مطالب مرتبط با کلیدواژه

شقاوت


۲۱.

بررسی تطبیقی سعادت از دیدگاه فارابی و علامه طباطبایی(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: سعادت شقاوت فضیلت خیر ایمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۶ تعداد دانلود : ۳۶۳
مسئله سعادت از دیرباز اذهان اندیشمندان حوزه اخلاق و فلسفه اخلاق را به خود معطوف داشته است. از دیدگاه فارابی و علامه طباطبایی سعادت ، لذت ، کمال و خیر مفاهیمی هستند که بسیار به هم نزدیک اند و سعادت انسان امری اختیاری است که با توجه به ابعاد وجودی اش، به سعادت حقیقی و مظنون و دنیوی و اخروی تقسیم می شود و انسان با کسب فضائل از طریق تلقین علمی و تکرار عملی می تواند بدین مهم دست یابد . از دیدگاه هر دو متفکر، سعادت امری مشکک و ذو مراتب است و بالاترین مرتبه آن قرب وجودی به خداست که در جهان آخرت و بعد از مرگ و مفارقت از این عالم برای انسان حاصل می شود. ایمان ، توحید و نیت در نظام اخلاقی مرحوم علامه با تأثیر پذیری ایشان از قرآن، جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده اند در حالی که فارابی به تبعیت از فیلسوفان یونانی ، بیشتر به فضائل چهار گانه شجاعت ، عفت،حکمت و عدالت پرداخته است.
۲۲.

ارزیابی حدیث «السعید سعید فی بطن امه و الشقی شقی فی بطن امه» و بررسی پیوند آن با اندیشه جبرگرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سعادت شقاوت س‍ع‍ی‍د شقی جبرگرایی اختیار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۲۰ تعداد دانلود : ۸۰۱
حدیث «السعید سعید فی بطن امه و الشقی شقی فی بطن امه» و چگونگی پیوند آن با اندیشه جبرگرایی، مسئله ای است که در این مقاله، به روش تحلیلی توصیفی، مورد بررسی قرار می گیرد. اشعریان به خصوص فخر رازی این روایت را از دلایل جبری بودن افعال انسان می داند. آخوند خراسانی آن را از دلایل ذاتی بودن سعادت و شقاوت انسان ها قلمداد کرده اند. به باور بسیاری از محدثان شیعه و سنی و برخی فیلسوفان، مدلول این حدیث، همان مفاد آیات و روایات دلالت کننده بر قضا و قدر الهی است و به اعتقاد برخی مانند شیخ طوسی و ضیاء الدین عراقی و آیه الله بروجردی، مفاد این حدیث، همان مدلول آیات و روایاتی است که بر تعلق گرفتن علم ازلی حق تعالی به کلیه امور از جمله سعادت و شقاوت و سرنوشت انسان ها تأکید دارند. بر اساس یافته های این پژوهش، دیدگاه نخست، مردود، دیدگاه دوم غیر قابل دفاع، دیدگاه سوم، صحیح ولی قابل جمع با دیدگاه چهارم است که دلایل و شواهد بیشتری بر درستی آن یافت می شود.
۲۳.

معنا و راه کسب سعادت و شقاوت دو جهان از دیدگاه شیخ اشراق و ابن سینا

کلیدواژه‌ها: سعادت شقاوت کلام شیخ اشراق و ابن سینا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۳۳۴
سعادت و شقاوت از جمله مقولاتی است که در ادوار تاریخی مختلف، میان دانشمندان، و حتی در عرف عوام، مورد بحث بوده است. زندگی جاودانه پس از مرگ، موجب شده که انسان تمام تلاش خود را به کار گیرد تا موجبات سعادت برای دنیا و به ویژه عالم پس از مرگ خود، فراهم کرده و از شقاوت دوری نماید. این پژوهش، با روش توصیف و تحلیل متن و به شیوه کتابخانه ای، درصدد واکاوی دیدگاه های کلامی دو متکلم، شیخ اشراق و ابن سینا، در زمینه معنا و راه های کسب سعادت و شقاوت در دنیا و آخرت است. سهروردی راه کسب سعادت یا شقاوت را، انجام یا ترک اوامر و نواهی الهی، در عالم پس از مرگ دانسته و سعادتمندان را، پیروان حضرت محمد(ص) می داند، اما ابن سینا سعادت را ترجیح سعادت نفسانی بر سعادت جسمانی بیان داشته، که در گرو تامین نیازهای افراد جامعه است، و افراد شقی را، کسانی می داند که حق را شناخته، ولی اغلب آن را انکار می کنند.
۲۴.

بررسی نقادانه کفر فطری از نظرصدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: داعیه کفر شقاوت فطرت الهی فطرت اولی کفر فطری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۰ تعداد دانلود : ۳۰۸
صدرا در تقسیم اشقیاء و کفار، از گروهی با نام کافر فطری یاد می کند که مقصود، وجود داعیه کفر در فطرت اولیه برخی نفوس است. کفر فطری با برخی دیدگاه های فلسفی صدرا و آموزه های دینی هم چون فطرت الهی انسان در قرآن، جبر و اختیار و وحدت نوعی انسان در بدو خلقت متعارض است؛ اما با بررسی آثار صدرا متوجه می شویم که: داعیه کفر بدون ضمیمه قدرت موجب کفر نمی شود و محذور جبر پیش نمی آید. میل به کفر با فطرت الهی و لوازم آن از جمله شوق به خیر محض، منافاتی ندارد زیرا وجود انسان مجموعه ای از امیال متضاد است. تفاوت آدمیان در فطرت اولی در عین وحدت نوعی اولا با توجه به تفکیک مراتب فطرت قابل جمع است و ثانیا صرف استعدادهای متفاوت، موجب تفاوت در ذات نمی شود بلکه فعلیت این قوه و استعدادها، تغییر و تمایز نوع را به دنبال دارد.  
۲۵.

بازخوانی مسئولیت انسان در دیدگاه تفسیری علامه طباطبائی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تفسیر کلامی مسئولیت انسان ذاتی بودن سعادت شقاوت علامه طباطبائی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۳۴۵
آیات قرآن انسان را در اعمال اختیاری و تعیین سرنوشت خودمختار و مسئول می دانند، در مقابل، ظاهر ادله ای از سعادت و شقاوت ذاتی انسان حکایت دارند، دانشمندان اسلامی با مشرب های گوناگون و اخیراً علامه طباطبائی با روش تفسیری خود تلاش در رفع این ناسازگاری ظاهری نموده اند، تازگی نظر علامه نویسندگانی را با روش های تطبیقی و فلسفی به بیان آن کشانده اما این مقاله با روش توصیفی تحلیلی روش ایشان، نظر تفسیری اش در حل این تناقض را بیان می کند. نتیجه مقاله بیانگر آن است که علامه طباطبایی در رفع تناقض دو روش انتخاب نموده: بر اساس قانون علیت، سرشت انسان را عاری از سعادت و شقاوت دانسته و با آیاتی مانند آیه تبلیغ و ... سرنوشت انسان را در اثر اعمال اختیاری وی می داند، از این رو دلالت ادله بر سعادت و شقاوت ذاتی را اقتضائی دانسته نه علیت تامه. ایشان ضمن قبول صحت صدور احادیث دال بر سعادت و شقاوت ذاتی، آنها را در دسته هایی به نحوی که با دلایل اختیاری منافی نباشد، تبیین می نماید.
۲۶.

نسبت تاثیر نظر و عمل در سعادت انسان از نگاه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ابن سینا سعادت شقاوت نظر عمل لذت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۳ تعداد دانلود : ۲۱۱
مساله سعادت برای ابن سینا و سایر فیلسوفان مسلمان از مسائل اصلی فلسفه محسوب می شود که هم به صورت مستقیم آن را بررسی نموده و هم اساسا غایت فلسفه را رسیدن به کمال و رستگاری می دانند.یکی از پرسش های مهم در بحث سعادت این است که مولفه ها و عوامل دخیل در نیل به سعادت کدامند و نسبت این عوامل از حیث میزان تاثیرگزاری چگونه است؟ از آنجایی که معمولا عوامل دخیل در سعادت را ذیل دو عامل کلی تر به نام نظر و عمل تقسیم بندی می کنند. پرسش محوری این مقاله این است که دیدگاه شیخ در مورد میزان تاثیر و اهمیت این دو عامل چیست. مباحث شیخ در مساله سعادت حکایت از این دارد که وی نقش نظر را مهمتر از عمل می داند. این نوشتار قصد دارد اولا با ذکر شواهد کافی نشان دهد که این نکته صرفا برداشت نویسنده مقاله نیست بلکه متون برجای مانده از شیخ آن را تایید می کنند و ثانیا علت و چرایی برتر بودن نظر بر عمل را تحلیل و بررسی کند. اما از آنجایی که پاسخ به این مساله مستلزم فهم ماهیت سعادت از نگاه ابن سینا است، ابتدا چیستی سعادت از نگاه ابن سینا را بررسی نموده ایم.اما در پاسخ به هدف اول -یعنی اثبات این مدعا که ابن سینا نظر را مهمتر از عمل می داند- در متن مقاله نه شاهد که دلالت بر برتری نظر بر عمل در نیل به سعادت دارند، احصا گردیده است. و پاسخ به این پرسش که چرا ابن سینا نظر را در نیل به سعادت مهمتر از عمل می داند، به فهم دو نکته مبنایی در فلسفه شیخ بر می گردد:۱- مبانی انسان شناسی ابن سینا ۲- تعریف ابن سینا از چیستی و ماهیت سعادت. توضیح و تفصیل این دو مبنا در بخش پایانی مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.
۲۷.

بررسی تطبیقی دیدگاه آیت الله معرفت و رشیدرضا پیرامون آیات مربوط به خطیئه آدم(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: قصه تاریخی و تمثیلی امر و نهی مولوی و ارشادی عصمت و نبوت ظلم عصیان شقاوت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۱۷۷
آیت الله معرفت و رشیدرضا از مفسران معاصر و تأثیرگذاری هستند که هرکدام طبق مبنای خاص خود به تفسیر آیات قرآن پرداخته اند. مطالعه تطبیقی آرای قرآنی آن ها افزون بر فهم صحیح و دقیق نظرات آن ها به انتخاب نظر برتر نیز کمک می کند. از جمله آیاتی که این دو مفسر در مورد آن دیدگاه های تفسیری متفاوتی را ارائه کرده اند آیات مربوط به داستان سکونت حضرت آدم و حوا در بهشت و وسوسه ابلیس و خطیئه آن دو است که در سه سوره از قرآن مطرح شده است. هدف هر دو مفسر در تفسیر این آیات حل شبهه عدم عصمت حضرت آدم در مسئله سرپیچی از فرمان خداوند مبنی بر نخوردن از شجره ممنوعه است.آیت الله معرفت با قائل شدن به ارشادی بودن نهی موجود در آیه { وَلَا تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَهَ } به معناکردن و تفسیر الفاظ و آیات داستان و حل شبهه مذکور پرداخته است و رشیدرضا با قول به عدم نبوت آدم هنگام سکونت در بهشت و نیز تمثیلی دانستن این داستان، شبهه مورد بحث را دفع کرده است.در این مقاله ضمن بیان تفصیلی و توضیح آرای هر دو مفسر به صورت جداگانه در زمینه آیات مربوطه، به بررسی تطبیقی آرا پرداخته شده، نقاط قوت و ضعف هریک از این دو نظریه بیان گردیده، ایرادات وارد به تفسیر رشیدرضا در خصوص این آیات مطرح شده و نظریه آیت الله معرفت ترجیح داده شده است.
۲۸.

بررسی معنای فطرت در نهج البلاغه (با تاکید بر تفاسیر نهج البلاغه)

تعداد بازدید : ۴۲۳ تعداد دانلود : ۱۸۳
این مقاله درصدد است تا به این سوال پاسخ دهد که فطرت در نهج البلاغه به چه معنا یا معانی استخدام شده است و همچنین تفاسیر مهم نهج البلاغه در بررسی و تفسیر معانی فطرت چه گفته اند. در بررسی معانی ریشه فطر در نهج البلاغه و تفاسیر مهم آن به ده مورد از کاربردهای این ریشه برمی خوریم که می توان معانی آنها را در سه دسته کلی تقسیم نمود. در بعضی موارد معنای فطر مترادف با خلق و به معنای خلق کردن است و در بعضی موارد دیگر فطر به معنای شکافتن و شکاندن استفاده شده است اما کاربرد سوم آن که تنها در چهار قسمت نهج البلاغه از آن استفاده شده است همان معنای مصطلح فطرت یعنی خلقت خاص و الهی انسان است که انسان را امر به خوبی ها و نهی از بدی ها می کند و اگر انسان به ندای فطرت حرکت کند و آنرا با قوه اختیار خود کدر و منحرف نسازد به سعادت ابدی خواهد رسید.
۲۹.

بررسی تطبیقی جبر و اختیار در سعادت و شقاوت از دیدگاه ملاصدرا و آیت الله مجتبی قزوینی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: سعادت شقاوت جبر اختیار ملاصدرا مجتبی قزوینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸ تعداد دانلود : ۱۵۴
سعادت و شقاوت از آغاز پیدایش بشر، موضوع اساسی و دغدغه اصلی او بوده است. از نظر آیت الله مجتبی قزوینی، بحث سعادت و شقاوت چنان که در فلسفه و عرفان مطرح شده، مخالف معارف قرآنی است. این درحالی است که فلاسفه ای همچون ملاصدرا که در پی سازگار کردن قرآن، برهان و عرفان اند، چنین نظری ندارند. این نوشتار درآمدی است بر بررسی دیدگاه فلاسفه در این زمینه و تجمیع نظر آیت الله مجتبی قزوینی و ملاصدرا، و گام برداشتن در مسیر ایجاد هماهنگی میان فلسفه اسلامی با معارف قرآنی. ارزیابی سخنان این دو اندیشمند در این حوزه نشان می دهد که به طور کلی آیت الله قزوینی دلایل کافی و قانع کننده ای در مخالفت با فلسفه ارائه نداده و نظر او درمورد جبرانگار بودن فلاسفه ازجمله ملاصدرا درست نیست. استاد قزوینی سعادت و شقاوت را امری اختیاری می داند، اما به طبیعت ثانویِ شقاوت و تغییرناپذیری آن قائل است. از دیدگاه او، سعادت و شقاوت در فلسفه امری جبری و تخلف ناپذیر است، اما ملاصدرا عوامل ارادی سعادت را به صراحت برشمرده و موانع دست ساز بشر بر سر راه سعادت را گوشزد کرده است.
۳۰.

رهیافت تربیتی در بررسی آیات 14 و 32 سوره مریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن شقاوت عصیان مادر نیکوکاری جری و تطبیق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶ تعداد دانلود : ۱۶۲
در قرآن کریم به شباهت های حضرت یحیی(ع) با عیسى(ع) از لحاظ معنای نام، نوع خلقت، اعطای کتاب در کودکی، عدم ازدواج، نبی بودن و جزء صالحان بودن ایشان، اشاره شده است و در این زمینه جملات یکسانی در مورد هر یک از آن دو به کار رفته است؛ ولی تعبیر دو آیه از سوره مریم درباره آن ها مختلف است. در چهاردهمین آیه از این سوره در مورد یحیی(ع) آمده است که نسبت به والدینش جباری عصی نبود و در آیه سی و دوم از عیسی(ع) نقل شده که خداوند او را نسبت به مادرش جباری شقی قرار نداده است. پس از معنا شناسی واژه «عصی» و «شقی» می توان گفت که با توجه به اینکه حضرت عیسی(ع) پدر نداشت، عدم نیکوکاری او نسبت به مادرش عواقب سنگین تری برای او در پی داشت و بدین جهت چنین تعبیری به کار برد، زیرا عیسی(ع) پدری ندارد که در صورت بی مهری او، پشتیبان مادر باشد. با تطبیق آیه با مصادیق جدید، می توان نتیجه گرفت اشخاصی که پدر خویش را از دست داده اند، مسئولیت بیش تری نسبت به مادر خویش دارند.
۳۱.

تأثیر ظرافت های حیات دنیوی بر زندگی اخروی از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن ظرافت حیات دنیا سعادت شقاوت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۱۱۷
این پژوهش با هدف بیان تأثیر ظرافت های حیات دنیوی بر زندگی اخروی انسان بر اساس تحلیل مبانی و استناد به آیات قرآن کریم انجام شده است. نوع تحقیق مقاله حاضر، بنیادی- کاربردی و روش مورد استفاده تحلیلی- توصیفی است که با استفاده از منابع کتابخانه ای(واقعی و مجازی) اطلاعات جمع آوری شده و ابزار گردآوری اطلاعات نیز به صورت فیش برداری می باشد. یافته های این تحقیق نشان می دهد که روش و منش حیات دنیوی انسان، تأثیر مستقیم بر سعادت و شقاوت زندگی اخروی او دارد؛ و بیان می دارد انسان ها در حیات پس مرگ، بدون استثنا بر سر سفره اعمال و کردار دنیوی خود می نشینند و روزی می خورند. بنابراین کسانی که عاقلانه و از روی آگاهی راه حق پیموده و در دنیا زندگی مؤمنانه در سایه احکام قرآن کریم داشته اند بدون تردید زندگی اخروی آنان سرشار از رحمت و نعمات الهی است، و به عکس، کسانی که آگاهانه و به اختیار خود زندگی ظالمانه تحت امر شیاطین انس و جن داشته اند، زندگی اخروی آنان نیز با رنج و سختی بلا وصف همراه خواهد بود، مگر کسانی که در شرایطی خاص به اذن الهی مورد شفاعت شافعین قرار بگیرند.
۳۲.

دیگری و استکمال نفس در حکمت صدرایی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: دیگری استکمال نفس سعادت شقاوت ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹ تعداد دانلود : ۱۵۳
مسئله این تحقیق، دیگری و تأثیر آن در استکمال نفس از دیدگاه حکمت صدرایی است. برخی از متفکران معاصر در غرب به بحث دیگری و انواع مناسبات انسانی پرداخته اند و هر یک از زاویه ای آن را بررسی نموده اند. استکمال نفس از مسائلی است که ملاصدرا به واسطه دو اصل «جسمانیه الحدوث و روحانیه البقا» بودن نفس و «حرکت جوهری»، آن را توجیه عقلانی کرده است. کمال آدمی بر به کارگیری دو قوه نظری و عملی و رسیدن به مرتبه عقل مستفاد و تخلیه نفس از رذائل اخلاقی وابسته است. از منظر ملاصدرا، استکمال نفس تنها از رهگذر نشیءه دنیوی و حیات اجتماعی قابل تحقق است. بی تردید در حیات اجتماعی نیز آدمی با دیگران ارتباط دارد و سعادت و شقاوت نفس تا حد زیادی در گرو نحوه تعامل با آنهاست. مصادیق دیگران، توده مردم، استاد و ولی جامعه است. سالک در سفر چهارم نیز ناگزیر با دیگران، مرتبط است و از این رهگذر نه تنها در هدایت آنان رهگشاست، بلکه این ارتباط در سیر صعودی او نیز اثربخش است. در این مقاله با روش تحلیلی، نحوه اثربخشی دیگران در استکمال نفس بررسی خواهد شد.
۳۳.

سعادت از فضل است و شقاوت از عدل الهی(سعادت و شقاوت از منظر خواجه یوسف همدانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خواجه یوسف همدانی الکشف عن منازل السائرین رتبهالحیات شقاوت سعادت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۱۱۲
آیاتی از قرآن کریم و شماری از احادیث به سرنوشت آدمی یعنی سعادت یا شقاوت اشاره دارد. خواجه یوسف همدانی از جمله صوفیان متشرّعی است که دیدگاه ویژه خود را درباره سعادت و شقاوت در کتاب، الکشف عن منازل السائرین الی اللّه با تکیه بر کلام اشعری ارائه داده است. البتّه خواجه در رتبهالحیات هم به این موضوع اشاره کرده ولی در الکشف به تفصیل به آن پرداخته است. الکشف مفصّل ترین اثر خواجه یوسف است که متأسفانه تصحیح و به زیور طبع آراسته نشده است. در این جستار، بر اساس دست نویس نویافته الکشف، دیدگاه های خواجه یوسف درباره سعادت و شقاوت را استخراج و بررسی و تحلیل کرده ایم. دستاورد این پژوهش آن است که خواجه با پشتوانه کلام اشعری و مشرب صوفیانه خود، نشان داده است که سعادت از صفت فضل و شقاوت از صفت عدل خداوند سرچشمه می گیرد و هر دو خلق خداوندند که بنده، از گذرگاه بندگی، سعادت یا شقاوت را کسب می کند یعنی با این که سعادت و شقاوت به ظاهر در مقابل هم قرار گرفته اند ولی هر دو از جانب حق ناشی شده اند.