فردی، ساختاری- تشکیلاتی و فراسازمانی نشان می دهد. بعد فردی شامل چهار مؤلفه انگیزشی، نگرشی، ویژگی های شخصیتی و تعهد حرفه ای؛ بعد ساختاری - تشکیلاتی شامل شش مؤلفه ساختاری، فرهنگ سازمانی، قوانین و مقررات، ارتباطات سازمانی، تکنولوژی سازمانی و مدیریت سازمان و بعد فراسازمانی در قالب دو مؤلفه اجتماعی و اقتصادی بودند.