توانایی حل مسئله

بقا در عصر اطلاعات نیازمند فراگیری توانمندیهایی است که افراد به کمک آن ها بتوانند نیاز خود را به اطلاعات تشخیص دهند و پس از جایابی و ارزیابی اطلاعات، از آن به شکل مؤثر استفاده کنند. در واقع افراد باید بتوانند با فراگیری نحوة یادگیری، به «فراگیرانی تمام عمر» تبدیل شوند و از این طریق با عصر پرشتاب اطلاعات همگام گردند. توانمندیهایی از این دست، سواد اطلاعاتی خوانده میشوند. با توجه به اهمیت و ضرورت فراگیری این توانمندیها برخی از سازمان ها و مراکز آموزشی در سراسر جهان برای اجرای آموزش این توانمندیها به ایجاد و توسعة استانداردها و مدل هایی مبادرت ورزیده اند. این مقاله پس از ارائة مقدمه ای دربارة ضرورت و اهمیت آموزش توانمندیهای سواد اطلاعاتی، به ارائة پاره ای از مدل ها و استانداردهای متداول، و توصیههای ارائهشده در این زمینه پرداخته است

از جمله دروسی که دانش آموزان در آن ضعف دارند و به افت تحصیلی آن ها می انجامد، درس ریاضیات است. با توجه به اهمیت این درس، این پژوهش با هدف بررسی نقش نظم جویی شناختی هیجان و توانایی حل مسئله در اضطراب ریاضی دانش آموزان دوم تجربی صورت گرفت. روش پژوهش از نوع همبستگی می باشد. جامعه ی مورد مطالعه در پژوهش حاضر، دانش آموزان دختر دوم تجربی شهر یزد بود. بدین منظور 130 نفر از دانش آموز دختر دوم تجربی شهر یزد به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و به پرسشنامه های اضطراب ریاضی MARS-R، نظم جویی شناختی CERQ و توانایی حل مسئله PSI پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی و آزمون معناداری همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره به شیوه گام به گام استفاده گردید. یافته های پژوهش نشان داد که بین نمرات اضطراب ریاضی دانش آموزان دو بعد کنترل شخص (249/0-r=) و اعتماد به حل مسئله (348/0-r=) از ابعاد توانایی حل مسئله رابطه معکوس و معنادار؛ و همچنین با بعد منفی نظم جویی شناختی هیجان (327/0r=) رابطه مستقیم و معنادار وجود داشت؛ و یافته های حاصل از رگرسیون نشان داد که توانایی حل مسئله و راهبرد منفی نظم جویی شناختی هیجان جمعا 18 درصد از واریانس اضطراب ریاضی را در سطح 01/0 p< تبیین می کنند و به ترتیب در جهت منفی و مثبت قدرت پیش بینی اضطراب ریاضی را دارند. طبق یافته های این پژوهش به مسئولین و به ویژه معلمان ریاضی پیشنهاد می شود برای افزایش عملکرد ریاضی دانش آموزان درزمینه ی کاهش نظم جویی شناختی هیجان منفی و افزایش اعتماد به حل مسئله تلاش کنند.

ارتقاء آمادگی رزمی مهم ترین دغدغه سازمان های نظامی در راستای انجام شایسته مأموریت های محوله است. آموزش و به ویژه آموزش عالی یکی از مهم ترین عوامل ارتقاء آمادگی رزمی است. آموزش عالی به شرطی موفقیت آمیز و مفید خواهد بود که واجد ویژگی هایی چون به روز بودن، کارایی و آینده نگری باشد. برای رسیدن به آموزش عالی با این ویژگی نیاز به برنامه ریزی و برای برنامه ریزی نیاز به شناخت شایستگی های موجود و مطلوب است. این پژوهش با ترکیب روش کیفی و کمی ضمن سؤال از خبرگان آموزش عالی سازمان مورد نظر و سپس آزمون نتایج حاصل، اقدام به شناسایی و برشمردن شایستگی های موجود و شایستگی های آتی و چالش برانگیز فراروی آموزش عالی سازمان نموده است. بر اساس نتایج این پژوهش، سازمان شایستگی های ویژه ای دارد که مهم ترین منبع برتری رقابتی آن هستند و برای حفظ آنها باید برنامه ریزی نمود. شایستگی هایی چون تأکید بر اخلاقیات یا نظم پذیری بالا از این جمله هستند. در خصوص شایستگی های مطلوب آینده نیز یافته ها نشان می دهند تبدیل وضع سنتی به سازمان یادگیرنده، تنظیم محتوای آموزش ها بر اساس افزایش توانایی حل مسئله، ایجاد کدهای مالی متناسب با مجموعه آموزش، استفاده از خدمات نیروی انسانی پیمانکار، به روز کردن تجهیزات و وسایل، ایجاد بخش فناوری اطلاعات، استفاده از سامانه آموزش مجازی و تجهیز کلیه کلاس ها به وسایل سمعی و بصری از موارد قابل توجه در این رابطه هستند.

در این مقاله، ابتدا پیشینه پژوهشی در زمینه حل مسئله ریاضی مرور می شود. سپس به پژوهش های انجام شده برای مقایسه شطرنج بازان «خبره» و «تازه کار» و وجه تمایز آن ها پرداخته می شود. بعد، نقش شطرنج در ارتقای تفکر و استدلال منطقی و سپس، تأثیر آن بر افزایش توانایی های حل مسئله ریاضی، مورد بحث قرار می گیرد. آن گاه، پژوهش انجام شده که هدف اصلی آن، بررسی نقش آموزش شطرنج بر توسعه توانایی های حل مسئله ریاضی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی بود، معرفی می شود. این مطالعه از نوع تجربی بود و به صورت یک گروهیِ پیش آزمون- پس آزمون طراحی شد. در این مطالعه، 25 نفر به طور تصادفیِ خوشه ای، از بین دانش آموزان پایه پنجم یکی از استان های جنوب شرقی ایران، برای شرکت در این پژوهش انتخاب شدند. داده ها از طریق برگزاری پیش آزمون و پس آزمون جمع آوری شد و آزمون ها براساس محتوای کتاب درسی پایه پنجم ابتدایی و استراتژی های مورد استفاده در حل مسئله ریاضی توسط گروه معلمان پایه پنجم مدرسه انتخاب شده، تهیه شد. برای مشخص کردن پایایی ابزار، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد و برای تعیین روایی ابزار، میانگین نظرِ صاحب نظران، ملاک قرار گرفت. در این پژوهش، 52 جلسه آموزش شطرنج به عنوان مداخله آموزشی ارائه شد و در پایان دوره، پس آزمون برگزار شد. این مطالعه نشان داد که نقش آموزش شطرنج، بر توسعه توانایی های حل مسئله ریاضی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی، مثبت و معنادار است. بدین سبب، پیشنهاد می شود که از ظرفیت های مختلف برنامه درسی رسمی و مدرسه ای ازجمله فعالیت های فوق برنامه، برای استفاده از شطرنج، به عنوان ابزاری برای ارتقای توانایی های حل مسئله ریاضی دانش آموزان دوره ابتدایی، بهره گیری شود. 

حل مسئله از ارکان مهم آموزش ریاضیات است و به عنوان یکی از مهم ترین اهداف آموزش ریاضی در مدرسه، مورد توجه دست اندر کاران امر آموزش قرار دارد. برخی از فراگیران به دلیل آشنا نبودن با مهارت های حل مسئله، دچار نا امیدی در کار با مسائل ریاضی می شوند ولی آموزش راهبردهای حل مسئله به دانش آموزان می تواند مهارت حل مسئله را در آنان، بهبود ببخشد و در آنان انگیزه بیشتری برای یادگیری ریاضی به وجود آورد. بنابراین راهبردهایی که توانایی حل مسئله دانش آموزان در ریاضی را ارتقا می دهند، باید مورد توجه آموزشگران قرار بگیرند. در این مقاله به شرح وتوضیح پنج راهبرد: بازی های فکری، نقشه مفهومی، فراشناخت و راهبرد K-W-D-L که از راهبردهای موثر در ارتقای توانایی حل مسئله هستند، می پردازیم و مزایای هرکدام از راهبردها را بیان می نماییم.

عواقب تصمیماتی که مدیران در سازمانها اتخاذ می کنند نسبت به تصمیماتی که کارمندان می گیرند، گستره وسیعتری را متاثر می سازد. پژوهش حاضر با هدف اصلی تعیین اثر آموزش تریز بر توانایی حل مسئله جامعه مدیران هلدینگ تخصصی صنعت و معدن انجام گرفت. تحقیق از لحاظ نوع هدف کاربردی و از نظر ماهیت داده ها کمی است. برای این منظور از جامعه 110 نفری مدیران هلدینگ شامل مدیران ستاد، موسسات و پروژه های تابعه با روش نمونه گیری تصادفی و داوطلبانه نمونه ای به اندازه 86 نفر انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده برای جمع آوری داده ها پرسشنامه استاندارد حل مسئله هپنر و پترسون (1982) است. در این تحقیق روایی پرسشنامه توسط تعدادی از اساتید دانشگاهی تایید شده است. جهت تعیین اعتبار علمی پرسشنامه از شاخص روایی محتوی (CVI) و ضریب روایی محتوی (CVR) استفاده شد. همچنین میزان آلفای کرونباخ 77/0 بدست آمد که نشان از پایایی پرسشنامه دارد. فرضیه های تحقیق با استفاده از تحلیل کواریانس مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحقیق از طرح آزمایشی پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد که متشکل از یک متغیر مستقلِ آموزش تئوری حل ابداعانه مسئله و متغیرهای وابسته اعتماد به حل مسائل، سبک گرایش - اجتناب و کنترل شخصی بود. یافته های این تحقیق نشان داد آموزش تریز باعث افزایش اعتماد به خود در حل مسایل، شیوه گرایش – اجتناب، کنترل شخصی و توانایی حل مسئله مدیران هلدینگ تخصصی صنعت و معدن گردیده است. با توجه به نتایج این پژوهش می توان آموزش تریز را در افزایش توانایی حل مسئله مدیران موثر دانست.

هدف از پژوهش حاضر تبیین فرسودگی تحصیلی بر اساس الگوی ارتباط والد- فرزند با میانجیگری تاب آوری و توانایی حل مسئله در دختران دانش آموز دبیرستانی بود. دختران دانش آموز پایه اول دوره متوسطه دوم که در دبیرستانهای شهر تهران در سال تحصیلی 95-94 مشغول به تحصیل بودند جامعه آماری این پژوهش را تشکیل می دادند. این پژوهش به روش ترکیبی- تبیینی در دو گام صورت گرفت. در گام اول از روش همبستگی و در گام دوم از روش کیفی با رویکرد پدیدارشناسی توصیفی استفاده شد. روش نمونه گیری در گام اول تصادفی خوشه ای و تعداد نمونه بر اساس تعداد پارامترها، 461 نفر بود و در گام دوم نمونه به صورت هدفمند انتخاب شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه فرسودگی تحصیلی برسو و همکاران، پرسشنامه الگوی ارتباط والد- فرزند، مقیاس تاب آوری کانر و دیویدسون و توانایی درک حل مسئله هپنر و پترسون و مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. برای تحلیل داده ها در گام اول از روش مدلیابی معادلات ساختاری و در گام دوم از روش کلایزی استفاده شد. نتایج بیانگر آن است که شاخصهای به دست آمده از تکنیک معادلات ساختاری، نشاندهنده برازش قابلِ قبول مدل پژوهش با داده ها است. نتایج به دست آمده از روش کلایزی در تحلیل داده های کیفی، تأییدکننده نتایج کمی بود.